بارزانی و بزاڤا رزگاریخوازا کوردی 1975 – 1990
مەسعوود بارزانی
پشكا پازدێ
بزاڤا رزگاریخوازا كوردی ب گشتی و
ل ئیراقێ ب تایبەتی
163
ئەڤا دهێتە دیتن رەبیێن سوپای و جاشانە د گەل هاتنوچوونا ترۆمبێلێن سەربازی ل سەر رێك و پران، ب مەرەما دابینكرنا پێدڤیێن وان و بەس، ئەڤ سیاسەتە ژی پشتی 1975ێ دەستپێكرییە و نەخشە بۆ هاتیە كێشان، ل 1976ێ شەریتا سنۆرێ توركیا و ئیرانێ د گەل ئیراقێ ب درێژاهییا 800كم و ب پاناتییا 15 هەتا 20كم كۆچ پێ هاتبوو كرن، خو هەتا دەمەكی ژیان تێدا نەهێلا، رۆژەكێ ژ رۆژان ژی رژێما فاشی یا بەغدا دانپێدان ب تاوانێن خوە نەكر، هەتا ڤێ دوماهیێ ژی، لێ دەمێ روورەشییا وان بۆ هەموو جیهانێ و مرۆڤایەتییێ دەركەفتی، ب رێكا بالیۆزخانەیا خوە ل (لەندەن) راگەهاند كو شەریتا سنۆرێ ئیراقێ دگەل توركیا و ئیرانێ ب درێژاهییا 1200كم و ب پاناتییا سیهـ كیلۆمەتران دێ هێتە چوولكرن، كو ئەڤ بریارە ب تنێ بۆ دەڤەرێن كوردستانێ نینە، بەلكو دەڤەرێن عەرەبی ژی ڤەدگریت و بۆ بەرژوەندا وی خەلكی یە كو رژێما فاشی یا ب نیازە زێدەتر خزمەتا وان بكەت و ژ وێ پاشكەفتنا ئەو تێدا دژین رزگار بكەت، بێگۆمان دیماگۆگیەت و بێشەرمی و درەو و خاپاندنا رژێما فاشی، نەك هەر ل سەر مللەتێ كورد دەرباز بیت، بەلكو خو هەتا گەلێن ئیراقێ و جیهانێ و مرۆڤایەتییێ، گەلەك باش د پیلانێن چەپەلێن رژێما فاشی گەهشتنە و دزانن مەرەما وان بەس قڕكرنا كورد و كوردستانێ یە كو جوانترین و ب بەرەكەتترین دەڤەرا كوردستانا ئیراقێ ڤەدگریت و ڤەگرتییە، ژبەركو هەكە د پاشەرۆژێ دا مەترسی ل سەر شەریتا سنۆرێ ئیراقێ و ئیرانێ هەبیت، بۆچی سنۆرێ ئیراقێ د گەل توركیا ژی هاتیە كاڤلكرن كو پەیوەندییا د ناڤبەرا رژێما فاشی یا بەغدا و رژێما رەگەزپەرستا توركیا دا گەلەك باشە، خو هەتا ل گۆرەی رێككەفتنا دوقۆلی یا وان ل سالا 1978ێ، هێزێن توركیا و ئیراقێ ماف هەیە هەتا كووراتییا 10 ــ 15 كیلۆمەتران بچنە ناڤا ئاخا ئێك و دو پێخەمەت لێدانا پێشمەرگەیێ كوردستانێ و ژناڤبرنا وان، ئانكو چ شارەزا و دلسۆز بۆ ئیراقێ هزر د وێ یەكێ دا ناكەت كو ئەڤ بریارە ناڤەراست و باشوورێ ئیراقێ ژی ڤەدگریت، ژبەركو هەكە راستگۆ بن بۆچی فاو، كو ب (مدینە الفدا‌و و بوابە النصر العڤیم) ب ناڤ دكەن و بەسرا (مدینە المدن) و باژارێن بچووكێن سەر سنۆرێ ئیراقێ و ئیرانێ ل ناڤەراست و باشوور ئاڤەدانكرینە و ب زووترین دەم، سەددام ژی شانازێی پێ دبەت كو چاكترین بەلگەیە بۆ نیازا ئاشتیخوازانە یا وان.
