ئافراندن و زمانێ دەربڕینێ
فەرەیدوون سامان
ل سەر دیرۆكا چاندییا گەلانا د قادێن هونەر و وێژەیێ دە، هەلبەست، چیرۆك، دڕاما و شانۆ، پەیكەرسازی و پەیكەرتاشی، وێنەكیشان، ستران و سەما و مۆزیك، كو ژ دەمێن بەرێ ڤە ژ هێلا مرۆڤان ڤە هاتنە هلبەراندن و پاشێ نڤیساندنا ڕۆمانێ، لێكۆلینەكا ڕەخنەیی، دڕاما، سینەما و تەلەڤیزیۆنێ ل وان هاتیە زێدەكرن.
ژ بۆ نیشا بدەن كو ئەڤ هەموو ئافرینەری بوونە نرخێ بنگەهینێ ژیانێ، ژ بەر كو هونەر و وێژە د ناڤا چەكێن هەری گرنگ یێن تێكۆشینا مرۆڤاهیێیا ل دژی نەهەقی، فشار و كۆلەداریێ دە نە، نڤیسكارێ ئافرینەر خوەدی وێ كارینە كو دەنگێ خوە بلند بكە و پێنڤێسێ خوە ل پێشبەری وێ تیژ بكە و بایێن دژبەر كو ڕوویێ وی دهەژینن و هەولددن وی مارژینال بكن، ئەدەبیاتا شۆرەشگەر خوەدی وێ قابیلیەتێ یە كو هۆشمەندییا مرۆڤ و جڤاكێ بقەلینە و هەر زمانێ دەربڕین و ڤەگۆتنێ هونەرێ ڤەدگوهەرینە پلاتفۆرمەكە تەڤلیهەڤ ژ بۆ ڕاگەهینە فۆرموولاسیۆنێن شۆرەشێ و رێكەزان هزرێن وی و رادەستكرنا بۆیەر و ڕاستییان ب ئاوایەكی ئافرینەر و دروست بێیی دەرەو و ب ئۆبژەكتیف، هزری، دەروونی و جڤاكی، كو تێگەها جەلەبێن هونەرێیێن كو ڕەوشێن نەرمبوویی نیشاددە تێ پیڤاندن، ژ بەركو ڕۆلا خوەیا ئەنتەلەكتوەل تێ دە پێكتینە، خەلەكا ڕەوشەنبیر و هەموو چینێن جڤاكێ كو بەرژەوەندیێن وان د هەڤپشكن و ب پرەنسیبێن ئیستاتیك و ئەخلاقی رە تێكلدارن، كو د بنەمایێ خوە دە ل گەل وان جه دگرن و روحێ دلخوازی و قەهرەمانیێ د جڤاكا كو ب ڕوومەتا خوە دبرقینە بەدەویێ ژ جیهانێ رە خێز دكە كو تیرێژا ڕۆژێیا زانینێ بچكینە و د بن باندۆرا بوویەرێن دیرۆكییێن ژیانا نووژەن دە ڤەگوهەرینە، پارادیگمایەكە نوو، ئەو ژ بۆ هلبەرینا هونەر و وێژەیا پاقژ و زەلالا ب بێهنا ئەردێ تەڤلیهەڤ دبە، ب خوینا پاقژا كو ئاخ و نرخێن ئازادییا مرۆڤ پاراست، دا كو وێژە د ڕووپەلێن دیرۆكا ملەتێ مە دە نەمر ببە و گوهەرتنێن شۆرەشی وەرنكرن، كو بەرخوەدانا مرۆڤان ب جیهەكی بێ سنوور رە بلند بكن، دا كو وێژە نەمر ببە ب نڤیسێن خوە، د تێكۆشینا خوەیا ل ئاخا فەردی دە زەڤیێن خوە دكشینە، كو ب قوربانكرن و دانا ب رێیا هونەر، وێژە و ئافرینەریا