ئه‌حمه‌د عارف ئامێدى
هه‌ر ژ رۆخیانا رژێما ئیراقى ل سالا 2003، ئه‌مریكیان ب ئاشكرایى حوكمرانى ل ئیراقێ كربوو، هینگى (پۆل برێمه‌ر) ده‌سهه‌لاتدارێ فعلى یێ سه‌رانسه‌رى ئیراقێ بوو، ژ هینگى و هه‌تا نوكه به‌رده‌وام شه‌ڕ و په‌ڤچوون د ناڤبه‌را هێزێن ئه‌مریكى و ملیشیاتان دا رووداینه؛ ئه‌ڤه ل ژێر بهانه‌یێن حزبى و سیاسى بووینه كو نها بۆ كابینه‌یا سودانى بوویه ئاریشه، بۆ زانین ئه‌ڤان میلیشیاتان به‌لگه‌یێن قانوونى ل سه‌ر ڤان حزبان هه‌نه، سه‌ره‌راى هندێ كو سه‌رب ئه‌جینده‌یێن ئیرانى ڤه‌نه، و ل ژێر فه‌رمانێن هێز وان كاردكه‌ن كو ژ لایێ هێز و به‌رپرسَن ئیرانى ڤه دهێنه ئاراسته‌كرن، ئه‌ڤه ژى نه تشته‌كێ گه‌له‌كێ ڤه‌شارتى یه لێ كه‌سه‌كێ شێت ژى به‌رییا یێ ب ئاقل دزانیت و هه‌ست پێ دكه‌ت. هه‌ر ژ ده‌مێ 2003 و حه‌تا نها ئیراق سه‌قامگیر نه‌بوویه ژ به‌ر دو ئه‌گه‌ران:
1. شیعه ژلایه‌كى ڤه و سوننه ژ لایه‌كێ دیتر ڤه، هه‌ر ئه‌ڤ مه‌زهه‌بگه‌ریه بوویه مالا ئیراقێ وێرانكرى، تایبه‌ت ژین و ژیارا خه‌لكى و قووتێ هه‌ژاران، خه‌لك ده‌ر ب ده‌ربووى وه‌كو ده‌ره‌كێ كوژه‌ك لێ هاتیه، ده‌رمانێ خوه نینه، ڤایرۆسه‌ك بوویه بله‌زتر به‌ربه‌لاڤ دبت و ژینگه‌هه‌كا تایبه‌ت دبینیت.
پشتى ڤه‌كێشانا هێزێن ئه‌مریكى و مانا شاره‌زا ه‌و سه‌رپه‌رشتان كو مه‌شقێ ب هێزێن ئیراقى دكه‌ن چ ل هه‌رێمێ یان ل ئیراقێ، ره‌وشا ئیراقێ گه‌له‌ك بگر و ڤه‌كێش د ناڤبه‌را حزب و میلیشیاتێن ئیراقى ب خوه‌ڤه‌دگرن، ژبۆ رۆخاندنا كه‌سێ ئازا، ئه‌ڤێ رۆخاندنێ گه‌هاندیه راده‌یه‌كى كو لایه‌نێ به‌رامبه‌ر ب خیانه‌تێ و ده‌ستكاتیێ ڤه تۆمه‌تبار دكه‌ن، ئه‌ڤرۆ ل ژێر كابینه‌یا (سودانى) كاردكه‌ن یاكو ب دروستى 5% ژ بریاردانێ ل سه‌ر خزمه‌تكرنا ئیراقێ ژى د ده‌ست دا نینه. ئه‌م مینا ده‌وله‌ته‌كێ د ناڤ ده‌وله‌تێ دا دژین، یانكۆ ده‌وله‌تكێن دناڤ ده‌وله‌ته‌كێ دا. گرۆڤه ژى ئه‌و جڤینا په‌رله‌مانى یا به‌رى هه‌یامه‌كێ ده‌رباره‌ى ده‌رخستنا هێزێن ئه‌مریكى و دابرینا نوونه‌رێن كورد و هنده‌كێن شیعه ژ جڤینێ. ب كۆما 105 نوونه‌ران ژ سه‌رجه‌مێ 322 نوونه‌ران.
حوكمه‌تا سودانى و هنده‌ك لایه‌نێن دیتر و ب هه‌ماهه‌نگى ل گه‌ل هه‌رێمێ، دانوستاندنێن دوقولى ل گه‌ل ئه‌مریكیان ئه‌نجامدده‌ن بۆئێكلاكرنا پاشه‌رۆژا هه‌بوونا هێزێن هه‌ڤپه‌یمانان و ل پێشیێ ژى ئه‌مریكا. لێ یا دهێته رویدان ژ هێرشێن دژى بنگه‌هێن ئه‌مریكى، گه‌له‌ك تشتان ته‌ڤلى هه‌ڤ دكه‌ن و ره‌وشێ ئالۆز دكه‌ن، ئه‌وا ل په‌رله‌مانى هاتیه رویدان په‌یامه‌كه ژ ناڤ هێزا (ئیتاڕ) كو هۆسا ب ساناهى نینه هێزێن ئه‌مریكى ده‌ربكه‌ڤن، چونكو ئه‌مریكا بووییه یا كو ئیراق رزگاركری و نه‌ك ئیران یان ده‌وله‌ته‌كا ئه‌ورۆپى.
ل سه‌ر ڤێ چه‌ندێ تشتێ دهێته رویدان ده‌رباره‌ى ستراتیژیا ئه‌مریكا، دبێژم ئه‌مریكا دێ ل ئیراقێ مینیت و نه ل وى ئاستى یه كو ئیراقێ ل سه‌ر سفره‌كا زێرین پێشكێشى ئیرانێ بكه‌ت. دیسا ژى لایه‌نه‌كێ ب تنێ ل ئیراقێ نه‌شێن چارنڤیسێ هه‌مى ئیراقێ ده‌ستنیشان بكه‌ت ب گۆره‌یى ئایدۆلوژیێن خوه یێن ئایینى یێن ژ ده‌رڤه هاورده‌كرین، په‌یامه‌كه و پسیاره‌كه بۆ وان لایه‌نان ئاراسته دكه‌م كو به‌رسڤى بده‌ن، ئه‌رێ كانێ یه سه‌روه‌ریا ئیراقێ؟ ده‌مێ كو ئیرانێ بۆردۆمانا ئیراقێ ب مۆشه‌كێن دوورهاڤێژ كری، ل سه‌ر كه‌سێن سڤیل و ب بهانه‌یێن ڤالا به‌رناكه‌ڤیت ل ڤێره هه‌ر ئاماژه پێ بده‌ین، ئه‌ڤجا ئه‌ڤێن ب گێولێ خوه باس ل سه‌روه‌ریا ئیراقێ دكه‌ن ل هه‌مبه‌رى ئه‌مریكا، خێره باش ل ڤێ سه‌روه‌ریێ ناكه‌ن وه‌ختێ ئیرانێ هه‌ولێر مۆشه‌ك بارانكرى؟! بۆچى كه‌س نائاخڤیت، بلا به‌رسڤێ بده‌ن!. ل ڤێره ئه‌ڤ هه‌ڤیره دێ گه‌له‌ك ئاڤێ ڤه‌خۆشت و دێ ده‌رزێن مه‌زن كه‌ڤنه د ناڤبه‌را لایه‌نێن شیعه دا ژ به‌ر حه‌زا (فراكسیۆنا چارچووڤا هه‌ماهه‌نگێ) ل د‌ور مانا هێزین هه‌ڤپه‌یمانان.