هەكە مللەتێ كورد ل ئیراقێ د گەل رژێما دكتاتۆرا فاشی دا و دەڤەرێن ئۆتۆنۆمی ب مافێن خوەیێن رەوا گەهشت بن، بۆچی باوەری ب مللەتێ كورد نینە و هەر نەمایە ژی، بۆچی ب ڤێ هەموو هێزا سوپای و جاشان سنۆرێن خوە تژی كرینە، بۆچی شەرێ جینۆسایدێ ب سەر گەلێ كورد دا سەپاندیە و ب وی پەرێ درندایەتییێ وان قڕ دكەت، تاوانێن رژێما دكتاتۆری یا فاشی یا بەغدا، ل هەلەبجەیا بەخترەش، بالیسان، دۆلا جافایەتی و سەرگەلوو و بەرگەلوو و دەڤەرێن قەرەداغ و گەرمیان و شوان و قلاسێوكە و دەشتا كۆیێ و سماقۆلێ و دەڤەرێن دی یێن خۆشناوەتی ب گشتی و هێرشا دوماهیێ یا دوژمنی ل 25ی تەباخا 1988ێ هەتا 29ی تەباخا 1988ێ یا سالا بووری بۆ دەڤەرێن لقا ئێك یا قەهرەمان ل پارێزگەها دهۆكێ و مووسلێ كو تەڕ و هشك ب ئێكجاری ب چەكێ كیمیایی و بایۆلۆژی ژناڤبرن و ب هێزێن سوپا و جاشان و ب وی پەرێ درندایەتییێ ب بلدۆزەران هەر چ گوند و ئاڤەدانی هەبوو د گەل ئەردی تەختكرن، زێدەتر ژ سەد هزار كەس ب ژن و زارۆك و پیر و گەنج ڤە ب نەچاری بەر ب توركیا و ئیرانێ چوون و بوونە پەنابەر، یێن مایی ژی كو زێدەتر ژ سیهـ هزار كەس بوون، رێك لێ هاتە گرتن و ب نەچاری خوە رادەستی رژێما فاشی كر، كو نها ل ئۆردیگایێ (بەحركێ) و ئۆردیگایێن ب زۆری یێن دی یێن بەعسا عەفلەقی دا دنالن و د خرابترین بارێ ژیانێ و بێدەنگیێ و بێریزیێی دانە، ل گوند و گەلی و نهالێن دەڤەرێن زاخۆ و ئامێدیێ و ئاكرێ و شێخان، ب تایبەت ل بازێ هەژمارەكا نەدیار ب چەكێ كیمیایی و بایۆلۆژی هاتنە كوشتن و رێیێن رەڤینێ لێ هشك ببوون، خو هەتا تەیروتەوال و درندێن كووڤی ژی نێزیكی وان نابن، ژبەركو لەشێن وان هەموو هاتینە ژەهراویكرن، ئەڤەیە كارەساتا مللەتێ كورد د دەستێ رژێما فاشی یا بەغدا دا، خو هەتا هەتكبەریەكا مەزن بوو بۆ رژێمێ كو ژن و زەلامێن وەلاتیێن كوردێن ئیراقێ ژ ئێك جودا بكەت، ب هزاران زارۆك همبەری دایك و بابێن وان ب مەرەما وەرگرتنا دانپێدانێ ژ دایك و بابێن وان ئەشكەنجە دان و ل ژێر ئەشكەنجێ دا گیانێن خوە ژ دەست دان. ئەڤ جۆرە كارەساتە د دیرۆكا مرۆڤایەتییێ دا روو نەداینە كو رژێمەك د گەل وەلاتیێن خوە ب ڤی شێوەیێ درندانە سەرەدەری بكەت، خو هەتا نازییان و فاشیستان ژی دگەل دوژمنێن خوە ب ڤێ درندایەتییێ سەرەدەری نەكرییە، بێگۆمان هیتلەر و مۆسۆلۆنی ژی، رۆژەكێ ژ رۆژان ناگەهنە تۆزا پێ سەددامی د تاوان و فاشیستییێ دا. ئەڤەیە شەڕێ قڕكرنا كوردان د ئیراقێ دا، بەری شەڕێ ئیراقێ و ئیرانێ و ل دەمێ شەڕی ژی دا و پشتی وی شەڕی ژی و هەتا نها، بۆچی؟ ژ بەر كو رژێما فاشی یا بەغدا، رێكەكا ئاشتییێ و دیمۆكراتییێ نەگرتیە بەر بۆ چارەكرنا كێشەیا كوردی ل ئیراقێ، لەورا نەشیاینە و نەشێن ژی ب شەڕێ قڕكرنێ دوماهیێ ب مللەتێ كورد ل ئیراقێ بینیت، خو هەتا بۆ هەموو وەلاتێن عەرەبی و نەتەوەیا عەرەب ب گشتی و بۆ هەردوو كەمپێن جیهانێ دیار بوویە، بزاڤا رزگاریخوازا كوردی ل ئیراقێ یا ب هێزە و رهـ و ریشالێن خوە د ناڤا جەماوەری دا كووركرینە كو ب چەكێ تەقلیدی و تەكنۆلۆژیا نوو یا ژ ئالییێ سوپا و جاشێن ئیراقێ و ب هزاران فرۆكە و تۆپ و تانكان، نەشێن كوردستانێ ژ پێشمەرگەی چوول بكەن و مللەتێ كورد ل دەڤەرێن ئازادكری شەڕێ مان و نەمانێ دكەت، لەورا ب چەكێ كێمیایی و بایۆلۆژی نەبیت، خەباتا بێ راوەستیان یا پارتیزانی ل كوردستانێ ناهێتە بێدەنگ كرن، ئەڤە ژی باشترین بەلگەیە بۆ ب هێزبوونا شۆرەشا كوردستانێ بۆ بەردەوامبوونا بەرگری و خۆراگرییا هێزێن بەرەیێ كوردستانا ئیراقێ، لەورا هەكە رژێما فاشی یا بەغدا شیا ژ روویێ سەربازی ڤە گورزەكێ ب هێز ل هێزێن پێشمەرگەیێن كوردستانێ و پارتییا مە بدەت، لێ ژ روویێ سیاسی ڤە د جیهانێ دا ب وی پەڕێ روورەشییێ لێ دهێتە نێرین و بۆ هێزێن مەزن ژی دیار بوویە كو ئارامی و سەقامگیری ل ئیراقێ و دەڤەرێ چێگیر نابیت هەتا حوكمرانی و كێشەیا دەستهەلاتێ ل ئیراقێ و كێشەیا كوردی ب شێوەیەكێ ئاشتییانە و دیمۆكراتی چارەسەر نەبیت.
ب پشتراستی ڤە كوردستان ژی كو كەلا هەموو هێزێن بەرهنگارێن كوردستانێ و ئیراقییانە پێخەمەت دیمۆكراتییەتێ بۆ ئیراقێ و ئۆتۆنۆمییا راستەقینە بۆ كوردستانێ، لەورا رژێما فاشی یا بەغدا، هەر چو د شیانێن وێ دا بیت، ب كووراهی، ب هەژمارتنێن خوە دێ بەردەوام بیت ل سەر شەرێ قڕكرنا كورد و كوردستانێ، لێ هزرا سەددامی و رژێما وی یا خاڤە و كورد بەرزەنەبووینە و پەیاما قورتالبوونا وی ب خوینی هاتیە نڤیسین، دێ ل سەر خەباتا خوە یا بێ راوەستیان بەردەوام بین هەتا دگەهینە ئارمانجان.
