كۆڤان حسێن
بازنێ هه‌ژمۆنا ئیرانێ و ئه‌مریكا رۆژانه‌ ژێك ڤاڤێر و زه‌لال دبیت، تازه‌ سنۆره‌ك ل ناڤبه‌ینا ڤان هه‌ردو هێزێن خودان كاریگه‌رى ل رۆژهه‌لاتا ناڤین دیار دبن، ئاسان نینه‌ د تێگه‌هێ سیاسه‌تێ دا دۆستینیا به‌رده‌وام یان دوژمنیا درێژخایه‌ن، د ناڤبه‌را هه‌ر دویان دا لێهاتیا سیاسى و شیانا و گونجاندنێ دبیته‌ ئه‌ركه‌ك رۆژانه‌ بۆ هه‌ر وه‌لاته‌كى بۆ ده‌مه‌ك درێژ مانا خوه‌ مه‌به‌ست بیت. ب حوكمێ جوگرافیا یێ ئیران نێزیكترین جیرانێ كوردستانێ یه‌ و ب حوكمێ مێژوویێ ژی ئه‌مریكا كوردستانه‌ك ئافراندیه‌ هه‌ر چو نه‌بیت ژ 1991 هێرڤه‌ سنۆره‌ك ب قه‌باركێ ب سه‌نگ بۆ جارا ئێكێ بوو كوردسانێ ئاڤاكریه‌، سه‌خمه‌راتى هه‌مى تێبینى و قووناغێن كوردستان تێدا ده‌رباز بوو، ب كێمى ڤه‌ پشتى 25 چه‌رخان ژ نه‌مانا میدیان هه‌تا نوكه‌ تاكه‌ كیانێ كوردیه‌ نێزیك 30 ساله‌ به‌رده‌وام ب ته‌مه‌ت شۆره‌شێن ئیلۆن و گولانێ عه‌مر هه‌یه‌. هه‌لبژارتنا دۆست و دوژمنان هه‌مى گاڤان ب ده‌ستێ كه‌سى نینه‌ و جاران ژی دۆست و دوژمن یه‌نه‌كێ پالدده‌ن هه‌لبژارتنه‌ك قورس. ئیرانێ ته‌ماحكارایا ئیمپراتۆرى هه‌یه‌ و ئه‌مریكا د لۆتكه‌یا ئیمپراتۆریه‌كا جیهانى دایه‌، ل ڤێ ده‌ڤه‌را پڕى قه‌رقه‌شه‌ و پڕى پاوانخوازى دوور نینه‌ یێن لاواز زیانێ بینن ل ده‌مه‌كێ شه‌ڕێ راسته‌وخوه‌ بیته‌ ئه‌گه‌ره‌ك بێگومان. گه‌ر ئه‌ڤ هێزه‌ ب شه‌ر بچن راسته‌وخوه‌، بێگومان نه‌خشێ ڤێ ده‌ڤه‌رێ یێ سیاسى ب كێمى ڤه‌ بۆ 100 سالێن دى دێ هێته‌ گوهارتن و هه‌كه‌ وه‌كیل شه‌ڕى بكه‌ن، ب تنێ ئاریشه‌ بۆ ده‌مه‌كێ دى، دێ هێنه‌ گیرۆكرن، ل هه‌ردو حاله‌تان دا كوردستانێ پێدڤى ب سیاسه‌ته‌ك هوشیار هه‌یه‌ هشیارى ب رامانه‌كا زۆر نازك و هه‌ستیار، مێژوو دیار دكه‌ت، بیزه‌نتى و فارس ب شه‌رچوونه‌ ل سه‌ر ئاخا كوردستانێ سه‌رئه‌نجام كوردان قوربانى داینه‌ یان ب تاگیریا ئێكێ ژ وان ژ نه‌چارى یان ب حوكمێ مه‌یدانا شه‌ڕى بووینه‌ قوربانى، كا چاوا شه‌ڕێ ئوسمانى و سه‌فه‌ویان شه‌ڕێ كوردان نه‌بوویه‌ و شه‌ڕێ بیزه‌نتى و فارسان ژی شه‌ڕێ كوردان نه‌بوویه‌. رك نوكه‌ ژى شه‌ڕێ ئه‌مریكا و ئیرانێ ژی شه‌ڕێ كوردستانێ نینه‌، هه‌كه‌ ئه‌م بێ لایه‌نیه‌كا ئه‌رێنى بپارێزین. راگرتنا به‌لانسێ ئاسان نینه‌ و لێ دیا لایه‌نێن شه‌ڕكه‌ر ژی كوردستانێ و خه‌لكێ دى راستى دو بژارده‌یان ب تنێ نه‌كن یان ئیران یان ئه‌مریكا. ل ڤى سه‌رده‌مێ تێكهه‌لیێن پڕى به‌رژه‌وه‌ندى و ئالوگۆرا بازرگانى و كلتوورى وه‌ك چه‌رخێن ناڤین نینه‌. نوكه‌ هه‌مى ئالى د به‌رژه‌وه‌ندیان دا تێرا هندێ سه‌ده‌م هه‌نه‌ ل ناڤچه‌كا ناڤین كوردستان خوه‌ ببینیت. هه‌لبژارتنا لایه‌نه‌كێ ب تنێ باجه‌كا دژوارا هه‌ى. ئیران بۆ كوردستانێ گرنگه‌ ل درێژخانیا دیتنێ دا و ئه‌مریكا گرنگتره‌ ژ پرسێن جیۆسیاسى دا. دبیت هه‌لۆیستێ كوردستانێ گه‌له‌ك باندرر نه‌بیت، چونكو ده‌وله‌ت نینه‌، لێ بێگومان هه‌ر هه‌لویسته‌ك سیاسى دهێته‌ خواندن هه‌كه‌ چه‌ند بچووك و سڤك ژی بیت. ئه‌مریكا ده‌مێ په‌یوه‌ندیێ ب سه‌ركردێن رۆژهه‌لاتا ناڤین دكه‌ت، ب كوردان ژی دكه‌ت، ئانكو د ڤێ گێله‌شۆكێ دا كورد ژی ژماره‌كا بچووك نینن. دبیت شه‌ڕ نه‌بیت ب رامانا شه‌ڕێ كلاسیكى، لێ ئالۆزى دێ دۆم ده‌ن هه‌تا هه‌ر ئالیه‌ك هه‌لویستێ وه‌ بهێز بكه‌ت، بۆ گه‌ره‌ك دانوستاندنێ و هه‌ر چه‌نده‌ تشته‌ك نینه‌ نه‌بیت و دبیت ژی شه‌ڕ ببیت، به‌لێ ب سیناریۆیێن جودا. ئێكرێزیا كوردستانێ و خوه‌ دوور راگرتن ژ تاگیریان ئاشكرا سیاسه‌ته‌ك باشه‌ بۆ ڤێ قووناغێ.