نووترين نووچه
- سەرۆك بارزانی و ئەردۆغانی دوپاتی ل پێشڤەبرنا پەیوەندیێن ئیراقێ و هەرێمێ ل گەل توركیا كر
- سەرۆك كۆمارێ توركیا بەردەوامییا پشتەڤانییا وەلاتێ خوە بۆ ئیراقێ و هەرێما كوردستانێ دوپاتكر
- هەرێم و سەرۆك كۆمارێ توركیا د هەڤڕابوون كو دڤێت كێشەیێن بەغدا و هەولێرێ ل سەر بنەمایێ دستووری بهێنە چارەسەركرن
- پەرلەمانتارەكا پارتی: هەلوەستێ پارتی دێ ئیراقێ بەر ب قۆناغەكا نوو بەت
- سەرۆككۆمارێ توركیا ل هەولێرێ ل گەل سەرۆك بارزانی و نێچیرڤان بارزانی و مەسرور بارزانی كۆمبوو
- سەرۆك بارزانی: داخوازێ ژ رۆژنامەڤانان دكەم ب شێوەیەكێ پیشەییانە راستییان بگەهینن
- داخوازێ ژ رۆژنامەڤانان دكەم پێگیری قانوونا كارێ رۆژنامەڤانیێ بن
- پشتەڤانییا خوە و حوكمەتێ بۆ كارێ راستەقینەیێ رۆژنامەڤانیێ و ئازادییا رادەربڕینێ ل هەرێمێ دوپات دكەم
- نێچیرڤان بارزانی: سەرەدانا سەرۆكێ توركیا ئاماژەیە بۆ پەیوەندیێن ب هێز
- كارێ رۆژنامەڤانی و ئازادییا رادەربڕینێ ل هەرێما كوردستانێ گەشەیەكا گەلەك باش كریە
ئه‌حمه‌د عارف ئامێدي
كونترۆلكرنا ئیراقا ب ناڤ فیدرال
ئه‌حمه‌د عارف ئامێدى
تشته‌ك نه‌وه‌كو تشته‌كى یه، به‌لێ دكارین د ڤى بیاڤى دا بێژین ئیراق و سووریا حه‌تا راده‌كى وه‌كو ئێكن و سه‌روبه‌رێ وان ب حوكمێ جوگرافیێ و مێژوویێ گه‌هاندینه ئه‌ڤى راده‌یێ هه‌یى. هه‌روه‌كو حوكمرانیا دكتاتۆرى شیایه خوه بسه‌پینیت، ئه‌ڤ سه‌پاندنه ژى نه ب چاكیه‌كێ یان ژیرانه بوویه، لێ بۆ به‌لانسا سروشتێ گه‌لێن وان گونجاى بووینه بۆ میناك ل ئیراقێ عه‌ره‌بێن شیعه مه‌زهه‌ب ل ژێرى و ناڤه‌ندا ئیراقێ پتر ئاكنجی بووینه، سونه ژى ل سه‌ر دا و كورد ژى ل ده‌ڤه‌را چیایى بووینه، سه‌ره‌ده‌ریكرن و ته‌ڤلیبوونا وان یا كێم بوویه ژ ئه‌گه‌رێن نه‌بوونا دیموكراتیه‌كێ یان ئه‌گه‌رێن نه‌پێشڤه‌چوونا ئالاڤێن گه‌هاندنێ مینا ئه‌ڤرۆ. لێ سته‌م و زۆرداریا ده‌ستهه‌لاتان كێر گه‌هاندبوو هه‌ستى. نه‌خاسمه ل ئیراقێ و كه‌س ژى نه‌شیا وان بینیته سه‌ر رایێ، هه‌كه بزاڤێن كوردى نه‌بن، ب وان سه‌ده‌مان یا بزاڤێن كوردى و هه‌روه‌سا سه‌رگه‌میا رژێما چوویى، ببوو ئه‌گه‌ر كو حوكمرانى بهێته گوهارتن. حه‌تا هاتیه گوهارتن به‌لێ گه‌لێن ئیراقێ نه‌هاتنه گوهارتن و هزر و ئایدیێن وان پرت و بژاله‌تر لێهاتن. ئه‌ڤرۆ حه‌تا دیمۆكراسیه‌ت هاتیه دى، سه‌روه‌رى و نه‌كونترۆلكرن و مایتێكرنێن ره‌خ و رووییان تێكدان. له‌ورا نها بۆ سه‌ركه‌فتنا سیاسى یا دروست نه‌خاسمه پله‌یا سه‌رۆك وه‌زیران و نه‌ك هه‌ر تشتێ دیتر و هه‌ر تشتێ دژى ڤێ بیت ئه‌و پاشكشه‌كا مه‌زنه، به‌لێ وه‌كو دى ژى د راستى دا و ل سه‌ر ئه‌ردێ ژیوارێ ئه‌ڤ پله‌یه ب خوه هه‌كه ب شێوه‌كێ باش نه‌هێته برێڤه‌برن، دێ بیته ده‌رگه‌هه‌كێ به‌رفره‌ه بۆ خوكوشتنا سیاسى، و ژ مێشكێ هنده‌ك هێزان دووربكه‌ڤیت، ئه‌و ب خوه ته‌كنیكا سیاسى ل ڤان جۆره هه‌لوه‌ستان یا گرنگه، جاران ژى شیانێن گه‌هشتنێ یه بۆ ده‌ستهه‌لاتێ ژ لایێ به‌ڤلێ سیاسى ڤه خوه پشتى پێكئینانا حوكمه‌تێ ژى ب رێیا رۆخیانا وێ پشتى ده‌مه‌كى، ئه‌و چه‌نده ژى ل ناڤ سیسته‌مێ، په‌رله‌مانى دهێته‌كرن، ئه‌ڤه ژى دبیته گرۆڤا نه‌بوونا خواندنه‌كا باش یان پاشه‌رۆژێ بۆ بۆیه‌ران، (ئه‌ڤجا نه هه‌ر كه‌سێ بگه‌هیته ده‌ستهه‌لاتا جێبه‌جێكار دكاریت ل سه‌ر زال ببیت)، به‌لێ هه‌روه‌كو هێزان ئه‌و كه‌سێ دگه‌هیته گوپیتكێ راده‌ست كرى، زه‌حمه‌ته بهێته پالدان بۆ به‌ر ب ژۆردانیێ، ئه‌ڤه ژى ده‌ركه‌فتیه ژ هندێ كو هێزێن دیتر باوه‌رى ب شیانێن خوه نینه ل سه‌ر رێڤه‌برنا باده‌كا ئۆپوزسیۆنێ ب شێوه‌كێ باش.
ئه‌و ب خوه شێوازێ ناكۆكیا سیاسى یا ئه‌ڤێ رێڤه‌برنێ ئیهامێ دكه‌ت كو ئه‌ڤ شێوه بۆ هه‌میان به‌ر ب ده‌سهه‌لاتا بلند یێ ڤه‌كریى یه، زێده‌بارى هندێ كو هێزێن ناڤخوه‌ى ل ناڤ پێكهاتان دا نه‌وه‌كو ئێكن د ژێكجودانه ل سه‌ر نێڕینا ژیوارى بۆ رێڤه‌برنا سیاسى، واته هه‌ر ئێك ب ره‌نگه‌كێ و شێوه‌یه‌كى سه‌رده‌ریێ دكه‌ت ب گۆر سیاسه‌ت و به‌رژه‌وه‌ندى و په‌یره‌وێ خوه. د ده‌رئه‌نجام ژى دا دیار دبیت كو ب ئه‌جینده‌یێن ده‌ره‌كى دهێنه لڤاندن، گرۆڤه ژى ل هه‌مى كابینه‌یان ئارمانجه‌ك دیار دبیت ئه‌وه یا كو ئه‌وه ده‌وله‌تێن هه‌ڤسوى دخوازن ب هه‌ر شێوه‌كى بیت كو هه‌ڤپه‌یمان و لایه‌نێ ئه‌مریكى دره‌نگ ل سه‌ر هایدار ببیت و نه‌شێت چ بكه‌ت، چونكو پیلان ل پشت په‌رده‌یان دهێنه برێڤه‌برن.
و/ ئه‌ڤرۆ
كینه هه‌ولێرێ دكه‌نه ئارمانج؟
ئه‌حمه‌د عار ئامێدى
هه‌ر ژ ده‌مێ رۆخیانا رژێما پێشین ل 2003 و هه‌تا نها هه‌رێم و كورد دهێنه دانان وه‌كو پارچه‌ك ژ ئیراقا فیدرال، د ڤى ده‌مى دا چه‌ندین كابینه هاتنه پێكئینان، هه‌رێم وه‌كو فاكته‌ره‌كێ گرنگ و سه‌ره‌كى د پێكئینانا ڤان حوكمه‌تان دا دهێته هه‌ژمارتن، و دبیته كلیلا ڤه‌كرنا ئاریشه‌یێن وان، ئه‌ڤێ ئێكێ ژى دوژمن به‌رییا دۆستى دانپێدانێ پێ دكه‌ن، هه‌رێم خیڤه‌ته‌كا گشتى یا مه‌زنه بۆ گشت مۆزاییكا ئیراقى و بێ جوداكرن د ناڤبه‌ر چو تائیفه و نه‌ته‌وه‌یان دا. ئیراقا فیدرال هه‌رده‌م د ناڤ قه‌یرانێن سیاسى ناڤخوه‌یى و ده‌ره‌كى را ده‌رباز دبیت، د ناڤ هه‌ر قه‌یرانه‌كێ ژى دا دێ هه‌رێم بیته ئارمانج ل گه‌ل باره‌گایێن ئه‌مریكیان یان هێزێن هه‌ڤپه‌یمانان ل باژارێن هه‌رێمێ، بۆ زانین حوكمه‌تا ئیراقێ رێكه‌فتن و په‌یمان و هه‌ماهه‌نگی د ناڤبه‌را هه‌ڤدو دا هه‌نه ل گه‌ل هێزێن ئه‌مریكى یان هێزێن هه‌ڤپه‌یمانان، ژبه‌ر هه‌بوونا وان ب ره‌نگه‌گێ قانوونى ل سه‌ر ئه‌ردێ ئیراقا فیدرال، به‌لێ ده‌مێ قه‌یرانه‌كا سیاسى دهێته رویدان هنده‌ك میلیشیات هه‌ولێرێ ب بهانه‌كا بێ بنما بۆ خوه دكه‌نه ئارمانج ، بهانه ژى زۆرن و نه ژ دویر و نه ژ نێزیك راستیه‌ك بۆ هه‌یه، وه‌كو هه‌بوونا باره‌گایێن ئیسرائیلى ل سه‌ر ئه‌ردێ هه‌رێمێ، دبێژم گه‌ر خه‌مساریه‌ك ژ لایێ حوكمه‌تا ئیراقێ ڤه هه‌مبه‌رى میلیشیاتێن سه‌ر ب ئیرانێ ڤه هه‌بیت، بێگومان خه‌مساریه‌ك و كێماسیه‌ك ژ لایێ حوكمه‌تا ئیراقێ ڤه هه‌یه همبه‌رى ڤان گرۆپێن سه‌ر ب ئیرانێ و ئه‌جینده‌ێن ده‌ره‌كى یێن حزبى یێن نه ساخ ڤه.
د هه‌ر هێرشه‌كا وێرانكار دا ل دژى هه‌رێمێ، دێ هنده‌ك رێنما ژ لایێ سه‌ركرده‌یێ گشتى یێ حوكمه‌تا فیدرال ڤه ده‌ركه‌ڤن ب رێیا سه‌ركرده‌یا ئۆپه‌راسیۆنیِن هه‌ڤپشكێن ئیراقى، كو دێ لیژنه‌یێن لێكۆلینێ ل سه‌ر ڤێ هێرشێ هێنه پێكئینان و ئه‌و لایه‌نێ هێرش كرى، هه‌ما وه‌ك رۆتینه‌كا سیاسى یه حوكمه‌تا ئیراقێ بۆ خوه كریه په‌نا بێى مفایه‌كێ سیاسى بۆ هه‌یبه‌تا هه‌رێمێ بده‌ستڤه‌بینیت!. بۆ زانین ئه‌م هه‌ست دكه‌ین و دزانین كو هنده‌ك حوكمه‌ت هه‌نه و نه‌ك ئێك حوكمه‌ت هه‌یه كۆنترۆلێ ل سه‌ر سیاسه‌تا ئیراقێ دكه‌ت ژ لایێ حوكمه‌ته‌كێ د نیڤا حوكمه‌ته‌كا دى دا برێڤه‌دبه‌ت، مه‌ره‌ما من ژى میلیشیاتێن سه‌ر ب ئیرانێ ڤه.
