د گه‌له‌ك نڤیسێن خوه‌ دا من ئاماژه‌ كریه‌ هنده‌ك دیاردێن سه‌یر و سه‌مه‌ر ل وه‌لاتێ مه‌ رو دده‌ن و ئه‌گه‌ر ئه‌و دیارده‌ یان روودان ل وه‌لاته‌كێ سیسته‌م دیمۆكراتیك و ئازادیا رۆژنامه‌ڤانی و ده‌ربرینێ لێ یا سه‌رده‌ست بایه‌ و ده‌زگه‌هێن دادوه‌ریێ ب شێوه‌یه‌كێ پرۆفیشیۆناڵ سه‌ره‌ده‌ری ل گه‌ل هه‌ر كه‌یسه‌كی كربایه‌، باوه‌ر دكه‌م دا زیندان ژ هه‌ژمارا ئۆتێلێن پێنج ستێر پتر بن. گه‌له‌ك جاران د گه‌همه‌ وێ باوه‌رێ مه‌ ناڤێ وه‌لاتێ خوه‌ گوهارتبا و كربایه‌ سه‌یرستان ل جهێ كوردستانێ! چنكو هندی هند تشێن دووری لۆژیكێ لێ روو دده‌ن و هندی هند وه‌لاتیێن سه‌یرستانێ د خرابكرن و ڤه‌دیتنا فرت و فێلا و هێجه‌تان دا بلیمه‌تن. ئه‌گه‌ر باوه‌ر نه‌كه‌ن هه‌ما گه‌رهانه‌كا سه‌ر پێ ل بازار و مۆل و فیته‌رچی و ده‌زگه‌هێن میری دا بكه‌ن دا هوون سه‌یر و حنێرا وه‌لاتیێ سه‌یرستانێ ببنن. دبت بێ وژدانیا مرۆڤێ نه‌سیاسی هندا مه‌زن نه‌بت و باندۆره‌كا گه‌له‌ك نه‌رێنی ل سه‌ر ره‌وشا وه‌لاتی ب گشتی نه‌هێلت، لێ ئه‌گه‌ر ئه‌ڤ فرت و فێله‌ ده‌ربازی مرۆڤێ سیاسی ببت هنگی باندۆره‌كا گه‌له‌ك نه‌گه‌تیڤ ل سه‌ر وه‌لاتی و پرۆسا سیاسی دهێلت و به‌لكو ده‌ربازی ئاسایشا نه‌ته‌وی و ئاشته‌وارا جڤاكی دبت. ئاها ل ڤێره‌ دوو ده‌زگه‌هێن هه‌ستیار رۆلێ خوه‌ دبینن د رێگرتن و هه‌ر چ نه‌بت كۆره‌په‌كرنا وێ دیاردێ یان كریارا مه‌ ژێ به‌حس كری. مخابن ئه‌ڤ هه‌ردوو ده‌زگه‌( ده‌زگه‌هێ دادوه‌ری و راگه‌هاندن) ب رۆلێ خوه‌ یێ نیشتمانی را نابن و ل سه‌ر باسكێن سیاسی پارڤه‌ بوونه‌ و پرسێن په‌یوه‌ندی ب په‌ره‌وه‌ندا نه‌ته‌وی و ئاسایشا نه‌ته‌وی ڤه‌ هه‌یی پشته‌ گوه كرنه‌ و لێ نه‌بوونه‌ خوه‌دی و هه‌وجه‌ی چ نموونا ناكه‌ت چنكو هندی هند دپرن و ئه‌ڤ بێ كێره‌ ل به‌ر چاڤێن مه‌ ب سینگه‌ك بلند و كه‌پی بلند د ناڤ مه‌ دا دهێن و دچن. ئه‌ڤجا ئه‌گه‌ر ئه‌ڤ هه‌ردوو ده‌زگه‌هه‌ ب ئه‌ركێن خوه‌ یێن نیشتمانی ڕا نه‌بن وه‌لات دبت چاهێرا گه‌نده‌ل و كه‌یس په‌رێس و نه‌ نیشتمان په‌ره‌ورا و هه‌ر ڤێ چه‌ندێ وه‌كریه‌ كو وه‌لاتێ مه‌ ببت سه‌یرستان. ئه‌گه‌ر