ڤه‌لڤینا بازارى و پێشینه‌یا ئاڤاهیان دسالا نویى دا
سه‌ردار شاكر سلێڤانه‌یى
ل گه‌ل دووماهیهاتنا سالێ گه‌له‌ك پلان بۆ سالا نوو یان سالا ددووڤرا دهێنه دارشتن و ده‌ستهه‌لاتدار ل هه‌ر وه‌لاته‌كێ رێك و پلانێن خوه یێن نوو بكاردئینن دا كو ئه‌و كێماسى و ئاسته‌نگێن هاتینه پێش بهێنه دووركرن د سالا نوو دا و ئارمانجا هه‌ر وه‌لاته‌كێ په‌یداكرنا ده‌لیڤه‌یێن كارى و باشتركرنا بارێ ئابوورى و دارایى یێ هه‌ڤوه‌لاتیێن وه‌لاتى نه. وه‌كى یا خۆیایه ژى د هه‌ر ساله‌كا نوو دا گوهۆرین و ڤه‌لڤین د ناڤ بازارى دا په‌یدا دبن چ ئه‌ڤ بازاره بازارێ داراى بت یان ژى بازارێ كه‌لوپه‌لان و بازار هه‌روه‌كى ئه‌م دزانن ئه‌و جهه یێ كریاریێن كرین و فرۆتنێ تێدا په‌یدا دبن و ب رێیا بازارى دراڤ په‌یدا دبت و كارتێكرنێ ل سه‌ر ئابوورى ژى دكه‌ت چ ب ئه‌رێنى بت یان ژى نه‌رێنى. زێده‌بارى گه‌له‌ك فاكته‌ر هه‌نه رۆله‌كێ گرنگ دبینن د ڤه‌لڤینا بازارى ده ژوان ژى: حوكمه‌ت, دانوستاندنێن نیڤده‌وله‌تى, پێشبینى كرن و ل دووماهیێ ژى داخواز و نیشادان. دانوستاندنێن نیڤده‌وله‌تى رۆله‌كێ گرنگ یێ هه‌یى د ڤه‌لڤینا بازارى دا ئه‌و ژى پێكهاتیه ژ هاتن و ده‌ركه‌فتنا دراڤى ژ ناڤ بازارێ وه‌لاتى كو هه‌رگاڤا كه‌لوپه‌ل زێده‌تر هاتن ناڤ وه‌لاتى و كێمتر هاتن هنارتن بوۆژ ده‌رڤه دراڤ دێ ل ناڤ بازارى كێم بت و ڤه‌لڤینا بازارى دێ كێمتر بت و به‌روڤاژى ئه‌گه‌ر هنارتیێن وه‌لاتى زێده‌تربوون دراڤ و ڤه‌لڤینا بازارى دێ بهێزتر بت. فاكته‌ره‌كێ دى وه‌كى من دیاركرى پێشبینى نه ده‌رباره‌ى ئابوورى هه‌روه‌ختا ئه‌ڤ پێشبینیه و ئابوور باشتر بوو، دێ ڤه‌لڤینا بازارى ژى باشتر بت. فاكته‌رێ سیێ داخواز و نیشادانه یا كه‌لوپه‌لان و خزمه‌تان كو هه‌روه‌ختا داخواز و نیشادان هاتنه گوهۆرین دێ بها و بازار ژى هێته گوهۆرین و ل دووماهیێ فاكته‌ره‌ك دى حوكمه‌ت یان به‌نكێن ناڤه‌ندى نه ئه‌و ژى ب رێیا سیاسه‌تێن دراڤى و دارایى كارتێكرنێ دكن ل سه‌ر ئابوورى و ڤه‌لڤینا بازارى و زێده‌بارى ئه‌م دشێن بێژن حوكمه‌تێ رۆله‌كێ به‌رچاڤ یێ هه‌یى بۆ پێشكه‌ڤتنا ئابوورى ئه‌و ژى بگه‌له‌ك رێیان و ئێك ژ وان رێیان دانا پێشینه‌یێن ئاڤاهیانه كو ب ڤان پێشینه‌یان گه‌له‌ك گوهۆرینێت ئابوورى په‌یدا دبن و ڤه‌لڤین ژى دكه‌ڤته ناڤ بازارى و بازار پتر گه‌شه دكت و ب ڤێ گه‌شه‌كرنێ ژین و ژیارا هه‌ڤوه‌لاتیان ژى باشتر دبت. پێشینه‌یێن ئاڤاهیان یان دانا قه‌ران بۆ هه‌ڤوه‌لاتیان دا بكارن ئاڤاهیه‌كێ دروست بكن ئێكه ژ كارێن سه‌ره‌كى یێن به‌نكێن ئاڤاهیان كو ئه‌ڤ به‌نكه دهێنه برێڤه‌برن ژلایێ حوكمه‌تان ڤه و ئه‌ڤ پێشینه دهێنه‌دان ل گه‌له‌ك وه‌لاتان ب رێژه‌یه‌كا مفایى یا دیاركرى و ل سه‌رجه‌م وه‌لاتان ئه‌ڤ پێشینه دهێنه دان بتایبه‌تى دا چینا هه‌ژار و مام ناوه‌ند بكارن ئاڤاهیه‌كێ یان خانیه كێ بۆ خوه دروست كن. ئه‌م بێژن ئه‌ڤ قه‌ره یان پێشینه گه‌له‌ك مفا و گرنگیا خوه یا هه‌یى بۆ وه‌رارا ئابوورى، چونكى تاكه‌كه‌س ب رێیا وێ خانیه‌كێ دروست دكت دبیت ژ كرێداریێ خلاس بت و ب رێیا ڤێ پێشینێ دراڤ ل ناڤ بازارێ دا زێده دبت و هه‌موو ته‌خوچینێن جڤاكى مفایى ژێ دبینن بگره ژ دوكاندارى و كرێكارى و فرۆشیارى و هه‌تا حوكمه‌ت بخوه ژى مفایى ژێ دبینن. حوكمه‌تا فیدرالا عێراقێ بۆ سالا نوویى بریارا دانا پێشینه‌یێن ئاڤاهیان دایه ب گۆژمێ 75 مه‌لیۆن دیناران كو ئه‌ڤ قه‌ره یان پێشینه دێ ژ هه‌ڤوه‌لاتیێن هه‌رێما كوردستانێ ژى گرت, ئه‌رێ ئه‌ڤ پێشینه دێ بازارێ هه‌رێما كوردستانێ ڤه‌لڤینت یان نه؟ هه‌روه‌كى پێشتر مه گرنگیا پێشینه‌یان دیار كرى به‌لێ ئه دێ بازار پێ ڤه‌لڤت و ئه‌و كێماتیا دراڤى ئه‌وا ل ده‌ڤ هنده‌ك هه‌ڤوه‌لاتیان هه‌یى دێ پركت و دێ كارن ب رێیا وێ بن خودان خانیه‌ك و تێدا ئاكنجى بن كو دێ ئاریشه‌یا كێماتیا ئاڤاهیان چاره‌كت و دێ بازارێ كرینا كه‌لوپه‌لێن ئاڤاهیان گه‌رم كت و ئابوور دێ پێ ڤه‌لڤت چونكى دراڤ دێ زێده‌تر بت ل ناڤ بازارى و ب ڤى ره‌نگى ئه‌گه‌ر ئه‌ڤ پێشینه هاته دان ئه‌م دشێن بێژن ڤه‌لڤین دێ د بازارى دا په‌یدابت د سالا نوویى دا و ئابوورێ مه ژى دێ پێ باشتر بت.