به‌لێ ل ده‌سپێكێ و ژبلى ئه‌ڤ هێرشا به‌رى شه‌ڤه‌كێ كو باره‌گایێن پێشمه‌رگه‌ى داببوون، پێشمه‌رگه ژى پشكه‌كه ژ رێخستیا هێزێن ئیراقى و به‌رگریێ. چونكو مادده‌یێ 121 بڕگه‌یا 5 وه‌دبێژیت. ئه‌ڤجا چاوا وژدان به‌رییا ئه‌قلى قه‌بوول دكه‌ت كو باره‌گایێن پێشمه‌رگه‌ى ل پیرمام و هه‌ولێر ببنه ئارمانج؟ چونكو باره‌گایێ سه‌رۆك بارزانى ل وێرییه، ئه‌ڤ هێرشه د ئه‌نجام دا دێ بنه ئه‌گه‌رێ تێكدانێ و ناكۆكییان د ناڤبه‌را ناڤه‌ندێ و هه‌رێمێ دا، چونكو هێرشكرن ل سه‌ر پیرمام، هێرشكرنه بۆ سه‌ر هه‌یبه‌ت و ئێكبوونا هه‌رێمێ كو پشكه‌كه ژ ئیراقا فیدال. به‌لێ ب مخابنی ڤه یا دهێته رویدان ژلایێ گرۆپان ڤه كو ره‌وشت و شه‌ره‌ف بۆ ئه‌جینده‌یان و وه‌لاتێن هه‌ڤسوى فرۆتین ل سه‌ر كسیتێ بیروباوه‌رێن خوه. بۆ ئه‌ڤان كه‌سان دبێژین هه‌كه چو مفا د هه‌بوونا هه‌وه دا نه‌بن، نه‌بنه هسترى بۆ وه‌لاتێ خوه، چونكو دیرۆك دلۆڤانیێ ب وان نابه‌ت یێن وه‌لاتێ خوه دفرشن.
تشتێ سه‌یر ئه‌وه كو گه‌له‌ك ژ ڤان هێرشان ب چه‌كێ ئیراقى دهێته كرن كو ئه‌وێ ئێكێ دیاردكه‌ت ئیراقێ چو ده‌ستهه‌لات نینن كونترۆلێ ل سه‌ر وان بكه‌ت، هه‌رچه‌نده حوكمه‌تا ئیراقێ باره‌گایێن وان دزانیت و ب سپۆنسه‌رێن وان ژى دكه‌ڤیت كو گه‌له‌ك ژ وان نوونه‌رێن خوه د ناڤا په‌رله‌مانى ژى دا هه‌نه، مینا به‌رگریا ئیسلامى و حزبوللایا ئیراقى و عه‌سائی و نوجه‌با و.. گه‌له‌كێن دیتر ..
دڤێت حوكمه‌تا ئیراقێ راده‌یه‌كى بۆ ڤان هێرشان دابنیت چونكو ژ سه‌روه‌ریا وێ كێم دكه‌ت به‌رییا یا هه‌رێمێ چونكو هه‌رێمێ سۆز دایه به‌رسڤا ڤان هێرشان بده‌ت یێن ژلایێ كه‌س و گرۆپێن ده‌رڤه‌ى قانوونێ كاردكه‌ن. نه‌خاسمه گه‌له‌ك وه‌لاتان ژى ئیدانه‌یا ڤان كریاران كریه كو ژ وان ژى هێزێن هه‌ڤپه‌یمانان و ئه‌مریكانه، وه‌زاره‌تا ده‌رڤه یا فره‌نسى،..هتد. له‌وا گرنگه ئیراق بسه‌لمینیت كو ده‌سهه‌لاتا قانوونێ ل سه‌ر هه‌مى تشتان دایه.
و/ ئه‌ڤرۆ
ئه‌مریكا ب هێز ڤه‌دگه‌ریێته رۆژهه‌لاتا ناڤین
ئه‌حمه‌د عارف ئامێدی
ژبه‌ر روودانێن گه‌رم ل رۆژهه‌لاتا ناڤین و بۆیه‌رێن غه‌ززه پشتی حه‌فتی ئوكتۆبه‌رێ و هه‌تا نها و ئه‌و لڤینا گرۆپێن به‌رهنگار ل دژی هه‌بوونا ئه‌مریكی و تایبه‌تی ل ئیراقێ و سووریێ.
حه‌شدێن له‌شكرێ ئه‌مریكی ل رۆژهه‌لاتا ناڤین یێن زێده دبن و دبنه جهێ پرسیارێ گه‌له‌ك مه‌ترسیان كو شه‌ڕێ غه‌ززه به‌رفره‌ه ببیت، چونكو ئیسرائیلێ ب سیاسه‌تا خوه یا هێزێ و توندیێ ل هه‌می بیاڤێن ژیانێ دا ل غه‌ززه، و چو سه‌نگ و بهایه‌ك نه‌دایه جڤاكێ ده‌ولی و نه‌ته‌وێن ئێكگرتی و عورف و قانوونێن ده‌ولی و تاوانێن شه‌ڕی، هه‌تا وی راده‌ی كو دانپێدانێ ب هه‌ڤپه‌یمانێن خوه ژی نه‌كه‌ت چو ئه‌مریكا بیت یان وه‌لاتێن رۆژئاڤا.
ئه‌ڤرۆ ئه‌ڤ حه‌شدێن ئه‌مریكی ژ هه‌لگرێن فرۆكه‌یێن (USS) و (جیرالد فۆرد) كو نێزیكی پێنچ هزارسه‌ربازان ژ پیاده‌یا ده‌ریایی رادكه‌ت (مارینز) و پاپۆرێن شه‌ڕی یێن دگه‌لدا، زێده‌باری وێ هه‌لگرا گه‌هشتیه ده‌ریا سپی و پاپۆڕا هێرشبه‌ر یا (به‌ڕمائی ـ USS Batan ).
بۆ زانین گرۆڤه ئاماژێ دده‌ن كو ژماره‌یا سه‌ربازێن ئه‌مریكی د مه‌ودایێ ڤان ته‌حشیدان دا گه‌هشتیه پتر ژ 12 هزار كه‌سان، چونكو ئاستێ له‌شكرێ ئه‌مریكی هه‌تا نها گه‌هشتیه دو هزار سه‌ربازان د ره‌وشه‌كا ئاماده‌باشیێ دا وه‌كو پشته‌ڤانیكرن بۆ ئیسرائیلێ، هه‌روه‌كو به‌نتاگۆنێ هنارتنا 1000 تاكان ژ یه‌كه‌یێن مایتێكرنا بله‌ز هاتیه راگه‌هاندن پێخه‌مه‌ت پشته‌ڤانیكرنا بزاڤێن به‌رسڤدانا هه‌رێماتیك ل ده‌ڤه‌رێ وبه‌رده‌وامكرنا شیان و پاراستنا هێزێن ئه‌مریكی، ئه‌مریكا هه‌بوونا موكومتر كر ب سیسته‌مێ به‌رگریا مووشه‌كا (تاد) ژ به‌تاریێن مۆشه‌كان (پاتریۆت) زێده‌باری نێزیكی 11 بڕێن فرۆكه‌یێن شه‌ڕكه‌ر (F15. F16. F18) و فرۆكه‌یێن شه‌ڕكر یێن هێرشبه‌ر ژ جۆرێ (A10) یێن كۆژه‌ك.
ب راستی تشتێ دهێته روودان مایتێكرنا ئه‌مریكیایه ب ره‌نگه‌كێ راسته‌وخوه د شه‌ڕێ (غه‌ززه) دا، به‌لێ سه‌رۆك جۆبایدن و مه‌زنه به‌رپرسێن كابینه‌یا وی ڤێ مایتێكرنێ د شه‌ڕی دا ره‌ت دكه‌ن، به‌لكو حه‌زا وان كو ئه‌و ڤالاهیا ستراتیژیك پڕدكه‌ن یا كو ئه‌مریكا هێلای ژبه‌ری چه‌ند ساله‌كا ل رۆژهه‌لاتا ناڤین، به‌لێ ئاماژه بۆ نیازا ڤێ به‌ربه‌لاڤبوونێ دچن ئه‌و ژی دامه‌زراندنا ((بنگه‌هه‌كێ له‌شكری ئه‌مریكی نێهنی ل ئیسرائیل)) ژ ئه‌وان ئه‌م دبهیسین و ب چاڤ دبینین ژ نێزیكبوونا ئه‌مریكی ـ ئیسرائیل بۆ گه‌له‌ك جاران د ناڤبه‌را (به‌نتاگۆن) و سه‌ركرده‌یا ناڤه‌ندی یا هێزێن ئه‌مریكی، ب رێیا ئه‌ڤان په‌یوندیان ئه‌مریكا ل گه‌ل ئیسرائیل بزاڤان ب هه‌می پێشڤه‌چوونان ل غه‌ززه دكه‌ت و ئازادكرنا بارمته‌یان، یانكو ئه‌مریكا بزاڤێ دكه‌ت مه‌ودایێ ڤی شه‌ڕی بۆ گه‌له‌ك ئاراسته‌یان به‌رفرهتر نه‌بیت، د گه‌ل ڤێ ئێكێ ژی دا ره‌وش زێده‌تر ل (زیفه غه‌ربیه) و ئه‌ردێن فلستینی یا داگیركری نه‌په‌قیت و چریسكێن وێ بۆ لوبنان ڤه‌نه‌په‌شن، كو ئه‌ڤ شه‌ڕ و په‌هه‌ڤچوونه ب رێیا هێلا شین د ناڤبه‌را (حزبوللا) و ئیسرائیلێ دا دژوار ببن، به‌لكو به‌ر ب سووریا و لوبنانێ و رۆژئاڤا ئیراقێ ژی بچیت، چونكو ئه‌ردێن بلند ل جۆلانێ تووشی دربێن ئیسرائیلی بووینه ژبه‌ر لێدانا مووشه‌كان ژ چیایێن جۆلان به‌ر ب باژارێن ئیسرائیلێ، زێده‌باری مه‌ترسیێن مه‌زن ل سه‌ر ئاسایشا هه‌رێماتیك ژ به‌ر رۆل و چالاكیا ئیران دبینیت بۆ چه‌كداركرنا و ته‌مویلكرنا گرۆپێن ب سه‌ر وێ ڤه.