*كابۆ… ئه‌مریكا
*جبه‌..مه‌ره‌م ژێ عه‌بایێ سیاسیێن ئیرانێ

كۆڤان حسێن

ژنیشكه‌كێ ڤه‌ من داخۆیانیه‌كا رێڤه‌به‌رێ هاتنوچوونا دهۆكێ دیت و دیاركر دكێمتر ژ ساله‌لكێ دا پترى ملیۆن سه‌رپێچی هاتینه‌ ئه‌نجامدان، ئه‌ڤه‌ ژ بلى قوربانیان یێن گیانى و سامانى، هه‌كه‌ ئه‌ڤه‌ راست بیت و بباوه‌رم ژی راسته‌ ل گۆر داتایێن حوكمه‌تێ راستى جهێ راوه‌ستیانێ و خواندنێ یه‌, ئه‌رێ ئه‌ڤ ره‌وشه‌ نۆرماله‌, ئه‌رێ ئه‌ڤه‌ ئاسایه‌ ئه‌رێ پێشكه‌فتن و وه‌رارا ئه‌م پێ دبێژین ئه‌ڤه‌ ڤه‌رێژا وێ یه‌, هه‌كه‌ ب سه‌دان پۆلیس نه‌بان دا ئاستى سه‌رپێچیان چه‌ند بیت. ئه‌رێ ژ راست سه‌ر پێچى (مێرانیه‌) و لادان ژ یاسا سه‌ركه‌شى و سه‌رخۆشى یه‌. ئه‌رێ ژیان ب ڤى ره‌نگى د ڤێ ژینگه‌ها پڕى سه‌رپێجى دا نۆرماله‌، بلندبوونا ئاستێ ژیان و به‌رده‌ستبوونا ترومبێلان بۆ هه‌مى كه‌سان ل هه‌مى ئاسته‌كى، ئه‌ڤه‌ ڤه‌رێژا وێ یه‌. دبێژن 74% خه‌لكێ كوردستانێ ترومبێل یێن هه‌یین ب هه‌مى قه‌بار و مۆدێلان ڤه‌. جوانه‌ ئه‌ڤ هه‌مى شیانه‌ ل ناڤ جڤاكێ مه‌دا هه‌بن و ره‌نگه‌ك بلندبوونا ئاست و كوالتیا ژیانێ یه‌، چه‌ند باشه‌ و چه‌ند خرابه‌، چه‌ند بۆ ئابوورى باشه‌، چه‌ند نۆرماله‌ و چه‌ند نه‌ به‌رئاقله‌ ئه‌و بابه‌ته‌ك دى یه‌ و ب ئابوورى زان شلۆڤه‌كه‌ن؟ لێ یا گرنك كلتوورێ مه‌یه‌، ئه‌ڤه‌ به‌رهه‌مئیناى سه‌رپێچى ره‌نگه‌ك تاوانێ یه‌ ل به‌رامبه‌ر جڤاكى و رێسایێن وێ، ئه‌رێ مه‌ ل ڤێ پارێزگه‌هێ یا بچووك ساله‌كێ ملیۆن سه‌رپێچى هه‌بن، ب تنێ ئه‌ڤه‌ ئه‌ون یێن ل به‌ر چاڤێ ده‌ستهه‌لاتا به‌رپرس كه‌فتین، ب تنێ خودى دزانیت چه‌ند سه‌رپێچى نه‌هاتینه‌ تۆماركرن، ئه‌ڤ سه‌رپێچى یه‌ ب پاره‌نه‌ وه‌ك غه‌رامه‌ ژ كیسێ جڤاكى دچن، دبیت ئه‌ڤه‌ ژ هندێ سڤكتر بیت گیان ببیته‌ قوربانى. ل ڤى وه‌لاتێ ئه‌م تێدا شانازیێ دكه‌ینكو ئه‌م هه‌ر چو نه‌ بیت پێگێریێ ب قانوونێن هاتنوچوونێ بكه‌ین وه‌ك قانوونه‌ك سه‌روه‌ر بناسین. لێ داتایێن ژ ڤى ره‌نگى، ب راستى هه‌مى ژیانا مه‌ ل شارستانا باژێرا و هه‌مى خواندنا مه‌، ل زانكۆ و په‌یمانگه‌ها هه‌مى میدیا مه‌ هه‌مى ناڤه‌ندێن جڤاكى و سیاسى هه‌مى جڤاكێ مه‌ به‌رگومان دكه‌ت ب پسیاره‌كێ چ به‌رهه‌م هاتیه‌؟! ئه‌ڤ قه‌بارێ مه‌زنێ ملیۆن سه‌رپێچیان پێدڤیه‌ نۆرمال ده‌رباس نه‌بیت، ئه‌ڤ پرسه‌ یا ل هه‌مى مالان یا ل سه‌ر هه‌مى ئاستان و كه‌س ل ڤى جڤاكى بێبه‌هر نینه‌. ئه‌رێ ب تنێ ل سه‌ر قانوونێ هاتنوچوونێ ملیۆن سه‌رپێجى هه‌بن ل سه‌ر قانوونێن دى، ره‌وش چاوایه‌. ئه‌ڤ هه‌مى كامیره‌، ئه‌ڤ هه‌مى پۆلیسه‌، ئه‌ڤ هه‌مى ترافیكه‌، ئه‌ڤ هه‌مى شیانه‌، و ئه‌ڤه‌ ئه‌نجام بیت؟! ب راستى شاشیه‌كا ل جهه‌كى هه‌یى، یان ئه‌م جورئه‌ت ناكه‌ین بێژین، یان یا دروست ئه‌وه‌ ژیان ل شارستان و باژێران ب ڤى لۆژیكى، ب ڤى تێگه‌هى پترى گومانه‌كێ دروست دكه‌ت. چاره‌سه‌رى ب زێده‌كرنا پۆلیسان و كامیره‌یان و غه‌رامان نینه‌، چاره‌سه‌ركرن د لۆژیك و بیرا مرۆڤان دایه‌، ئه‌وێن خوه‌ هێژاى ژیانێ ل شارستان و باژێران دبینن. یێ سه‌رپێچیه‌كا سڤكا قانوونا هاتنوچوونێ بكه‌ت، بێگومان ئاماده‌یه‌ سه‌رپێچێن مه‌زنتر و خرابتر ژی بكه‌ت، دبیت هه‌ر سه‌رپێچكاریه‌ك قانوونا هاتنوچوونێ پرۆژێ (مجرمه‌كێ) بیت، هه‌كه‌ ده‌رفه‌ت بۆ روخسا. گه‌نده‌لى د كلتورێ مه‌دا (مسته‌وته‌نه‌) جهگیره‌ و نه‌ لڤه‌، له‌ورا ل سێكته‌رێن دى ژی زى ب زى سه‌ركه‌فتى نابین.

