خواندنه‌كا سه‌رپێ بۆ ڕۆمانا (ڕه‌شكۆ)
ساكار كامل / شاریا
ئه‌ده‌بیات ب گشتی هۆنه‌رێ ئافراندنێ یه، ڕۆمان ژی به‌شه‌كێ گرنگ یێ وێ ئافراندنێ یه، په‌یوه‌نده ب هزر،لۆژیك و خه‌یالێ ڤه، ڕۆمان ده‌قه‌كێ ئه‌ده‌بی یێ پڕه ژ مه‌عریفه‌ت، فه‌لسه‌فه و ئافراندنێ، نزیكی (90) سالانه ڕۆمان د ناڤ كوردان دا هاتیه نڤیسین و هه‌تا نهۆ ژی به‌رده‌وامه و نڤیسكارێن كورد هه‌ولدده‌ن داهێنانێ تێدا بكه‌ن و بگه‌هیننه ئاستێ ڕۆمانا جیهانی.
من گۆت خواندنه‌كا سه‌رپێ ئانكو ب گشتی دێ به‌حسا ڕۆمانێ كه‌م و خوه ژ ڤه‌كۆلان و ڕه‌خنه‌یا ئه‌ده‌بی و زانستی دووركه‌م، دا نه‌كه‌ڤمه بن پیڤێن ڕه‌خنه‌یی، هه‌ما وه‌كو كوردان گۆتی ب كۆلانكی!.
هه‌ر ژ زارۆكینیا خوه من چیرۆك دخواندن و حه‌زا خووندنا وان هه‌بوویه ب تایبه‌ت چیرۆكێن فلكلۆری، نهۆ ژی كاریگه‌ریا وان ل سه‌ر من هه‌یه ده‌ما ڕۆمانه‌كێ د خوینم، خوه‌شیا چیرۆكێن فلكلۆری د ساده‌ییا زمان و به‌ڕده‌وامیا وێ دا بوو ژ ده‌ستپێكێ هه‌تا دوماهیێ بێ سه‌كنین د هاتنه خواندن و ڕوودانێن وان تامه‌كا جوان ددا خوانده‌ڤانی له‌و هه‌تا نهۆ ژی بتر حه‌ز ژ وان ڕۆمانا دكه‌م یێن ل دووڤ سه‌لیقه‌یا چیرۆكێن فلكلۆری هاتینه نڤیسین ئه‌وێن تا دوماهیێ خوانده‌ڤان حه‌زدكه‌ت ل سه‌ر ئێك بخوینت بێ سه‌كنین.
ڕۆمانا ( ڕه‌شكۆ) یا نڤیسه‌ر عبدالرحمن بامه‌رنی سالا (2022) ــان هاتیه به‌لاڤكرین ڕۆمانه‌كا جودا بوو ب تایبه‌ت ل ده‌ڤه‌را به‌هدینان، چیرۆكا وێ ب بالكێشی هاتیه نڤیسین و ڕوودانێن وێ گرێدایی جڤاكێ كورده‌وارینه ئانكو ڕۆمانه‌كا جڤاكی ـ كۆمه‌لایه‌تی یه، تێدا به‌حسێ عشق و مافێ ژنان و دابونه‌ریتێن جڤاكی دكه‌ت، ئه‌ز دێ به‌حسا دو ئالیێن ڕۆمانێ كه‌م ئالیێ ئه‌رێنی و نه‌رێنی یێ ڕۆمانێ.