هه‌بوونا هێزێن ئه‌مریكی ره‌هه‌ندێن ستراتیژیك هه‌نه پشتی هنارتنا هه‌ردو هه‌لگرێن فرۆكه‌یان و به‌لاڤكرنا هزاران سه‌ربازێن ئه‌مریكی ل ده‌وروبه‌رێن ئیسرائیلێ، به‌ریا هێرشا ((حه‌ماس)) ئه‌مریكا ب پلانه‌كا ((به‌نتاگۆن)) رابوویه ب گرێبه‌سته‌كێ ب ملیۆنان دۆلاران بۆ دانانا سازیێن له‌شكری بۆ هێزێن ئه‌مریكی ل بنگه‌هه‌كێ نهێنی ل سه‌ر چیایێ هاركرین ل نیڤا قولایا بیابانا (ئه‌لنه‌قه‌ب)، ب دووراتیا 35 كیلۆمه‌تران ب تنێ ژ غه‌ززه. بۆ زانین ئه‌ڤا كه‌ڤن ناڤێ ((سایت 512)) ب خوه‌ڤه‌دگریت،ئه‌ڤه ژی سازیه‌كا ئیداری حسابا هه‌ر هێرشه‌كا مۆشه‌كان ل دژی ئیسرائیلێ دكه‌ت.
ئه‌مریكا و وه‌لاتێن هه‌ڤپه‌یمانی و رۆژئاڤاێ و ب په‌یره‌و و پلانه‌كا ئه‌مریكی و ئیسرائیلی، بزاڤێ دكه‌ن كو ده‌وله‌ته‌كێ بۆ غه‌ززه دورست بكن ب سنووره‌كێ نوی و چاڤدێریه‌كێ ژ لایێ رۆژئاڤێ پشتی بدوماهیهاتنا شه‌ڕێ ل غه‌ززه دهێته كرن.به‌لێ غه‌ززه و سه‌ركرده‌یێن وان ئه‌ڤان هه‌ولان ره‌ت دكه‌ن چونكو دێ حه‌ماس و سه‌رانێن وێ و خه‌لكێ غه‌ززه كه‌نه د قه‌فه‌سه‌كێ دا، مینا بلبلان، و دێ ب ئاڤێ و خوارنێ هێنه به‌خشین، ب ڤی ره‌نگی ئه‌مریكا و ئیسرائیل دڤێت و ب پشته‌ڤانیكرنا نیڤده‌ولی بۆ خوه‌جهكرنا ئه‌ڤان پلانێن نها و پشتی هینگی ژ پلانێن پاشه‌رۆژێ بۆ بهێزخستنا جوهیان و ده‌وله‌تا ئیسرائیل ل سه‌ر كیستێ ده‌ڤه‌رێ و هه‌می وه‌لاتێن عه‌ره‌بی و تایبه‌ت یێن ب ره‌خ ئیسرائیل ڤه. ـ
و/ ئه‌ڤرۆ
هەلوەستێ حوكمەتا ئیراقێ ل هەمبەر گرۆپێن چەكدار
ئەحمەد عارف ئامێدی
ێگومــان هــەر ژ بەرییــا 20 ســاالن و هەتــا نهــا حزبێــن ئایینــی و مەرجەعیەتێــن وان و گرۆپێـن وان یێـن لەشـكری یێـن زالـن لسـەر دیمەنێ ئیراقی، دیسـا ژی سیاسـەتێن ئیراقێ و حوكمەتێـن وێ ژی ئێـك پشـتی یـا دی، ئەڤـێ چەنـدێ ژی هەمـی كـەس دزانـن و دوژمـن بەری دۆسـتی دزانیـت كانـێ ل پشـت پەردەیـان چـو دهێتە كرن، یانكۆ حوكمەتا ئیراقێ دەولەتێن بچویكن ل ناڤ دەولەتەكێ دا، ژبلی حوكمەتا هەرێما كوردستانێ كو بەرقەراریەكا سیاسی یـا جـودا و خوەجهـی هەیـە. بلندبوونــا رێژەیــا تێكچوونــێ د ناڤبــەرا حوكمەتـا ئیراقـی و گرۆپێـن چەكـدار دا ژ ئەنجامـێ بەردەوامبوونـا هنـدێ یـە كـو هێزێن ئەمریكی ل ئیراقێ دبنە ئارمانج، ل سەر ئەردی الیەنێن رەسمی یێن ئیراقی ئاشكرانەكرینە كـو هەكـە زانیبـن كا ئـەو الیەنێـن هەبوونـا ئەمریكی دكەنە ئارمانج ب لێدانا مۆشەكان ل سەر هەردو بنگەهێن((عین االسد)) ل رۆژئاڤا ێگومــان هــەر ژ بەرییــا 20 ســاالن و هەتــا نهــا حزبێــن ئایینــی و مەرجەعیەتێــن وان و گرۆپێـن وان یێـن لەشـكری یێـن زالـن لسـەر دیمەنێ ئیراقی، دیسـا ژی سیاسـەتێن ئیراقێ و حوكمەتێـن وێ ژی ئێـك پشـتی یـا دی، ئەڤـێ چەنـدێ ژی هەمـی كـەس دزانـن و دوژمـن بەری دۆسـتی دزانیـت كانـێ ل پشـت پەردەیـان چـو دهێتە كرن، یانكۆ حوكمەتا ئیراقێ دەولەتێن بچویكن ل ناڤ دەولەتەكێ دا، ژبلی حوكمەتا هەرێما كوردستانێ كو بەرقەراریەكا سیاسی یـا جـودا و خوەجهـی هەیـە. بلندبوونــا رێژەیــا تێكچوونــێ د ناڤبــەرا حوكمەتـا ئیراقـی و گرۆپێـن چەكـدار دا ژ ئەنجامـێ بەردەوامبوونـا هنـدێ یـە كـو هێزێن ئەمریكی ل ئیراقێ دبنە ئارمانج، ل سەر ئەردی الیەنێن رەسمی یێن ئیراقی ئاشكرانەكرینە كـو هەكـە زانیبـن كا ئـەو الیەنێـن هەبوونـا ئەمریكی دكەنە ئارمانج ب لێدانا مۆشەكان ل سەر هەردو بنگەهێن ((عین االسد)) ل رۆژئاڤا دژی ئەمریكییـان ل ئیراقـێ ژ بیاڤەكـێ سـەركەفتنێ یان تۆلڤەكرنـێ بۆ(غـەززە) ژ ئیسـرائیل و ئەمریـكا. و ل ناڤـا گۆپیتـكا قاهیـرە یـا بـەری هەیامەكێ، سەرۆك وەزیرێن ئیراقێ سۆدانی گۆتـارەكا ئاگرین پێشـكێش كربـوو، وەكو پشتەڤانیكرن ل غەززە، زێدەباری وان هاریكاریێن هنارتین ژ كەلوپەلێن نۆشداری و خوارنێ ب بهایێ سێ ملیۆن دۆالران ب رێیا خاچا سۆر یا ئیراقی، و هەلوەستێ سۆدانی ل ڤێ گۆپیتكێ بهێزترین هەلوەست بوو ل هەمبەری هەمیان، ل هەمان دەمی سودانی گۆتبـوو كـو حوكمەتـا ئیراقـێ قەبـوول ناكـەت الیەنـێ ئەمریكـی و ئیـس ائیلـی لێدانا جهێن گرۆپێن چەكدارێن ئیراقی بكەت ل ناڤا ئیراقێ دا، ب بهانا راوەستاندنا گەفێن دژی ئەمریكا و ئیسرائیل. پشت نێزیكـی 15 هێرشـێن چەكـداری ل سـەر بنەگەهێن ئەمریكی ل ئیراقێ و سووریێ و دەركرنا بەیانێن سەیر كو هوشداریێ ددەتە رەڤەندێن بیانی كو گەشتا ببینە ئیراقێ، بزاڤێـن حوكمەتـا ئیراقـی سـەرنەگرتن، كـو بـكارن وێ بلندبوونـا رەوشـێ یـا كـو گرۆپێـن سـەربازی یێـن سـەر ب ئیرانـێ ڤـە پـێ رادبـن رابگریـت، بەلـێ محەمـەد شـیاع سـۆدانی یـێ تووشـی )فشـارەكا دو جـۆری دبیــت( دەبــارەی ڤــێ مــژارێ و ئەڤــا كــو ب سـەرێ غـەززەە دهێـت و هەلوەسـتێ رایـا گشتی ل ئیراقێ. ژ الیەكێ دی ڤە ویالیەتێن ئەمریكی كـو پەیوەندیێـن خـوە ل گـەل سـودانی و هندەك سەركردەیێن گرۆپان ل ڤان داویان ئاشــكراكرن. كــو نەپیگیریــا خــوە ل همبەر بریارا بەغدایێ دیاركر كو ستێركا خـوە ل بنگەهێـن ئەمریكـی ل ئیراقـێ نەگرن، ل الیێ دیتر فراكسیۆنا برێڤەبرنا دەولەتێ دبینین، كو ئەو ژی هەڤپەیمانیا سیاسی یە یا پترین و مەزنترین پشتەڤانە بۆ حوكمەتا ئیراقی، دیساڤە چارچووڤەیا هەمانگی یا شیعی كو كابینەیا سۆدانی پێكئینایە، ژ بەر هندێ سۆدانی كەفتیە د ناڤبـەرا دو كێشـەیان دا ل هەمـان دەمـی دا، دیسا حوكمەتا سۆدانی كۆمبوونەكا بلـەز و درێـژ ئەنجامدابـوو ل رۆژێـن بۆریـن ژبەر بەردەوامبوونا ناكۆكیێن الیەنان ژبلی سـەرەدانا ڤـێ داویـێ بۆ هەولێرێ. ئەڤــرۆ ژی هەمــی ژێــدەر و ئامــاژە بــۆ هنـدێ دچـن كـو هێرشـێن تونـد ل سـەر بنگەهێن ئەمریكی دێ بەردەوام بن ژبەر كـو یـا سـەختە ڤـان گرۆپـان كونتـرۆل بكەن، سەرەرای ئەڤا دهێتەكرن بۆ لێدانا ئەمریكیان، حوكمەتا ئەمیركی سۆزداینە كـو پێگیریـێ ل هەمـی رێككەفتنـان بكەت ل گەل حوكمەتا ئیراقێ بۆ وێ رێككەفتناســتراتیژیك یــا دناڤبــەرا وان دا، ژالیـێ خوەڤـە ژی سـۆدانی ژی سـۆزداینە كو حوكمەتا ئیراقی یا پێگیر بیت ب پاراستنا شیرەتكارێن سەربازی و شاندێن دبلۆماسـی یێـن ل وەالتـی كاردكـەن، ب گۆرەی بەیانا حوكمەتا ئیراقی. چارچووڤا هەماهەنگــی دزانیــت كــو حوكمەتــا سۆدانی تووشی فشارەكا مەزن دبیت كو چـو جـاران ب ڤـی رەنگـی تـووش نەبوویـە، ژبــەر ئەگەرێــن ئاریشــەیا غــەززە. ل ڤــان نێزیكیان دبیت هەلوەسـتێ ڤان گرۆپان باشتر دێ دیاربیت و چارەنڤیسێ بنگەهێن ئەمریكی چو ل هەرێمێ بیت یان ئیراقێ و ئـەڤ تووشـبوونا حوكمەتـا سـودانی ژی دێ هێتە ئێكالكرن و ژ وێ بەرتەنگیێ دەركەڤیت.
