ڕۆلـێ خێزانـێ د پەروەردەكرنا زاڕۆكان دا
ئیمان محەمەد زاویتەی
خێزان یەكەیا بنچینەیا كۆمەڵگەهێ یە، لەوما ژی پتریا جاران بەرپرسێ ئێكێ یە ژ پەروەردەكرنا زارۆیان. هەروەسا بەرپرسێ رێزگرتن و رەوشەنبیری و پشتگیریا زارۆكانە.
زارۆك لاپەڕەكێ سپی یە چ ل سەر بنڤیسی دێ وەسا هێتە خواندن، زارۆك نەشێن ب تنێ شیرەتان ژ دایكوباب و دەوروبەرێن خوە وەربگرن، بەلكو ل گەل هندێ ڕەفتاران ژی ژ وان وەردگرن، ژبەر هندێ گەلەك یا گرنگە خێزان ڕۆلێ خوە یێ درست ببینیت د پەروەردەكرنا زارۆكان دا.
ئەم دبینین پتریا دایكوبابان زارۆكێ خوە ب ڕێكا كڕینا مۆبایل و ئایپاد و جۆرێن دی یێن ئامیرێن ئەلكترۆنی ڕازی دكەن، ب هزرا وان كارەكێ باشە زارۆك نەدەركەڤیت، یا گرنگ دەنگ ژێ نەهێت و بێ دەنگ بمینیت، ئەڤجا نە گرنگە چەند دەمژمێران چاڤێن زارۆكێ وان ب شاشێن ئەلكترۆنی ڤەبن، ئەڤە مەزنترین شاشییە كو خێزان دكەن بەرانبەر زارۆكان.
ل شوینا ئامیرەیێن ئەلكترۆنی دایكوباب دشێن پەرتووكێن زارۆیان یێن دەربارەی هۆزانان و چیڕۆكێن سادە یان ژی پێنڤیسێن ڕەنگان و لاپەڕێن وێنەكێشانێ بدەنە زارۆكێن خوە دا كو خوە پێڤە مژوول بكەن، ژبەركو مفایێن پەرتووكێ گەلەك پترن ژ مۆبایلێ و پەرتووك ژ بۆ گەشەیا مێشكێ زارۆكی و دەروونی وێ گەلەك باشە. هەروەسا پەرتووكێ بۆ زارۆكێن خوە بكەنە پشكەك ژ ژیان و كاروبارێن وان یێن رۆژانە.
ئارمانج ژ پەروەردەیا زارۆكی د خێزانێدا چییە؟
ئارمانج ژ پەروەردەكرنا زارۆكی ئەوە كو هاریكارییا زارۆكی دهێتەكرن ب شێوەیەكێ دروست گەشێ بكەت و ب جوانی پێ بگەهیت و ڕەوشتەكێ باش ڕەفتاران بكەن و بشێن پشتا خوە ب شیانێن خوە یێن ژێهاتیڤە گرێبدەن، بشێن بەرهنگارییا كێشە و ئاریشەیان بكەن و هەست ب بەرپرسیارییێ بكەن و ببنە تاكێن چالاك و بەرهەمهێنەرێن جڤاكێ.
ئەگەر ئەم سەحكەینە ئێك ژ تۆڕێن جڤاكی یێن وەك تیك تۆكی دێ بینین ب سەدان زارۆكێن كو تەمەنێ وان ل بن سێزدە سالیێ دا ئەڤێ تۆڕێ بكاردئینن ب شێوەیەكێ نەدرست و نەساخلەم.
ئەم دێ چاوا زارۆكەكێ مێشك ساخلەم پەروەردەكەین؟
ل دەستپێكێ و خالا گرنگ دڤێت دایكوباب دەمێ خوە ژ بۆ زارۆكێ خوە تەرخان بكەن، چو نەبیت ماوەیێ دو دەمژمێران د ڕۆژێدا ئەو شیرەت و ئاموژگاریان ل زارۆكێ خوە بكەن و یارییان دگەل زارۆكێ خوە بكەن، پێدڤییە تۆڤێ ڤیان و دلۆڤانییێ و هاریكارییێ بەرانبەر خەلكی د دلێ زارۆكێ خوەدا بچینیت، ئەركەكێ دی یێ گرنگ لسەر خێزانێ پێدڤییە زارۆكێ خوە ل سەر ڕەوشتێ لێبۆرینێ و ڕێزگرتن ل بیروباوەرێن كەسانێن دی پەروەردە بكەن.
هەروەسا پێدڤییە حەزژێكرنا خوە ژ بۆ زارۆكی دەرببڕن ژبەركو ئەڤە گرنگە ژ بۆ گەشەیا درست و باوەری ب خوبوونا زارۆكی، پێدڤییە زارۆك بهێتە پەروەردەكرن كو ئەوی هەستێ ڤیانا وەلاتی و نیشتیمانپەروەری و پاراستنا وەلاتی و پاراستنا ژینگەها وەلاتی هەبیت.
دا تیشكێ بێخینە سەر ئێك ژ دیاردەیێن دی یێن جڤاكی، ئەو ژی دایكوباب ڕادبن ب ڤیدیۆكرنا زارۆكێن خوە ب شێوەیەكێ كۆمیدی و بەلاڤكرنا وان د تۆڕێن جڤاكیدا، ئەرێ ئەڤە كارەكێ درستە؟ ئەرێ ئەڤە نابیتە ئەگەر كو زارۆك ببیتە كەسەكێ نەڕەوشەنبیر؟
بێ گومان بەلێ، كەسێن ئەڤێ كریارێ دكەن گەلەك مەرەم یێن هەیین، یا ژ هەمییان پتر خوە ل مێشكێ من ددەت ئەوە كو دایك و بابان دڤێت ئەو بەرنیاس ببن و مخابن ل ڤی سەردەمی بەرنیاسبوون یا بوویە تشتەكێ گرنگ ل نك هندەكان، ب تایبەت ئەو كەسێن چ بەهرە نەبن.
ئەڤ كریارە دبیتە ڕێكخۆشكەرەكێ مەزن كو پاشەڕۆژا زارۆكی پیچ ببیت، ئەڤجا دا كو ئەم ڕێگرییێ ل دوبارەبوونا ڤان جۆرە دیاردەیان بكەین پێدڤیە هەر تاكەك ژ جڤاكێ ب تایبەت تاكێ خێزانێ ئاگەهـ ژ زارۆكێن د ناڤ خێزان و دەوروبەرێن خوەدا هەبیت.
ئێكەمین دەزگەهێ پەروەردەیا زارۆكی خێزانە، خێزانێ ئەركەكێ گرنگ و دژوارێ پەروەردێ یێ هەیی، ئەگەر هات و خێزان زارۆكێ خوە پشتگوهڤە بهاڤێژیت یان ژی ڕەفتارێن توند و ستەمكاریێ بەرانبەر بكەت دێ كارەساتێن مەزن تووشی پاشەڕۆژا ئەڤی مللەتی بن.
