بارزانی و بزاڤا رزگاریخوازا کوردی 1975 – 1990
مەسعوود بارزانی
پشكا پازدێ
هەلسەنگاندنا رۆلێ شۆڕەشێ و پارتییا مە
ژ كۆنگرەیێ نەهێ و هەتا ئەڤرۆ
168
(2) ژ روویێ رێكخستنێ ڤە:
بێگۆمان دەمێ بەحسێ روویێ رێكخستنا پارتییا خوە دكەین د دەمێ دەهـ سالان دا و بەری دەهـ سالان ژی، بەری هەموو رۆهنكرن و هەلسەنگاندنەكێ ئەڤ روویە یێ گرنگە و نیشادانا ئالیێن ئەرێنی و نەرێنی یێن رێكخستنێ، رێڕەوا مللەتێن سەركەفتی یێن جیهانێ و سەربۆرا وان و مفاوەرگرتن ژ وان و بەراودركرنا وان د گەل رێڕەوا رێكخستنا مە و كێم و كاسیێن مە گەلەك زیق دكەڤنە بەرچاڤ، ژ بەر كو بۆ هەموو بزاڤ و شۆرەشێن سەر ئەردی دیار بوویە كو ئارمانجا سیاسی یا هەر بزاڤەكێ یان شۆرەشكێ كو ب كەتواری و بابەتیانە دەست یێ ل سەر هاتیە دانان، سەركەفتنا وان گرێدای رێكخستنێ یە د ناڤا وێ بزاڤێ یان وێ شۆرەشێ دا.
بزاڤێن ئازادیخواز و پێشكەفتنخوازێن جیهانێ ب پەیرەوكرنا ڤێ دەستپێكا سیاسی و رێكخستنێ سەركەفتینە و گەهشتینە ئارمانجێن خوەیێن دوور و نێزیك. ئەم پارتی ژی كو حزبا مە ل 16ی تەباخا 1946ێ هاتیە دامەزراندن، ئانكو چل و سێ سالێن رەبەقە هەرچەند ئەگەرێن بابەتی ژی، ئەگەرەكێ سەرەكینە، لێ ئەوا راست بیت كێم و كاسیێن ناڤخوەییا مە، ئەگەرێ هەرە سەرەكی بوو د نەگەهشتنا مە ب ئارمانجێن مەیێن نێزیك. نەكو ئەم پارتی دێ ڤێ بەرپرسایەتییا مەزن هەلگرین، بەلكو د ڤان پازدە سالێن دوماهییێ دا، ب تایبەتی پشتی نسكۆیا شۆرەشا مەزنا ئیلۆنێ 1975ێ، هەموو هێزێن بەرهنگار یێن كوردستانی و ئیراقی د گەل مەدا بەرپرسیایەتییێ هەلدگرن، هەر هێزەك و پشكا خوە و ل گۆرەی شیان و كارتێكرنا خوە، لەورا ئەم هەموو، ئانكو بزاڤا دیمۆكراتی و ئیسلامی یا ئیراقی د گەل بزاڤا رزگاریخوازا كوردی ل ئیراقێ پێدڤییە ژ روویێ رێكخستنێ ڤە، ئالیێن ئەرێنی و نەرێنی یێن مە ب پەیرەوكرنا دەستپێكێن رێكخستنێ ب باشی هەلسەنگینین، هەتا كو كێم و كاسیێن خوەیێن ناڤخوەیی ب زووترین دەم چارەسەر بكەین، ژبەركو وەكو مە گۆتی ئەگەرێ سەرەكی یێ سەرنەكەفتنا مە ئەڤ ئەگەرێ ناڤخوەیی یە.