و/ ئــەڤــرۆ
چه‌ند پێشنیازه‌ك بۆ وه‌زاره‌تا پێشمه‌رگه‌ى
ئه‌حمه‌د عارف ئامێدى
(2ـ2)
ل گۆر یا بۆرى ئه‌ز چه‌ند پێشنیارێن گرنگ و گه‌وهه‌رى پێشكێشى وه‌زاره‌تا پێشمه‌رگه‌ى و حوكمه‌تا هه‌رێمێ دكم دا كو ژ ڤێ قه‌یرانێ ده‌ربكه‌ڤت و ڤێ ڤالاتیا ئه‌منى تژى بكه‌ت، كو ل پشكا دى یا ڤى بابه‌تى ژى ئاماژه ب دو خالان دایه و ئه‌و ژى:
أ ـ پشكه‌كا نوو ل وه‌زراه‌تا پێشمه‌رگه‌ى زێده بكن ب ناڤێ (پشكا نێرینگه‌ه و خوه‌لبه‌رڤه‌دان و به‌ره‌ڤانیا ئه‌سمانى) وه‌كى دبێژن رێكا درێژ ب پێنگاڤا دورست ده‌ستپێدكت ئه‌و پێنگاڤ ژى ئه‌وه؛ ئه‌م فرۆكه‌یێن بێ فرۆكڤان ژ كۆمپانیێن بسپۆر و تایبه‌تمه‌ندێن ڤى بوارى بكرن، ب تایبه‌ت وه‌لاتێ چین و توركیایێ، بهایێ ڤان جۆره فرۆكه‌یان ژى هه‌ر ئێك ب 1000 هه‌تا 3000 دۆلارایه، من نه به‌حسا فرۆكه‌یێن هه‌وارهاتن و ڤه‌مراندنا ئاگرى و فرۆكه‌یێن چاندنێ یه به‌لكو ئه‌ڤ جۆره فرۆكه ل بازارێن ئاسایى زه‌حفن و داعشێ بۆ مه‌ره‌مێن خوه دژى هێزێن ئیراقى و پێشمه‌رگه‌یى بكاردئینان پشتى پێشدئێخستین و چه‌كدار دكرین، ئه‌م ژى دشێن وان جۆره فرۆكه‌یان ب كامیرێن گه‌رماتیێ و چه‌ند ته‌كنیكان پێشبێخن و پێ نێرینا وان بیاڤێن به‌رفره‌هێن دكه‌ڤن د ناڤبه‌را مه و هێزێن ئیراقى دا بكن و وێ ڤالاهیا ئه‌منى بن چاڤ بكن، ئه‌ڤ چه‌نده ژى نه دژى گرێبه‌ست و تیتالێن نێڤده‌وله‌تى نه، هۆسا ئه‌م دێ شێن لڤینێن داعشێ بن چاڤ بكن، چونكى ئه‌ڤ كامیره هه‌ر لڤینا له‌شه‌كى ب خوین و گه‌رماتى به‌رچاڤ دكت و ده‌ردئێخت چ مرۆڤ بت یان هه‌ر گیانداره‌ك بت.
بۆ نموونه ژبه‌رى چه‌ند رۆژان ئه‌و روودانا ل مه‌خمۆر روودایى؛ چاوا داعش ئه‌و ڤالاتیا ئه‌منى ب ده‌لیڤه دیت و ئیرش كره سه‌ر گونده‌كى بێ گوننه و ڤى گوندى هاورا خوه گه‌هاندن هێزێن پێشمه‌رگه‌یى و هێزێن پێشمه‌رگه‌یى ژ كوردینى و به‌رڤانیا شه‌ره‌فا كوردى ل هه‌وار چوون و ژبه‌ركو بنچاڤكرنا گوندى نه‌هات كرن و كه‌تن د بیسه‌كا داعشێ دا و ژ ئه‌نجامێ چه‌ند شه‌هید كه‌ڤتن، ئه‌گه‌ر مه ئه‌و جۆره مه‌فره‌زه‌یێن نێرینێ یێن وان فرۆكه‌یێن بێ فرۆكڤان هه‌بان و ژبه‌رى پێشمه‌رگه چووبان كارێ خوه كربان ئه‌ڤ شه‌هید نه دكه‌تن و دا هه‌مان سه‌ركه‌ڤتن بده‌ست مه ڤه‌هێت، ئه‌ڤرۆ گۆره‌پانێن شه‌ڕى ل گۆر زانستێن له‌شكرى برێڤه‌دچن و ئه‌ڤ زانسته رۆژ بۆ رۆژێ یێ وه‌رارێ دكت و پێشڤه‌دچت و ب تایبه‌ت داعشێ ل ڤان هه‌یامێن دووماهیێ ریكێن ته‌كنیكێن جۆراجۆر یێن تیرۆرستى بكارئینان. ئه‌ز ل ڤێره دبێژم؛ له‌شكه‌رى و زانستێن وێ یێن به‌رڤانیكرنێ یێن ئه‌سمانى و نێرینگه‌ها پێزانینا یێن بووین زانسته‌ك و ئه‌ڤ زانسته پێدڤیه ب شێوه‌یه‌كى دورست ل كه‌توارى بهێـت پراكتیزكرن و ستراتیژیا وێ خزمه‌تا هه‌رێمێ بكت و به‌رباب بۆ به‌ربابى مفایى ژ ڤى زانستى ببینن و سه‌ربۆرێن رابردوویى ببن وانه.
ب ــ ل ڤێ پشكا نوو ئه‌م دشێن وان فرۆكه‌یان پێشبێخن وبكن فرۆكه‌یێن شه‌ركه‌ر یان خوه‌به‌قین و دوژمنان بكن ئارمانج ل هه‌مى كه‌رتێن پێشمه‌ركه‌یى بكاربینن و به‌رهه‌ڤ بن، ژبه‌ركو ئه‌ڤ جۆره فرۆكه رۆله‌ك گرنگ د گۆره‌پانا شه‌رى ل هه‌مى جیهانێ دگێرت و كاتێكرنێ ل ته‌رزێ شه‌رى دكت، دڤیا ئه‌م وانه‌یه‌كى ژ شه‌ڕێ ل ئه‌زه‌ربێژان و ئه‌رمینیا بۆ خوه وه‌ربگرن، و چاوا تركیا دژى ئه‌رمنا دگه‌ل ئه‌زه‌ربێژانێ راوه‌ستیا، چاوا فرۆكه‌ێن درۆن یێن بێ فرۆكڤان یێن تركیایێ كارتێكرنه‌ك مه‌زن هه‌بوو هه‌تا سه‌ركه‌ڤتن دژى ئه‌رمینیا ئینایى، چاوان ئه‌رمه‌نا خوه بده‌ست كه‌توارى ڤه به‌ردا ژبه‌ركو ته‌رزا شه‌رى 100% د به‌رژه‌وه‌ندیا هێزێن ئه‌زه‌رى دا بوون، ب رێیا فرۆكه‌یێن درون (البرقدار المجنحه) كو ئه‌ڤرۆكه تركیا ل سه‌ر ئاستێ جیهانێ بوو سه‌ركێشا چێكرنا ڤان فرۆكه‌یان و تركیا ئێك ژ سێ وه‌لاتانه ل جیهانێ ڤێ فرۆكه‌یێ چێدكت.
2ــ د دیداره‌كا كه‌نالى ئه‌سمانى دا من ژ به‌رى چه‌ند رۆژان گۆت: دڤێن ئه‌م پێداچوونا رێكخستنا هێزێن خوه یێن پێشمه‌رگه‌یى دا ل هه‌مى میحوێن سنوورى دگه‌ل هیزێن ئیراقێ دا بكن، و یاسایا خه‌لات و سزادانێ جێبه‌جێ بكن، نه‌خاسمه ئه‌ڤرۆكه ئه‌نترنێت و موژولاهیێن یاریێن وێ گه‌له‌ك كارتێكرنێ ل سه‌ر له‌شكه‌رى دكنن ئه‌گه‌ر بكارهینان و بالا وى دوورى ئه‌ركێ وى دبت؟!
له‌ورا پێدڤیه قانوونێن سه‌ربازى هه‌بن رێ ل ڤان دیارده‌یان بگرن ل خالێن سنوورى و گۆره‌پانێن هه‌ستیار به‌رهه‌ڤ بن، ئه‌ڤ چه‌نده فاكته‌ره‌كى گرنگه كو له‌شكر هه‌ده‌م د ئاماده‌باشیێ دا بت.
د ــ هه‌رده‌م ئه‌م دبێژن سه‌ربازى زانسته، و زانستێن سه‌ربازى بیاڤه‌كى به‌رفره‌ه و پێشكه‌ڤتییه و رۆژ بۆ رۆژێ وه‌رارێ دكت و میكانیزمێن نوو دكه‌ڤن تێدا و بكاردهێن، له‌ورا گرنگه ئه‌م كه‌سێ هه‌ژى دانن جهێ هه‌ژى و ب سه‌رڤه، چ ئه‌فسه‌ر و سه‌ركرده وئامر و ئامر فه‌وج و ئامر لیوا، ژبه‌ركو سه‌بۆرا سه‌ربازى گه‌له‌ك گرنگه و بۆ هه‌مى گۆره‌پانێن شه‌ڕى و پێدڤیه‌كا هه‌رى سه‌ره‌كی یه.
