په‌رتۆكا جینوسایدا ئێزدیان په‌رله‌مانێن جیهانێ هشیاركرن
ئه‌ڤرۆ، سالار محه‌مه‌د دۆسكی
جینوسایدا ئێزدیان به‌رهه‌مێ زانكۆیا دهۆكێ یه، ب حه‌فت به‌رگان هاتیه چاپكرن و ب هه‌رسێ زمانێن (عه‌ره‌بی، ئنگلیزی، ئه‌لمانی) هاتیه به‌لاڤه‌كرن، ل دووڤ گۆتنا ڤه‌كۆله‌رێ په‌رتۆكێ، پشتی هاتیه وه‌رگێران، ڤه‌كولینێ رۆله‌كێ كاریگه‌ر هه‌بوو د دانپیدانێن په‌رله‌مانێن جیهانێ دا كو هه‌تا نوكه 20 په‌رله‌مانێن جیهانێ ئه‌ڤ كاره‌ساته ب جینوساید دایه نیاسین.
پ. د.مصلح دهۆكی، سه‌رۆكێ به‌رێ یێ زانكۆیا دهۆك بۆ رۆژناما ئه‌ڤرۆ گۆت: ده‌مێ سه‌رۆكێ زانكۆیێ ل وه‌لاتێ ئه‌لمانیا بووم و من قه‌ستا زانكۆیا (پوتسدام) كر و دیسا چوومه (مالا ئێزدیان) و گه‌له‌ك كه‌سایه‌تی د به‌رهه‌ڤبوون، مامۆستا (داود خه‌تاری) ژی یێ به‌رهه‌ڤبوو و مه دانوستاندن ل سه‌ر دروستكرنا په‌رتۆكێ ل سه‌ر جینوسایدا ل گه‌ل برایێن ئێزدیان ب تایبه‌ت و هێرشا داعش بۆ سه‌ر كوردستانێ ب گشتی كر، د ئه‌نجامدا وی ده‌می مامۆستای گه‌له‌ك ب گرنگی ڤه وه‌رگرت و (مالا ئێزدیان) گه‌له‌ك خوشحالبوون ب ئه‌نجامدانا ڤی كاری و پشتی ڤه‌گه‌ریاینه كوردستانێ مامۆستا (داود خه‌تاری) ده‌ست ب ڤه‌كۆلینێ كر.
پ.د. مصلح دهۆكی ئه‌و ژی گۆت: پشتی په‌رتۆك ب حه‌فت به‌رگان هاتیه دروستكرن، گه‌له‌ك ره‌نگڤه‌دان ل سه‌ر ئاستێ هه‌رێمێ و ده‌رڤه هه‌بوون و گه‌هشته وی ئاستی نوونه‌را تایبه‌ت یا وه‌لاتێن ئێكگرتی سه‌ره‌دانا باژێرێ دهۆكێ بكه‌ت و خواست ئه‌و په‌رتۆك بهێته وه‌رگێران بۆ زمانێ ئنگلیزی و مه ده‌ست خوه‌شیی لێكر و مامۆستا (دادو خه‌تاری) مه بۆ دانیاسین و پشتی هاتیه وه‌رگێران بۆ ئه‌گه‌ر چه‌ند زانكۆیێن ئه‌لمانی ژی ب هه‌مان مه‌به‌ست داخاز بكه‌ن و چه‌ند زانكۆیێن وی وه‌لاتی هاتن و ل دووڤ دا رێكه‌فتن زانكۆیا (پوتستام) یا ئه‌لمانی ڤی كاری ئه‌نجام بده‌ت، پشتی ڤی كاری پتر ره‌نگه‌ڤه‌دان هه‌بوو و ئه‌ڤه ئێك ژ ئه‌گه‌رێن سه‌ره‌كی بوو ئه‌ڤ هێرشا داعش ل سه‌ر برایێن ئێزدی په‌رله‌مانێ ئه‌لمانیا دانپیدانێ پێ بكه‌ت و ب جینوساید بده‌نه نیاسین.
