چما نـەبیتە رۆژا زمـانـێ كـوردی..؟
مـوسـەدەق تـۆڤـی
هەڤالێ نڤیسكار و سەرنڤیسەرێ كۆڤارا (زمان و زار) د هژمارا (3726) رۆژا 17/4/2025ێ رۆژنامەیا (ئەڤرۆ) دا مژارەك ل ژێر ناڤێ (رۆژا زمانێ كوردی ئان رۆژا زارێ كرمانجی) بەلاڤكرییە. د مژارێدا نڤیسكاری رۆناهی بەردایە سەر رۆژا 15 گولانێ و گومان ئێخستییە سەر وێ بۆچوونێ كو ئەو رۆژ رۆژا زمانێ كوردی بیت بەلكی وی ڤیایە ب رۆژا زارێ كرمانجی ناڤبكەت.
ل بەراهیێ دێ بێژم 15 گولانێ رۆژا دەرچوونا ئێكەمین هژمارا كۆڤارا (هاوار – HAWAR)ە، د هەمان دەمدا رۆژا دەرچوون و چاپكرنا ئێكەمین بەرهەمێ كوردییە ب ئەلفابێیا میر جەلادەت بەدرخان، ئەو ئەلفابێیا د 93 سالێن چوویی دا خوە ل بەر مەزنترین دژایەتی، ئاستەنگ، دژوارییان گرتی و د دەمێ نها دا بوویە پیتێن فەرمیێن خواندن و نڤیسینا كوردی ل باكوور و رۆژئاڤایێ كوردستانێ و ل ناڤ كوردێن وەلاتێن یەكیتییا سۆڤیەتا جاران و پرانییا ناڤەند و رەڤەندێن كوردی ل دەرڤەی وەلاتی و جهێ خوە د ناڤا گەلەك ناڤەند و رەوشەنبیر و نڤیسكارێن باشوور و رۆژهەلاتێ كوردستانێدا گرتییە. وێ ژی ژبیرنەكەین دەمێ ل 15 گولانا 1932ێ كۆڤارا (هاوار – HAWAR) ب پیتێن میر جەلادەت بەدرخانی (1893 – 1951) دەركەتی، ئەو پتر ژ (12) سالان بوو ل سەرانسەری باكوورێ كوردستانێ و رۆژئاڤا و رۆژهەلات و بەشەك ژ باشوورێ كوردستانێ ئێك بەرپەر ب زمانێ كوردی نەهاتی چاپ و بەلاڤكرن، ئانكو 15 گولانا 1932ێ دەسپێكا شۆرشەك رەوشەنبیری بوو و تیشكێن وێ شۆرشێ د دەمەك كورتدا گەهشتنە تەڤایی كوردستانێ و هەیا نها ژی باندۆرا وێ دیارە.
ل سەر ڤی بنیاتی ئەز دبینم 15 گولانێ كێ بریار ل سەردا بیت، بنەكۆكا وێ ژ چ هاتبیت و چ مەرەم پێ هەبیت رۆژەك هەژییە ببیتە رۆژا زمانێ كوردی ل تەڤایی كوردستانێ و بۆ تەڤایی كوردان. ئەڤ رۆژە بۆ تەڤایی كوردان خوەدی وێ گرنگییا مەزنە، نە وەك هەڤالێ نڤیسكار دبێژیت: (ئەڤ رۆژە ژ بۆ ئاخێڤەرێن زارێ كرمانجی خوەدی گرنگییەك مەزنە..) بەلكی ل ڤێرێ پرسیارەك دی د هێتە پێش گەلۆ چما وەك نڤیساری گۆتی: (حوكمەتا هەرێما كوردستانێ د چارچووڤەیا سنوورێن نها هاتنە ناسكرن رۆژا 15 گولانێ وەكە رۆژەكە زمانێ كوردی ناس ناكە..)؟.دەربارەی ڤێ مژارێ ئەز نزانم كانێ د ناڤا حوكمەتا هەرێما كوردستانێدا ئەڤ مژارە كەتییە بەر دانوستاندنێ یان نە..؟ بەلێ ئەز دبینم د ناڤەندێن رەوشەنبیریێن هەرێما كوردستانێدا ب تایبەت ل هەولێرا پایتەخت خەمسارییەك د هەمان دەمدا بێ هەلوەستییەك دەربارەی ڤێ رۆژێ هەیە..!! بەری كو ئەز رۆناهییەكێ بەردەمە سەر ڤێ خەمسارێ و بێ هەلوەستیێ دێ چەند پرسیارەكان كەم:
ئەرێ دروستە لسەر هەمان بنگەهێ نڤیسكار 15 گولانێ پێ دهەلسەنگینیت بێژین مانێ 22 نیسانێ رۆژا دەرچوونا رۆژنامەیا (كوردستان)ا دایك تنێ بۆ ئاخێڤەرێن زارێ كرمانجی خوەدی گرنگییە و ئاخێڤەرێن كورمانجی باكوور نوونەراتییا هەموو كوردێن كوردستانا مەزن ناكەن..؟! وی دەمی دڤێت ژ رۆژا رۆژنامەڤانییا كوردی پەشیمان بینەڤە..! ئەرێ دروستە بێژین سروودا نەتەوەییا كورد (ئەی رەقیب) د دەمەك دیاركریدا هاتییەدانان و ژ جهەك دیاریكریڤە بەلاڤبوویە و ئەڤ جهە نوونەراتییا هەموو كوردان ناكەت و (ئەی رەقیب) نابیتە یا هەموو كوردان..؟!. 