كۆڤان حسێن
بێ حزب.. بێ ره‌وتێن سیاسى و بیێ دیدگاێن جودا یێن سیاسى.. بێ هه‌ڤركێن سیاسى.. بێ ململانه‌ بێ پرۆپاگنده‌ ب هه‌مى ئیدماگوگیا خوه‌ڤه‌ یا جاران بێزاركه‌ر ژی. جڤاكێ سڤیل و ژیانا سیاسى و پرۆسا سیاسى، چو رامانه‌ك نینه‌، ئانكو حزب ره‌نگڤه‌دانا سروشتیا جڤاكى و چالاكیێن وێ یێن ئابوورى و جڤاكى و سه‌نته‌رێن هێز و كاریگه‌ریێ نه‌. كوردستان و حزب مێژوویه‌كا كه‌ڤن نینه‌ ب رامانا حزب وه‌ك سه‌نته‌ره‌كێ كۆمكه‌رێ حه‌ز و به‌ژه‌وه‌ندیێن تایبه‌ت و گشتى كه‌سۆكى و كۆمه‌لایه‌تى. دبیت پیجه‌كێ ژ 100 سالان پتر تێنه‌ په‌ریت, لێ هه‌بوونا حزبان بۆ كوردان كۆمكه‌را حه‌زه‌كا نه‌ته‌وه‌ی بوویه‌ پتر ژ به‌رژه‌وه‌ندیا ب رامانا ئابوورى و جڤاكى ژ ئه‌نجامێ نه‌بوونا كیانه‌ك سیاسى كوردستانى. هه‌مى حزب ب ره‌نگه‌ك راسته‌وخوه‌ نه‌ راسته‌وخوه‌ ده‌ربرینێ ژ جڤاكى و (خوالجێت) جڤاكى دكه‌ت و مه‌ج نینه‌ ژی هه‌مى حزبه‌ك ل دووڤ تێوه‌را خوه‌ راستگۆ بیت. ل كوردستانى ژماره‌كا زۆرا حزبا سه‌ربه‌ستن چالاكن لێ دبنه‌كۆك دا چه‌ند حزبه‌ك مه‌یدانا كارێ سیاسى دا ل وارێ پراكتیكى، ده‌ستهه‌لاتێ گرتیه‌ده‌ست. هه‌رحزبه‌كێ ل گور په‌یره‌وێ خوه‌ بۆ چالاكرنا خوه‌ بۆ نووكرنا خوه‌ ده‌مه‌ك دیاركرى هه‌یه‌ بۆ گرێدانا كۆنگره‌ى كو بالادسترین ده‌ستهه‌لاتا وێ حزبێ یه‌. بۆ خه‌لكێ ب گشتى گرنكه‌ بزانن حزبێن جه‌ماوه‌رى حزبێن سیبه‌را ده‌ستهه‌لاتێ هه‌ى، حزبێن شیاین توره‌كا په‌یوه‌ندیان دروست بكه‌ت.كا ب چى ئاره‌سته‌ دا دچن و چ باله‌ك ج بیردۆزه‌ك دێ ل سه‌ر هه‌لسوكه‌فتا ڤێ حزبێ دیاربیت.
كاره‌ك دیمۆكراتى و ماقیله‌ حزب چه‌ند سالان جاره‌كێ پێداچوونێ بخوه‌ دابكه‌ت و خوه‌ نووژه‌ن بكه‌ت ژلایێ هزرى و شیانێن مرۆڤى ڤه‌ چونكو حزب بۆ قووناغه‌كێ ب تنێ نینه‌ و هه‌ر سه‌رده‌م و قووناغه‌كێ ژی كاراكته‌رێن خوه‌ هه‌نه‌. بۆ پارتێن كوردى ئیزن و ده‌ستوور بۆ ده‌ما وه‌ك بزاڤه‌ك شۆره‌شگێر ل ده‌مێ خوه‌ كۆنگران نه‌ به‌ستن، لێ نوكه‌ پێدڤیه‌كا سه‌رده‌میا هه‌نوكه‌یه‌، ب كێمى ڤه‌ پشتى هه‌ر هه‌لبژارتنه‌كێ حزب كۆنگران ببه‌ستن دا بخوه‌ دا بچن ل كێمى و زێده‌یا ده‌نگان هه‌لسه‌نگاندنا خوه‌ بكه‌ن و ب جورئه‌ت بریارێ بده‌ن و هنده‌ك بێنه‌ لادان و هنده‌كا ژی گیانێ وه‌رزشى هه‌بیت مه‌یدانێ ب روومه‌ت چۆل بكه‌ن. پشتى ئێكه‌تیێ چاڤ ل سه‌ر پارتى نه‌ دێ بۆ چ ئاره‌سته‌ كۆنگره‌كێ گریده‌ت. هه‌لسه‌نگاندنا 70 سالێن خوه‌ بكه‌ت گوهداریا وان هه‌مى ده‌نگان بكه‌ت یێن ل سه‌ر پارتى ب ئه‌رینى و نه‌رینێ دهێنه‌ گۆتن و راده‌یا هه‌بوونا هنده‌ك تیبینیان ل سه‌ر پارتى و كاراكته‌رێن وێ یێن چالاك ل سه‌ر ئاینده‌یێ پارتى. پارتى ژی ڤالا نینه‌ ژ گه‌له‌ك تیبینیان، ڤالا نینه‌ ژ ره‌خنێ ل گه‌ل لبه‌رچاڤكرنا هه‌لومه‌رجان. لێ هه‌مى بهانه‌ تێرا هندێ ناكه‌ن پارتیه‌ك د مێژوویێ دا بژیت. پارتى ژ ئالیێ دسپلینا حزبى ڤه‌ ژ هه‌مى پارتێن دى ب شانستره‌، لێ ئه‌ڤه‌ هه‌تا قووناغه‌كێ دێ دۆم ده‌ت، نه‌مازه‌ ل مه‌یدانا هه‌ڤركیا دیمۆكراتى دا. له‌روا پارتى ژی وه‌ك بریاره‌ كۆنگرێ گریده‌ت، لێ چ كۆنگره‌ بۆ چ مه‌ره‌م بۆ چ ئارسته‌. پارتى چاوا تێرا دو شۆره‌شان كه‌س و شیان هه‌بوون نوكه‌ ژى تێرا ده‌وله‌ته‌كێ شیان و كاراكته‌ر هه‌نه‌، لێ سازیا پارتى و په‌یكه‌رێ وێ و ناڤه‌ندێن بریارێ و بیركراتیا ناڤخوه‌ پێدڤى ب پێداچوونێ. چونكوگه‌له‌ك شیانێن پارتى د ڤان بازنه‌ و پرسگه‌ها دا هندا، دبن یان خاڤ دبن و پارتى دڤیا ل ئه‌ندامێن خوه‌ یێن هه‌تا راده‌كێ زیز ئه‌ندامێن خه‌مسار ئه‌ندامێن كێم باوه‌رى و دسپلین ئه‌ندامێن به‌رژه‌وه‌ندیخواز. و جه‌ماوه‌رێ خوه‌ خواندنه‌كا دروست و دادپه‌روه‌رانه‌ بكه‌ت. كه‌ڤناتى و مێژوو بۆ پارتى باگراوه‌نده‌ك ب وێ رادێ باشه‌ كه‌سێ دى نینه‌. لێ سه‌ربۆرا حوكمرانیا پارتى ژی ل سه‌ر ئاستى حزب و حوكمه‌تێ جهێ كۆمه‌كا تیبینیایه‌ و پێدڤیه‌ پارتى كار ل سه‌ر بكه‌ت و خوه‌ ژ هنده‌ك تیبینیان و گازندان یان بێ به‌ر كه‌ت یان ب جورئه‌ت راستڤه‌كه‌ت. دا بمینیت پارتیا ته‌خا هه‌ژار و به‌لنگار و گشتیا مله‌تى نه‌ك یا نوخبه‌ چینه‌كێ…

كۆڤان حسێن
هیچ وه‌لاته‌ك و قه‌واره‌ك سیاسى ل ڤێ جیهانێ قوت و به‌ندكرى ژ ئاسمانان نه‌هاتیه‌ خار، مه‌زنترین وه‌لات هه‌تا بچووكترین وه‌لات، هه‌كه‌ خوه‌ ل سه‌ر ده‌مێ خێلاتیێ بیت ب ره‌نگه‌ك ژ ره‌نگان د قووناغا شه‌ڕێ ناڤخوه‌دا بۆریه‌، شه‌ر ئه‌گه‌ر چى وێرانكاریه‌ لێ قووناغه‌كه‌ بۆ سه‌قامگێریێ و به‌لانسا هێزێ. هه‌مى ئه‌ڤ وه‌لاتێن نوكه‌ ئاڤه‌دان و گه‌شه‌ستاندى رۆژه‌كێ د ناڤخوه‌دا ب شه‌رچوونه‌ و پرى زكێ ئاخێ خۆشمێرێن خوه‌ كریه‌. یان بۆ پاراستنا كه‌دخودایه‌كێ یان میره‌كى یان بۆ پاوانا چه‌روانه‌كى، یان به‌ره‌ڤانى ژ ئایدیایه‌كێ. ب هه‌ر حالێ هه‌كه‌ ب ره‌نگه‌كێ ژ ره‌نگان شه‌ر ده‌ستپێكا ئاشتیه‌ك ب روومه‌ت و سه‌قامگێریه‌ك درێژخایه‌نه‌، مێژوویا ئه‌ورۆپا كه‌ڤن و نوو و ئاسیا و ئه‌مریكا ژی ڤێ راستیێ دسه‌لمینن، شه‌ڕێ ناڤخوه‌ قووناغه‌كا بێ چاره‌یێ یه‌، دڤیا تێدا ده‌رباس بن، باشه‌ یان خرابه‌ ئه‌ڤه‌ دبیت د خانا ئه‌خلاقى دا بهێته‌ گه‌نگه‌شه‌كرن نه‌ك د یا سیاسه‌تا ریالستى دا، هه‌رێما كوردستانێ قه‌واره‌ك هه‌تا رادیه‌كێ سه‌قامگێر و ئارام به‌رهه‌م هات پشتى شه‌رێ ناڤخوه‌ و دیاركرنا به‌لانسا هێزێ و گه‌هشتن ب وێ باوه‌ریێ كو كه‌س كه‌سێ خلاس ناكه‌ت و كه‌س ل وه‌لاتێ زێده‌ نینه‌ و كه‌سێ هه‌مى راستى و ره‌وایه‌تى ڤێ نینه‌، ئانكو دڤیا پێكڤه‌ بژین پشتى هه‌مى رێیێن دى تاقیكرین و پووشمان بوین. رك و رك ئه‌وا نوكه‌ ل عێراقێ دبیت ئه‌و قووناغا پێدڤى یه‌ ئه‌وا ژمێژه‌ دڤیا شیعه‌ بخوه‌ تێرا ببۆرن ئانكو شه‌رێ شیعه‌ و شیعه‌یان و سه‌ر راستكرنا به‌لانسێ یه‌، لێ مخابنى دبێژن شه‌رێن ناڤخوه‌ سێ هه‌تا حه‌فت سالان به‌رده‌وامیێ دكه‌ن. یا نوكه‌ ل عیراقێ دقه‌ومیت شه‌رێ ناڤخوه‌یێ شیعانه‌. یان دێ عیراقێ پارچه‌كه‌ن و ئێكودو هند لاوازكه‌ن ئاسان رێك بكه‌ڤن یان دێ بخوینێ پشتى چه‌ند وه‌ختى ب ئێكجارى پێكئێن..

