په‌ژیكا بێباوه‌ریێ گرێیا ژده‌ستدانا باوه‌ریێ د ناڤبه‌را ملله‌تى و ده‌ستهه‌لاتێ دا
فه‌رهاد حاجى باڤى
پێشه‌كى:
نه‌بوون و ژده‌ستدانا باوه‌ریێ د ناڤبه‌را ملله‌تى و ده‌ستهه‌لاتێ دا ئێكه ژ مه‌زنترین قه‌به‌خوازیێن ده‌وله‌تان و ب تایبه‌تى ده‌وله‌تا نه‌ته‌وه‌یی، كو دبته ماهۆلێ هه‌ڕفاندنا ئاڤاهیێ وێ و هه‌موو گه‌هێن وێ به‌ر ب هه‌ڕفاندنه‌كا سه‌رتاسه‌رى دبت، گه‌نج ژ هه‌موویان زووتر و پتر تووشى وێ ره‌وشێ دبن، چونكو وه‌سا هه‌ست و هزر دكن كو ده‌ستهه‌لات ل گه‌ل وان نه‌راسته، ژده‌ستدان و نه‌مانا باوه‌ریێ د ناڤبه‌را ملله‌تى و ده‌ستهه‌لاتێ دا ره‌وشا خڕاپا وه‌لاتى دپه‌قینت، هه‌ڤوه‌لاتى درژن ل سه‌ر شه‌قامان داكو ره‌وش ڤه‌گه‌رت ره‌وشا جاران، ده‌ما ده‌ستهه‌لات زمانحالێ ملله‌تى بوو و به‌رپرس مرۆڤه‌ك نۆرمال بوو، و جوداهیێن ئابوورى و ژیانێ نه‌گه‌هشتبوون وى ئاستى قه‌هره‌مانه‌ك زیندى د كۆلكه كیڤه بژیت و به‌رپرسه‌ك ده‌رفه‌تپه‌رست نزانت شه‌ڤبیریا خوه یا گولگولى ل كیژان ڤله و زه‌ڤیێدا ده‌رباز كت! لێ هندى ره‌وش نه‌گه‌هت ئاستێ په‌قینێ (شۆره‌ش و سه‌رهلدان) دێ وه‌لات پارازتى بت، هه‌ر چونه بت ژ دوژمنێن ده‌ره‌كى، د ره‌وشا كوردستانێدا ژی باوه‌رى ب ده‌ستهه‌لاتا كوردى یا هه‌یى، چونكو هه‌بوونا وێ ڤه‌دگه‌رت بۆ شه‌رعیه‌تا شۆرشگێرى، لێ ئه‌و باوه‌رى سال بۆ سالێ توشى گرفت و ئاریشه و ئاسته‌نگان دبت، ب تایبه‌تى ژی ل گه‌ل سه‌رهلدانا قه‌یران و ئاریشێن ئابوورى وه‌كى ده‌ما مووچه گیرۆ دبن، هه‌رچاوابت هنده‌ك ژ وان ئاریشان ژ ده‌رڤه‌ى ئیرادا ده‌ستهه‌لاتێیه، چونكو ئه‌م ملله‌ته‌كن تێر دوژمنن و هه‌ر كه‌سێ هاتى ته‌په‌ك یێ ل پاتكا مه داى بێ كو جاران ئه‌م وى ناس بكن یان ئه‌و مه ناس بكت، له‌وا ژی دروسته ده‌ستهه‌لاتا كوردى ب شه‌ڤ و رۆژ كاركت ژبۆ ڤه‌گه‌راندنا وێ باوه‌ریێ، داكو ئه‌ڤ وه‌لات ژ دوژمنان پارازتى بت و ره‌وشا خه‌لكێ بخوه ژی باشتر بت، و ده‌رئه‌نجام ده‌ستهه‌لاتا وان ژی دادپه‌روه‌رتر و عه‌مردرێژتر بت.
