ژیریا چێکری (AI) ئەو شۆڕەشە یا کو جیهانێ دگوهۆڕیت

بینەر محەمەد

پێشگۆتن:
د سەردەمێ مە یێ نوو دا، ھێزەکا تەکنۆلۆژی یا مەزن پەیدا بوویە کو ب لەز ژیانا مە دگوهۆڕیت، ناڤێ وێ «ژیریا چێکری « یە ، (Artificial Intelligence یان AI)ە. ب سادەیی، ژیریا چێکری ئەو زانست و ئەندازیارییە یا کو ھەول ددەت کۆمپیوتەر و ئامیر هزر بکەن، فێر ببن، و کاران بکەن ھەروەک مرۆڤان. ئەو تنێ بەرنامەیێن ئاسایی نینن، بەلکو شیان ھەنە ژ ئەزموونان فێر ببن و بڕیارێن نوو بدەن.
دیرۆک:
ئەڤ هزرە ژ کەنگی ڤە دەست پێ کریە؟
هزرا دروستکرنا ئامیرەیێن «هزرکەر» گەلەک یا کەڤنە، لێ وەک زانستەکێ فەرمی ل نیڤا سەدێ بیستێ (سالێن 1950) دەست پێ کر. زانایێن وەک «ئالان تۆرینگ» (Alan Turing) پرسیارێن سەرەکی کرن: «ئەرێ دشیان دا هەیە ئامیر هزر بکەن؟». لێ بۆ دەمەکێ درێژ، ئەڤە تنێ د چارچوڤەیێ تیۆری دا ما. پێشکەفتنا ڕاستەقینە د سالێن دوماھیێ دا چێبوو، دەمێ کۆمپیوتەر گەلەک ب ھێز بوون و کۆمەکا زۆر یا داتایان (پێزانینان) بەردەست بوو. ژیریا چێکری تشتەک ھەیە دبێژنێ «فێربوونا ئالاڤی» (Machine Learning). ل جیھانا کۆمپیوتەرێن کلاسیک، مرۆڤ ھەموو فەرمانان بۆ کۆمپیۆتەری دنڤیسیت. لێ د فێربوونا ئالاڤی دا، ئەم ب ملیۆنان نموونەیان (بۆ نموونە، وێنەیێن پشیکان) نیشا کۆمپیوتەری ددەین، ئەو ب خوه‌ فێر دبیت کا چ تشت پشیکێ ژ سەیه‌کی جودا دکەت. ھەر چەند پتر داتایان ببینیت، ئەو زیرەکتر و هوورتر دبیت.
ئەگەر تو هزر دکەی کو ژیریا چێکری تشتەکێ دوورە ژ تە، تو یێ شاشی. ئەو نوکە د ھەموو جھان دایە:
١- د مۆبایلێن مە دا:
ھاریکاریێن دەنگی یێن وەک (Siri) و (Google Assistant) ژیریا چێکری بکار دئینن دا کو ژ پرسیارێن تە بگەهن. هەروەها، دەمێ مۆبایلا تە ب خۆ وێنەیان دابەش دکەت لسەر کەسان، ئەڤە ژی کارێ وێ یە.
٢- تۆڕێن جڤاکی:
دەمێ (Facebook)، (Instagram) یان (TikTok) بابەت و ڤیدیۆیێن نوو بۆ تە پێشنیار دکەن، لگۆر ئەیتمێن ژیریا چێکری ل پشت ڤێ یەکێ نە.
٣- ساخلەمی:
نوکە سیستەمێن AI هاریکاریا نۆشداران دکەن بۆ دەستنیشانکرنا نەخۆشیان، وەک پەنجەشێرێ، ب ڕێکا شرۆڤەکرنا وێنەیێن تیشکی ب شێوەیەکێ کو ژ چاڤێ مرۆڤی هوورترە.
٤- ڤه‌گوهاستن:
ترومبێلێن بێ شۆفێر (Self-driving cars) ئێک ژ نموونەیێن ھەرە بەرچاڤن کو چawa AI دشێت جیھانا مە ب تمامی بگوهۆریت.
٥- وەرگێڕان:
بەرنامەیێن وەک (Google Translate) شیان ھەیە ب چرکەیان تێکستان ژ زمانەکی بۆ زمانەکێ دی وەربگێڕیت، و ئەڤە ب خێرا ژیریا چێکری یە.

پاشەرۆژ:
پاشەرۆژا ژیریا چێکری گەلەک یا گەشە. زانا وەسا باوەر دکەن کو دێ شێت ئاریشەیێن مەزن یێن جیھانێ چارەسەر کەت، وەک گوهۆڕینا سەقای و دیتنا دەرمانان بۆ نەخۆشیێن کو نها چارە نینن.
لێ د ھەمان دەم دا، ترس و ئاستەنگی ژی ھەنە:
* ژ دەستدانا کاران:
گەلەک کەس دترسن کو ڕۆبۆت و سیستەمێن زیرەک دێ جهێ مرۆڤان د گەلەک کاران دا گرن.
* ئاسایش و نهێنی:
پێدڤیە ئەم پشتڕاست بین کو ئەڤ تەکنۆلۆژیایە ب شێوەیەکێ خراب ناھێتە بکارئینان.
* پرسیارێن ئەخلاقی:
کی بەرپرسیارە ئەگەر ترومبێلەکا بێ شۆفێر شاشیەک کر؟ پێدڤیە یاسا و ڕێنمایێن نوو بۆ ڤێ جیھانا نوو بھێنە دانان و گەلەک تشتێن دی ژی.

ژێده‌ر: ویكیپیدیا

کۆمێنتا تە