17 كانوونا ئێكی (1945)ێ وەك رۆژا ئالایێ كوردستانێ هاتییە پەژراندن، هەرسال د وێ رۆژێ سەرێ رێزگرتنێ بۆ وی ئالای د چەمینین و ئەم دزانین بەری 1945 ب چەندین سالان بریار ل سەر وی ئالای هاتییەدان و د سالێن شۆرشا ئاگری 1927 – 1930 ئەو ئالا ب فەرمی ل چیایێ ئاگری هاتییەبلندكرن.. ئەرێ راستە دەست ژ 17 كانوونا ئێكێ بەردەین و بێژین ئەو نە رۆژا هەموو كوردانە..؟! د دیرۆكا نێزیكدا رۆژا 11 ئەیلوولێ روودانێن (دەربەندی بازیان و دۆڵی خەلەكان) وەك دەسپێكا شۆرشا كوردستانێ یا ئەیلوولا 1961، بریار پێ هاتییەدان، هەمان دەمدا بەلگە ل بەر دەستن بەری 11 ئەیلوولێ ب چەند رۆژەكان شۆرشێ دەسپێكرییە و ئۆپەراسیۆنێن لەشكەری هاتینەئەنجامدان.. ئەرێ دروستە بێژین: روودانێن 11 ئەیلوولێ ل دەڤەرەك دەسنیشانكری بووینە و نوونەراتییا هەموو كوردستانێ ناكەن و سەر ژ نوو ل رۆژەكا دیتر بۆ دەسپێكا شۆرشا كوردستانێ بگەرین.
نها ژ ئەنجامێ دووڤچوون و ڤەكۆلینێن خوە ل سەر (هاوار – HAWAR)ێ و رۆژا 15 گولانێ دێ بێژم ئەو خەمساری و بێ هەلوەستییە بەردەوامییا وێ نە هەڤكاریێ یە یا هندەك رەوشەنبیر و زمانڤانێن كوردێن باشوور بەرامبەر میر جەلادەت بەدرخانی ئەنجامدای دەمێ وی بەرهەڤی دكرن بۆ راگەهاندنا پیتێن خوەیێن لاتینی و بۆ ڤێ مەرەمێ پەیوەندی د گەل خوالێخۆشبوو (توفیق وەهبی 1891 – 1984) كریە، وی ژی د وی دەمیدا كار ل سەر شێوازەكێ پیتێن لاتینی بۆ زمانێ كوردی د كر، میر جەلادەت ل شامێ دگەل توفیق وەهبی روونشتییە و هەردووان بریاردانە پێتێن خوە یەكبخەن و پیتێن هەڤگرتی بۆ زمانێ كوردی ژێ بەرهەم بینن، ژ بەر كو میر جەلادەت د وێ باوەرێدا بوو: (یەكبوونا كوردان ب یەكبوونا زمانێ كوردی چێدبە، یەكێتییا زمانی ژی ب یەكێتییا حەرفان دەست پێدكە یانی د یەكێتییا زمانیدە یەكێتییا حەرفان گاڤا پێشینە)؛ بنێرە: هاوار – HAWAR هژمارێن 3 و 10 سالا 1932؛.توفیق وەهبی ل شامێ دگەل میر جەلادەتی پێكهاتییە پێداچوونەكا دیتر ب پیتێن خوە بكەت و پاشتر هەردو ل سەر پیتەك یەكگرتی پێكبهێن و ئەو پیت ببنە بنگەه بۆ نڤیسینا كوردی. ژ بەر هەرئەگەرەكی بیت دەمێ توفیق وەهبی زڤرییەڤە بەغدا ژ ڤێ پێكهاتنێ دەركەتییە، بەرسڤا نامەیێن میر جەلادەتی ژی نەدایە و میر ژی ناچار بوویە بەلاڤكرنا (هاوار – HAWAR) ل 15 گولانا 1932ێ پیتێن خوەیێن لاتینی رابگەهینیت. ل ڤێرێ هەكە وەك مگرتییەكێ وەرگرین بێژین ئەگەر د وێ قوناغێدا پێكهاتنەك د ناڤبەرا رەوشەنبیرێن كورد ل باشوور و رۆژئاڤا ب تایبەت هەردو مەزنە زمانزانێن مەزن میر جەلادەت و توفیق وەهبی هاتبا كرن و پیتەك یەكگرتی بۆ زمانێ كوردی هاتبا دانان ئەز دبینم گەلەك ژ وان ئاریشەیێن نها د مەیدانا رەوشەنبیرییا كوردیدا هەین نەدبوون و دا ل سەر رۆژەكێ بۆ زمانێ كوردی ژی پێكهێن 15 گولانێ با یان هەر رۆژەكا دیتر. ل داویێ پشتی بەرچاڤكرنا چەند مژارەكان نڤیسكار پێشنیاز دكە: گەرەكە ئەم ب تەڤیایی ل سەر رۆژا زمانێ كوردی ئیتیفاق بكین.. پێشنیاز د جهێ خوەدایە.. بەلێ چما ئەم ل سەر وێ رۆژا مە هەی و پڕانییا كوردان پشتەڤانیێ لێدكەن پێكنەهێین، كێ بریار ل سەر دایە، ئەو نە ئاریشەیە و چ ژ گرنگییا 15 گولانا 1932ێ د دیرۆكا كورداندا نا گۆهرە.