ـ پێناسه:
ئه‌و ره‌وشه‌یه یا كو هه‌ڤبه‌ندى د ناڤبه‌را ملله‌تى و ده‌ستهه‌لاتدا لاواز بت و به‌ر ب نه‌مانێ ڤه بچت ژ ئه‌نجامێ كه‌له‌كبوونا شاشى، كێماسییان، ئاریشه و قه‌یرانێن بێ چاره‌سه‌رى و ڤه‌كرى، ب گۆتنه‌ك دن ئه‌و ره‌وشه‌یه یا كو هه‌ڤبه‌ستا جڤاكى، سیاسى و ئابوورى …و هتد د ناڤبه‌را ملله‌تى و ده‌ستهه‌لاتێدا تێكدچت، ده‌ستهه‌لات پابه‌ندى خزمه‌تا ملله‌تى نابت یان خه‌مسارییێ دكت چ ب مه‌به‌ست یان بێ مه‌به‌ست، و ملله‌ت ژی پابه‌ندى بریار و ئاراسته‌یێن ده‌ستهه‌لاتێ نابت و دبته دوژمنێ یاسا و ده‌وله‌تێ.
ـ بۆچى په‌یدا دبت؟
1ـ نه‌بوون و لاوازبوونا رێگرى و به‌هایێن مرۆڤایه‌تى، وه‌لاتپارێزى، ئایینى و ئه‌خلاقى.
2ـ ره‌وشا خراپا ئابوورى و به‌ربه‌لاڤبوون و مشه‌بوونا گه‌نده‌لییێ، گرۆپگه‌رییێ، واسته‌كارییێ، مه‌حسوبیه‌تێ و خراپ بكارئینانا ده‌ستهه‌لاتێ، و كه‌دخوه‌دابوونا نه‌ره‌وا و بله‌ز…وهتد.
3ـ ژده‌ستدانا هیڤیێن گۆهۆرینێ یان په‌یدابوونا وێنه‌یه‌ك ب وى ره‌نگى كو ئه‌ڤ ده‌ستهه‌لات ئێدى نكارت خوه ب گۆهۆرت، ئه‌ڤه ژی ڤه‌دگه‌رت بۆ هه‌بوونا به‌رپرسێن گه‌نده‌ل و ئۆپۆزسیۆنه‌كا هه‌رمى و پیس.
4ـ كه‌له‌كبوونا كولتوورێ ده‌ستهه‌لاتداریا خراپ، وكى: تاكپه‌ریسى، قورغكارییا سیاسى، دانانا كه‌سێن نه‌هه‌ژى ل جهێ هه‌ستیار دا، و كونترولكرنا ئابوورێ وه‌لاتى ژ لایێ سیاسه‌تڤان و ده‌سته‌كا وان ڤه…وهتد.
5ـ بجهنه‌ئینانا سۆزێن هاتین دان ژبه‌رى وه‌رگرتنا ده‌ستهه‌لاتێ و هه‌لبژاردنان و زێده‌بارى هه‌بوونا سۆزێن بێ بنه‌ما.
6-دووركرنا ملله‌تى ژ ناڤه‌ندێن چێكرنا بریارێ هه‌رچه‌نده هنده‌ك بریار پێدڤى ب ریفراندۆمێنه.
7ـ نه‌بوونا ئیرادا چاكسازییێ و راستڤه‌كرنا شاشیان.
8ـ دانانا به‌رژه‌وه‌ندیا كه‌سۆكى، گرۆپێ یان حزبێ ل سه‌ر به‌رژه‌وه‌ندیا ملله‌تى.
9ـ لاوازیا رۆلێ دادگه‌هان و ده‌زگه‌هێن یاسادانانێ و بجهئینانا یاساى ئانكو نه‌سه‌روه‌ریا قانوونى.
10ـ ده‌ستهه‌لاتێ دیتنه‌كا زه‌لال بۆ ره‌وشا وه‌لاتى نینه.
11ـ هه‌بوونا ئۆپۆزسیۆنه‌كا نه‌ساخله‌م و نه وه‌لاتپارێز.
ـ ئه‌نجام:
1ـ ده‌وله‌تێ و ده‌زگه‌هێن وێ یێن جۆراوجۆر لاواز دكت و پاشى دهه‌ڕفینت.