د هەلسەنگاندنا شۆرەشا نشتیمانییا ئیلۆنێ دا كو رۆلێ پارتییا مە د سەركردایەتییێ دا نیشا دایە، رۆلێ خوەیێ تەمام نەدیتیە، لەورا ب ئەگەرەكێ گرنگ هاتیە دانان د نسكۆیا 1975ێ دا، لێ ئەوا راست بیت، د كۆنگرەیێ نەهێ دا هەتا ڤێ دوماهیێ ژی پارتییا مە كو هەتا رادەیەكی مەزن دەلیڤە هەبوو بۆ وێ یەكێ رۆلێ خوە د سەركردایەتییا شۆڕەشێ دا ببینیت، لێ د گەل رێزێن مە بۆ بەرپرسایەتییا مەیا دیرۆكی، ئەم وەكو پێدڤی نەشیاینە رۆلێ خوە ب باشی بگێرین، هەرچەندە ئەم هەموو هەتا رادەیەكێ مەزن ب دلسۆزی د سەمتا ئەركێن خوە دا چووین، لێ ب شێوەیەكێ گشتی، وەكو پێدڤی كو د هەموو دەمەكی دا، رەوشا مەیا ناڤخوەیی ل ئاستێ رەوشا مەیا بابەتی نەبوو، لەورا ب مخاینی ڤە هندەك دەلیڤێن هەلكەفتی مە ژ دەست داینە، ژبەركو وەكو پێدڤی مە پێگیری ب پەیرەوێ ناڤخوەیی یێ پارتیا خوە نەكرییە.
ئانكو بەندێ نۆزدێ ــ خالا (1) دبێژیت: كۆمیتەیا ناڤەندی ب شێوەیەكێ ئاسایی هەر چار هەیڤان جارەكێ دێ كۆمبوونێ كەت، و د خالا (2)ێ دا دبێژیت: كۆمیتەیا ناڤەندی ب كێماسی د سالەكێ دا، دێ كۆمبوونەكا بەرفەرهـ كەت كو ژبلی ئەندامێن یەدەك، ئەندامێن دەستەیێن گشتی یێن لقان ژی دێ بەرهەڤ بن».
د بەندێ بیست و نەهێ دا، خالا (3)ێ ژی دبێژیت: كۆنگرە ب كێماسی هەر چار سالان جارەكێ دێ هێتە بەستن و بۆ كۆمیتەیا ناڤەندی ژی هەیە ب شێوەیەكێ نەئاسایی داخوازا بەستنا وی بكەت ل سەر داخوازا دو ل سەر سێ یا ئەندامێن وێ، ل گۆرەی برگەیا نۆزدە ژ بەندێ هەژدێ«. ئانكو ئەڤ سێ لادانە گەلەك زیقن و پێدڤییە دانپێدانێ ب لادانێن خوە بكەین و لادان ژی گەلەكن، پێدڤی ب رۆهنگرنێ ناكەت، ئەوا راست بیت ئەڤ سێ لادانە ژی ب ئەنقەست نەهاتینە كرن، یان ژی د بەرژوەندا چەند هەڤالان دا بیت، ژبەر كارێن هندەك هەڤالان و دووربوونا جهێ ئەركێ وان، نەشیاینە كۆمبوونێن كۆمیتەیا ناڤەندی ب پەیرەو بكەن، هەرچەندە د كۆمبوونێن (م.س) ژی دا، ئەو هەڤالێن كۆمیتەیا ناڤەندی یێن نێزیك مەكتەبا سیاسی بوون، هاتنە داخوازكرن و پشكداری د وەرگرتنا بریاران دا كرییە. پاشخستنا كۆنگرەی ژی گەلەكە، رەوشا دژوارا شۆرەشێ و درندایەتییا رژێما فاشی ب تنێ ئەگەرێن پاشخستنا كۆنگرەی نەبوون، بەلكو ل ڤێرێ خەمساری هاتیە كرن و لادان بوون ژ پەیرەوێ ناڤخوە و كۆمیتەیا ناڤەندی دێ دانپێدانێ پێ كەت.
لێ ژبەركو بریارا كۆمیتەیا ناڤەندی یە، ب هەموو شیانان ئەم ب بەر وێ ڤە هاتین و هیڤیدارین سەركەفتی بیت ب هیمەت و دلسۆزی و هزركرنا چاك و بابەتیانە بۆ چارەسەركرنا گیروگرفتان و نەخشەكرنا پاشەرۆژەكا گەش بۆ گەلێ مەیێ بندەست، بێگۆمان رێكخستنا پارتییا مە ل سەر دەستپێكێن (ناڤەندییا دیمۆكراتی) هاتیە دامەزراندن كو نوونترین دەستپێكە د رێكخستنێ دا، لەورا پێدڤییە د پاشەرۆژێ دا باشتر بهێتە پەیرەو كرن، بۆ وێ یەكێ ئێكەتییا هزری كو بنەمایە بۆ ئێكەتییا كرداری و پاشتر چەسپاندنا دیسیپلینێن پارتییا مە خۆرت بكەت.