پ.د. مصلح دهۆكی، گۆت ژی: بریارا په‌رله‌مانێ ئه‌لمانیا گه‌له‌ك یا جودایه ژ په‌رله‌مانه‌كێ دی، چونكه وه‌لاته‌كێ به‌رنیاسه و پشتی ئه‌مریكا و چینێ و رۆسیا دهێت و سه‌نگا خوه ل ئێكه‌تیا ئه‌ورۆپی و جیهانێ هه‌یه ژ هه‌ر روویه‌كی ڤه، سیاسی و ئابووری و له‌شكه‌ری، ئه‌ڤ په‌رتۆكه 24 هزار دانه ل وی وه‌لاتی هاتینه ده‌رخستن و ب زمانێ عه‌ره‌بی ژی ل گه‌له‌ك وه‌لاتێن عه‌ره‌بی هاتیه به‌لاڤكرن و به‌رده‌وامه و داواكارێ گشتیێ جیهانێ یێ وه‌لاتێن هه‌ڤگرتی به‌رێز (ئه‌سعه‌د كه‌ریم خان) سه‌ره‌دانا باژێرێ دهۆك كربوو و ل سه‌ر بابه‌تی كومبوون ل گه‌ل مه ئه‌نجام دابوو و و ده‌ست خوه‌شی ل مه‌كر.
ڤه‌كۆله‌ر داود خه‌تاری، ئه‌ندامێ سه‌نته‌رێ ڤه‌كۆلینان ل زانكۆیا دهۆك و خودانێ 43 به‌رهه‌مێن ڤه‌كولینێ یه و خودانێ ڤه‌كولینا جینوسایدا ئێزدیانه كو ب هه‌رسێ زمانێن( عه‌ره‌بی، ئنگلیزی، ئه‌لمانی) هاتیه به‌لاڤه‌كرن و ژ حه‌فت به‌رگان پێك دهێت بۆ رۆژناما ئه‌ڤرۆ گۆت: رۆلێ پ. د. مصلح دهۆكی سه‌رۆكێ زانكۆیێ یێ به‌رێ ناهێتـه ژبیركرن و پشته‌ڤانیا دارایی بۆ ئه‌نجامدانا ڤی كاری، ئه‌ڤه ئێكه‌م به‌رهه‌م بوو ب ره‌نگه‌كێ ئه‌كادیمی هاتیه دروستكرن و گۆت: د سه‌ره‌دانا به‌رێز (ئه‌سعه‌د كه‌ریم خانی) دا بۆ دهۆك ناڤبری بریاردا ل سه‌ر وه‌رگێرانا ڤێ په‌رتوكێ دا بۆ زمانێ ئنگلیزی و ته‌كه‌ست كر كو كه‌سایه‌تیا وی بخوه ل سه‌ر كارێ وه‌رگێرانێ ب راوستیت دا ب شێوكێ ب رێك و پێك كار بهێته‌كرن، چونكه دێ ل هه‌موو دادگه‌هێن نێڤده‌وله‌تی و هه‌تا دادگه‌ها لاهای ژی به‌لاڤ بیت و جه‌نابێ وی ب خوه ژی سه‌رپه‌رشته ل دادگه‌ها لاهای.
ڤه‌كۆله‌رێ ناڤبری گۆت ژی: پشتی هاتیه وه‌رگێران بۆ زمانێ ئه‌لمانی 572 لاپه‌رێن مه‌زن بخوه‌ڤه‌گرتن و 13 پرۆفیسور و مامۆستایێن زانكۆیێ ل سه‌ر گرنگی و سه‌نگا وێ ئاخفتن، ل زانكۆیا (پوتسدام) ناڤه‌ندا ڤه‌كۆلین هه‌یه و هه‌ر كاره‌كێ ئه‌و ناڤه‌ند ئه‌نجام بده‌ت وه‌لاتێ ئه‌لمانیا دانپیدانێ پێ دكه‌ت و وه‌زیرێ ده‌رڤه‌یێ ئه‌لمانیا پشته‌ڤانیا دارایی یا ئه‌نجامدانا ڤی كاری كر و پێشبینی دهاته‌كرن په‌رتۆك ب 100 دولاران بهێته فرۆتن و ل دووڤ دا ناڤه‌ندێ ژ وه‌زیرێ ده‌رڤه خواست زێده‌تر پشته‌ڤانی بهێته‌كرن بۆ په‌رتۆكێ و بهایێ په‌رتۆكێ بۆ 35 دولاران بهێته كێمكرن دا زێده‌تر به‌لاڤ ببیت.