ه ـ دڤێت ئه‌م هێزێن پێشمه‌رگه‌یى ب چه‌كێ سه‌رده‌م و پێشكه‌ڤتى چه‌ك بكن، ل شوینا یا ئه‌ڤرۆكه ئه‌م ل سه‌ر كه‌توارى دبینن كو پێشمه‌رگه ب هنده‌ك چه‌كێن كه‌ڤن و ژكاركه‌ڤتى ل چه‌په‌را نه، ئه‌ڤ چه‌ند نه‌هامه‌ته و چ جاران نابت، كانێ وه‌زاره‌تا پێشمه‌رگه‌یى و كانێ لیژنه‌یێن دووڤچوون و پشكنینێ و كانێ ئه‌ندامێن وان لیژنه‌یان یێن هێزێن پێشمه‌رگه‌یى؟ ئه‌ڤرۆكه د كه‌توارى دا دڤێت ئه‌وێ یاریا ب شیانێن پێشمه‌رگه‌یێ و ئاخا هه‌ریمێ بكت بهێت جهێ به‌رپرسیاره‌تیێ.
و/ ئه‌ڤرۆ
ئاریشه‌یا سنۆران و لڤینا تیرۆرستان؟
ئه‌حمه‌د عارف ئامێدى
چه‌ندى ده‌ڤه‌رێن د ناڤبه‌را هه‌رێما كوردستانێ و ئیراقا فیدارل دا بمینن ئاریشه‌یێن هه‌لاویستى و ب چو سه‌ره‌كى نه‌كه‌ڤن، كو هه‌ر ژ ده‌سپێكێ وه‌ره گه‌هشتیه راده‌یێ هندێ ژبلى ناكۆكى و گه‌فلێكرنان و خوه ب چه‌ك هێرشى هه‌رێمێ كرینه، ژ ئه‌گه‌را زالبوونا تێگه‌هێ ده‌ڤه‌ران و بلندكرنا وان ل سه‌ر تێگه‌هێ نشتیمانیبوونێ و ئێكبوونا هه‌رێمێ، هه‌ر دێ بنه جهێ مفایى بۆ گرۆپێن تیرۆرستێن داعشێ، و رۆژانه چه‌ندین پێشمه‌رگه و وه‌لاتى دبنه قوربانى. نها ئه‌م یێن ل ژێر ده‌ستهه‌لاته‌كا دیمۆكراسى ده‌ستوورى دژین؟!، كو ده‌ستوورێ وێ ل سه‌ر ئیراقا ئێكگرتى هه‌موویێ دئێته سه‌پاندن، مه مادده‌كێ ده‌ستوورى یێ پاشگوخستى ژ ئالیێ ناڤه‌ندێ هه‌یه، هه‌ر ئه‌وه دبیته ئه‌گه‌را په‌یدابوونا ڤان ناكۆكیان د ناڤبه‌را هه‌رێمێ و حوكمه‌تا فیدرال دا، ئه‌و ژى ماده‌یێ (140) یا سه‌رپێچلێكرى ژ ئالیێ حوكمه‌تا فیدرال ڤه ب ره‌نگه‌كێ ده‌ستوورى و سیاسى، مانه مه ژى پشكداریه‌كا هه‌رى مه‌زن كریه د نه‌هێلانا تیرۆرستێن داعشێ ڤه و زیانا هه‌رى مه‌زن دایه ژبۆ بلند راگرتنا ڤى وه‌لاتى؟!، ئه‌ڤجا ئه‌ڤرۆ هه‌ر كه‌س و لایه‌نێ ڤان ناكۆكیان پالڤه‌دده‌ت و د تێگه‌هێ ده‌ڤه‌راتیێ نه‌گه‌هیت ب گۆره‌یى ڤى ماددێ ده‌ستوورى، هه‌ر ئه‌وه دخوازیت ئیراقا ئێكگرتى به‌ر ب كه‌نداله‌كێ كویر ڤه دبه‌ن، چونكو تشتێ د ڤى مادێ ده‌ستووری دا هاتى، هنده‌ك راستى و پره‌نسیپێن خوه‌جهن كو نوونه‌رێن كوردستانێ ل سه‌نته‌رى خوه ل سه‌ر بێده‌نگ ناكه‌ت، چونكو بێى جێبه‌جێكرنا ڤى مادده‌ى چو جوداهى د ناڤبه‌را رژێما به‌عسى و حوكمه‌تا ئه‌ڤرۆ دا نینه، نه‌مازه حوكمه‌تا ئه‌ڤرۆ ب كراسه‌كێ نوو دخوازیت ڤان راستیان بنئاخ بكه‌ت، ئه‌ڤجا به‌رپرساتیا جێبه‌جێكرنا ڤى ماددێ ده‌ستوورى ئه‌ڤرۆ به‌رپرساتیا شه‌ره‌فێ یه د ستۆیێ هه‌موو كۆڕێن هه‌رێمێ دا، ئه‌ڤجا ما دبیت كو خوه ژ ڤێ شه‌ره‌فێ ده‌ستبه‌ربده‌ین؟! به‌لێ ئه‌ڤه به‌رپرساتیه‌كا ره‌وشتى یه په‌یوه‌ندى ب هه‌ر تاكه‌كێ هه‌رێمێ ڤه هه‌یه، دیسا ل سه‌ر ستوویێ وان ده‌ڤه‌ران بخوه ژى یێن ڤه‌قه‌تیایى، ب گۆره‌یى ڤى مادده‌یى ده‌ستوورى یێ ژ لایێ حوكمه‌تا ناڤه‌ندى ڤه یا دخوازیت كو ئاگرێ فتنێ بچینیت، ل سه‌ر خاترا چه‌ند تشتێن نه‌ته‌وه‌یى ژ لایێ ره‌وشه‌نبیریا به‌عسیان ڤه هاتینه په‌روه‌رده‌كرن و كه‌سێن ل سه‌ر ماف و ئه‌زموونا هه‌رێمێ ب كه‌ره‌به‌كا نوو، كو ئاڤه‌دانى و پێشكه‌فتن د هه‌موو وارێن ژیانێ دا بخوه‌ڤه گرتى، دوور ژ ژیبوونا ده‌ڤه‌راتیێ یان ئایینى یان نه‌ته‌وه‌یى، هه‌ر ل ژێر چو ناڤێ بیت، هه‌ر چاوا بئێنه ژێكجوداكرن، چونكو هه‌موو ل سه‌ر ئه‌ردێ ژیوارى ئێكگرتى دبن، چونكو خیر و خێراتێن ئه‌ڤرۆ سامانێن نه‌ته‌وینه بۆ هه‌میان، ئه‌ڤجا چما ئه‌ڤ هه‌مى كه‌ربه و ئه‌ڤ ژێكقه‌تیانه ل ڤێره و وێراهه‌نێ هه‌یه! ژبلى وێ ڤالاهیا په‌یدا دبیت ل ده‌ڤه‌ریێن مینا مه‌خمۆر كو لڤینا تیرۆرستا ب ئازادى بیت خوه د ناڤ دا نوویكه‌نه‌ڤه، ئه‌م ئه‌ڤرۆ ل هه‌رێمێ دخوازین ل گه‌ل خه‌لكه‌كێ دى د پاكێچه‌كا ئێكگرتیدا بژین، ئارمانجه‌كا ئێكگرتى كو د به‌رژه‌وه‌ندیا گشتى دا بیت بۆ حوكمه‌ته‌كا ئێكگرتى، ئه‌م هه‌می ب ئۆمێدین كو ب ئێك دل و ده‌ست ل گه‌ل هه‌ڤ بژین بێى شه‌ڕ و شه‌ماته چه‌ندى مه دیتینه ب چاڤێن سه‌رێ خوه، ب هه‌ڤرا به‌رگریێ ژ وه‌لاتێ خوه بكه‌ین، ئه‌م دخوازین زارۆیێن خوه بۆ به‌ره‌بابێن داهاتى ل سه‌ر لێبۆرینێ په‌روه‌رده بكه‌ین، دوور ژ كه‌ربوكینێ، ئه‌م ئه‌ڤرۆ ل هه‌رێمێ ل گه‌ل ده‌ستوورى و قانوونێ ینه، ما تشته‌كێ ساناهى یه هه‌ر كه‌سه‌كى هات گۆت ئه‌ڤ ده‌قه بهێته گوهۆرین، ئێدى به‌سه ئه‌ڤ یارپێكرن ب هه‌ستا ملله‌تێ هه‌رێمێ دهێته‌كرن، لێ ره‌نگه ب ملله‌تێ ئیراقێ هه‌میێ ژى دهێته‌كرن، ئه‌و ملله‌تێ دانه‌رێ قانوونێ ب درێژاهیا دیرۆكێ دانه‌رێن مه‌سللاتێن شه‌ریعه‌تان و دیرۆكه‌كا كه‌ڤنار.
ئه‌ڤجا ئه‌ڤ ڤه‌قه‌تیانێن ده‌ڤه‌رێن سنوورى یێن پاریزگه‌هان ل سه‌ر ئه‌ردێ كه‌توارى هه‌نه و د ناڤبه‌را پارێزگه‌هه‌كێ و یا دیتر دا بۆ ئیراقه‌كا ئێكگرتى و رێژه‌كا زۆر ژى یا هاریكاره ل گه‌ل تیرۆرستێن داعشێ، هه‌ر وه‌كو به‌رى ده‌مه‌كى ژى هه‌مان ناكۆكی په‌یدا دكرن بۆ ئازراندنا هه‌ستێن ئایینى و مه‌زهه‌بى د ناڤبه‌را سوننه و شیعه‌یان دا، ئه‌ها ئه‌ڤرۆ هه‌ر ئه‌ون د خوازن د ناڤبه‌را عه‌ره‌ب و كوردان دا ناكۆكیێ بچینن، یانژى د ناڤبه‌را مه‌سیحیێ عه‌ره‌ب و مه‌سیحیێ كورد دا و .. هتد، ئه‌ڤه‌یه ره‌وشه‌نبیریا وان و نشتیمانیبوونا وان بۆ ئیراقه‌كا فیدرال یا نوو، واته ئه‌م وه‌كو ملله‌ت نزانین كانێ دێ چوو پیلان به‌ر ب مه‌ڤه هێت ژ ئه‌جنده‌یێن خرابناك ژ حوكمه‌تا ناڤه‌ندى، ره‌نگه ژى رۆژه‌ك بهێت كو بۆ هه‌ر گرۆپه‌كێ ناڤه‌كى و ئالایه‌كى بدانین ئا ناڤێ رویباره‌كى بگوهۆرن، دویر نینه ناڤێن رویبارێن ئیراقێ بگوهۆرن و هنده‌ك تشتێن دیتر ژى ب كریارێن هنده‌ك سیاسه‌تمه‌داران یێن ل دویڤ هنده‌ك ئه‌جینده‌یان و دویر نینه ژى ژ وان تیرۆرستێن داعشێ بن!