2ـ به‌هایێن جڤاكى یێن باش ناهێلت و كه‌ربوكینێ و نه‌حه‌زییێ په‌یدا دكت.
3ـ هه‌ڤپه‌ژراندن و هه‌ڤگونجاندنا جڤاكى تێكددت.
4ـ دانوستاندنێ ب زه‌حمه‌ت دكت و سه‌ره‌ده‌رییێ نه‌خوه‌ش دكت.
5ـ حزب و هێزێن سیاسى دكته دوژمنێن هه‌ڤدو و هنده‌ك حزبان پالددت ملله‌تفرۆشییێ.
6ـ هه‌ژماره‌كا ئاریشه و قه‌یرانێن سیاسى، جڤاكى و ئابوورى دروست دكت.
7ـ ئیراده و گیانێ چاره‌سه‌رییا ئاریشه و قه‌یرانان دكوژت.
ـ چاره‌سه‌رى:
1ـ لۆژیك ببته بنه‌مایێ چاره‌سه‌رییا ئاریشه و قه‌یرانان، و هنده‌ك ئاریشه و قه‌یران ب چو ره‌نگان نابت بئێنه پاشخستن، له‌وا ڤه‌دیتنا چاره‌سه‌ریێن بله‌ز و موكم ژبۆ ئاریشه‌یێن كوژه‌ك، وه‌كى گه‌نده‌لییێ گرنگه خه‌ما سه‌ره‌كییا ده‌ستهه‌لاتێ بت، و هه‌كه‌ر ده‌ستهه‌لات بكارت سیاسه‌تا (صفر ئاریشه) په‌یره‌و بكت دێ زیندوو د بیردانكا ملله‌تیدا مینت، وه‌كى یا لى كوان یو بۆ سه‌نگاپۆرا كرى یان ئه‌وا مه‌هاتیر موحه‌مه‌د بۆ مالیزیا كرى.
2ـ حوكمرانیا باش و تۆماركرنا سه‌ركه‌ڤتن و بده‌ستخستنا ده‌ستكه‌ڤتێن ملله‌ت دخوازت، وه‌كى دابینكرنا مووچه‌یان و خزمه‌تگوزاریێن دیترێن سه‌ره‌كى.
3ـ فره‌ییا سیاسى و پشكداریكرنا هێزێن سیاسى یێن چالاك و وه‌لاتپارێز د پرۆسه‌یا برێڤه‌برنا ده‌وله‌تێ و چێكرنا بریارا سیاسیدا.
4ـ سه‌ره‌وه‌ریا قانوونى و سه‌ربه‌خوه‌ییا ده‌ستهه‌لاتا دادوه‌رى و ده‌زگه‌هكرنا هه‌موو گه‌هێن ده‌وله‌تێ.
5ـ په‌یره‌وكرنا كولتووره‌كى بنه‌مایێ وى راستى و خزمه‌تكرنا وه‌لاتى بت، و بجهئینانا سۆز و په‌یمانێن ژبه‌رى وه‌رگرتنا ده‌ستهه‌لاتێ و هه‌لبژارتنان.
6ـ پیرۆزكرنا به‌رژه‌وه‌ندیا گشتى و دووڤچوون و زانین و بجهئینانا داخوازیێن ملله‌تى.
7ـ ده‌ستهه‌لات ئه‌ركێ خوه یێ ئاراسته‌كار ب چالاكانه بگێرت.
8ـ دووركه‌ڤتن ژ مه‌ترسیان و دووركرنا سیاسه‌تڤانان ژ كارێ بازرگانى.
9ـ ده‌ستهه‌لاتێ دیتنه‌كا رۆن و زه‌لال بۆ پرانیا بابه‌تان هه‌بت و ب راستگۆیانه به‌رچاڤ كت، و پێزانینێن ئه‌رینى و نه‌رینى بئێنه دیار كرن بۆ ملله‌تى.
10ـ لێپرسین و دووڤچوونا بابه‌تێن گرنگ بئێته كرن و دیاركرنا راستیا وان بابه‌تان ب تایبه‌ت هه‌كه‌ر ب ئاسایشا نه‌ته‌وه‌ییێ ڤه نه‌دگرێداى بن.
