نڤیسه‌ر و هه‌لبه‌ستڤان (صالح یوسڤی ) ستێرا كاروانێ ره‌وشه‌نبیریا كوردی
زه‌نون سلێڤانه‌ی ـ زاخۆ
بێگۆمان ئه‌ڤ ره‌نگه قه‌هره‌مانێن نه‌مر و هه‌رده‌م ساخ دناڤا جه‌رگێ مله‌تێ خوه‌دا چ جاران نائێته ژبیركرن .چونكه وان ب درێژاهیا ته‌مه‌نێ خوه هه‌تا ل دواییا ته‌مه‌نێ خوه ته‌رخانكرینه بۆ دۆزا ره‌وایا مله‌تێ كورد و خزمه‌تا چاند و زمان و كه‌لتۆرێ خوه یێ نه‌ته‌وه‌ی كریه وه‌كو قه‌هره‌مانه‌كی ب هێز و سینگ پیلایی و خوه‌راگر دبیت دچه‌په‌رێن به‌رگریكرنێ دا، ب خامه‌یێ خوه شیایه ده‌ربڕینێ ژ ئێش و ئازارێن ته‌په‌سه‌ریا مله‌تێ خوه بكه‌ت.
به‌لێ هه‌یا نها ژی هێشتا ناڤ و ده‌نگێ وی مایه ل سه‌ر زمان ۆ زاراڤێن كومه‌لگه‌هێ جڤاكی دناڤا به‌رپه‌رێن دیروكێ دا یێ هاتیه توماركر؛له‌ورا كاروانێ ره‌وشه‌نبیریا كوردی ته‌مامكه‌را ب به‌رده‌وامیدان ب شۆره‌ش و به‌رخودانا مله‌تی چ برێكا ڤه‌هاندنا هه‌لبه‌ستێ، چیرۆك، گۆتارێن رامیاری و جڤاكی ب شێوه‌یه‌كی گشتی بوویه تاكه رێك ژ بۆ هشیاركرنا كومه‌لگه‌هێ و ده‌نگێ ئازادیا سه‌رخوه‌بوونا مله‌تێ كورد شاراندیه ته‌خ و چینێن مله‌تی و هه‌ژار و به‌له‌نگاز هانداینه بۆ دناڤ گۆره‌پانا خه‌باتا سیاسی و هه‌ستا نه‌ته‌وایه‌تیێ ژ بۆ پاراستن و زمان و خاك و ناسناڤێ مروڤێ كورد.
سه‌باره‌ت ل دۆر گرنگیا ڤی بابه‌تی ب كورتی دێ ڤه‌گه‌رن بال ئێك ژ مامۆستا و نڤیسه‌ر و هه‌لبه‌ستڤانێ كورد خودێ ژێ رازی بیت (صالح یوسڤی ) سیاسه‌تمدار و هه‌لبه‌ستڤان و نڤیسكارێ هزرمه‌ند دكه‌لا گه‌رما دته‌مه‌نێ گه‌نجاتیا خوه‌دا هشیاریه‌كا مه‌زن دگه‌هشتێ كو دزانی مله‌تێ وی لژێر سته‌م ونه‌هامه‌تیا رژێمێ ڤه یێ ده‌ربازدبیت ژ هینگێ وه‌ره هه‌ستێ خوه ده‌ربڕی، نڤیسینا هه‌لبه‌ستێ كریه چه‌كه‌كی هه‌ر ب هێز و دقویناغێن به‌رگرێكرنا خه‌باتێ دا چه‌ند هه‌لبه‌ستێن وه‌لاتپارێزیێ و كوردایه‌تیێ و رێڤنگ و پێشمه‌رگاێه‌تیێ ئێخسیته دخزمه‌تا به‌رده‌وامیدانا بزاڤا كاروانی چاند و زمان و ره‌وشه‌نبیریا نه‌ته‌وه‌ی، ناڤێن باژێرێن كوردا درێزكێن هه‌لبه‌ستێ دا ڤه‌هاندیه مینا به‌ندا شنگارێ ، كه‌لا هه‌ڤلێرێ و چه‌ندین هه‌لبه‌ستێن دن ژی، ژنمووونه‌یا نڤیسینێن وی؛ ده‌نگێ خورتا دڤێ پارچه هه‌لبه‌ستێ دا ب ڤی ئاوایێ دبێژت:
رۆژا مێر و خورتا هه‌لات
هاتین هاوارا ته وه‌لات
ژییێ لاوینیێ به خه‌لات
جانێت خوه دێ كه‌ینه قه‌لات
هه‌لبه‌ت نڤیسه‌رێ كورد (صالح یوسڤی ) ته‌ڤلی دناڤ هێزێن سیاسیێن كوردی بوویه، په‌یوه‌ندیا وی دگه‌ل پارتا هیوا رۆله‌كی ب هێز و كاریگه‌ر گێرایه، چه‌ند جاران پلێن به‌رپرساتیێ وه‌رگرتینه، ب شێوه‌كی نه‌رم و ئارام ره‌فتارێن خوه یێن جوان گونجاندیه دگه‌ل وی ئه‌رك و به‌رپرساتیا دناڤا هێزێن سیاسی دا، ئێش و ئازار و نه‌خوه‌شیێن مله‌تێ خوه ل به‌رچاڤ دهاته په‌یره‌وكرن دگه‌ل ده‌ستپێكا مزگینیا دامه‌زراندنا پارتی دیموكراتی كوردستان ب سه‌ركردایه‌تیا بارزانیێ نه‌مر ل مه‌ها ته‌باخا سالا ۱۹٤٦ دپارچه هه‌لبه‌سته‌كێ دا په‌سنا رۆلێ كۆمه‌لا هیڤی دكه‌ت و دبێژت …