نه‌ ئه‌ڤا بزاڤا گۆڕان و هنده‌ك لایه‌نێن سیاسی دكه‌ن و لادانا په‌روه‌ندێن كه‌ڤنار یێن دبن سه‌ده‌ما ڤه‌ژاندنا ڕك و دووبه‌ره‌كیێ د ناڤ رێزێن ملله‌تی دا و ب تایبه‌ت د ڤێ قۆناغێ دا قۆناغا به‌رسینگ گرتنا تیرۆرێ و به‌رهه‌ڤیێن ده‌وله‌تبوونێ كو دهێت خاستن هه‌موو ناكۆكی و جیهان بینی بهێنه‌ سڕ كرن هه‌تا ئه‌ڤ قۆناغا هه‌ستیار ده‌رباز دبت؛ لێ تو بۆ كێ دبێژی. ئه‌ڤه‌ بزاڤا گۆڕان وه‌ك ته‌ڤگه‌ره‌كا سیاسی هاتیه‌ مه‌یدانا(2009) سیاسه‌تێ هه‌موو شیانێن خوه‌ مه‌زاختنه‌ ژبۆ هێرش كرنا حكومه‌تێ و پارتی هه‌روه‌كو چ پرسێن دن ل كوردستانێ نه‌مابن!! دیرۆكێ دایه‌ زانین كو بزاڤێن رادیكال ژبلی زیانێ چ ناگه‌هینن پرۆسا سیاسی و هه‌روه‌سا جڤاكی ژی و بزاڤا گۆڕان ژی ژ ڤێ یاسایێ به‌ده‌ر نینه‌. پێك كرن و نه‌ پێككرنا لایه‌نێن سیاسی یێن كوردستانێ مرۆڤ دكارت هنده‌ك مبه‌رڕا بۆ ببینت لێ ئه‌گه‌ر كار گه‌هشته‌ هه‌وار برنێ بۆ به‌رده‌رگه‌هێن داگیركه‌ران ئها ل وێرێ دڤێت جڤاك ب هه‌مووده‌زگه‌ه و ناڤگینێن خوه‌ ڤه‌ ڕابت سه‌رپیا و جیخه‌كێ بۆ بكێشت و بێژتێ ستۆپ!! ئه‌م هه‌موو دزانین پرۆسا سیاسی ل كوردستانێ نێزیكی بن به‌ستێ بوویه‌ لێ هێشتا نه‌مریه‌ و ئه‌ڤه‌ ژی شه‌مالكه‌كێ ل دوایا ڤێ تۆنیلا تاری هێلایه‌ گه‌ش. مخابن ته‌ڤگه‌را گۆڕان دخازت وێ شه‌مالكێ ژی ب ته‌مرینت و پێنگاڤا ئێكێ په‌رله‌مه‌نته‌را گۆَرانێ ل به‌غدا تاڤگه‌ محه‌مه‌د هاڤێت و داخاز ژ سه‌رۆكوه‌زیرێن عێراقی ئه‌ل عه‌بادی كر كو ده‌ست ل كار و بارێن ناڤخوه‌ یێن كوردستانێ بكه‌ت و پرۆسا سیاسی وه‌ك دلخازێن گۆڕان دخازن راست ڤه‌كه‌ت!! ب هێجه‌تا كو كوردستان پشكه‌كه‌ ژ عێراقێ به‌لێ نه‌گوتیه‌ چ تۆڤ پشك!! دیاره‌ پشكا مه‌ ژ ء ئه‌نفال و ب عه‌ره‌بكرن و ڤه‌گۆهاستن و بڕینا بۆدجه‌ و گه‌فێن حشدا شه‌عبی ژبیرا خانما په‌رله‌مه‌نته‌ر چوویه‌. ئه‌گه‌ر خانمێ هزره‌ك بۆ دادگه‌ه و ناڤ رزاندنا خوه‌ د ده‌زگه‌هێن راگه‌هاندنێ دا كربا ماهوون دبێژن داكارت ڤێ ده‌ڤ پیسیێ بكه‌ت؟ ژبه‌ر هندێ دبێژم ئه‌ڤه‌ وه‌لاتێ سه‌یرستانێ یه‌ و هه‌ر ئه‌ڤه‌ مابوو بزاڤا گۆڕانێ نه‌كری!!

