بارزانی و بزاڤا رزگاریخوازا کوردی 1975 – 1990
مەسعوود بارزانی
پشكا پازدێ
كۆنگرەیێ دەهێ
159
ب مەرەما چارەكرنا ئاریشە و گیروگرفتێن ناڤا پەنابەرێن مە ل كەمپا دیاربەكرێ، رۆژا 20ی ئادارا 1990ێ بۆ دەمێ زێدەتر ژ دو سەعەتان ب رێكا تێلەفۆنێ ئەز د گەل هەر ئێك ژ هەڤالان: (سەعدۆ كوركی، ئەكرەم مایی، سەید نایف، نایف مووسا، سەعید كێستەیی، سالح حاجی حسێن، حسێن چەلكی و عوسمان قاسم) ئاخفتم، ژ بەر كو بابەتێ هەلبژارتنان لژنان ئاریشە كەفتبوویێ، مە بزاڤكرن ب بڕیار بۆ وان دانین، لێ رازی نەبوون، پاشی سۆز دا د ناڤخوە دا رێكبكەڤن و هەر ئێك ژ (ئەكرەم مایی و سەعدۆ كوركی و سالح حاجی حسێن) ب شێوەیەكێ دەمكی دێ سەرپەرشتیا كەمپێ كەن، پاشی بەرپرس دێ د كۆمبوونەكێ دا بریارا دوماهیێ دەن و مە ل سەر ئەنجامان ئاگەهدار بكەن. د وێ پەیوەندییێ دا ئەكرەمی راگەهاند كو:
تەڤگەرا مافێن مرۆڤی ل توركیا دێ ب هێز كەڤیت.
د بیرەوەرییا كارەساتا هەلەبجە دا، خوەنیشادان ل باژارێن مەزن وەكو ستەنبۆل، ئەنقەرە، ئەزمیر و ئەدەنە و هەموو پارێزگەهێن باكورێ كوردستانێ هاتینە كرن، ب تایبەت دیاربەكرێ كو چەندین كەس ل باژارێن دیاربەكر و جزیرێ و سلۆپی و نسێبینێ هاتینە دەستەسەركرن.
رۆژا 2ی نیسانا 1990ێ، ئێزگێ بەغدا گۆتارەكا سەددامی بەلاڤكر و راگەهاندبوو، مە چەكێ دو ئالی یێ هەی و هەكە ئسرائیل دەستدرێژیێ بكەتە سەر مە، نیڤەكا ئاخا وێ دێ ب سەردا هەرفینین. ئەڤ داخویانییە بۆ ئەگەر رایا گشتی و ناڤدەولەتی دژی ئیراقێ راوەستیت.
ل گۆرەی نڤیسارەكا پارێزگەها مووسل یا هەژمار 1741 ل رۆژا 10ی نیسانا 1990ێ، ل ژێر رۆناهییا رێنمایێن دیوانا سەرۆكایەتییا كۆماری ب نڤیسارا هەژمار (ق9611) ل 3ی نیسانا 1990ێ بریار هاتە دان بۆ پێكئینانا لژنا تێكدانا هەموو خانوویێن شەبەكێن راگوهاستی و بارڤەكرنا مولك و زەڤیێن وان و ڤەگوهاستنا تۆمارا بارێ كەسایەتی (نفوس) بۆ دەرڤەی پارێزگەهێ.
شەڤا 3 ل سەر 4ی گولانا 1990ێ، ئێزگێ ئسرائیلێ و مۆنت كارلۆ راگەهاند، رۆژنامەیا (واشنتون پۆست) ژ راپۆرتەكا پێنتاگۆنێ ڤەگوهاستییە كو ئیرانێ ب گازا سیانید (كێمیایی) هەلەبجە بۆمبەباران كرییە، ژبەركو ئیراقێ ئەڤ گازە نینە.
د هزرا مەدا وەسا بوو كو ئارمانج و مەرەمەكا گۆمانلێكری ل پشت ڤێ راگەهاندنێ هەیە، بۆچی پشتی دو سالان ڤێ نهێنیێ ئاشكرا دكەن، دیارە مەرەم پێ ڤەشارتن و سپیكرنا تاوانێن ئیراقێ یە.