كۆڤان حسێن
هه‌ر چه‌نده‌ نه‌ هونه‌مه‌ندم و دبیت د وارێ هونه‌رى دا ژی ب تنێ (متلقى) مه‌، لێ وه‌ك رۆژنامه‌ڤانه‌ك وه‌ك راستیه‌ك من دڤیا بێژم هه‌مى هونه‌رمه‌ند به‌رێزن و ل ئاستێن جودا خزمه‌تا كه‌لتۆر و توور فه‌رهنگێ كوردى دكن هه‌ر ئێك د بیاڤێ خوه‌دا, لێ ب راستى كه‌سه‌ك وه‌ك سه‌عید گابارى پتر ژ شیانه‌كێ ب به‌رفرهه‌ر ژ بیاڤه‌كێ مه‌زنتر ژ یا ژێ دهێته‌ خواستن خزمه‌ت كریه‌ سه‌خمه‌راتى ره‌وشا تایبه‌تا خوه‌، ڤى هونه‌رمه‌ندێ مه‌زن هنده‌ك شیانێن تایبه‌ت هه‌نه‌ نه‌مازه‌ ئه‌و بیردانك و ناڤ و په‌یڤ و په‌سنێن ئه‌وى هه‌لگرتین و وه‌ك ستران نه‌مازه‌ یا فلوكلۆرى دبێژیت. ب سه‌رێ خوه‌ فه‌رهنگه‌كا زمان و رامان و ره‌وانه‌ بێژیێ یه‌، ئه‌و رسته‌ و ئیدیه‌م و رامانێن سه‌عید گابارى ژ كلتۆرى ژبه‌ركرین و ڤه‌دگوهێزیت بۆ مه‌, ب سه‌رێ خوه‌ بزاڤه‌كا مه‌زن و ئه‌ركه‌ك پرى سۆپاسداریه‌ ل ده‌وله‌مه‌ندكرنا بیاڤێ پر په‌یڤى پرى رامان. سترانا شلۆڤه‌كه‌رێن خوه‌ یێن هه‌ین نه‌مازه‌ یا فلوكلۆرى, لێ یا ژ من ڤه‌ هونه‌رمه‌ند مولكێ مه‌ هه‌میانه‌ نه‌مازه‌ سترانا گه‌لێرى و ملى و سه‌ر ئه‌نجام بۆ مه‌ دهێته‌ سترین. سه‌عید گابارى ل ڤێ قووناغێ ژمن ڤه‌ قۆلپه‌كێ هونه‌رێ كه‌لێریێ كوردستانێ یه‌ و باشره‌ هه‌تا د ژیانێ دابیت بهێته‌ رێزگرتن و هه‌ولا كۆمكرنا هه‌مى به‌رهه‌مێ وى بهێته‌كرن و پاشى یا نوكه‌ دزانیت و ل بیرا وى هه‌ى بێته‌ ئه‌رشیف كرن و تۆماركرن، ئه‌ڤ په‌یڤێن من بۆ سه‌عید گابارى بۆ هه‌مى هونه‌رمه‌ندێن دى یه‌ ژی نه‌مازه‌ ئه‌وێن ره‌هوان ل سترانا ملى و فلۆكلۆرى دا, لێ ب راستى ل مه‌یدانا نوكه‌ سه‌عید گابارى ب سه‌رێ خوه‌ فه‌رهنگه‌كه‌ ژ كلتۆره‌كێ ده‌وله‌مه‌ند و ب مه‌ترسى ژناڤبچیت. هێشتا د ژیانێ دا فه‌ره‌ رێز لێ بهێته‌گرتن و به‌رهه‌م و ڤه‌رێژا وى ئه‌رشیف كه‌ن.