و/ ئه‌ڤرۆ
هه‌لبژارتن رێیا دیمۆكراسیه‌تێ..
ئه‌حمه‌د عارف ئامێدى
دیمۆكراسیه‌ت وه‌ك میراته‌كێ مرۆڤایه‌تیێ پێشكه‌فتى و دامه‌زرێنه‌ر و كریاره‌كا ئاقلمه‌ندانه د ناڤا ئاسۆیه‌كێ رۆهن دا، بۆفره‌ره‌نگیێ د بۆچۆن و گوتنان دا، له‌ورا وه‌كهه‌ڤى و یه‌كسانى د ده‌لیڤه و ماف و ئه‌ركان دا، مه‌رجه‌كه ب رێیه‌كا ئاشتیانه د ده‌ستهه‌لاتێ دا و ل هه‌ر جڤاكه‌كێ شارستانى، دیسا مه‌رجه‌كێ گرنگه ژ مه‌رجێن ئاڤاكرنا جڤاكێن سڤیل یێن سه‌رده‌م، بێگومان مێژوویا جڤاكێن سڤیل و سه‌رده‌م ب هه‌رویى نه‌هاتینه یانژى ب بریاره‌كا فه‌وقى كو هاتبیته ده‌رچوون.
مێژوویا دیمۆكراسیێ ل هه‌ر جڤاكه‌كێ سڤیل یا رۆهن و زه‌لال، هه‌ر ئه‌و مێژوویه یا هه‌ڤركیا وێ یا درێژ ل گه‌ل دوژمنێن وێ یێن تاریكه‌ر، هه‌ر وه‌سا مێژوویا جڤاكێن سڤیل یێن رۆهن ئه‌و مێژوویا ژێكژێكه‌ره ژ مێژوویا تۆندره‌وى و عه‌سكه‌رتایى و شمولیه‌تێ و حزبا تاكه‌یى و دوپاتكرنا به‌رهه‌مئینانا ب نیازا شێوازێ پاشڤه‌رویێ و بازنه‌یێن وێ یێن ڤالا. و پرسا هه‌رى گرنگ یا پێدڤى ل ڤێره دا بهێته پێش ئه‌وه: ئه‌رێ چاوا ڤه‌ژاندنا بزاڤا دیمۆكراسى یاكو نه‌ژمێژه ژدایكبووى و یا پاشگوهخستى بهێته‌كرن ل ئیراقێ ب ره‌نگه‌كێ گشتى؟ وه‌ك به‌رسڤ ب وێ ڤێ پرسا ب گرفتاریارى و مه‌زن پێدڤى به‌رێخودانه‌كا ب له‌زه لسه‌ر بابه‌تێ (زیانڤێكه‌فتیێ مه‌زن) ل هه‌لبژارتنێن داهاتى و قه‌ره‌بۆكرنا وى ب كورسیێن جڤاتا نوونه‌ران یا چاڤه‌رێكرى، ئه‌ڤجا كییه زێانڤێكه‌فتیێ مه‌زن د هه‌لبژارتنێن په‌رله‌مانى یێن ئیراقى یێن داهاتى دا؟ و كییه دیمۆكراسیا بنپێكرى ب دادوه‌رى ل ئیراقێ ئه‌نجامده‌ت؟ و ئه‌گه‌ر دیمۆكراسى ژ ئێكه‌مین (زیانڤێكه‌فتیێن مه‌زن) د هه‌لبژارتنین داهاتى دا بیت، ئه‌ڤجا چاوا بهێنه قه‌ره‌بۆكرن ب كورسیێن نوونه‌راتى د خولا په‌رله‌مانى یا داهاتى دا..؟ وه‌ك به‌رسڤ بۆ ڤێ پرسا تێكهه‌ل و دێ به‌سڤه‌كا تێكهه‌ل ده‌م: ئه‌و ژى رێزگرتنا مه بۆ قوربانیێن رۆژانه یێن هه‌موو چینێن ئیراقى پێشكێكش دكه‌ن یێن پتر ب زیان لسه‌ر په‌یره‌وێ گوهۆرینا دیمۆكراسى، ئیراقیان هاندده‌ته وێ چه‌ندێ كو هنده ره‌وشت و تیتالێن نوو داهێنین بێى دودلى ب ئه‌زمۆنا مه یا دیمۆكراسى یا ته‌په‌سه‌ركرى و یا نوو ل ئیراقێ، نه‌ك ژ گرنگیانه كو هنده‌ك كه‌س هه‌بن دیمۆكراسیێن ئه‌ورۆپى چ رۆژهه‌لات یان رۆژئاڤا و ب ڤێ چه‌ندێ هه‌موو كارى بۆ راكرنا دورپێچكرنێ و ڤه‌ژاندنا وێ دكه‌ن و سامانێ مرۆڤایه‌تى تێدا دمه‌زێخن، یا كو ملله‌تى مه هه‌ر ژ باكۆر و باشۆرى تێكۆشیایى، ژ پێخه‌مه‌ت هژمارتنا كورسیێن هه‌لبژارتنان بۆ ره‌وت و لایه‌ن و كه‌سایه‌تیان، ره‌وشه‌نبیرى و دیمۆكراسى ب دیرۆكێ، وه‌ك زیانڤێكه‌فتیێ مه‌زن د هه‌لبژارتنێن داهاتى دا، و دابینكرنا دامه‌زراندنا وێ یا هه‌ستیار یا دروست و ره‌سه‌ن و به‌رپاكرنا دیمۆكراسیه‌كا ئیراقى یا نوو، داكو رێیا وێ یا ڕك و ئه‌ڤرازى به‌ر ب نشیڤى و گه‌شبینێ و ره‌وشه‌نبیریێ و دادیێ و ئاقلمه‌نداتیێ و حوكمێ ره‌وا یێ هه‌ستیار ڤه ببه‌ن، و ل دژى رێیا ژێهه‌لى و تاریكى براوه‌ستێت و ده‌ستهه‌لاتا مه‌زهه‌ب و تائیفه‌گه‌ریێ و دوباره به‌رهه‌مئینانا وان كڤانێن ڤالا یێن بنیاتا كه‌ڤنه په‌رستیێ.. لێ و هه‌ر ژ كه‌فتنا رژێما دكتاتۆر ل 2003 وه‌ره دیمۆكراسى ل هه‌رێما كوردستانا ئیراقێ یا جیاوازه ژ ده‌ڤه‌رێ دن یێن ئیراقێ، چونكى هه‌رێم د سه‌رده‌مێن ئازادییان و پێشكه‌فتنێ دا دژیت و ب دیمۆكراسیه‌تا نوو بۆ هه‌موو چین و ئایینان رۆژ بۆ رۆژ، نه‌مازه ره‌وشه‌نبیریا وره‌یێن هه‌رێمێ ب ره‌نگه‌كێ گشتى ئه‌و ره‌وشه‌نبیریه‌كا هه‌ستیاره ژ فره‌ره‌نگیێ وه‌رگرتیه و ژیانا ب ئاشتی و ئارامى بۆ هه‌میان دابین بكه‌ت.
و/ ئه‌ڤرۆ
پێگوتن ب به‌ژنوبالا هه‌لبرژاتنان!
ئه‌حمه‌د عارف ئامێدى
ل ناڤا بانگه‌شه‌یا هه‌ر پرۆسه‌كا هه‌لبژارتنان چ ناڤخوه‌یى بن چ د په‌رله‌مانى بن، یان سه‌رۆكایه‌تى ل هه‌ر وه‌لاته‌كێ جیهانێ، هه‌ڤڕكێن به‌ربژار به‌رنامه‌یێن خوه یێن هه‌لبژارتنان دداننه پێش هه، ژ دابینكرنا خزمه‌تگوزاریان و ئه‌رزانكرنا بوهایێن كه‌لوپه‌لێن و كه‌ره‌سته‌یێن بازارى و هه‌ولا كێمكرنا باجه و دانا رسۆماتان ژ وى تشتێ ل ڤان وه‌لاتان هه‌یى، و ل گه‌ل نێزیكبوونا پرۆسێسا هه‌لبژارتنان ل ئیراقێ ب ره‌نگه‌كێ گشتى و ل هه‌رێمێ ب ره‌نگه‌كێ تایبه‌ت، به‌ربژار دێ هه‌وێن خوه ل ده‌مه‌كێ نێزك ده‌سپێكه‌ن، ئه‌ڤجا هنده رێكخراوێن جڤاكێ مه‌ده‌نى یێن سه‌ر ب هنده حزب و قه‌باران ڤه، ب دابه‌شكرنا دیاریان و دانا پێشینه‌یان و پێشكێشكرنا هاریكاریان، هه‌ر وه‌سا هنده‌كێن دیتر ریكلامه‌كا نوو داهێنایه ب رێیا پرۆژه‌یێن هه‌مه‌جۆر ل هه‌مان ده‌مێ ڤان رویدانێن هه‌لبژارتنان ب پێشكێشكرنا خزمه‌تان.
