پەروەردەكرن و رێزگرتنا یاسایێ
رۆمان خەلیل رەسوول
ژ بۆ پێشئێخستنا دەولەتێ یاسا بنەمایێ سەرەكی یە، جڤاكێن دادپەروەر، ئاشتیخواز و ئارام ب سەروەریا یاسایێ دهێن هەبوونێ، پشكداربوونا وەلاتییان د ئاڤاكرنا جڤاك دا ب رەنگەكێ یەكسان و د كەش وهەوایەكێ یاسایی دا، نیشانێن مرۆڤ و مرۆڤبوونێنە. د ئەڤێ رێكێ دا یا باش ئەوە هەڤوەلاتی بزانن كا گرنگی و سەنگا یاسایی چ یە، هەموو پێكڤە هەول بدەن، یاسایێ سەربێخن و بكن سەنتەر بۆ ئێكلاكرنا هەموو كێشەیێن جڤاكی، ئەڤجا پەروەردێ دەستەكێ درێژ هەیە، د پێگەهاندنا جڤاكێ دا، د زانین و رێزگرتنا یاسایێ دا، ب ئەڤی وێنەیی، رەوشەنبیریا یاسایی دبت بەربەست بەرامبەر هەموو ئاریشەیێن دەولەتێ و دەولەت د ئاستەكێ باش دا ب ئارام و دادپەروەری گەشەیێ دكت.
رەوشەنبیریا یاسایی، ئانكو ئاگەهیا خەلكێ گشتی ل سەر یاسایێ، و رێزگرتنا خەلكێ بۆ یاسایێ. چونكی خەلك باوەری ددت یاسایێ، و هەست دكت ب یاسایێ هەموو ئاریشەیێن وی دهێن چارەكرن، ئەگەر ئارامی، یەكسانی، دادپەروەری، و ماف و ئازادی ب یاسایێ نەبت، ب چ رەنگ و رێكێن دی ناهێن پاراستن، یاسا مالا هەموو خەلكێ یە، و هەر یاسایە پاراستنێ ل بەرژەوەندیا گشتی دكت، بەلێ بێ دودلی ئەڤ چەندە ب ساناهی و دارێ سێرێ پەیدا نابت، ژ بەر هندێ پێدڤیە، كەرتێ پەروەردێ ئەڤی ئەركێ گران بدانت ل سەر ملێن خوە، چونكی پشتێ خێزانێ، قوتابخانە وێستگەها دوێ یە، بۆ پەروەردەكرنا زارۆكان، و زارۆك تۆڤێ گولێن جوانن، و دارێن ب بەرهەمن، زارۆك بنەمایێ دامەزراندنا وەلاتێن بهێزن، پەروەردەكرنا زارۆكان ب رێزگرتنا یاسایێ، دامەزراندنا دەولەتەكا یاساییە.
ژ لایەكێ دی، د نەخشەكرنا وێنەیێ ل سەری دیار، باشتر ئەوە ل دەسپێكێ مامۆستایێن پەروەردێ، بها و گرنگیا یاسایێ ب باشی بزانن و پڕاكتیك بكن، د ژینگەها خۆاندنێ و جڤاكی دا، چونكی مامۆستا پرە بۆ پەروەردەكرنێ، پەیوەندیا مامۆستایی دگەل مامۆستا، قوتابیان، خێزانێن قوتابیان، دڤێت پەیوەندیەكا راست و رۆهن بت و بهایێ یاسایی و دادپەروەری و یەكسانیێ د ئەوان هەموو پەیوەندیا دا دیار و ئاشكەرا بت، ژ بەركو د سالێن دەسپێكیێن پەروەردەكرنێ دا زارۆك ب چاڤان و كریاری زویتر فێردبت، لەورا پێدڤییە ل پێشییا هەموو تشتی مامۆستا، ببت ناڤەندا چاڤلێكرنێ و نموونەیا بەرز بۆ بەرزراگرتنا یاسایێ و پەیداكرنا باوەریێ ب یاسایی ل دەڤ زارۆیان. د ئەڤێ رێكێ دا قوتابخانە دێ بت وێستگەهەكا گرنك و كارتێكەر بۆ بەرهەڤكرنا نفشەكێ بەرهەڤ بۆ قوربانیدانا بەرژەوەندیا تایبەت ب بەرژەوەندیا گشتی، چونكی یاسا ب واتەیەكا جڤاكی، پاراستنا بەرژەوەندیا گشتییە ل سەر بەرژەوەندیا تایبەب و ب بەرژەوەندیا گشتی، بەرژەوەندیا تایبەت ژی دهێت پاراستن، ب ئەڤێ شێوازی، پێدڤیە ل سەر حوكمەتێ ب پلان و ئیستراتیجیەكا دەم درێژ ژینگەهەكا ئارام بۆ مامۆستایێ بەرهەڤ بكت، ب مەرەما هندێ دا كو مامۆستا بشێت د ئەوێ ژینگەهێ دا بیر و باوەریا بۆ زارۆكان پەیدا بكت، چونكی ئەگەر مامۆستا بخوە بێ باوەر بت، ب بهایێن یاسایی، ئەرێ ما ب چ رەنگ ئەو بهایە دێ بوو قوتابیان دروست بن؟ نا بێت بهێت ژبیكرن، ژینگەها یاسایی كا چاوا د بەرژەوەندیا خەلكێ دایە، ب هەمان رەنگ و وێنە د بەرژەوەندیا حوكمەتێ ژی دایە، نابت ئەو تێگەهێ لەك و ژەنگی ل دەڤ مە هەبت، كو یاسا دوژمنێ لایەنەكێ یە! بەلكو ب پێچانەوانە بتنێ فۆرم و شێوازێ ژیانێ دهێت گوهۆرین ژ ژینگەهەكا نەجیگیر و نە ئارام بۆ ژینگەهەكا جیگیر و ئامارم، ب بۆچوونا مە كار و ئەرك و بەرپرسیارەتیێن حوكمەتێ د ژینگەهەكا ئارام و یاسایی دا پتر ل پێش و ئاسانترن، لەورا پێدڤیە هەموو لایەن بەرهەڤبن بۆ قوربانیدانا بەرژەوەندیا تایبەت ب بەرژەوەندیا گشتی، ل سەر ئەڤێ هەموویێ و ل دوماهیێ دشێن بێژن هەموو لایەنەك بەرپرسیارە بەرامبەر رێزگرتنا یاسایێ و رێزگرتنا یاسایێ د بەرژەوەندیا هەموو لایەنەكێ دایە، مرۆڤ د كەش و ژینگەهێن یاسایی دا نێزكتر دبت ل مرۆڤ بوونا خوە، و د ژینگەهێن نەدادپەروەر و ئەنەركی دا مرۆڤ مرۆڤبوونا خوە ژ دەست ددت، و دبت بەندە بوو كەلەك تشتێن دی، لەورا پەروەردەكرنا زارۆكان ل قوتابخانێ ب رێزگرتنا یاسایێ كارەكێ پیرۆزە.
