بۆچوونا ئابوورناسان ل سه‌ر بازارى و (كوردستان نموونه‌یه‌ك)
نه‌زیر چه‌مباهیڤى
ژ به‌ركو بازارى هه‌مى جۆرێن به‌رهه‌م و كه‌ره‌ستان تێدا هه‌نه و دئێنه فرۆتن، یا فه‌ره ل پێشیێ پێناسا بازارى بده‌نه نیاسین ئه‌و ژى ئابوورناس و پرتووكێن ب وارێ ئابوورى ڤه گرێداى بازارى ب ڤى شێوه‌ى پێناسه دكه‌ن، كو ئه‌و جهه یێ كرین و فرۆتن و گوهۆرینا كه‌ره‌سته‌ى لێ دئێته‌كرن و نیشادان و داخوازى پێ دگه‌هنه ئێك و دیاركرنا بهایێ كه‌ره‌سته‌ى و رێخستن و به‌لاڤكرنا به‌رهه‌مى دیار دبیت و كه‌سانێن خودان داهاتیێ بلند و خێزانێن زێده ئه‌ندام تێدا پتر پشكداریێ د كرینا كه‌ره‌سته‌ى دا دكه‌ن ژ كه‌سانێن خودان داهاتیێ نزم و خێزانێن كێم ئه‌ندام، به‌لێ هه‌مى كه‌س د بازارى دا یێ پشكداره و پێدڤى ب بازارى هه‌یه و بازار مایتێكه‌ره بۆ ژیانا هه‌مى خه‌لك و كه‌سان، چ ئه‌و كه‌سه به‌رهه‌مچێكه‌ر بیت یان به‌رهه‌مخۆر بیت ….هتد، و زانایێن بسپۆر د وارێ ئابوورى دا بازارى دكه‌نه چار جۆر:ـ
1ـ بازارێ هه‌ڤركیا ته‌مام (سوق المنافسه الكامله)، ئه‌وه كو بازار نه د ده‌ستێ كه‌سه‌كێ دایه، یێن كرین و فرۆتنێ دكه‌ن گه‌له‌كن و كه‌س نه‌شێت كۆنترۆلێ و خوه زالكرنێ ل سه‌ر بازارى بكه‌ت و كه‌سێ كارێ فرۆتنێ دكه‌ت دڤیا بهایێن گونجایى ل به‌رامبه‌ر هه‌ڤركان ل سه‌ر كه‌ره‌ستێ خوه بدانت و كه‌سێ بكڕ یێ ئازاده بۆ كرینا پێدڤیان و یێن فرۆتنێ دكه‌ن زۆرن چ ئه‌و فرۆتنه كۆم بیت (جمله) یان كت بیت (مفرد)، بۆ نموونه بازارێ مۆبایلان، فرۆشگه‌هـ زۆرن و بهایێن وان به‌لاڤه‌نه د ناڤبه‌را ئه‌رزانى و گرانیێ دا.
2ـ بازارێ كه‌یسى (سوق الاحتكار) و بێ هه‌ڤركى ئانكو كارگه‌هه‌ك یان كۆمپانیه‌ك جۆره‌ك كه‌ره‌سته‌ى هه‌یه و بێ هه‌ڤركه و ب كه‌یفا خوه بازارى برێڤه دبه‌ت و بهایى ل سه‌ر كه‌ره‌ستێ خوه دده‌ینت، یان چه‌ند كۆمپانى و بازرگان ئێكگرتنه‌كێ و رێكه‌فتنه‌كێ د ناڤبه‌را خوه‌دا په‌یدا دكه‌ن كو ب ئێك بهایى بازارى برێڤه ببه‌ن و بێ هه‌ڤرك بن، وه‌كو نموونه كۆمپانیێن گه‌هاندنێ وه‌كى كۆره‌ك تلیكۆم و ئاسیاسێل و رێبه‌ر و وایرلێس ل كوردستانێ بێ هه‌ڤركن و خه‌لك یێ پێڤه هاتى گرێدان و ب كه‌یفا خوه بهایێ ئاخفتنێ دده‌ینن (بهایێ كارتا) و وه‌كى وان بڤێت بازارى برێڤه دبن.
3ـ بازارێ هه‌ڤركیا كه‌یسى (سوق المنافسه الاحتكاریه)، هه‌ڤركیا نه ته‌مام و ب رێیا ریكلامان و به‌لاڤكرنا ناڤێ كه‌ره‌ستێن خوه ب رێیێن راگه‌هاندنێ ل سه‌ر جۆر و بها و ماركا كه‌ره‌سته‌ى هه‌ڤركى په‌یدا دبیت بۆ راكێشانا سرنجا خه‌لكێ بال خوه‌ڤه و ژبه‌ركو كه‌سێن هه‌ڤركى د ناڤبه‌را وان دا په‌یدا دبیت زۆرن ژبه‌ر هندێ دبێژنێ هه‌ڤركیا نه ته‌مام.
4ـ بازارێ كه‌یس و هه‌ڤركیا كێم (سوق الاحتكار بمنافسه القله)، د ناڤبه‌را چه‌ند كه‌سه‌كان دا په‌یدا دبیت و ل گه‌ل ئێكودو هه‌ڤركیێ دكه‌ن ته‌نها ل سه‌ر جۆره‌كى كه‌ره‌سته‌ى و دبیت بكڕێن وى كه‌ره‌سته‌ى كێم بن و هه‌مى كه‌سێ پێدڤیا زێده یان حه‌ز و شیان ب وى جۆرێ كه‌ره‌سته‌ى نه‌بیت وه‌كو نموونه ل كوردستانێ كارگه‌هێن پلاستیكى كو چه‌ند كه‌سێن خودانێن ڤان جۆره كارگه‌هانه هه‌ڤركى د ناڤبه‌را وان دا یه ژ لایێ بهایى ڤه، ل كوردستانێ ب دیتنا من سێ جۆرێن بازارى هه‌بوون ژ ڤان چار جۆرێن ل سه‌رى من ئاماژه پێ داى و خالا دوویێ نه‌بى ژبلى په‌ترۆل و غازێ، كه‌ره‌ستێ ناڤخوه‌یى و یێ بیانى هه‌ڤركى د بازارى هه‌یه و تایبه‌ت هه‌ڤركیا هه‌ره مه‌زن ئه‌وه د ناڤبه‌را كه‌ره‌ستێن بیانى ب خوه‌دا، ژ به‌ر پرانیا ده‌رگه‌هێن سنۆرى ل كوردستانێ و به‌رێ خوه‌دانا بازرگانیا بیانى بۆ ناڤ كوردستانێ و ب تایبه‌ت هه‌ڤركیا كه‌ره‌ستێ چینى) و ده‌وله‌تێن هه‌ڤسوى ل گه‌ل مه وه‌كى ئیران و توركیا و ب تایبه‌ت كۆمپانیێن توركى كو بازارێ كوردستانێ ب دیتنا من یێ داگیر كرى.
ـ ژێده‌رێ مفا وه‌رگرتنێ پرتووكا د.محمد مهدى الحسناوى (بنیاتێ زانستێ ئابوورى)