ژ ئالیێ ئه‌رێنی ڤه : ته‌كنیكا ڕۆمانێ ژ ئالیێ زمان گرنگیه‌ك هه‌یه، ده‌ق و دارشتنێ ڤه، نڤیسه‌ری یاریه‌كا جوان د ته‌كنیكا ڕۆمانێ ده كریه دكارم بێژم جۆره داهێنانه‌ك كریه بۆ میناك: هه‌ر ژ ده‌ستپێكێ كاره‌كته‌رێ ڕۆمانێ یێ مری یه و په‌نا بریه به‌ر كه‌سێ سێیێ و هه‌موو ڕۆمان د لابتۆبێ ویدایه و هه‌روه‌سا په‌نابرنا نڤیسه‌ری بۆ ئنته‌رنێت و فه‌یسبۆكی وه‌ك شێوازه‌كی نوو یێ نڤیسینا ڕۆمانێ، ئه‌ڤه ژی تشته‌كی نوویه و شێوازه‌كی جودایه د ڕۆمانا ده‌ڤه‌را مه‌دا،
و ل ده‌ستپێكا ڕۆمانێ كاراكته‌رێن وی به‌حسا ڕۆلێ خوه د ڕومانێ دا دكه‌ن ئه‌وێ نڤیسه‌ری دایه پال وان، خالا دی یا گرنگ ئه‌وه چیرۆك د چیرۆكێ دا نڤیسی یه ژ زارده‌ڤێ كاره‌كته‌رێن خوه، ڕۆمانا خوه دابه‌شكریه چه‌ند به‌شه‌كان ( سه‌كنینه‌ك بۆ ڕوودانێن ڕۆمانێ یان دكارم بێژم ناڤبڕ داینه ڕۆمانا خۆ دا كو خوونده‌ڤان هه‌ست ب وه‌ستیانێ نه‌كه‌ت) و ل سه‌رێ هه‌ر یه‌كی ناڤونیشانه‌ك دایه به‌شی كو بابه‌تێ سه‌ره‌كی یه هه‌ر وه‌كو ناڤونیشانه‌كی ب ده‌ته گۆتاره‌كێ.
نڤیسه‌رێن كورد دكارن به‌رده‌وام داهێنانێ د ته‌كنیكا تێكستێن خوه بكه‌ن و خوه ژ لاساییكرنێ ب پارێزن و هنده‌ك قه‌یدان بشكینن هه‌ر چه‌ند شكاندنا وان نه كاره‌كی زه‌حمه‌ته.
ژ ئالیێ زمانیڤه ژی یاریه‌كا جوان ب زمانی كریه و ب كرمانجیه‌كا خوه‌ش نڤیسی یه كو هه‌ر كه‌سه‌ك بخوینت ب ساناهی لێ سه‌رده‌ست دبت ژ به‌ر گه‌له‌ك ب ساده‌یی هاتیه نڤیسین ( ئه‌ڤه وێ چه‌ندێ ناگه‌هینت كو بێ كێماسییه، دێ ئینم زمان ژی ).
وه‌ك من گۆتی ڕۆمان جڤاكی یه و به‌حسا كێشه‌یێن جڤاكی یێن كور و كچان دكه‌ت و گه‌له‌ك جاران ئاماژه دایه مافێ ژنێ وه‌كو مرۆڤ و ئالیسه‌نگییه‌ك په‌یداكریه د مافان دا د ناڤبه‌را زه‌لام و ژنێ دا.
ژ ئالیێ نه‌رێنیڤه: ل ڤێده‌ر نه‌رێنی نه ئه‌و ڕامانه كو ڕۆمانه‌كا نه‌رێنی یه، لێ كۆمه‌كا تێبینیانه دڤێت نڤیسه‌ر پشتگوه نه هاڤێت.
من به‌حسا زمانی كر كو ب ساده‌یی و كرمانجی هاتیه نڤیسین لێ د هن جاران دا ده‌ڤۆكا نڤیسه‌ری ب خوه ژی د نڤیسینێ دا زال بوویه بۆ میناك، په‌یڤا (چبا ) ل جهێ چووبا ئان چۆبا بكارئینایه و جارنا په‌یڤا (بچووك و بچویك ) بكارئینایه ، میناكه‌ك دی په‌یڤا ( خووشك ) ئه‌ز نه‌باوه‌رم فۆڕمێ ڤێ په‌یڤێ بلێڤكرن و نڤیسینا وێ دورستبت، فه‌ربوو ( خوشك ئان خویشك) بكارئینابا. و چه‌ند ڕسته ب خوه ژی ب خه‌له‌تی هاتینه نڤیسین بێی نڤیسه‌ر بزانت.
..
