كونترۆلكرنا ئیراقا ب ناڤ فیدرال
ئه‌حمه‌د عارف ئامێدى
تشته‌ك نه‌وه‌كو تشته‌كى یه، به‌لێ دكارین د ڤى بیاڤى دا بێژین ئیراق و سووریا حه‌تا راده‌كى وه‌كو ئێكن و سه‌روبه‌رێ وان ب حوكمێ جوگرافیێ و مێژوویێ گه‌هاندینه ئه‌ڤى راده‌یێ هه‌یى. هه‌روه‌كو حوكمرانیا دكتاتۆرى شیایه خوه بسه‌پینیت، ئه‌ڤ سه‌پاندنه ژى نه ب چاكیه‌كێ یان ژیرانه بوویه، لێ بۆ به‌لانسا سروشتێ گه‌لێن وان گونجاى بووینه بۆ میناك ل ئیراقێ عه‌ره‌بێن شیعه مه‌زهه‌ب ل ژێرى و ناڤه‌ندا ئیراقێ پتر ئاكنجی بووینه، سونه ژى ل سه‌ر دا و كورد ژى ل ده‌ڤه‌را چیایى بووینه، سه‌ره‌ده‌ریكرن و ته‌ڤلیبوونا وان یا كێم بوویه ژ ئه‌گه‌رێن نه‌بوونا دیموكراتیه‌كێ یان ئه‌گه‌رێن نه‌پێشڤه‌چوونا ئالاڤێن گه‌هاندنێ مینا ئه‌ڤرۆ. لێ سته‌م و زۆرداریا ده‌ستهه‌لاتان كێر گه‌هاندبوو هه‌ستى. نه‌خاسمه ل ئیراقێ و كه‌س ژى نه‌شیا وان بینیته سه‌ر رایێ، هه‌كه بزاڤێن كوردى نه‌بن، ب وان سه‌ده‌مان یا بزاڤێن كوردى و هه‌روه‌سا سه‌رگه‌میا رژێما چوویى، ببوو ئه‌گه‌ر كو حوكمرانى بهێته گوهارتن. حه‌تا هاتیه گوهارتن به‌لێ گه‌لێن ئیراقێ نه‌هاتنه گوهارتن و هزر و ئایدیێن وان پرت و بژاله‌تر لێهاتن. ئه‌ڤرۆ حه‌تا دیمۆكراسیه‌ت هاتیه دى، سه‌روه‌رى و نه‌كونترۆلكرن و مایتێكرنێن ره‌خ و رووییان تێكدان. له‌ورا نها بۆ سه‌ركه‌فتنا سیاسى یا دروست نه‌خاسمه پله‌یا سه‌رۆك وه‌زیران و نه‌ك هه‌ر تشتێ دیتر و هه‌ر تشتێ دژى ڤێ بیت ئه‌و پاشكشه‌كا مه‌زنه، به‌لێ وه‌كو دى ژى د راستى دا و ل سه‌ر ئه‌ردێ ژیوارێ ئه‌ڤ پله‌یه ب خوه هه‌كه ب شێوه‌كێ باش نه‌هێته برێڤه‌برن، دێ بیته ده‌رگه‌هه‌كێ به‌رفره‌ه بۆ خوكوشتنا سیاسى، و ژ مێشكێ هنده‌ك هێزان دووربكه‌ڤیت، ئه‌و ب خوه ته‌كنیكا سیاسى ل ڤان جۆره هه‌لوه‌ستان یا گرنگه، جاران ژى شیانێن گه‌هشتنێ یه بۆ ده‌ستهه‌لاتێ ژ لایێ به‌ڤلێ سیاسى ڤه خوه پشتى پێكئینانا حوكمه‌تێ ژى ب رێیا رۆخیانا وێ پشتى ده‌مه‌كى، ئه‌و چه‌نده ژى ل ناڤ سیسته‌مێ، په‌رله‌مانى دهێته‌كرن، ئه‌ڤه ژى دبیته گرۆڤا نه‌بوونا خواندنه‌كا باش یان پاشه‌رۆژێ بۆ بۆیه‌ران، (ئه‌ڤجا نه هه‌ر كه‌سێ بگه‌هیته ده‌ستهه‌لاتا جێبه‌جێكار دكاریت ل سه‌ر زال ببیت)، به‌لێ هه‌روه‌كو هێزان ئه‌و كه‌سێ دگه‌هیته گوپیتكێ راده‌ست كرى، زه‌حمه‌ته بهێته پالدان بۆ به‌ر ب ژۆردانیێ، ئه‌ڤه ژى ده‌ركه‌فتیه ژ هندێ كو هێزێن دیتر باوه‌رى ب شیانێن خوه نینه ل سه‌ر رێڤه‌برنا باده‌كا ئۆپوزسیۆنێ ب شێوه‌كێ باش.
ئه‌و ب خوه شێوازێ ناكۆكیا سیاسى یا ئه‌ڤێ رێڤه‌برنێ ئیهامێ دكه‌ت كو ئه‌ڤ شێوه بۆ هه‌میان به‌ر ب ده‌سهه‌لاتا بلند یێ ڤه‌كریى یه، زێده‌بارى هندێ كو هێزێن ناڤخوه‌ى ل ناڤ پێكهاتان دا نه‌وه‌كو ئێكن د ژێكجودانه ل سه‌ر نێڕینا ژیوارى بۆ رێڤه‌برنا سیاسى، واته هه‌ر ئێك ب ره‌نگه‌كێ و شێوه‌یه‌كى سه‌رده‌ریێ دكه‌ت ب گۆر سیاسه‌ت و به‌رژه‌وه‌ندى و په‌یره‌وێ خوه. د ده‌رئه‌نجام ژى دا دیار دبیت كو ب ئه‌جینده‌یێن ده‌ره‌كى دهێنه لڤاندن، گرۆڤه ژى ل هه‌مى كابینه‌یان ئارمانجه‌ك دیار دبیت ئه‌وه یا كو ئه‌وه ده‌وله‌تێن هه‌ڤسوى دخوازن ب هه‌ر شێوه‌كى بیت كو هه‌ڤپه‌یمان و لایه‌نێ ئه‌مریكى دره‌نگ ل سه‌ر هایدار ببیت و نه‌شێت چ بكه‌ت، چونكو پیلان ل پشت په‌رده‌یان دهێنه برێڤه‌برن.
و/ ئه‌ڤرۆ