پشتی كێمیابارانكرنا كوردستانێ و بجهئینانا پرۆسەیا ئەنفالان كو ب دەهان هزار كەس ژ وەلاتیێن كوردستانێ بوونە قوربانی، هەڤالێن مەكتەبا پەیوەندیێن دەرڤە یێن پارتییا مە رۆلەكێ گرنگ و كاریگەر و بەرچاڤ د ئاگەهداركرن و گەهاندنا دەنگ و كارەساتێن گەلێ مە دا بۆ ناڤەندێن بریار و رایا گشتی یا جیهانێ گێرا.
بۆ ڤێ مەرەمێ سەرەدانا پایتەخت و كۆر و كۆمەلە و رێكخستنێن ناڤدەولەتی و سازیێن مەدەنی و قانوونی یێن جیهانێ كر پێخەمەت پەردەلادان و بەرچاڤكرنا راستیێن سیاسەتا رەگەزپەرستی و دژی مرۆڤایەتیێ یا بەعسییان ل دژی گەلێ مە. كار و چالاكی و سەرەدانێن وان ئەگەرێن باش بوون بۆ راكێشانا سۆز و سەرنجا جڤاكێ ناڤدەولەتی و رایا گشتی یا دەرڤە بۆ ئاریشە و كارەساتێن گەلێ مە و هاریكاریێن دەرڤە بۆ گەلێ كورد.
(1) هەڤژینا شەهید ناجی بەگ بێرۆخی و دایكا چار شەهید و خووشكا سێ برایێن شەهید.
(2) بۆ رێزگرتن ل رۆلێ ناڤبری د گەهاندنا دەنگێ گەلێ كورد دا بۆ رایا گشتی یا دەرڤە، من میالیا بارزانی پێ بەخشی.
(3) بەرێخوە بدەنە بەلگەنامەیێن هەژمار (9 و 10 و 11 و 12)
(4) جۆرج شۆلتز، وەزیرێ دەرڤە یێ وی دەمی یێ ئەمریكا.
پشكا پازدێ
كۆنگرەیێ دەهێ
بەستنا كۆنگرەیێ دەهێ
ل گۆرەی پەیرەوێ ناڤخوەیێ پارتییا مە، پێدڤی بوو كۆنگرە ل سالا 1983ێ، یان 1984ێ بهێتە بەستن و ل پترییا كۆمبوونێن كۆمیتەیا ناڤەندی گەنگەشە ل سەر وی بابەتی هاتبوو كرن. هەلبەت ژ بەر رەوشا دەڤەرێ ب گشتی و كوردستانێ ب تایبەتی و ئەو قۆناغا هەستیار و مەترسیدار یا گەلێ كورد تێدا دەرباز دبوو، وەكو دەستپێكرنا شەری د ناڤبەرا ئیراقێ و ئیرانێ دا و پرۆسەیا ئەنفالێن رەش ژ ئالییێ رژێما بەعس ڤە و پێشڤەچوونا سیاسەتا عەرەبكرنێ و راگوهاستنێ و گوهۆرینا دیمۆگرافیا كوردستانێ و كیمیابارانكرنا كوردستانێ و راوەستیانا شەرێ ئیراقێ و ئیرانێ، هەروەسا سەرهلدانا كۆمەكا پرس و بابەتێن سیاسی و سەربازی و ئابووری ل دەڤەرێ، كۆنگرە هاتە پاشخستن.
پشتی ل بەرچاڤ وەرگرتنا بەرژەوەندییا پارتییا مە و پێخەمەت سەرژنوو پێداچوونێ د كاروبارێن حزبێ دا و پەیرەوكرنا سیاسەتەكا نوو و دانانا پەیرەو و پرۆگرامەكێ پێشكەفتی و سەردەم كو د گەل رەوشا كوردستانێ و دەڤەرێ و هەرێمێ و ناڤدەولەتی دا بگونجیت، د كۆمبوونا كۆمیتەیا ناڤەندی یا پارتییا مە دا یا د ناڤبەرا رۆژێن 15 و 16ی چریا دویێ یا سالا 1988ێ دا هاتیە كرن، بریار هاتە دان كۆنگرەیێ دەهێ یێ پارتییا مە بهێتە بەستن و رێكارێن پێدڤی هاتنە دیاركرن. بۆ ڤێ مەرەمێ ژی لژنا بەرهەڤكار هاتە پێكئینان، ب مەرجەكێ چ ژ وان ئەندامێن سەركردایەتییا پارتی نەبن كو پێكهاتی بوو ژ هەڤالان:
1- نێچیرڤان بارزانی، بەرپرسێ لژنێ.