ڕۆمانا گۆتاری ( ئه‌و ڕۆمانێن وه‌كی گۆتاران هاتینه نڤیسین )، ل ڤان سالێن دوماهیێ ئه‌ڤ جۆرێ ڕۆمانێ مشه بوویه ل دهۆكێ، د ڕۆمانێ دا په‌ڕه‌گرافه‌ك ئان ژی چه‌ند به‌رپه‌ڕان بخوینی ب ته‌مامی هه‌ر وه‌كوو گۆتاره‌كێ د خوینی و هه‌ستناكی تو یێ ڕۆمانه‌كێ د خوینی، نڤیسه‌ری د ڕۆمانا خوه دا ل ده‌ستپێكێ و ل ده‌ورووبه‌رێن په‌ڕێن (100) و ل دوماهیێ ژی ئه‌ڤ چه‌نده ب كارئینایه د ڕۆمانێ دا، ئه‌ڤه ژی خوانده‌ڤانی ژ ڕۆمانی ساڕ دكه‌ت و ڕوودانێن سه‌ره‌كی د ڕۆمانێ دا ل به‌ر خوانده‌ڤانی هندا دكه‌ت، نڤیسه‌ر چه‌ند ڕێزكێن ئه‌ده‌بی و ب ڕامان ب ڕێزدكه‌ت ب شێوێ گۆتاری ئان ژی وه‌ك په‌یڤێن ناڤداران، هزردكه‌ت دێ ڕۆمانا وی ب هێزتربت لێ ل گۆڕ باوه‌را من بێ هێزتر دكه‌ت، ڕۆمانا گۆتاری ژ وان ڕۆمانایه ئاستێ ڕۆمانێ كێم دكه‌ت ( ئه‌ڤه‌ژی دیتنا منه).
خاله‌كا دی من دڤێت ئاماژێ پێ بده‌م نڤیسه‌ر به‌حسا ڕۆمانا (خه‌جا به‌ڕلینی ) دكه‌ت، من نزانی بۆچی به‌حس كریه؟ هه‌كه ڕیكلام بت نڤیسه‌ر نه‌یێ سه‌ركه‌فتی بوو و هه‌كه هزركربت دێ ڕۆمانا خوه زه‌نگین كه‌ت ل ڤێده‌ر ژی خه‌له‌تی كریه ، ب دیتنا من نه دبوو به‌حس كربا، هه‌ر چه‌ند نه د ڕۆمانێ دا، نه ژی د په‌ڕاوێزێ دا به‌حسا نڤیسه‌رێ ڕۆمانا خه‌جا به‌ڕلینی نه‌كریه، نڤیسه‌رێ وێ ڕۆماننڤیس ( حه‌سه‌ن ئیبراهیم) ــه .
ل دوماهیێ من دڤێت بێژم فه‌ره ئه‌ڤ جۆرێ ڕۆمانێ پتر ل ده‌ڤه‌را مه گرنگی پێ بهێته دان، نڤیسه‌ر پێشه‌نگه د ڤی جۆرێ ڕۆمانێ دا و فه‌ره پتر بهێته ڕه‌خنه‌كرن و بكه‌ڤته د بن قالب و پیڤێن ڕه‌خنه‌یی ژئالیێ ڕه‌خنه‌گر و ئه‌كادیمییان.
ڕۆمانا ڕه‌شكۆ ڕۆمانه‌كا جڤاكی یه ب ته‌رزه‌كی جوان هاتیه نڤیسین، ڕۆمانه‌كه نوویه ل ده‌ڤه‌را مه، و جۆره داهێنانه‌ك د ته‌كنیكێ دا هاتیه كرن.
ڕۆمانا كوردی دڤێت ببته زمانحالێ جڤاك، دیرۆك، چاند و هزر و فه‌لسه‌فه‌یا كوردی، ڕۆماننڤیسێن مه دڤێت بارێ ڤێ پڕسێ هل بگرن و ئێدی ده‌م هاتیه حسابه‌ك بۆ ئه‌ده‌بیاتا كوردی بهێته‌كرن و بگه‌هته كاروانێ ئه‌ده‌بیاتا جیهانی.
