چه‌ند پێشنیازه‌ك بۆ وه‌زاره‌تا پێشمه‌رگه‌ى
ئه‌حمه‌د عارف ئامێدى
(2ـ2)
ل گۆر یا بۆرى ئه‌ز چه‌ند پێشنیارێن گرنگ و گه‌وهه‌رى پێشكێشى وه‌زاره‌تا پێشمه‌رگه‌ى و حوكمه‌تا هه‌رێمێ دكم دا كو ژ ڤێ قه‌یرانێ ده‌ربكه‌ڤت و ڤێ ڤالاتیا ئه‌منى تژى بكه‌ت، كو ل پشكا دى یا ڤى بابه‌تى ژى ئاماژه ب دو خالان دایه و ئه‌و ژى:
أ ـ پشكه‌كا نوو ل وه‌زراه‌تا پێشمه‌رگه‌ى زێده بكن ب ناڤێ (پشكا نێرینگه‌ه و خوه‌لبه‌رڤه‌دان و به‌ره‌ڤانیا ئه‌سمانى) وه‌كى دبێژن رێكا درێژ ب پێنگاڤا دورست ده‌ستپێدكت ئه‌و پێنگاڤ ژى ئه‌وه؛ ئه‌م فرۆكه‌یێن بێ فرۆكڤان ژ كۆمپانیێن بسپۆر و تایبه‌تمه‌ندێن ڤى بوارى بكرن، ب تایبه‌ت وه‌لاتێ چین و توركیایێ، بهایێ ڤان جۆره فرۆكه‌یان ژى هه‌ر ئێك ب 1000 هه‌تا 3000 دۆلارایه، من نه به‌حسا فرۆكه‌یێن هه‌وارهاتن و ڤه‌مراندنا ئاگرى و فرۆكه‌یێن چاندنێ یه به‌لكو ئه‌ڤ جۆره فرۆكه ل بازارێن ئاسایى زه‌حفن و داعشێ بۆ مه‌ره‌مێن خوه دژى هێزێن ئیراقى و پێشمه‌رگه‌یى بكاردئینان پشتى پێشدئێخستین و چه‌كدار دكرین، ئه‌م ژى دشێن وان جۆره فرۆكه‌یان ب كامیرێن گه‌رماتیێ و چه‌ند ته‌كنیكان پێشبێخن و پێ نێرینا وان بیاڤێن به‌رفره‌هێن دكه‌ڤن د ناڤبه‌را مه و هێزێن ئیراقى دا بكن و وێ ڤالاهیا ئه‌منى بن چاڤ بكن، ئه‌ڤ چه‌نده ژى نه دژى گرێبه‌ست و تیتالێن نێڤده‌وله‌تى نه، هۆسا ئه‌م دێ شێن لڤینێن داعشێ بن چاڤ بكن، چونكى ئه‌ڤ كامیره هه‌ر لڤینا له‌شه‌كى ب خوین و گه‌رماتى به‌رچاڤ دكت و ده‌ردئێخت چ مرۆڤ بت یان هه‌ر گیانداره‌ك بت.
بۆ نموونه ژبه‌رى چه‌ند رۆژان ئه‌و روودانا ل مه‌خمۆر روودایى؛ چاوا داعش ئه‌و ڤالاتیا ئه‌منى ب ده‌لیڤه دیت و ئیرش كره سه‌ر گونده‌كى بێ گوننه و ڤى گوندى هاورا خوه گه‌هاندن هێزێن پێشمه‌رگه‌یى و هێزێن پێشمه‌رگه‌یى ژ كوردینى و به‌رڤانیا شه‌ره‌فا كوردى ل هه‌وار چوون و ژبه‌ركو بنچاڤكرنا گوندى نه‌هات كرن و كه‌تن د بیسه‌كا داعشێ دا و ژ ئه‌نجامێ چه‌ند شه‌هید كه‌ڤتن، ئه‌گه‌ر مه ئه‌و جۆره مه‌فره‌زه‌یێن نێرینێ یێن وان فرۆكه‌یێن بێ فرۆكڤان هه‌بان و ژبه‌رى پێشمه‌رگه چووبان كارێ خوه كربان ئه‌ڤ شه‌هید نه دكه‌تن و دا هه‌مان سه‌ركه‌ڤتن بده‌ست مه ڤه‌هێت، ئه‌ڤرۆ گۆره‌پانێن شه‌ڕى ل گۆر زانستێن له‌شكرى برێڤه‌دچن و ئه‌ڤ زانسته رۆژ بۆ رۆژێ یێ وه‌رارێ دكت و پێشڤه‌دچت و ب تایبه‌ت داعشێ ل ڤان هه‌یامێن دووماهیێ ریكێن ته‌كنیكێن جۆراجۆر یێن تیرۆرستى بكارئینان. ئه‌ز ل ڤێره دبێژم؛ له‌شكه‌رى و زانستێن وێ یێن به‌رڤانیكرنێ یێن ئه‌سمانى و نێرینگه‌ها پێزانینا یێن بووین زانسته‌ك و ئه‌ڤ زانسته پێدڤیه ب شێوه‌یه‌كى دورست ل كه‌توارى بهێـت پراكتیزكرن و ستراتیژیا وێ خزمه‌تا هه‌رێمێ بكت و به‌رباب بۆ به‌ربابى مفایى ژ ڤى زانستى ببینن و سه‌ربۆرێن رابردوویى ببن وانه.