خوە، كو خوە دسپێرە میكانیزمایێن ئەنتەلەكتوەل د ئاتمۆسفەرەكە ئازادییا نڤیسكاری و دەربرینێ دە، وان ژ هشمەندی و هونەرا خوە ب ژێهاتی بوونەكە ئافرینەر جودا دكە و وان د گەرا بوویەران دە دەهف ددە دا كو بەرژەوەندییێن خوە هەمبێز بكە، بگهیژە ئاسۆیا نرخێن رەوشەنبیری و جڤاكی ب رێیا هونەر و وێژەیێ ژ بۆ كو مرۆڤ مرۆڤان ڤەگوهەرینە ژێدەرێن دەولەمەندییا ڕەوشەنبیری و جڤاكی وەكە ڕامانێن شۆرەشگەری و بەشداركار د چارچۆڤەیا خوەزایی دە ژ بۆ كو ژ ڕاستییا جەوهەرێ وێژە و هونەرێ سوود وەربگرن، نەپەژراندنا هەموو ستەم و زۆرداریا عەشیرەتی و فیۆدالا ل دژی ئاستەنگیێن گران كو دەریێ ئاقلێ راست گرتنە، د چارچۆڤەیا مەرجێن وها دە، دڤێ هونەر و وێژە ژ شۆرەشێ رە پابەند بن، ژ پاشەرۆژا خوە پاشڤە ڤەكشن، ل هەمبەری روویێ گەل دروست بن و دەستكەفتیێن وێ بپارێزن، ئەڤ ژی تاریتیا تەمەنەكی دوورە. درێژاهیا ستەم و زۆرداریێ ڕۆنی كرن و ئەوێ ب گەهاندنا پیڤانێن هونەری و وێژەیی ژ بۆ بلندكرنا رحێ شۆرەشێ و ئاڤاكرنا بنگەهێن وێیێن مرۆڤی، نەتەوەیی، ئەخلاقی و دیمۆكراتیك ڤەگوهەرن، چرووسكا رۆناهیێ ژ بەر كو ئەڤینەك د گیانێ هونەرمەندان دە گەش كر كو خوەدی شیانێن ئافراندنا نرخێن ئافرینەرن، ژ بەر ڤێ یەكێ ژ بەرخوەدێرێن قەهرەمان رە ستران گۆتن كو چیرۆكێن خوەیێن هەری ئەجێب نڤیساندن و فیدا كرن و ب تلیێن خوە رحێ شۆرەشێ لیستن، كو ب دیمۆكراسییا مرۆڤاهیێ رە دەنگ ڤەدا ئەو ب ڕاستییا هەبوونێ و جەوهەرا شۆرەشا رێبازا مافان ژ هەموو جیهانێ رە ڤەگەراند، ب ئاوایەكی كو شۆرەشگەر كەتن ئەڤینا لیستك، موزیك، وێژەڤان، رۆماننڤیس، سینەما و رۆژنامەگەریێ.یێ كو ل چاندا ژیانا ب هەڤ رە و براتیێیا نەتەوەیان دگەرە و مافێ هەر گەلییە كو ب برایێ خوە رە ل سەرانسەری رۆژهلاتا ناڤین ب پەیاما لووتكەیا كو دیكتاتۆریان ژ هۆلێ رادكە و فكرا یەك رەنگ، یەك زمان و یەك ژ هۆلێ رادكە ئال و جڤاك دبە باخچەیێ رەنگ و ڤەدەنگێن جهێرەنگ ب پرزمانی، ب ڤی ئاوایی جهێ ڕەنگی دبە تایبەتمەندییەكە وێ سەردەمێ یەك ژ دەستكەفتیێن شۆرەشا تەكنۆلۆژیك، پاراستنا مافێن مرۆڤان و دیمۆكراسیێ ژ بۆ گەلێن بەرخوەدێر.
*سەرنڤیسەرێ كۆڤارا زمانناسی و زمانزانییێ
