چـەنـد دیمەنـەك ژ ئـەنفالا بـەهدیـنان
عـەبـدولـرەحمان مـەحموود
ئەنفال برینەكا كویرە د دلێ هەر كوردەكی دا، چەند ئەو دیمەنێن تراژیدیێن د بیردانكا مە دا كۆم ڤە بووین و دهێن سەر هزرا مە، جارەكا دی ئەو برین هەوددەن ڤە و نەرەحەتی جانێ مرۆڤی هەمیێ ڤەدگریت. ب ڕاستی هندەك دیمەن بوون ب چو پەیڤ و دەستەواژەكێ مرۆڤ نەشێت دەربڕینێ ژێ بكەت، دیمەنێن ژ مرنێ ڤەڕەستی بوون، ئەم هەمی ب ژانێن مینا سەركەراتا مرنێ ڤە د مژیل بووین، نە شەڤێت مە شەڤ بوون، نە ڕۆژێن مە ڕۆژ بوون، بتنێ سێڕیێن زاڕۆكان و نالین و زێمارێن پیرەژن و پیرە كالان گوهێن مە د بهیستن و دلێن مە ژ خەمان بۆڕكان ژێ دەردكەتن، بەری ب ئێكجاری ئەم وارێ خۆ بجه بهێلین و تەحلاتیا دویركەفتنێ ژ وارێ خۆ داعیرین، ئەم ژ نەچاری ل سالا ١٩٨٧ ژ گوندێ خۆ خشخاشا دەربەدەر بووین و چووینە گوندێن بەرپالا چیایێ مەتینا، سالەكێ ل وان گوندان ماین، لێ ژبەر بەردەوام تۆپ بارانكرنا وان گوندان ژی ژلایێ فڕۆكێن ڕژێما سەدامی ڤە، ئەم چەند گوندێن دەڤەرا بەرواریا بتایبەتی ئەڤێن ل بەر پالا چیایێ مەتینی(خشخاشا، چەمسەیدا، بازێ و كانی مەزنێ) نەچاربووین بچینە شكەفتەكێ د هەمبێزا چیایێ مەتینا دا بناڤێ شكەفتا (بابەكرا)، شكەفت یا مەزن بوو، ئەم ئەڤ چار گوندە بۆ ماوێ سێ هەیڤان ماینە د وێ شكەفتێ ڤە ژ سەخمەراتی پاراستنا گیانێ خۆ ژ تۆپ و فڕۆكێن دوژمنی، ژیان ب هەمی نەخوشیێن وێ ڤە، مە ل وێ شكەفتا ناڤبری دەربازكر، لێ ئەو ژی دوماهیك نەخۆشیا مە نەبوو، وێ شكەفتێ ژی خۆ نەدا بەر سەرێ مە و كاودانا وەسا خواست ل ئێڤاریەكا درەنگا ڕۆژا ٢٥/٨/١٩٨٨ێ خاترا خۆ ب ئێكجاری ژ وارێ خۆ بخوازین و بەرەف وەغەرەكا نەدیار ڤە بچین. ئەو بوو بڕیار وەسا هاتە دان بەرەف سەر سنوورێن توركیا ڤە بچین، لێ ئەڤێ چوون و دەركەفتنا ب ئێكجاری ژ وارێ باب و كالان خەمەكا مەزن ئێخستە دلێ هەر كەسەكی و ئەم ب ئێكجاری ژ قەدەم ئێخستین و ب هەر حالێ هەی ب وی بارێ گرانێ خەما ڤە و وێ ڕێكا تژی ئاستەنگ و دویر و وان چیایێن ب كوتەك گیانەوەرا شیانێن دەربازبوونێ لێ هەی، مە سنگێ خۆ دایێ و بەرەف ڕێكا مان و نەمانێ كەفتینە ڕێ، ئێڤاریەكا درەنگە و مە خۆ گەهاندە چیایێن سەرسنووری و ژ هۆڤایەتیا ڕژێما فاشستا بەغدا زكێ برسیێ خەلكی وێ شەڤێ خەوێ سەر و چاڤێن كەسێ ماچی نەكرن و د گەلیێ قومریێ ڕا مە سینگێ خۆ دا وان چیایێن پڕی ئاستەنگ، هەتا گەهشتینە گوندەكی دگۆتنێ خەنۆكە و چەند ڕۆژەكان ماینە ل وی گوندی و د دوڤدا چووینە ئارووشێ و سەربەستا، پشتی ب سەربۆراندنا چەندین ڕۆژێن نەخۆش ل وان گوندێن كوردستانا باكور، بڕیار وەسان هات دان وەك پەنابەر بهێینە وەرگرتن ل وەلاتێ توركیا و ئەم كرینە دپشتا قەلابان دا و هەر چەند مالەك كرنە د قەلابەكێ دا، قەلابە د باركری ژ هندەك كەلوپەلێن مە یێن سەرەتایی، و ئەم لسەر بارێ قەلابێ دیمەنەك بوو، ب راستی دەما نها ئەو بیر دهێنە بیرا من بۆ من مرن ژ وان دیمەنا گەلەك خۆشتر بوو، شۆفێرێن هندەك ژ وان قەلابان توركێن كەڤنە پەرستبوون، هیچ وژدانەك د سەری دا نەبوو، ئەم دڕێكەكا ئاخێ و چیاییا تژی لۆفە ڕا برین وەسان لێ دخوڕی دێ بێژی یێ ل دەشتەكێ دچیت ل سەر سەرێ مە بوونە توز و غومپلێل، ڕەنگێ مرۆڤان ل كەسێ نەما بوو، هندی د بوو هەوار و قێڕیێن مە و ژن و زەلامان كو پیچەك هێدی ترومبێلێ پاژوت، بەروڤاژی ژ پیساتیا دلێ خۆ ل هەنبەر مە كوردان هندێ دی خۆشتر دهاژۆت و گەلەك جاران ستوپێن دژوار ژ بۆ پتر ئێشاندن و ئەزیەدانا مە لێدان و ژ كەلەژان و نالینا پیر و زاڕۆكان هندێ دی نەخۆشیا دویراتیا ڕێكێ ل سەر مە گرانتر لێ دهات، ب هەر حالێ هەی ئەم گەهاندینە كەمپا سلۆپیا و ب هەمی نەخۆشیێن وێ كەمپێ ژی ڤە و ئەم چەندەكێ ل وێرێ ژی ماین و ب خوارن و ڤەخوارنەكا بێ سەر و بەر مە ژیانا خۆ لێ دەربازكر، كەمپا سلۆپیا ژی دوماهیك قۆناغا مەیا دەربەدەریێ نەبوو، ل وێرێ ژی بەر ب ئوردیگەهێ مێردینێ ڤە برین و چار سالێن ژیانەكا چو ڕەنگێن ژیانێ دگەل نە، مە ل وێرێ ژی دەربازكرن و گەلەك كەسوكارێن خۆ مە ل كەمپا مێردینێ ژ دەستدان، تا نها ژی ڕۆفاتێن وان ل وێرێ ماینە، تا ل سالا ١٩٩٢ جارەك دی زڤڕینە باوەشا وەلاتێ خۆ، جارەك دی دەست ب ژیانەكا نۆی كر و كاڤلە گوندێن خۆ ئاڤەدان كرنەڤە. ژ یەزدانێ دلۆڤان دخوازین جارەك دی ڕۆژێن ڕەشێن ب ڤی ئاوای ب سەر گەلێ مە و مرۆڤایەتیێ هەمیێ دا نەهێتە خار و هەردەم ژیان خۆشیێن خۆ پێشكێشی گشت مرۆڤایەتێ بكەت و زالم و فیرعەونان ڕۆژێن نەماونا وان نێزیك بكەت و ئاشتی و ئارامی و ئازادی پەڕێن خۆ ب سەر گشت وەلاتێن جیهانێ دا بینیتە خار.