“به‌لكو شاشیێن ئێكی مفایێ بده‌ت هنده‌كێن دن”
سعودیا و ئیران دوو وه‌لاتێن مه‌زنێن جیهانا ئیسلامی و رۆژهه‌لاتا ناڤینن و هه‌ردوو وه‌لات سه‌ركێشیا دوو باسكێن ئیسلاما سیاسی سوونی-شیعی دكه‌ن، هه‌ر ل ده‌ركه‌فتنا مه‌زهه‌بێ شیعی هه‌تا ئه‌ڤرۆ ئیرانێ پشته‌ڤانیا هه‌ر بزاڤه‌كا شیعه‌یان كریه‌ چ ل سه‌ر ده‌مێ شاهاتیێ بت یان ل سه‌رده‌مێ شۆڕه‌شا ئیسلامی(1979)ێ بت و هه‌رده‌م ته‌هران بوویه‌ په‌ناگه‌هه‌كا ئارام بۆ لێقه‌ومایێن شیعه‌. لێ ل سه‌ر ده‌مێ كۆمارا ئیسلامی ره‌وش ب تمامی هاته‌ گوهۆڕین ژ په‌ناگه‌هیێ بوو هاریكار و هانده‌ر و ئارمانجا شۆڕه‌شێ ب ڕاشكاوانه‌ دا دیاركرن ئه‌و ژی هاورده‌كرنا شۆره‌شێ بوو. ل ده‌ستپێكێ كه‌یفا وه‌لاتێن كه‌نداڤا فارسی گه‌له‌ك هات و ب نه‌مانا رژێما شاهی شادبوون؛ چنكو رژێما شاهی چ رێزه‌ك ل وه‌لاتێن كه‌نداڤی نه‌ دگرت و ب تایبه‌ت سعودیا عه‌ره‌بی و پێن وێ كربوون د كولندكی دا و مینا پۆلیسه‌كێ ده‌ڤه‌رێ سه‌ره‌ده‌ری د گه‌ل جیرانێن خوه‌ دكر. ئیران ل سه‌رده‌مێ شاهی وه‌ك زلهێزه‌كا ده‌ڤه‌رێ یا بێ به‌ڤل دهاته‌ نیاسین و ده‌ما هه‌ر سێ گزیره‌تێن كه‌نداڤه‌ گرتین خوه‌ كپێن ژ ده‌وله‌ته‌كا كه‌نداڤی نه‌هات چنكو هه‌موویان سه‌نگێ خوه‌ به‌رامبه‌ری رژێما شاهی دزانی. لێ پشتی شۆڕه‌شێ هه‌ر تشت هاته‌ گوهۆڕین و ئیرانێ ئه‌و رۆلێ خوه‌ یێ به‌رێ ژده‌ست دا و ئه‌و ب سه‌ده‌مێ وێ سیاسه‌تا ده‌ستێوه‌ردانا كار و بارێن ده‌وله‌تێن جیران و هه‌روه‌سا وان وه‌لاتێن شیعه‌ مه‌زهه‌ب لێ هه‌ین. ئیرانێ ده‌ست ب پشته‌ڤانیا رێكخراوێن شیعه‌ كرن وه‌ك ل لبنانێ پشته‌ڤانیا بزاڤا ئه‌مه‌ل و حزب الله‌ و ل عێراقێ پشته‌ڤانیا حزبا ده‌عوه‌ و ل ئه‌فعانستان و پاكستانێ ژی هه‌ما رێك گرته‌به‌ر. پرانیا رێكخراوێن بووری ده‌ست د كریارێن تیرۆری دا هه‌بوو و ل سه‌ر ئاستێ جیهانێ ژی وه‌ك رێكخراوێن تیرۆرست دهاتن نیاسین و ب تایبه‌ت بزاڤا ئه‌مه‌ل و حزب الله‌. ل سالێن هه‌شتیان دا ستێرا ئیرانێ د ڤه‌ژاندنا ئیسلاما سیاسیا شیعی دا یا گه‌ش و دیار بوو و چه‌ندین كریارێن تیرۆریست ل سه‌ر ئاستێ جیهانێ ئه‌نجامدان ژ وان ده‌ست ب سه‌ردا گرتنا سه‌فاره‌تا ئه‌مریكا و ل 1986 و 1987ێ ل وه‌رزێ حه‌جێ خوه‌نیشاندا ل مه‌كه‌هێ و 1989 تیرۆركرنا قاسملۆی و