کولیسترۆل و روونێن لەشی چنە و چاوا خوە ژێ ب پارێزین؟
ئەڤرۆ:
کێمکرنا رێژەیا کولیسترولی ئێک ژ رێیێن گرنگە بۆ پاراستنا تە ژ رەقبوونا خوینھنێران کو د رۆلێ خو دا دبیتە ئەگەرێ ژانەیا دلی و جەلتێن مێشکی ھەروەکو گەلەک ڤەکولینان دیارکری.
کولیسترۆل کەرستەکە وەکو روونایە و دەمێ رێژەیا وێ دناڤ خوینێ دا زێدەدبیت دناڤ خوینھنێران دا و دبیتە ئەگەرێ تەنکبوونا وان و ھندەک جاران گرتنا وان و ئەڤەژی دبیتە ئەگەرێ راوەسیانا خوینێ ژ دلی و ئوکسجینی و د ئەنجامدا رۆژانە ھزاران کەس تووشی : ئێشانەکا دژوار د سینگی دا و ئەزمێن دلی یان ئێک ژ نەخوشیێن ب مەترسی دبن.
دو جورێن بەربەلاڤ ژ کولیسترولی ھەنە:
١- کولیسترولێ HDL کو دبێژنێ کولیسترولێ باش ژبەرکو ھاریکاریێ دکەت بۆ قورتالکرنا لەشی ژ کولیسترولێ نەباش.
٢- کولیسترولێ LDL کو دبێژنێ کولیسترولێ نەباش و ئەو ژێدەرێ پەیداکرنا نەخوشیێن دلی یە.
و ل دەمێ مە بڤێت رێژەیا کولیسترولی د خوینێ دا کێم بکەین پێدڤیە ل سەر مە ئەم ئاستێ LDL و HDL و توتالێ کولیسترولی دەستنیشان بکەین، ھەکە ئاستێ کولیسترولی ل دەڤ تە ل دەڤەرا مەترسیێ بیت رامان ژێ ئەوە کو تو یێ د مەترسیا تووشبونێ ب نەخوشیێن دلی دا و ل دووماھیێ دبنە ئەگەرێ جەلتێن دلی.
ل ڤێرێ ئەم دێ چوار رێیان بەرچاڤ کەین کو دشیاندایە ژێک جودا رەفتارێ دگەل بکەی و کولیسترولێ خۆ کێم بکەی:
١- رێکخستنا خوارنێ: لەشێ مرۆڤی ب دو رێکان کولیسترولی وەردگریت یان دناڤیا خودا چێدکەت، یانژی ب رێکا خوارنێ و پتریا کولیسترولی ئەوێ ئەم ب رێکا خوارنێ وەردگرین دناڤ روینێ ئاژەلی دا ھەیە وەکو گوشتی و دینگی و نیڤشکی و ماسیان و ئێک ژ رێکێن ب سانەھی بۆ کێمکرنا کولیسترولی ئەوە کو خوارنێن قەلەو نەخوین و ھەکە بخوین ژی پێدڤیە ژ روونێن باش بن وەکو یێ، روەکان و ئومیگا سێ و دیسان ئەوێ دناڤ گوشتێ ماسیان دا ھەی. و باشترین زەیتێن ساخلەم بۆ لەشێ مرۆڤی زەیتا گیایانە.
٢- وەرزش کرن: ئەنجامدانا وەرزشی کلیلا ئێکێ یە بۆ پاراستنا کولیسترولی ب رێژەیێن کێم و ل دووڤ ڤەکولینان ھەتا ھەکە تو وەرزشەکا کێم ژی بکەی دێ رێژا کولیسترولێ باش زێدەبیت و یێ خراب دێ کێم بیت، د ڤەکولینەکا نوو دا دیاربوویە کو گەنج و ژن د دنیڤا ژیێ خو دا دەمێ وەرزشێ دکەن دبیتە ئەگەر کولیسترولێ باش زێدەببیت ئەڤەژی ب رێکا دووڤچوونا وەرزشێ و خوارنەکا ھەڤسەنگ .
٣- کێمکرنا سەنگی:قەلەوی دبیتە ئەگەرێ بلندبوونا رێژەیا کولیسترولێ نەباش و زەعیفی دبیتە ئەگەرێ کێمبوونا وی و دیسان دبیتە ئەگەرێ کێمبوونا روونێن سێ قولی و ئەوژی جورەکێ دی یێ روونایە کو دناڤ خوینا مرۆڤی دا ھەنە.
٤-ئەو دەرمانێن کو نوشدار بۆ تە دنڤیسیت بۆ کێمکرنا کولیسترولی: ھندەک ژ نەخۆشان نەشێن بڤان ھەموو رێکێن مە گوتین کولیسترولێ خۆ کێم بکەن و دبیت ئەگەرێ وان پتر گرێدای فاکتەرێن زکماکی بیت و ل وێرێ رولێ ب کارئینانا دەرمانان دھێت و گەلەک رەنگێن دەرمانان بۆ کێمکرنا کولیسترولی ھەنە و یێ ژ ھەموویان بەربەلاڤتر دبێژنێ ( ستاتز) کو شیانێن مەزن ھەنە بۆ کێمکرنا کولیسترولی و ڤەکولین دبێژن ئەڤ دەرمانە ژ ٢٠-٦٠% کولیستروای کێم دکەت و گەلەک جورێن دیتر ژی ھەنە کو نابیت نەخوش بێی شیرەتا نوشداری ب کاربینیت.