خویاژی كر، ب 30 هزار دولارێن دی ژی وه‌زیرێ ده‌رڤه پشته‌ڤانی ل پرۆژه‌ی كر، پشتی كار ب دووماهی هاتی بالیوزێ وی وه‌لاتی ژ من خواست ل گه‌ل سه‌رۆكێ زانكۆیێ سه‌ره‌دانا وی وه‌لاتی بكه‌م وی ده‌می پ.د. مصلح ل كه‌نه‌دا بوو و نه‌شیا به‌رهه‌ڤ بیت و ژڤان بوو مێركل ژی ل رێوره‌سمان به‌رهه‌ڤ بیت، ل دووڤ دا لێبورین خواست و ده‌ست خوه‌شی ل مه‌كر كو په‌رتۆك گه‌هشتیه ده‌ستێ وێ ژی و بالیوزێ عیراقێ ل وی وه‌لاتی و چه‌ندین به‌رپرسێن بلندێن وی وه‌لاتی ژی به‌رهه‌ڤ ب بوون، پشتی ئه‌نجامدانا كاری ل ئه‌لمانیا و گشت په‌رله‌مانێن ئه‌ورۆپا په‌رتۆك هاته به‌لاڤه‌كرن، ژڤان بوو مه‌لبه‌ندێ رۆژهه‌لاتا ناڤین ل زانكۆیا موسكو ژی ڤێ په‌رتۆكێ بۆ زمانێ رووسی وه‌رگێریت، ژ ئه‌گه‌رێ دورست بوونا شه‌ری دناڤبه‌را ئوكرانیا و وی وه‌لاتی دا بابه‌ت هاتیه راگرتن.
ڤه‌كۆله‌ر داود خه‌تاری گۆت ژی: ده‌مێ (كه‌ریم خان) هاتیه دهۆك من (400) ڤیدیوو ل گه‌ل (2500) لاپه‌ران وه‌ك به‌لگه ل سه‌ر جینوسایدێ راده‌ستی وی كرن و نێزیكی سێ سالان من كار ل سه‌ر كر و هه‌تا 600 دیدارێن مه‌یدانی من ئه‌نجامدان و هه‌می پێكهاتێن ده‌ڤه‌رێ هاتنه وه‌رگرتن و هه‌تا شیعان ژی بۆ نموونه كه‌سه‌كێ شیعه گۆت ده‌مێ داعش گرتیم من گۆتێ ئێزدی مه و نه‌وێریام بێژم شیعه مه دا.
داود خه‌تاری گۆت ژی: وه‌لاتێ توركیا ژی خواست بۆ زمانێ توركی وه‌رگێرم و ئه‌و دا كوپی كه‌ن، لێ ئه‌ز فه‌رمانبه‌رێ ده‌وله‌تێ مه و من شیانێن وه‌رگێرانا زمانان نینن و گرنگه ل وه‌لاتێن عه‌ره‌بی بهێته به‌لاڤكرن و گه‌له‌ك دانه بۆ به‌غدا من هنارتینه و 1000 دانێن عه‌ره‌بی هاتبوونه دروستكرن.
داود خه‌تاری هێشتا گۆت: نوكه كاری ل سه‌ر فه‌رمانێن پێشتر دكه‌م ئه‌وێن ب سه‌رێ ئێزدیان هاتین و مه پێدڤی ب پشته‌ڤانیا زێده‌تر هه‌یه، چونكه هه‌تا راده‌كی كارێ مه راوستیایه و بۆ ئه‌نجامدانا ڤی كاری و هه‌ر كه‌سه‌كێ هه‌بیت بۆ پشته‌ڤانی دێ سوپاسیا وی كه‌م.
داود خه‌تاری، هێشتا ژی گۆت: باراپتر یا ئه‌ندامێن په‌رله‌مانێ ئه‌لمانیا په‌رتۆك خواندیه و ده‌مێ دانپیدان ب جینوسایدێ هاتیه‌كرن نه كاره‌كێ ب ساناهی بوو و جهێ خوشحالی و سه‌ر بلندیێ یه ئه‌ڤ كارێ هاتیه ئه‌نجامدان و سه‌ره‌دانێن مه دا بۆ هه‌ر دو وه‌زاره‌تێن خواندنا بلند و په‌روه‌ردێ په‌سنا كارێ مه‌كر، لێ هێشتا پێدڤی ب پشته‌ڤانیێینه بۆ كارێن باشتر.
ناڤبری گۆت: گه‌له‌ك فه‌رمان ب سه‌رێ ئێزدیان هاتینه، ل سالا 1832 ده‌مێ فه‌رمانا میرێ كوره 80% ژ ئێزدیان هاتنه قڕكرن و ژێده‌ر دبێژن هه‌تا 100 هزار ئێزدیان هاتنه كوشتن و میرێ كوره بریاردابوو كه‌سه‌ك نه‌مینیت و ئێزدی نه‌شیان بچنه چ جهان.