2- عەبدولعەزیز تەیب، ئەندام.
3- قادر قادر، ئەندام.
4- حاجی دێلۆیی، ئەندام.
5- مەحموود محەمەد، ئەندام.
پشتی دەمەكێ كورت، وێ لژنێ دەست ب كارێن خوە كر و هەلبژارتن د ناڤا رێكخستنێن پەنابەران دا ل ئیرانێ و هەر وەسا ل ناڤا پێشمەرگەی هاتنە كرن. د هەلبژارتنان دا ب رێژەیا هەر سەد و پێنجی ئەندامان، نوونەرەك هاتە هەلبژارتن؛ بۆ لقا شەش، پێنج نوونەر و بۆ لقا حەفت ژی دو نوونەر هاتنە دیاركرن.
هەیڤا چریا ئێكێ یا سالا 1989ێ كارێ هەلبژارتنا نوونەرێن كۆنگرەی ب دوماهی هات، لێ ژ بەر هندەك ئەگەرێن دەرەكی، كۆنگرە هاتە پاشخستن، پشتی تەمامبوونا كاروباران و بەرهەڤییان و ئاساییبوونا رەوشێ، كۆنگرەیێ دەهێ یێ پارتییا مە د ناڤبەرا رۆژێن 2 بۆ 12ی كانوونا ئێكێ 1989ێ ل گوندێ هێشماوا هاتە بەستن، د كۆنگرەی دا سێسەد و سیهـ و دو نوونەر پشكدار بوون.
د دەمێ بەستنا كۆنگرەی دا چەندین گۆتار و راپۆرت هاتنە خواندن، ژ وانا:
كۆمیتەیا ناڤەندی راپۆرتەكا گشتی و بەرفرەهـ بەرهەڤ كربوو كو د كۆمبوونا كۆمیتەیا ناڤەندی دا هاتبوو پەسەند كرن و ژئالییێ هەڤال عەلی عەبدوللا هاتە خواندن. د وێ راپۆرتێ دا كێم و كاسی د هەموو واران دا هاتبوونە دیار كرن و ئاماژە ب گیروگرفتان هاتبوو كرن و رێكارێن چارەكرنێ دیار كربوون. پشكێن رێكخستن و دارایی و لەشكری ل مەكتەبا سیاسی، هەر ئێك و ل گۆرەی پسپۆری و تایبەتمەندییا خوە راپۆرتێن خوە بەرهەڤ كربوون و د كۆنگرەی دا هاتنە خواندن.
مە ژی گۆتارەكا تێروتەسەل پێشكێشكر، تێدا مە ب خێرهاتنا مێهڤان و پشكداربوویێن كۆنگرەیێ خوە كر و هیڤیا سەركەفتنێ بۆ كۆنگرەی خواست.
د كۆنگرەی دا شاندێن حزب و ئالیێن بەرەیێ كوردستانی و دەرڤەی بەرەی و نوونەرێ كۆمارا ئیسلامییا ئیرانێ د روونشتنا ڤەكرنا كۆنگرەی دا بەرهەڤ بوون و نوونەرێ كۆمارا ئیسلامی گۆتارەك پێشكێشكر. هەروەسا گۆتارا ئێكەتییا نشتیمانییا كوردستانێ هاتە خواندن.
پاشی ئەندامێن كۆنگرەی دەست ب كارێن كۆنگرەی كر و چەندین لژنە د ناڤا كۆنگرەی دا هاتنە پێكئینان بۆ گەنگەشەكرنێ ل سەر بابەت و پرسێن گرێدای كۆنگرەی، ب بەرچاڤ وەرگرتن و خواندنا رەوشا جیهانێ ب گشتی و دەڤەرێ و كوردستانێ ب تایبەتی، گەلەك پێدڤی بوو پێداچوون د پەیرەو و پرۆگرامێ پارتی دا بهێتە كرن و ب شێوەیەكێ بهێتە دارێشتن كو د گەل رەوشا نوو و پێشهاتان و قۆناغا نوو یا خەباتا گەلێ مە بگونجیت. لەورا د كۆنگرەیێ دەهێ دا گوهۆرینەكا بنەرەتی د مادێ 5ێ یێ پرۆگرامێ پارتی دا هاتە كرن و پەیڤا ماركسی ــ لینینی هاتە لادان و ب گشتی دەستكاری د ڤی مادەی دا هاتە كرن.