كۆڤان حسێن

یێ پیجه‌ك گوهداریا ته‌خێن سیاسى و ره‌وشه‌نبیریا عه‌ره‌بێن عێراقێ بكه‌ت، دێ بۆ ئاشكرا بیت كو هێشتا گه‌له‌گ یا ماى بگه‌هنه‌ وێ باوه‌ریێ كو دو وه‌لات ب رامانا جوگرافى و دو نه‌ته‌وه‌ د ئێك وه‌لاتى دا دژین، ئه‌وێ بریتانیا بۆ مه‌ره‌مه‌ك نه‌دیار ئافراندى و ناڤێ وێ كریه‌ عیراق، پرانیا عیراقیان وێ چه‌ندێ ب مافێ كوردان نابینن وه‌كى خوه‌ كورد ناسبكه‌ن و هه‌ر چێ یا ل سالا 1918 و هه‌تا نوكه‌ هاتیه‌ نڤیسین و گۆتن یان دبن گڤاشتنا شۆره‌شێن كوردى بوویه‌، یان رێز گرتن بوویه‌ ل شیره‌تا هندك وه‌لاتان. قه‌ت ژ باوه‌رى سه‌رچاڤه‌ نه‌گرتیه‌، لێ ب دیتنا من ره‌نگه‌ تێگه‌هه‌ك ل به‌غدا درست بوویه‌ هه‌ر چه‌نده‌ هێشتا مژداره‌ و سیماێن وێ ئاشكرا نه‌بوونه‌ وه‌سا بیر دكه‌ن، كورد جوهینه‌ ئانكو جوهینه‌ و بۆ عێراقێ نه‌مالن، زێده‌یه‌ به‌غدا پاران ل كوردستانێ خه‌رج كه‌ت ژ مووچان پێڤه‌تر، هه‌كه‌ عیراقێ بریاره‌كا سه‌ربخوه‌ هه‌با باوه‌رم دا داخوازێ ژ كوردستانێ كه‌ت، ئه‌نجامێن رێفراندۆمێ په‌سه‌ند كه‌ت.عیراقى د ڤان سالێن بۆرى دا قه‌نج دزانن كوردستان پاشڤه‌ نازڤریت بۆ پاوانێ گوهدارى و ملشۆركرنێ بۆ به‌غدایه‌كا نوو وه‌ك جاران. ب تنێ مانا كوردستانێ ل گه‌ل به‌غدا هنده‌ك ئابووره‌ و سیاسه‌ته‌كا رۆژێ. ب كورتى كوردستان به‌رامبه‌ر هنده‌ك پاران پشكه‌كه‌ ژ عیراقێ ژ نه‌چاریا عیراقێ و كوردستانێ هه‌ر دویانه‌، لێ قه‌ت خه‌یاره‌ك ستراتیژى نینه‌، دبێژن عادل عه‌بدولمه‌هدى گۆتیه‌ سه‌ركردێن شیعان دێ پاران ده‌ینه‌ كوردستانێ دا ئێك پارچه‌یا عیراقێ پارێزین. هه‌كه‌ نه‌دین مانێ ریفراندۆم كر بۆچى مه‌ نه‌ هێلا بچن…؟! پاران بده‌ن عیراقێ د ڤى كه‌ڤلۆژانێ رزى دا به‌رده‌وامیێ بده‌نێ به‌س هه‌تا كه‌نگى؟!..

كۆڤان حسێن
دبیت ژ 1926 و هه‌تا نوكه‌، كورد هندى ڤێ جارێ كورد حه‌یرى نه‌بووینه‌، ل گه‌ل چ لۆژیكه‌كێ دیالۆگێ یان ره‌فتارێ بكه‌ن، هه‌مى ته‌خێن سیاسى ل عیراقێ ب تایبه‌ت شیعه‌ راستى قه‌یرانه‌كا سه‌خت بووینه‌ و دبیت وه‌ك محاور ئه‌و سه‌نگه‌ نه‌مابیت پشتى ڤان خوه‌نێشادانان، ئه‌وێن هه‌تا نوكه‌ دئالۆز و بێ سه‌ركردایه‌تیه‌كا ئاشكرا و خودان پرۆژه‌، وه‌ك دیار شیعه‌ راستى مه‌رجه‌عیه‌تا خوه‌ دبن وه‌سا دیار دكه‌ن ب تنێ ئه‌و سه‌رچاڤێ شه‌رعیه‌ت و حیكمه‌ت و راست زانینێ یه‌. سیستانى وه‌ك كه‌س و پێگه‌ه به‌رێزه‌، به‌لێ باش دزانن ئه‌و مه‌رجه‌عێ سوننه‌ و كوردان نینه‌ كو دبنه‌ نیڤه‌كا عیراقێ و قه‌ت نه‌شێت ژی ل شوونا سووننه‌ و كوردان نه‌ هه‌ست بكه‌ت نه‌ ژی بریارێ بده‌ت، ئینانا پێشا مه‌رجه‌عه‌ك مه‌زهه‌بى و نیشادانا وێ كو پرسا ئێكلا بكه‌ت زڤرینه‌ بۆ سه‌رده‌مێن ناڤین و ره‌ڤینه‌ ژ هه‌مى لۆژیكه‌ك سیاسى و مه‌ده‌نى و دوباره‌كرنا نموونه‌یا ئیرانێ یه‌ ب نه‌رمى. هه‌كه‌ چێ زانایه‌ك ئاینى مه‌زهه‌بى د گێله‌شۆكا ده‌وله‌تداریێ دا دێ چو نموونه‌كا باش بیت، نه‌مازه‌ فه‌توا و بریارێن وان هنده‌ پیرۆز (مقه‌ده‌سن) نه‌ گه‌نگه‌شێ و نه‌ژى ره‌خنێ قه‌بوول دكه‌ن. سه‌رجه‌مێ سیاسێن شیعه‌ دبن سیبه‌را مه‌رجه‌عى دا گه‌شه‌ بوونه‌ و ئه‌ڤ سه‌ربۆرا هه‌ڕفتى ل عیراقێ نیشادایه‌. ئینانا پێشا مه‌رجه‌عى وه‌ك فریادره‌سا ره‌وشا عیراقێ بۆ كوردان كاره‌ساته‌ و دوور نینه‌ ببین قوربانى فه‌توایه‌كا سه‌رپێ.كارێ ده‌زگه‌هه‌ك ئاینى مه‌زهه‌بى بریاردان ل سه‌ر ئیدارا ده‌وله‌تێ و سیاسه‌تێ نینه‌. یا نوكه‌ ل عیراقێ دبیت ره‌ڤینه‌ به‌ر ب سه‌بۆره‌كا ئیرانێ ب كراسه‌ دى. سیستانى و شیره‌تكارێن هندى د خه‌ما مه‌زهه‌بى و بالا ده‌ستیا مه‌زهه‌بى هنده‌ د خه‌ما عیراقیا دانین وه‌ك هه‌ڤوه‌لاتى. سیستانى مه‌رجه‌عێ شیعه‌یان ب تنێ یه‌ و هه‌ر چه‌نده‌ دڤیا دوورى سیاسه‌تێ بیت، لێ گاڤا بوو سیاسه‌ت. سونه‌ و كورد مه‌رجه‌عێن خوه‌ یێن ته‌مام جودا هه‌نه‌.