رۆژا مه هه‌لات كۆمه‌لا هیڤی
پیرۆزبیت وه‌لات ڤێ جه‌ژنا هیڤی
هێژایێ خه‌لات قه‌د نه‌شێن په‌یڤێ
دێ چین دێ بۆرین پێگڤه كۆمه‌لێ
به‌رهه‌مێن نڤیسكارێ نه‌مر (صالح یوسڤی )چه‌ندین جاران دبه‌رپه‌رێن گۆڤار و رۆژنامه‌یان دا هاتینه وه‌شاندن، چه‌ندین جاران بوویه سه‌رنڤیسكارێ گوڤارا (شمس كردستان )كو شاره‌زاییه‌ك باش دچاند و زمان و ئه‌ده‌ب و ره‌وشه‌نبیریا كوردی دا هه‌بوو، به‌رده‌وام هه‌ست ب ئێش و ئازارێن ته‌په‌سه‌ریێ و زیندان و قركرنا مله‌تێ كورد كریه ل ڤێرێ بۆ وه‌لاتێ خوه ئاخینكه‌كێ رادهێلیت دپارچه هه‌لبه‌ستێ، كو دا كه‌رم م كریه و دبێژت :
ئاخ و ئۆخێت من دژوارن
برین كویرن سه‌د هزارن
خوه‌شیا مه وه‌لات و ژارن
هه‌می لا و دوپشك و مارن
نڤیسه‌ر و هه‌لبه‌ستڤانێ كورد (صالح یوسڤی ژبه‌ر وێ هه‌لویست و قه‌هره‌مانیا وی بو دۆزا پاشه رۆژا مله‌تی كورد دكه‌ڤیته دناڤبه‌را چار دیوارێن گرتیخانه‌یا رژێمێ دا، ب جاڤ نه‌ترسی و ب گیانێ به‌رخوه‌دانێ و بجه‌رگه‌كی هناڤ سۆتی دڤێ پارچه هه‌لبه‌ستێ دا وه‌ها دبێژت:
حه‌یران به‌ندا ته دزانم
بێ وه‌لات و بێ نانم
ب ئێش و كولا گرانم
دڤێت ئه‌ز بارێ خودانم
هـوزانڤان و دیرۆكڤان و ره‌وشه‌نبیر و سیاسی, ڤه‌دگه‌رت بو بنه‌ماله‌ك كه‌ڤنار و ناڤدار ل زاخۆ, كو ئه‌وژی مالا شێخ ئیسفێ زاخۆیه ئه‌وێ ده‌ست هه‌لاتی ل زاخو كری پشتی روخاندنا میرگه‌هێن كوردا, دایكبوونا وی ل سالا (١٩١٨) بوو, خاندنا سه‌ره‌تایی ل بامه‌رنێ ته‌مامكریه, ئاماده‌یی لسالا (١٩٣٨) ته‌مام كریه, ل به‌غدا بویه مامۆستا ل حه‌ریرێ, پاشی ڤه‌گه‌رایه به‌غدا, خاندنا خوه ل كۆلیژا شه‌ریعه‌تی ته‌مام كر ول سالا (١٩٤٣) هاته دامه‌زراندن (كاتب) ل دادگه‌ها میسل, ل سالا (١٩٤٧)هاته زیندان كرن, پاشی دویر ئێخستن بۆ پارێزگه‌ها حلله, و ل سالا(١٩٤٩)دبیته نڤیسه‌رێ ل شنگالێ, پاشی هاته زاخۆ هه‌ر دیسا ب نڤیسه‌ری, پاشی خوه ته‌رخان كر بۆ كاروبارێن سیاسی و پشتی رێكه‌فتنا ١١ ئادارێ ١٩٧٠ و ل ٢٩ ئادارێ ١٩٧٠بوویه وه‌زیر, پشتی شكه‌ستنا شۆره‌شێ ل سالا ١٩٧٤, ل به‌غدا ئاكنجی دبیت لێ ژ ئالیێن سیخور و كرێگرتیێن هاوارگێریا رژێمێ ڤه ب رێكا هنارتنا نامه‌یه‌كا مینرێژكری كو دگه‌هینه مالا وی پاشی دگه‌هیته ل به‌ر ده‌ستێ وی، مامۆستایێ نه‌مر ڤه‌دكه‌ت و ئێكسه‌ر دده‌ست دا دپه‌قیت بۆ ڤێ بوویه‌را پری خه‌م وجه‌رگ هه‌ژین, ل روژا ٢٥ی خزیرانا یا سالا ۱۹٨۱ دئێته شه‌هیدكرن، ل رۆژا پاشتر ته‌رمێ وی یێ پیرۆز دگه‌هیته باژێرێ زاخۆ، دگێرانا رێورسمه‌كی ژ هه‌ژی و مه‌زن دا ل گۆڕستان كه‌ڤن تێته خاكسپاردن.
