ئـاوڕەك ل كـەرتـێ گەشت و گـۆزاری و چـەند پێشنیارەك
عەبدولرەحمان بامەرنی
ل پارێزگەها دهۆكێ چەندین دەڤەرێن گەشت و گوزاری لێ هەنە و گەشتیار ژ دەرڤەی پارێزگەهێ، ژ مووسل و ناڤەراست و هەتا باشوورێ ئیراقێ ژی سەرەدانێ بۆ دكەن، لێ ئەڤ دەڤەرێن هەنێ نە كەفتینە د خزمەت دا. ئەگەر ب رەنگەكێ دی بێژم، ئایا ب رێكا گەشت و گوزاری، ئەم شیاینە داهاتەكی بۆ پارێزگەهێ بەردەست بكەین؟ بەری بەرسڤا ڤێ پرسێ بدەم، بابەتێ گەشتیاران ب ڤی رەنگی د ناڤ خەلكیدا یێ بەربلاڤە، دبێژن: (گەشتیارێ عەرەب دهێت، لێ پارەی نامەزێخیت و تا چا و قازانێن خوە یێن ئیپراخان ژی ل گەل خوە دئینن). د بەرامبەردا ل بازاری ئەگەر لێگەرەكێ د ناڤ دكانداران دا بكەی، دێ بێژن: (ئەگەر ژ ڤان گەشتیاران نەبیت، ئەم كرێیێن دكانێن خوە دەرنائینین). ئەڤ هەردوو تەخێن هەنێ راست دبێژن، ژبەركو هەر گەشتیارێ ژ مالا خوە دەركەڤیت و سەرەدانا دەڤەرێن گەشتیاری بكەت، ئەوی پێشوەخت بەریكێن خوە یێن تژی پارە كرین و رەنگە د وەرزێ هاڤینێ دا بتنێ دوسێ جارەكان خێزانا خوە بینتە گەشتەكێ. لێ پێشوەخت ئەو دێ حسابا خوە كەت، كو دێ لڤێ گەشتا ئێك رۆژی یان چەند رۆژێ كۆژمەكێ پارەی مەزێخیت و بۆ ڤێ چەندێ ژی ئەو دێ برەكێ پارەی ل گەل خوە هەلگریت و هێتە گەشتێ و تا ڤێرە زۆر یا ئاساییە، لێ یا نە ئاسایی، دەما ئەو گەشتیارێ هەنێ بۆ چەند رۆژان ل پارێزگەهێ دمینیت و ل شوینا پێنج سەد هزار دیناران بتنێ سەد هزار دیناران بمەزێخیت، یانكو مە عەقلیەتا گەشتیاری نینە یان مە هندەك كێماسیێن دی یێن هەین و دڤێت ئەم چارە بكەین.
دەما ئەز بەحسا عەقلیەتا گەشتیاری دكەم، ئەز بەحسا چەند خالان دكەم، ئێكەم ئەو گەشتیارێ بهێت، دڤێت هەست ب ئارامیێ بكەت و چ جوداكاریێ نەبینیت، ڤێجا ئەو جوداكاریا هەنێ د مامەلەكرنێ دا بیت، د كرین و فرۆشتنێ دا بیت، ژبەركو ئەو یێ هاتی مێشكێ خوە ئارام بكەت و وی نەڤێت كەسەك وی ئیستیغلال بكەت تشتان گرانتر بفرۆشیتێ، وی نەڤێت هەست بكەت كو ژ نەتەوەیەكێ دییە یان ئاینەكێ دییە و خالا دوویێ، ئەو یێ هاتی بۆ چەند رۆژان بمینیت و وی خزمەتەكا جوان دڤێت، ژبەركو پارە یێ د بەریكێ دا و دێ وی پارەی مەزێخیت، ئەڤ خزمەتا ئەز ژێ دبێژم ل خوارنگەهێ یە، ل هۆتێلێ یە، ل دكانێ یە، ل مامەلەكرنێ یە، ل پێشوازیێ و ل پیاسێ یە د ناڤ جاددەیان دا و خالا سیێ كو رەنگە ئەم ب گرنگی وەرنەگرین، ل سۆشیال میدیایێ چەند گرتەڤیدیۆ كەفتنە بەرچاڤێن من و كۆمێنتێن نەشرین، بۆ نموونە گەنجەكی یان كەسەكی رەفتارەكا خەلەت یا كری، نابیت تو ڤێ بۆ هەمی گەشتیاران گشتگیر بكەی و ئەڤە دێ پێناسەكا خەلەت دەتە باژێری هەمیێ.
ئەو پێشنیارێن ئەز دئێخمە بەرچاڤ، مەبەست ژێ ئەم چاوان بشێین مفای ژڤی گەشتیاری وەربگرین و ئەم چاوان وە لێبكەین بمینتە ل هیڤیێ جارەكا دی قەستا باژێرێ مە بكەت و دەهان كەسێن دی ژی دگەل خوە بینیت، بارا مەزنا ڤێ چەندێ ژی دكەڤیتە سەر ملێن رێڤەبەریا گەشت و گوزارێ، دڤێت رێ ل هەر جۆرە (ئیستیغلال)كرنەكێ بهێتەگرتنێ و دەڤەرێن گەشتیاری بهێنە جوداكرن ژ دەڤەرێن دی، ئەڤ خەلكێ دڤێت ل ڤان دەڤەران بژیت، نابیت كەسەك بیت خودان عەقلەكێ بەرتەنگ و خالەكا دی و تایبەت ل ناڤ باژێری، بازار یێ ڤەكری بیت و تایبەت خوارنگەهـ و ئەگەر هزرەك بهێتەكرنێ بۆ رۆژێن تایبەت، هەكە نموونەكێ بێژم، ل سیلاڤێ ل رۆژێن ئەینی هەر جار چالاكیەكا مللی بهێتەكرنێ و مەزاختیێ وێ چالاكیێ ل سەر دكاندارێن سیلاڤێ بیت و بارگرانی بۆ چ دكانداران نابیت و مفایێ وێ دێ بۆ هەمیان پێكڤە بیت، خوە دكانا پشكدار چەند ژ جهێ چالاكیێ یێ دویر ژی بیت، ژبەركو رێژەیا گەشتیاران دێ دو قات و سێ قات زێدەتر لێهێت.