ب ــ ل ڤێ پشكا نوو ئه‌م دشێن وان فرۆكه‌یان پێشبێخن وبكن فرۆكه‌یێن شه‌ركه‌ر یان خوه‌به‌قین و دوژمنان بكن ئارمانج ل هه‌مى كه‌رتێن پێشمه‌ركه‌یى بكاربینن و به‌رهه‌ڤ بن، ژبه‌ركو ئه‌ڤ جۆره فرۆكه رۆله‌ك گرنگ د گۆره‌پانا شه‌رى ل هه‌مى جیهانێ دگێرت و كاتێكرنێ ل ته‌رزێ شه‌رى دكت، دڤیا ئه‌م وانه‌یه‌كى ژ شه‌ڕێ ل ئه‌زه‌ربێژان و ئه‌رمینیا بۆ خوه وه‌ربگرن، و چاوا تركیا دژى ئه‌رمنا دگه‌ل ئه‌زه‌ربێژانێ راوه‌ستیا، چاوا فرۆكه‌ێن درۆن یێن بێ فرۆكڤان یێن تركیایێ كارتێكرنه‌ك مه‌زن هه‌بوو هه‌تا سه‌ركه‌ڤتن دژى ئه‌رمینیا ئینایى، چاوان ئه‌رمه‌نا خوه بده‌ست كه‌توارى ڤه به‌ردا ژبه‌ركو ته‌رزا شه‌رى 100% د به‌رژه‌وه‌ندیا هێزێن ئه‌زه‌رى دا بوون، ب رێیا فرۆكه‌یێن درون (البرقدار المجنحه) كو ئه‌ڤرۆكه تركیا ل سه‌ر ئاستێ جیهانێ بوو سه‌ركێشا چێكرنا ڤان فرۆكه‌یان و تركیا ئێك ژ سێ وه‌لاتانه ل جیهانێ ڤێ فرۆكه‌یێ چێدكت.
2ــ د دیداره‌كا كه‌نالى ئه‌سمانى دا من ژ به‌رى چه‌ند رۆژان گۆت: دڤێن ئه‌م پێداچوونا رێكخستنا هێزێن خوه یێن پێشمه‌رگه‌یى دا ل هه‌مى میحوێن سنوورى دگه‌ل هیزێن ئیراقێ دا بكن، و یاسایا خه‌لات و سزادانێ جێبه‌جێ بكن، نه‌خاسمه ئه‌ڤرۆكه ئه‌نترنێت و موژولاهیێن یاریێن وێ گه‌له‌ك كارتێكرنێ ل سه‌ر له‌شكه‌رى دكنن ئه‌گه‌ر بكارهینان و بالا وى دوورى ئه‌ركێ وى دبت؟!
له‌ورا پێدڤیه قانوونێن سه‌ربازى هه‌بن رێ ل ڤان دیارده‌یان بگرن ل خالێن سنوورى و گۆره‌پانێن هه‌ستیار به‌رهه‌ڤ بن، ئه‌ڤ چه‌نده فاكته‌ره‌كى گرنگه كو له‌شكر هه‌ده‌م د ئاماده‌باشیێ دا بت.
د ــ هه‌رده‌م ئه‌م دبێژن سه‌ربازى زانسته، و زانستێن سه‌ربازى بیاڤه‌كى به‌رفره‌ه و پێشكه‌ڤتییه و رۆژ بۆ رۆژێ وه‌رارێ دكت و میكانیزمێن نوو دكه‌ڤن تێدا و بكاردهێن، له‌ورا گرنگه ئه‌م كه‌سێ هه‌ژى دانن جهێ هه‌ژى و ب سه‌رڤه، چ ئه‌فسه‌ر و سه‌ركرده وئامر و ئامر فه‌وج و ئامر لیوا، ژبه‌ركو سه‌بۆرا سه‌ربازى گه‌له‌ك گرنگه و بۆ هه‌مى گۆره‌پانێن شه‌ڕى و پێدڤیه‌كا هه‌رى سه‌ره‌كی یه.
ه ـ دڤێت ئه‌م هێزێن پێشمه‌رگه‌یى ب چه‌كێ سه‌رده‌م و پێشكه‌ڤتى چه‌ك بكن، ل شوینا یا ئه‌ڤرۆكه ئه‌م ل سه‌ر كه‌توارى دبینن كو پێشمه‌رگه ب هنده‌ك چه‌كێن كه‌ڤن و ژكاركه‌ڤتى ل چه‌په‌را نه، ئه‌ڤ چه‌ند نه‌هامه‌ته و چ جاران نابت، كانێ وه‌زاره‌تا پێشمه‌رگه‌یى و كانێ لیژنه‌یێن دووڤچوون و پشكنینێ و كانێ ئه‌ندامێن وان لیژنه‌یان یێن هێزێن پێشمه‌رگه‌یى؟ ئه‌ڤرۆكه د كه‌توارى دا دڤێت ئه‌وێ یاریا ب شیانێن پێشمه‌رگه‌یێ و ئاخا هه‌ریمێ بكت بهێت جهێ به‌رپرسیاره‌تیێ.
و/ ئه‌ڤرۆ