هنده لایه‌نێن سیاسى یێن دن رابووینه ب ئستیغلالكرنا حوكمه‌تا هه‌رێمێ و ب پێگۆتن و خوه‌شرینكرنێ بۆ هنده جهێن سه‌ر ب لایه‌نێن ناڤخوه‌ى و ده‌ره‌كى ڤه، یان فلان لایه‌نى و یێ هه‌نێ، كو خه‌لكه‌كى بزڤریننه ڤه سه‌ر جه و كارمه‌ندیێن وان، ب هه‌ولا بده‌سڤه‌ئینانا ره‌زامه‌ندیا وان و پاشى ده‌نگێن وان د پرۆسێسا هه‌لبژارتنێن داهاتى دا، و ب راستى ئه‌ڤ تشته لسه‌ر هنده لایه‌نان دهێنه سه‌پاندن كو د رێزا ئۆپۆزسیۆنێ دا بوون، لێ ب هۆیێ چوونا وان بۆ سه‌ر هێلا هه‌وێن پێگۆتنان ب هه‌لبژارتنان، ئه‌ڤ چه‌نده بوویه سه‌ده‌ما سه‌رسۆرمانیا ناڤه‌ندێن سیاسى و مللى، نه‌مازه كو درووشمێن وان به‌ره‌ڤاژى ڤێ گوهۆرینا وان بوویه یا به‌رى نها ب به‌راوه‌ردى ل گه‌ل وان درووشمێن نهو ئه‌و رادكه‌ن.
تشتێ هه‌رى گرنگ لده‌ف مه ل هه‌رێما مه یا پێشكه‌فتى و شارستانى، ئه‌و پاشگوه هاڤێتن و فه‌رامۆشكرنا هه‌ستا مه‌لیۆنه‌ها ئیراقیان ژ قوربانیێن رژێما روخیایى ب ره‌نگه‌كێ گشتى، بۆ زانین گه‌له‌ك ژ وان نه‌گه‌هشتینه مافێن خوه یان ته‌نها ب ره‌نگه‌كێ وه‌ڕیى قه‌ربۆ بكه‌ن ب كێمترین هه‌لسه‌نگاندن، و هێشتا گه‌له‌كێن دیتر یێن لدۆر ده‌وله‌تێ دزڤرن ژبۆ بده‌ستڤه‌ئینانا به‌لگه‌یێن فه‌رمى كو زیانپێكه‌فتنا وى بپه‌ژرینیت ژ رژێما به‌رێ، و هنده‌كێن دیتر هێشتا یێ ل گۆڕێن ب كۆم ل نیشانه‌كێ ژ قۆربانیێن خوه دنێرن، و ئه‌ڤه نه‌خۆشى و تێكۆشان و زیانڤێكه‌فتى و رۆندكێن دایكان ئه‌وێن هشك نه‌بووین، و شوونوارێن ئاشكه‌نجه‌دانێ ئه‌وێن نه‌هاتینه مه‌حوه‌كرن، و ئه‌ڤ هه‌موو تشته و هێشتا ئه‌م یێن پێگۆتنا ب به‌ژن و بالا هه‌لبژارتنان دبیستین، ل ڤێره و وێرا هه‌نێ، كو ریكلاما هه‌لبژارتنان هێشتا ده‌ستپێنه‌كرى و په‌یڤه‌كا داویێ بۆ ده‌نگده‌رى دبێژم : خودێ هاریكارێ مه بیت ژ ڤان پێگوتنان.
ده‌نگدان و ژێگرتنا مه‌نتقى!
ئه‌حمه‌د عارف ئامێدى
هه‌ستیاركرنا هه‌لبژارتنان ب رێیا پرۆپاگنده‌یا ره‌وشه‌نبیریا پشكداریا سیاسى دهێته ناساندن، هه‌ر وه‌سا داكۆكیكرن ل سه‌ر گرنگییا وێ و یا ده‌نگده‌رى، هه‌روه‌سا بۆ داكۆكیكرنا وێ چه‌ندێ كو پشكداریكرنا هه‌لبژارتنان مافه‌كه ژ مافێن وه‌لاتیبۆنێ، لێ جاران دگه‌هیته وى راده‌یێ گرنگیێ، كو هنده‌ك هزر بكه‌ن ئه‌و ژ ئه‌ركێن وه‌لاتیبۆنێ یه هه‌مبه‌ر پاشه‌رۆژا خوه و یا ولاتێ خوه.
چنكو پشكدایكرن د هه‌لبژارتنان دا هینگى دهێته ده‌ستنیشانكرن ل ده‌مێ جێبه‌جێكرنا ژدل، سه‌باره‌ت رێباز و بزاڤا سیاسى، و كه‌سێن پشكدار د هه‌لبژارتنان دا و ب ده‌نگێن وان ده‌ستهه‌لاتێن وه‌لاتى و پێكهاتیێن وێ ده‌ستنیشان دكه‌ت، ئه‌ڤجا ئه‌ون ده‌ستهه‌لاته‌كا ته‌شریعى ده‌ستنیشان دكه‌ن (ئه‌ڤه د ناڤ هه‌لبژارتنێن ته‌شریعى دا)، یێن كو ده‌ستهه‌لاتا جێبه‌جێكار (حوكمه‌تێ) ده‌ستنیشان دكه‌ن. پشكداربۆنا وه‌لاتى واته ژێگرتنا نوونه‌رێ خوه، ئه‌ڤجا ملله‌ت ئه‌وه نوونه‌رێ خوه دهه‌لبژێریت یان چاندا سیاسێ یاكو باوه‌ریێ دده‌تێ و ئه‌مانه‌تا به‌رپرساتیێ بۆ راده‌ست دكه‌ت، هنده‌ك د هه‌لبژارتنان دا دبینن كو ئه‌و ده‌ستنیشانكرنا ئۆپشنایه و پشكنین و پشكنینكرنه، ئه‌ڤجا ملله‌ت دێ زڤریته‌ڤه ئۆپشنێن به‌رى هینگى، ئه‌رێ ئه‌گه‌ر ل پێشییا وى ده‌مى یێ شاشبوو یان نهو، و ملله‌ت پرسێ ژ خوه دكه‌ت ئه‌رێ یێ راست بوو د هه‌لبژارتنا خوه دا؟ ئه‌رێ یێ راست بوو ده‌ما ئه‌ڤ به‌ربژاره هه‌لبژارتى و یێ دن نه؟ یان ئه‌ڤ پارته یان قه‌بارا هه‌نێ… هتد، ئه‌و نوونه‌رێ دگه‌هیته گوپیتكا په‌رله‌مانى وه‌ك نوونه‌رێ ملله‌تى، پێدڤیه بكه‌ڤیته ل ژێر پرسلێكرنا ملله‌تى، چنكى ئه‌ڤ تشته ژ سیمایێن هه‌ستیاریا وێ چه‌ندێ یه ژ ئه‌نجامێ ڤه‌گه‌ریان بۆ پشكنین و ئۆپشنێن خوه و بهه‌لسه‌نگینیت و ب هوورى سه‌رنج بده‌ت، و پرس ل به‌رنامێن هه‌لبژارتنان یێن ڤێ قه‌بارێ و یا هه‌نێ بكه‌ت، و ئه‌رێ ئه‌ڤێ قه‌باره یان حزبا هه‌نێ سۆزێن خوه یێن داینه وه‌لاتیان د خۆلا بۆرى دا؟ و ئه‌گه‌ر چ بوون؟ و رۆلێ ڤى به‌ربژارى چ بوو ل ده‌ما ئارییانا هه‌لبژارتنان، یان ژى ته‌نێ ژ كه‌سێن ئاخفتنكه‌ر بوو، یان ژى جێوازیێ د ناڤبه‌را تاكێن ملله‌تى دا دكه‌ت لسه‌ر بنه‌مایێن ئایینى و نه‌ته‌وه‌یى یان… هتد، دیرۆكا ڤى به‌ربژارى چیه؟، و رێره‌وا وى و شیانێن وى چنه، ئه‌رێ نوونه‌راتییا به‌رژه‌وندیا هه‌رێمێ دكه‌ت یانژى به‌رژه‌وندێن بیانیان؟!، ئه‌ڤ به‌ربژاره ژ كیژ لایه‌نى ڤه هاتیه پشته‌ڤانیكرن، ئه‌رێ سه‌رپێچى كریه سه‌ر مالیه‌تا گشتى، ئه‌رێ هه‌ژییه ئه‌ڤێ ئه‌مانه‌تێ راده‌ستكه‌ینێ، ئه‌رێ هه‌ژیه وى بكه‌یه نوونه‌رێ خوه و ل شوینا ته‌بیت و ببیته وه‌كیلێ ته… چونكى ملله‌ت ئه‌وه نوونه‌رێ خوه دهه‌لبژێریت و ئه‌وه ده‌ربرینێ ژ خوه بخوه دكه‌ت و ژ ئۆپشنێن خوه، چونكى جڤاكێن هه‌مه‌جۆر چاندێن وان یێن سیاسى دجودانه ژ هه‌ڤدو، چونكى ئه‌و ده‌نگده‌رێن چ هه‌ستێن هه‌لبژارتنان و یێن سیاسى نه‌بن ئێدى ئۆپشنێن وى ده‌ربرینا به‌رژه‌وه‌ندیا وى ناكه‌ن، ئه‌ڤجا دبیت هنده‌ك ژیبوونا خوه یا عه‌رقى یان ئایینى دانیته ل پێشییا به‌رژه‌وندیێن خوه، ئه‌ڤجا دێ به‌ر ب هاندانێن خێله‌كى یان جوگرافى یان تائیفى چیت، ل شوینا به‌رژه‌وه‌ندیا گشتى، و لڤێره پرۆسێسا هه‌ستیارییا هه‌لبژارتنان ئه‌وا به‌رپرساتیا وێ ئه‌حزاب و رێكخراوێن جڤاكێ مه‌ده‌نى و شێوازێن راگه‌هاندێ لڤێره و وێراهه‌نێ دئێخنه سه‌رخوه، ئه‌ڤه گرنگیه‌كا چاكه و د ده‌ستنیشانكرنا ده‌رچۆیێن بزاڤا سیاسى دكه‌ت، و سه‌ره‌راى ڤێ هه‌میێ هه‌رێم وگه‌لێ هه‌رێمێ و ب هه‌موو پێكاهتیێن خوه ڤه پێدڤى هه‌ڤگرتنه‌كا ده‌ستێن چاكه.
WP Facebook Auto Publish Powered By : XYZScripts.com