كۆڤان حسێن
دروست ئه‌وا نوكه‌ ل به‌غدا دبیت ڤه‌رێژا وى كلتووری یه‌، یێ چه‌ندین ساله‌ جاده‌ ل سه‌ر سووار كرى و بۆ ده‌مه‌ك درێژ (په‌نج) كرى ب ده‌مارگێریا تایفى و نه‌ژاد په‌رستى، نوكه‌ ده‌مێ هندێ یه‌ ته‌خێن سیاسی یێن عیراقێ به‌رسڤا پرسیارێن خه‌لكێ بده‌ت، بۆچى عیراق د ڤى ئاستێ داكه‌تى یه‌ و هه‌رفیێ ژیان و گوزه‌رانێ دایه‌. ئه‌رێ سنه‌ و به‌عس و داعش و كورد سه‌به‌ن؟! یان لۆژیكێ دوله‌تدایێ ژ سالێن بیستا هه‌تا نوكه‌ ل عیراقێ نه‌ژدایكبوویه‌ و نه‌ژى عێراق ژینگه‌هه‌كا گونجایا ژدایكبوونا ده‌وله‌تداریێ یه‌. هه‌بوونا عیراقێ ژ دایكبوونه‌كا قه‌یسه‌ریا سه‌قه‌ته‌ ببوو به‌ژه‌وه‌ندیا به‌ریتانیا هینگێ ئافراندیه‌ و هه‌تا نوكه‌ بۆ هه‌مام به‌رژه‌وه‌ندى به‌رده‌وامى دایه‌ ڤى كیانێ سه‌قه‌تێ بێ ناسنامه‌ و فاكته‌رێن ژیانێ. ل گۆر گۆتارا نوكه‌ هه‌مى سه‌نته‌رێن سیاسى و ناڤه‌ندێن هێزێ ل عێراقێ ل نیمچه‌ جاره‌كێ دگه‌رن ژ ڤێ ره‌وشێ قورتال بن. بێى جورئه‌تێ بكه‌ن و بێژن پرسا عیراقێ پرسا ناسنامێ یه‌. پرسا لكاندنا هنده‌ك نه‌ته‌وه‌ و كلتورایه‌ ل قه‌باره‌كێ دا هیچ سۆزه‌ك بۆ نینه‌ و نابیت، عیراقێ هه‌مى سیسته‌م تاقیكرینه‌، مه‌لكى جمهۆرى رئاسى دكتاتۆرى په‌رله‌مانى و داعشى و حه‌شدى و هه‌تا دووماهیێ و سه‌رئه‌نجام ئه‌ڤه‌یه‌ 100 ساله‌ هێشا عیراق ل دووماهیا لیستا وه‌لاتێن رێزدار و خۆشگوزه‌ران دایه‌. پشتى سه‌د سالان ژ ئاڤاكرنا عیراقێ ئێك سیاسى جۆرئه‌ت هه‌یه‌ بێژیت بلا عێراق بیه‌ كۆنفدرالیه‌ك (سێگۆشه‌ى) ئه‌گه‌ر نه‌ بێژن سێ ده‌وله‌ت؟! گوهارتنا دستوورێ 2005 ب كوته‌كى كریه‌ پرسا خوه‌پیشانده‌را كو داخوازێن وان ژ ئه‌نجامێ هه‌ره‌سا لۆژیكێ شیعان نه‌شیاینه‌ وه‌لاته‌كێ خزمه‌ت بكه‌ن. هیچ عه‌یبه‌ك ل ڤى وه‌لاتى سیچێن ده‌ستوورى نینه‌ په‌ریشانى، لێ دیاره‌ بۆ ڤه‌شارتنا هنده‌ك كه‌ت و هه‌رسێن دى دێ گوهۆرن. ئه‌گه‌ر بۆ چوو سه‌رى؟! لێ دستوور یێ هه‌میانه‌ و كى دێ هه‌میان كۆم كه‌ت و سنه‌ دێ چ بێژن پشتى تووشى كۆمكۆژى و كۆچبه‌رى و ویرانیێ بووین؟ شیعه‌ دێ چ بێژن پشتى تالانى و هه‌ژارى و بێ حورمه‌تیێ بووین.كوردان چ هه‌یه‌ پشتى رێفراندۆمێ بۆ دستوورێ نوو..؟!

