به‌رده‌وام بهایێ وان ده‌رفه‌تان دده‌ى یێن بۆ ته هاتینه به‌خشین
به‌رده‌وام بهایێ وان ده‌رفه‌تان دده‌ى یێن بۆ ته هاتینه به‌خشین
پ.ه.د. نه‌زاكه‌ت حسێن
باراك ئۆباما سه‌رۆكێ پێشتر یێ ئه‌مریكا دبێژیت “ئه‌م شاهدحالین كو چالاكڤانێن ل ناڤ تۆڕێن جڤاكى دا وه‌ك ئۆپۆزسیۆن؛ چاوا سۆسیال میدیایێ بۆ خوه‌تۆماركرنێ تێدا خوه بكاردئینن و لسه‌ر دئاخڤن و چاوا كۆمكرنا خه‌لكى لسه‌ر كێشه‌یێن گوهۆرینا كه‌ش و هه‌وایى و یه‌كسانیا ره‌گه‌زى و نه‌ژادى دكه‌ن، ب ده‌ركه‌فتنا ئینته‌رنێتى و زانیاریێن شۆڕشێ ب ساناهى دهێته ڤه‌گوهاستن و پاشڤه‌گێڕان ژى بۆ نینه، وه‌ك هه‌ر پێشكه‌فتنه‌كا ته‌كنه‌لۆجیایێ و گه‌شه‌سه‌ندنا ده‌ره‌نجامێ باش ژى نابیت، جاران دبیت باجه‌یا وێ ژى بده‌ین”.
ب داخ ڤه سیسته‌مێ زانیاریان یێ نها ل ده‌ف مه؛ شه‌حنا مرۆڤایه‌تیێ ب پالڤه‌دانا تشتێن خراپ دكه‌ت”. Patrik Wincent پێشكێشكارێ ته‌له‌فزیۆنی ل سۆید دبێژیت “هیچ تشته‌ك د ده‌رهاڤێژێن خراب یێن جڤاكى دا مه رزگار ناكه‌ت، ڤه‌گه‌ڕیان بۆ جیهانا كه‌ڤن نه‌بیت “یانكو جیهانا واقعى و پێش هاتنا سۆشیال میدیایێ، ئه‌و ژى ب داخستنا ئه‌كاونتێن جڤاكى”. ب حوكمێ كار ئاسانیكرنێ و ئه‌و مه‌دوایێ به‌رفره‌ه یێن دانوستاندنێ یێن ده‌ڕبڕینێ بۆ تاكى ب تایبه‌تى ل جڤاكێ تازه گه‌شه‌سه‌ند و نادیمۆكراسى دا، وه‌سا دو ده‌هكێن سالان د سه‌رهه‌لدانا تۆڕێن جڤاكى دا تێده‌په‌ڕینیت؛ هێشتا هه‌ر باس ل مفایێن وێ دهێته‌كرن و بێى هندێ ئاگه‌ه ژ ئاسه‌وارێن وێ هه‌بیت”. ل نها دا بسپۆڕ و شاره‌زایێن ڤى بیاڤى ب پێچه‌وانى جاران هاتینه سه‌ر باسێ لایه‌نێن نه‌رێنى، پتریا وان ژى ب شێوه‌یێ رادیكالى باس ل چاره‌سه‌ریێ دكه‌ن كو هیچ رێیه‌كێ بۆ چاره‌سه‌ریێ نزانن، دووركه‌فتنا داخستنا ئه‌كاونتا ته نه‌بیت و هاتنا ده‌رڤه ژ ناڤ ئه‌وێ جیهانێ. چونكو به‌حس به‌حسا جیهانێ یه نه‌ك به‌حسێ تۆڕه‌كێ. Jaron Lanier ب 10 به‌لگه‌یان دسه‌لمینیت كو بۆ مفایێ خوه و مفایێ جڤاكێ خوه باشتره ژ ناڤ تۆڕێن جڤاكى ده‌ركه‌ڤى. چونكو ئه‌و