ب تنێ1 % ژ ئاڤا جیهانێ بۆ ڤەخوارنێ یا دروستە
ئەڤرۆ
ئەمیر ئەترووشی:
97% ژ ئاڤا ل جیهانێ هەی ب كێری ڤەخوارنێ ناهێت و ب تنێ 3% ب كێری ڤەخوارنێ دهێت و ژ ڤێ ژی 2% ئاڤا بەستیە، واتە ب تنێ 1% ژ ئاڤا جیهانێ ب كێری ڤەخوارنێ دهێت. حكومەت هەردەم ئاڤا پاقژ بۆ وەلاتیان دابین دكەت، بەلێ گەلەك ئەگەر هەنە ل هندەك جهان ئاڤ پیس بگەهیتە وەلاتیان.
ئەندازیار ڤەگێر ئەحمەد، رێڤەبەرێ ئاڤا دهۆكێ بۆ ئەڤرۆ دیار كر، ب سەدان نەخۆشی ژ ئاڤا پیس پەیدادبن و پێدڤیە بەردەوام پشكنین بۆ ئاڤێ بهێنە كرن بۆ هندێ وەلاتی ژ نەخۆشیێن ئاڤێ بهێنە پاراستن، گەلەك جاران پیسبوونا ئاڤێ دبیتە ئەگەرێ مرنا وەلاتیان و رێژا مرنێ ب پیسبوونا ئاڤێ ل جیهانێ گەلەك یا زێدەیە و گۆت: نترێت ئانكو پیسبوونا كیمیاوی ئێكەمین نەخۆشیە ژ ئاڤا پیس پەیدادبیت، ئەڤ نەخۆشیە ژ پیسبوونا مرۆڤی و گیانەوەران پەیدا دبیت، یان ئەو مادێن دهێنە بكارئینان د چاندنێ دا و چارەسەری ئەوە دڤێت سەرچاڤێ ئاڤا پیس ئێكسەر بهێتە راوەستاندن، ژبەر كەڤناتیا تۆرێن ئاڤێ. مادێ دوویێ كو دبیتە ئەگەرێ پیسبوونا كیمیاوی سلفێتە، ئانكو پیسبوونا پیشەسازی و ئەڤە ب تنێ ل ئالیێ سێمێلێ و كۆمەلگەها كواشێ دهێتە دیتن.
بەشێ دوویێ ژ پیسبوونا ئاڤێ یا بەكتیری یە (كۆلیفۆرم) و ئەڤ بەكتریایە ژی د ناڤ هناڤێن مرۆڤی و گیانەوەران و هندەك جۆرێن كرمان دا یێ هەی و چوار جۆر هەنە و جۆرەكێ وێ یێ بەربەلاڤە و ئەو ژی ژ پیسبوونا مرۆڤی چێدبیت و گەلەك جاران كەفز د ئاڤێ دا ب تایبەت دناڤ پرۆژەیان دا پەیدا دبیت و ئەڤە ب رێكا كلۆری چارەسەردبیت، یان ژی هەكە رۆناهی ژێ بهێتە بڕین ئەو كەفزە نامینیت.
هەكە كەسەك ئاڤا ڤەخوارنێ یا پیس ڤەخۆت یان ژی یا ساخلەم نەبیت، رەنگە تووشی نەخۆشیان بیت و نێزیكی 100 نەخۆشیان ژ ڤێ چەندێ پەیدادبن و ژ وان نەخۆشیان ژی وەكو كۆلێرا، تیفۆ، كیسكێن ئاڤێ، ڤایرۆسێ مێلاكێ، زەرك، زكچوونا زارۆیان و گەلەك نەخۆشیێن دیتر.
رێڤەبەرێ ئاڤا دهۆكێ دیار كر، حكومەت هەردەم ئاڤا پاقژ بۆ وەلاتیان دابین دكەت، بەلێ گەلەك ئەگەر هەنە ئاڤ پیس بگەهیتە وەلاتیان و ژ وان ژی دەمێ زێدەگاڤی ل سەر ژێدەرێن ئاڤێ دهێتە كرن، هەروەسا دانانا گۆڤێن پەزی و چێكرنا بیستانان ل نێزیك ژێدەرێن ئاڤێ و ل نێزیك بیرێن ئیرتیوازی یێن ئاڤێ، دیسا شكەستنا بۆریێن ئاڤێ ژی ئەگەرە بۆ پیسبوونێ، هەروەسا تێكهەلبوونا ئاڤێ ل گەل ئاڤا جوكان ژی ئەگەرێ سەرەكیە بۆ پیسبوونا ئاڤا ڤەخوارنێ.
ژێدەرێن ئاڤێ ل سەرانسەری جیهانێ ب شێوەكی نەدادپەروەرانە هاتینە دابەشكرن، 2/3 ژ ڤێ ئاڤێ دهێتە بكارئینان دناڤبەرا (25) وەڵاتان دا و بەشێ دی یێ مایی بۆ هەموو وەڵاتێن دی نە، وەكو یا دیار، پڕانیا ژێدەرێن ئاڤێ دهەڤپشكن دناڤبەرا پتر ژ وەڵاتەكی دا، بۆ نموونە (دیجلە و فورات دناڤبەرا توركیا و عیراقێ و سوریا، نیل دناڤبەرا مسرێ و سودان و ئەسیوبیا) دا، ئەڤە دێ بیتە ئەگەرێ هندێ مەترسیا شەرێ ئاڤێ پەیدابیت و ناكۆكی دناڤبەرا وان وەڵاتان دا دروست ببن.