ل هەوە ژی ڤەناشێرین كو پێگیرییەكا تەمام و ب هشیاری ب پرۆگرامێ پارتییا مە و بریارێن سیاسی یێن كۆنگرەی و پەیرەوێ ناڤخوەیێ پارتییا مە و (یاسا) یا لەشكرێ شۆرەشگێرێ كوردستانێ و رێنمایان و شیرەتێن (م.س) یێن رۆژانە ب تەمامی نەهێتە كرن، سەركەفتن زوو ب دەست ڤە ناهێت، خو هەتا بێ هیڤیبوون دێ زێدەتر بیت، ژبەركو هەكە ئەڤ دەستپێكێن سەری، ب باوەری د سەرەدەریێن خوەیێن رۆژانە دا پەیرەو نەكەین و ل بەر رۆناهییا وان لڤینان نەكەین، ب تایبەتی سەركردایەتییا نوویا پارتییا مە، بۆ وێ یەكێ ب باشییێ بێژن باشە ب خرابییێ ژی بێژن خرابە، ب مخابنی ڤە، گەلەك ژی ب مخابنی ڤە، مەكینا هێزێ د ناڤا پارتی و شۆرەشێ دا دێ گەلەك بێ هێز بیت و نەشێت رۆلێ سەركردایەتییا خوە بجهبینیت. بێغەمبەر (سلاڤێن خودێ ل سەر بن) بەری هزار و چارسەد سالان كەرەمكرییە (ویل لامە لاتقول للمحسن أحسنت وللمسئ أسأت).
جهێ داخێ یە، ئەم و هێزێن بەرهنگارێن كوردستانی و ئیراقی هەتا رادەیەكی د ڤان نەخۆشیێن دۆمدرێژ دا دنالین، كو ئەم ب باشی نەشیاینە ژێ رزگار بین، خو هەتا ژ ئەنجامێ ڤان نەخۆشییان رژێما فاشی یا بەغدا مایە.
بێگۆمان ئالییێن باش یێن رێكخستنا مە گەلەك گەلەكن و جهێ رێزگرتنێ نە، رێكخستنا پارتییا مە د ناڤا باژاران دا هەتا رادەیەكێ باش رۆلێ خوە دیتیە، پەیوەندیێن رێكخستنا وان باشن، هەتا ڤێ دوماهیێ ژی ل لێدانا دوژمنی و شەرمزاركرنا وێ ل دەرڤە و ناڤا وەلاتی رۆلێ خوە گێرایە، سەرهلدانێن مەزن یێن جەماوەری د ناڤا باژارێن كوردستانێ ل سالێن (1982 ــ 1984 ــ 1987) ل سلێمانیێ و كەركووك و هەولێر و دهۆكێ و هەلەبجە و قەلادزێ و رواندز و شەقلاوە، باشترین بەلگەیە بۆ راستییا ئالیێن ئەرێنی یێن رێكخستنا پارتییا مە، ئانكو لقێ 1 و لقێ 2 و لقێ 3 و لقێ 4 و هێزا بارزان و دەڤەرا مێرگەسۆرێ، ژ روویێ رێكخستنا ناڤا باژاران و رێكخستنا هێزا پێشمەرگەیان بۆ لێدانا دوژمنی د ناڤا وەلاتی دا باش بوویە. بێگۆمان رۆلێ لقا ئێك گەلەك گەشتر بوویە د لێدانا دوژمنی و رێكخستنا جەماوەری یا دەڤەرا وان دا، خو هەتا ب بربرا پشتا (عمود فقری) یا پارتی هاتبوو دانان، ب هێز و كاریگەرییا پارتی و جهـ و شیانێن ڤێ لقێ ژی بوو كو توركیا یا ئەنداما ناتۆیێ هان دا بۆ پشتەڤانیكرنا رژێما ئیراقێ بۆ ئینانا هێرشێ بۆ سەر دەڤەرێن رزگاركری ل پارێزگەها دهۆكێ و مووسل و هەولێرێ. د هەیڤا گولانا 1983ێ و سالێن 1984 و 1986 و 1987ێ دا ئەو هێرش ب قەهرەمانییا پێشمەرگەیێن ڤێ لقێ و ب پشتەڤانییا سیاسی یا دەستەیێن سەركردایەتییا شۆرەشێ و پارتییا مە و دۆستێن مللەتێ كورد بەرسینگێ وان هاتە گرتن و هاتنە شكاندن.