هه‌ڤالێن وی ل پایته‌ختێ نه‌مسا و په‌قاندنا سه‌ناگۆیا جۆهیان ل بیونیس-ئاریس 1994 و چه‌ندین كریارێن دن. ژ ئه‌گه‌رێن وێ سیاسه‌تا تۆندڕه‌وا ئیرانێ گرتی به‌ر پشته‌ڤانیا ده‌وله‌تێن رۆژئاڤایی و ب تایبه‌ت ئه‌مریكا ژ ده‌ستدا و وه‌ك وه‌لاته‌كێ باسكێ خربكار(میحور الشر) هاته‌ نیاسین و كه‌فته‌ به‌ر عمبارگۆیا ئابووری و سڕكرنا پارێن رژێما شاهی د بانكێن ئه‌مریكی و رۆژئاڤایی دا و هه‌روه‌سا شه‌رێ عێراقێ و ئیرانێ بوون سه‌ده‌م ئیران پێگه‌هێ خوه‌یێ ستراتیژیك ل ده‌ڤه‌رێ ژ ده‌ست بده‌ت. ب پاشدا چوونا ئیرانێ رۆلێ سعودی بلند بوو و ب تایبه‌ت پشتی كریزا ئه‌فغانستانێ، هه‌رچه‌نده‌ پشته‌ڤانیا سعودی بۆ رێكخراوێن سوننه‌ مه‌زهه‌ب ناهێته‌ مانده‌ل كرن و ب تایبه‌ت باسكێ ئیخوان و وه‌هابی ل سه‌رانسه‌ری جیهانێ و ده‌رگه‌هێن خوه‌ بۆ سه‌ركردێن وان هێلابوو ل تاق و هه‌روه‌سا پێگه‌هێ خوه‌ وه‌لاك وه‌لاتێ هه‌ردوو جهێن پیرۆز مه‌ككه‌ و مه‌دینه‌ د به‌لاڤكرنا ئیسلاما تۆندڕه‌و دا بكار دئینا و ب تایبه‌ت ل ئێكه‌تیا سۆڤیه‌تا به‌رێ و پاره‌كێ مشه‌ بۆ دهنارت ب هێجه‌تێن پارستنا شوونه‌ارێن ئیسلامی ل وه‌لاتێ سۆڤیه‌تێ. ل وی ده‌می دا ئه‌مریكا و رۆژئاڤا ب گشتی چاڤێن خوه‌ ل بزاڤێن سعودی دنقاندن و ئه‌وژی ژبه‌ر رێگرتن بوو ل به‌ره‌یا سۆڤیه‌ت پارێزل ده‌ڤه‌رێ و هه‌روه‌سا ده‌رپه‌راندنا سۆڤیه‌تێ ژ ئه‌فغانستانێ. ب ڤی ده‌ستوداری ئیران و سعودیه‌ بوونه‌ مۆلگه‌هێن هزرا تۆندڕه‌وا ئیسلامی و هه‌ر ئێك ژ ڤان وه‌لاتان ته‌ڤنێ ئیسلاما سیاسی ل گۆڕ خوه‌سته‌كێن خوه‌ دانه‌ خه‌بتاندن بێی هزرێ د پاشه‌رۆژا ئاسیشا ده‌ڤه‌رێ دا بكه‌ن. سعودیا و ئیران وه‌ك دوو باسكێن هه‌ڤ دژ د به‌ریكانێ دابوون كانێ كی دێ زۆڕا یێ دن به‌ت تا روودانێن 11. 09. 2001ێ كو بۆ سه‌ده‌ما هاوكێشه‌ د به‌رژه‌وه‌ندیا ئیرانێ دا لار ببت، ب سه‌ده‌ما هندێ كو ژ 18 كه‌سێن هێرشی نیۆیۆركێ كرین پازده‌ سعودی بوون و هه‌موو ژی ئه‌ندامێن رێكخراوا تیرۆرستا قاعده‌ بوون و قاعده‌ ژ دروستكرنا ده‌زگهێ هه‌والگیریا سعودیێ بوون. دیرۆك وه‌سا دیار دكه‌ت كو ئیران و سعودیا مۆلگه‌ه و كارخانێن دروستكرنا تیرۆرستانن و ب ڤان كریارێن خوه‌ جیهان ته‌ڤ ئانیه‌ سه‌ر وێ باوه‌رێ كو دڤێت سه‌روكانی ل هزرا تۆندڕه‌وا