كۆڤان حسێن
ل دووماهیا سالێن (30) هه‌تا سه‌رخوه‌بوونا خوه‌ ل هندسانێ، زۆر جارانم بایكۆتا متا و كه‌لوپه‌لێن داگیركه‌رێن بریتانى هاته‌كرن، وه‌ك جه‌ك و كاریگه‌ریا خوه‌ هه‌بوو ل گوهارتنا سیاسه‌تا بریتانى دا ل هندسانێ، نه‌مازه‌ بایكۆتا (خوێ). ب هه‌ر حالێ هه‌ى بایكۆت چه‌كه‌كێ كاریگه‌ره‌، نه‌ك ب تنێ جڤاك دژى داگیركه‌رێن خوه‌ بكاربینیت، به‌لكو بۆ ناڤخوه‌ ژی بهێزترین چه‌كه‌. بۆ گرانیێ بۆ قورغكایى بوو، پاوانكرنا بازارى. بۆ نموونه‌ وه‌ختا پانزین بێ ئه‌گه‌ر گران دبیت بهێته‌ بایكۆتكرن، بێگومان سه‌رمایه‌ یێ ترسنۆكه‌ و زیكا دێ خوه‌ ل گه‌ل میزاجێ جادێ گونجینیت. كلتوورێ بایكۆتێ و هه‌بوونا هشیاریا بكاربه‌ران دێ به‌لانسه‌كێ ل سویكێ په‌یداكه‌ت و سنۆره‌ك بۆ هه‌دردانا سامانێ هه‌ڤوه‌لاتیان هێه‌دانان. لێ كه‌نگى و كى دێ ڤێ بزاڤا گرنگ خورت كه‌ت. چونكو په‌یوه‌ندى ب بارۆنێن بازرگانیێ ڤه‌ هه‌یه‌ و ئاسان رێك بۆ ناهێته‌ خۆشكرن. بكاربه‌ر هێزا بازارى و سه‌متا وێ ئاراسته‌ دكه‌ت، هه‌كه‌ یا هشیار بیت. بایكۆتا نوكه‌ دهێته‌كرن ل دژى كالاێن تركى دێ موده‌ه‌كێ ل بن باندۆرا عاتیفێ دۆم ده‌تن و ژ ئه‌نجامێ نه‌بوونا شوونگران، به‌رده‌وام نابیت و پاشى تركیا بازرگانیێ ب كێمى ڤه‌ ل گه‌ل 180 وه‌لاتان دكه‌ت، ئانكو كوردستان سویكا ب تنێ یا تركیا نینه‌. هه‌ر چه‌نده‌ دێ باندۆرا خوه‌ هه‌بیت. لێ كلتوورێ بایكۆتێ باشه‌ بهێته‌ به‌لاڤكرن بۆ ناڤخوه‌یێ كوردستانێ و سنۆره‌ك بۆ (جه‌شه‌ع) و استغلالا بازرگانا بهێته‌ دانان، نه‌ك ب بریارێن حوكمه‌تێ، به‌لكو ب بریارا هشیار یا بكاربه‌ران. سنۆره‌ك بۆ هندێ بهێته‌ دانان كو پاره‌ ب ئاسانى ژ به‌ریكێ ده‌نه‌كه‌ڤن بۆ تشته‌ك ب بها و كوالێتیه‌كا باش و ئه‌رزان نه‌بیت و ئه‌ڤه‌ نه‌ ئه‌سته‌مه‌ ئاسانه‌ ئه‌گه‌ر بكاربه‌ر هشیار بیت و به‌ریكا خوه‌ موكم كه‌ت..؟!

كۆڤان حسێن
قه‌ت ژ ره‌فتارا تركیا سه‌رسۆرمان نینه‌ توركیا ب دروستى و ئاشكرا ئه‌وا به‌رێ ل سه‌رده‌مێ نه‌بوونا میدیایێ دا كر، نوكه‌ زیندى و (ئێج دى) ل به‌ر چاڤێن مرۆڤایه‌تیێ دكه‌ت، تركیا ب ته‌مامى و ب دروسته‌ حه‌قه‌ ب ڤى ره‌نگى ده‌ربرینێ ژ خوه‌ و كلتوورێ خوه‌ بكه‌ت ب ڤێ درندایه‌تیێ ره‌فتارێ بكه‌ت، ئه‌ڤا تركیا دكه‌ت هه‌ر چه‌نده‌ لۆتكا فاشیزم و نه‌ژادپه‌رستیێ یه‌، لێ ب ته‌مامى ده‌ربرینێ ژ راسیا خوه‌ دكه‌ت. ژ بلى یا نوكه‌ تورك ل باكۆر و رۆژئاڤا دكه‌ت، هیچ روویه‌ك دى و دێمه‌ك دى نینه‌. ئه‌ڤه‌ راستیا وایه‌ و یا دى هه‌مى ریمه‌تى یه‌ و ره‌نگه‌ك دبلۆماسیه‌تا نه‌رمه‌ دده‌ته‌ پێش ریێ خوه‌. بۆ تركیا بچیته‌ سه‌ر سیناریۆیا رۆژئاڤا دێ ل گه‌له‌ك جهێن دى دوباره‌كه‌ت. ده‌وله‌ته‌ك ل ڤى سه‌رده‌مێ پێشكه‌فتى دا ب ڤى ره‌نگى ره‌فتارێ بكه‌ت ئه‌گه‌ر بهانه‌ چ بن. ل گه‌ل گیانێ ڤى سه‌رده‌مى ناگونجیت تركیا نوكه‌ وه‌لاته‌ك شه‌همزارێ ب تنێ یه‌ ل ڤێ جیهانێ سه‌رده‌مه‌كه‌ دونیا ب ڤى ته‌ڕزى پرسان چاره‌سه‌ر ناكه‌ت، لێ وه‌ك دیار لۆژیكى نه‌وشێ تركیا هێشتا یێ چه‌رخێ تاریكێ ناڤینه‌، لێ ب ئالاڤێن سه‌رده‌م. جیهانێ سه‌رده‌مه‌كه‌ بهاێن خوه‌ یێن مرۆڤاتى یان ژ ده‌ست داینه‌ یان ئه‌و سه‌نگا پێ دبێژن نه‌مایه‌. پشتى رێفراندۆمێ ل كه‌ته‌لۆنیا ئسپانیا و كوردسانێ ب ته‌مامى پاشگه‌ز بوون ب چه‌مكێ مافێ مرۆڤى و مافێ چاره‌نڤێسى نه‌مایه‌. ژیانا ده‌ور و به‌رێن رژێمه‌ك وه‌ك ركیا پێدڤى ب هونه‌ره‌كێ تایبه‌ته‌ و ئه‌نجامێن نه‌ مسۆگه‌ر ل هه‌مى ده‌م و قووناغه‌كێ. ئه‌ڤجا تركیا چنه‌ كریه‌ ب تنێ راستیا خوه‌ دیار كریه‌ و ژ گوشه‌یا وان ڤه‌ حه‌قن راستیا خوه‌ بێژن ژ زارڤه‌كرنێ وه‌ستیان؟!