دبێژیت “هه‌ر تشته‌كێ پێ دابیت تۆرێن جڤاكى بهایێ ته دایه”. ژبلى هندێ كو ئه‌ڤ بسپۆڕه به‌حسێ هندێ دكه‌ت كو سۆشیال میدیا هۆكارێ گه‌شه‌سه‌ندنا وان ره‌فتارانه یێن باش و یێن سه‌یر یێن دیتر یێن تاكى. دبێژیت “ئه‌گه‌ر پرسیار ژمن بهێته‌كرن بۆ هزرا توندڕه‌ویا داعشێ؛ زێده دكه‌ت و دبێژیت؛ چونكو سۆشیال میدیا هه‌یه” ئه‌گه‌ر پرسیار ژ من بهێته‌كرن، بۆچى توندوتیژى ل ئه‌فریقیا زێده بوویه، یان ل هه‌ر پارچه‌یه‌كا جیهانێ، دێ بێژم ژ به‌ر هندێ كو سۆشیال میدیا چوویه ناڤ جڤاكان دا” و دبێژیت “ئه‌گه‌ر ژ من بپرسن بێژن جڤاك به‌ر ب كیڤه دچیت ل سه‌رده‌مێ سۆشیال میدیایێ؟ دێ بێژم به‌ر ب جڤاكه‌كێ تارى و نائارام ڤه”. هه‌ر ئه‌ڤ بسپۆڕه دبێژیت” ئه‌گه‌ر ژ من بپرسن ل سه‌رده‌مێ سۆشیال میدیایێ؛ جڤاك به‌ر ب ئازادیێ یان تۆتالیتاریێ ڤه دچیت؟ بێگومان دێ بێژم تۆتالیتارى و دیكتاتۆریه‌تا دیجیتالى، دبێژیت هنگ دزانن نها كى جیهانێ بڕێڤه دبه‌ت؟ دێ بێژمه هه‌وه ره‌نگه تووشى سه‌رسۆڕمانێ ببن كو نێزیكی 50 ئه‌ندازیارێن ئای تى ژ ‘سلیكۆن ڤالی’ ئیداره‌یا جیهانێ دكن”. جیهان ژى مه‌ره‌م ژێ ئه‌و جیهانا ئۆنلاینه‌ى یه كو ئه‌م هه‌مى تێداینه، زێده‌تر ژ جیهانا راسته‌قینه وه‌ختى تێدا خه‌رج دكه‌ین.”Patrik Wincent دبێژیت” بێى هندێ ب تو ب خوه بزانى كو رۆژانه چه‌ند جاران سه‌حدكه‌یه شاشه‌یا مۆبایلا خوه، نووترین لێكۆلین هاتیه‌كرن كو ل سه‌ر هه‌مى بكارهێنه‌رێن مۆبایلا زیره‌ك و سۆشیال میدیایێ كریه، ب تێكڕا هه‌ر تاكه‌ك 150 جاران ده‌ست دده‌ته مۆبایلا خوه و بكاردئینیت، واته تو هنده جاران به‌رێ سه‌روچاڤێن خوه دده‌یه شاشێ كو وێنه‌یێ ته دگریت، هه‌ستێن ته دخوینیت، چاڤدێریا ته دكه‌ت و حه‌ز و ئاره‌زۆیێن ته تۆماردكه‌ت.”بهایێ ڤێ چه‌ندێ ژى بێگومان به‌رى هه‌ر تشته‌كى، ئه‌وه كو جیهانا راسته‌قینه و یا پڕ ژ سۆز و په‌یوه‌ندى و چالاكیێن فیزیكی و جڤاكى و هێزا ئیراده‌یا مرۆڤى ب جه دهێلى به‌ر ب جیهانه‌كا خه‌یالى و گریمانه‌یى و كۆنترۆلكرى ڤه دچى.
كرمانجیكرن/ ئه‌ڤرۆ