ئیسلامی بهێنه‌ هشك كرن، ئه‌گه‌ر چی ئه‌ڤ هوشداریه‌ پیچه‌كێ یا كراس كریه‌ لێ بۆ ژیرمه‌ند و یێن داڤ و ئۆینێن سیاسه‌تێ دزانن مه‌ره‌م ژێ سعودیا و ئیرانن. ئه‌ڤ ئاریشا نوكه‌ د نابه‌ینا سعودیێ و ئیرانێ دا روودای ب سه‌ده‌ما بدارڤه‌كرنا نه‌مر ئه‌لنه‌مرێ شیعی ژ لایێ سعودیا ڤه‌ ئه‌و “داڤه‌ یا پشتا حێشترێ قراندی” و پشتی هه‌ردوو وه‌لات ژ ده‌رڤه‌ی وه‌لاتێن خوه‌ ژ شه‌رێ هه‌ڤ حسویر بووین و چ لایه‌نیگرێن وان ل عێراق، سووریا، لبنان، ئه‌فغانستان و یه‌مه‌نێ نه‌شیاین چكۆكان ل ئێك بشكێنن. ب دارڤه‌كرنا نه‌مر ئه‌لنه‌مری ده‌ستپێكا روو ب روو بوونا هه‌ردوو وه‌لاتێن هانده‌ر و پشته‌ڤانێن تیرۆرێ ل سه‌ر ئاستێ جیهانێ دێ بته‌ سه‌ده‌م كو كریارێن تیرۆرستی ل سه‌ر ئاستێ جیهانێ كێم ببن و پشته‌ڤانیێ ژ ده‌ست بده‌ن و ئێدی ئه‌و نه‌خشێ ئه‌مریكا و رۆژئاڤا بۆ رۆژهه‌لاتا ناڤین كێشای دێ هێدی هێدی بیته‌راستی. چنكو ئه‌ڤ شه‌ره‌ ئه‌گه‌ر نه‌بت شه‌ره‌كێ راستی ژی لێ دبت سه‌ده‌مێ هندێ كو ئالۆزی و نه‌ئارامی بكه‌ڤته‌ ته‌ڤنێ جڤاكیێ هه‌ردوو وه‌لاتان و سهانه‌تا وان ل جه‌م باسكێ سوونی-شیعی لاواز ببت. ئه‌ڤه‌ ژی باشترین ده‌لیڤه‌یه‌ بۆ به‌ره‌یێ لیبه‌رال و مرۆڤ په‌روه‌ر ل ده‌ڤه‌رێ رۆلێ خوه‌ بله‌یزت و ئێدی رێك بۆ هشك كرنا سه‌ره‌كانیێ ل تۆندڕه‌وێن ئیسلاما سیاسی دێ یا ڤه‌وژارتی بت.
4. 01. 2016

پرسیار ژ دانعه‌مره‌كی كرن: “ته‌ عه‌مره‌كێ درێژ یان ته‌ سه‌ربۆڕ؟” دانعه‌مری به‌رسڤ دا و گوت:” هه‌كه‌ من عه‌مرێ درێژ هه‌بت، دێ سه‌ربۆڕ هه‌بن”؛ ژ ڤێ په‌ندا پێشیان دیار دبت كوده‌م بارمته‌یه‌(كه‌فیله‌) بۆ په‌یدا بوون و دیار بوونا هه‌ر تشتێ نخافتی. به‌ری چه‌نده‌كێ من گوتاره‌ك ل سه‌ر ئه‌ردۆغانی نڤێسیبوو و من گوتبوو: ئه‌ردۆغان یێ چوویه‌ د همبێزا ئه‌تاتوركی دا و یێ سیاسه‌تا ئه‌تاتوركی ب كراسه‌كێ ئیسلامی و ب زمانه‌كێ نه‌رم په‌یاده‌ دكه‌ت و دوژمنێ سه‌رسه‌ختێ پرۆسا ئاشتیێ یه‌. ناهێته‌ مانده‌ل كرن كو سیاسه‌تا ئه‌ردۆغانی یا ئابووری یا سه‌ركه‌فتی بوو و توركیا گه‌هانده‌ ئێك ژ وه‌لاتێن گ 20 یێن جیهانێ كو باندۆره‌كا مه‌زن ل سه‌ر ئابوورێ جیهانێ هه‌یه‌. لێ به‌رامبه‌ر پرسێن ناڤخوه‌یی و ب تایبه‌ت پرسا كوردی ل باكوور هشكاتیه‌كا بێ وێنه‌ ئه‌نجام دده‌ت و یێ ل سه‌ر ڤێ سیاسه‌تا هشكا خوه‌ یێ به‌رده‌وامه‌ و ئه‌ڤرۆ باژێرێن باكوورێ كوردستانێ كرینه‌ مه‌یدانا جه‌نگه‌كا پڕی قڕێژ و چ ئاسۆیێن هێوور بوونێ دیار نینن. هه‌رچه‌نده‌ فه‌رسه‌ندا ئاشتیێ هه‌بوو لێ چنكو ئه‌ردۆغان سیاسه‌تا ماسكی په‌یاده‌دكه‌ت و دخازت ب ڤێ تۆند وتیژیێ تۆلا هلبژارتنیێن خزیرانا 2015ێ ل گه‌لێ كورد ڤه‌كه‌ت و پشتی سیاسه‌تا خوه‌ یا چۆك شكاندنێ ب سه‌رێ گه‌لێ كورد دا ب سه‌پینت و پاشی ل گۆڕه‌ی خوه‌سته‌ك و مه‌رجێن وی پرۆسا ئاشتیێ ده‌ستپێ بكه‌ت. ئه‌ڤ سیاسه‌تا ئه‌ردۆغان نوكه‌ په‌یاده‌ دكه‌ت به‌ری وی ژی حوكمه‌تێن توركی هه‌ر ئه‌ڤ قه‌وانه‌ لێددا و هه‌ر پێشه‌نگێن گه‌لێ كورد دهاتنه‌ گونه‌هباركرنێ، هه‌چكو مه‌ ئاخا وان داگیركربت!! راسته‌ هه‌ده‌پ توشی شاشیان بوویه‌ و نه‌دهات خاستن وێ فه‌رسه‌ندێ(پشتی هلبژترتنێن حزیرانا 2015) ژ ده‌ست بده‌ت و بلا وێ جارێ ژ قه‌ندیلی ڤارێ ببا و به‌لكو قه‌ندیل نه‌چار بكرا كو ئه‌ڤ فه‌رسه‌ند ژ ده‌ست نه‌چووبا، ژیرمه‌ندیا سیاسی ئه‌وه‌ تو فه‌رسه‌ندا ب ئافرینی و ژ ده‌ست نه‌ده‌ی؛ مخابن دیرۆكا بزاڤا كوردی به‌ره‌ڤاژی ڤێ چه‌ندێ یه‌ و ل داویا هه‌ر كێشه‌كی ئه‌م بووینه‌ “پالێن پووشی”. توركیا ژ لایێ سیاسه‌تا ناڤخوه‌ ڤه‌ نه‌هاتیه‌ گوهۆڕین و ب تایبه‌ت به‌رامبه‌ری كێشا ره‌وایا گه‌لێ كورد به‌لێ چنكو پارسه‌نگا هێزا ئه‌ڤرۆ ل ده‌ڤه‌رێ ل به‌ر بارۆڤه‌كا تژی ئانكوَیه‌ و پتر ده‌وله‌تێن لۆكاڵی رۆلی دبینن ژ زلهێزێن جیهانی و زلهێزێن جیهانی ب مه‌به‌ست ڤێ سیاسه‌تێ برێڤه‌ دبن و مه‌ره‌مێن سترتیژیك ل پشتن و دئاینده‌كێ دوور دا وێ ئه‌ڤ مه‌ره‌مه‌ دیار بن كو بۆ دامه‌زراندنا جیهانه‌كا دووری هزرا رادیكالێن ئیسلامی و نه‌توه‌یی یه‌ كو ئه‌ڤ هزره‌ سه‌ره‌ كانیێن په‌یداكرنا رادیكلانه‌ و هندی ئه‌ڤ هزره‌ د ناڤ جڤاكێ دا خودان باندۆر بن، ئه‌ڤ ره‌شه‌ كوژیا تائیفی و ئتنی دێ یا به‌رده‌وام بت. ئه‌ردۆغان ژ هه‌موو سیاسه‌تڤانێن رۆژهه‌لاتی ڤێ چه‌ندێ باشتر دزانت و یێ رێگریێ لێ بكه‌ت ژی تنێ كوردن و پرۆژێ كوردان یێ ده‌وله‌ت بوونێ یه‌ و ئه‌ڤ پرۆژێ كو رۆژئاڤا و روسیا ژی پشته‌ڤانیێ لێ دكه‌ن. ژبه‌ر ڤێ چه‌ندێ یه‌ هوسا یێ شه‌پلی و تۆپز ل كه‌ندال دئاخڤت و گه‌فێن ژ قالبی خوه‌ مه‌زتر دكه‌ت جار ل روسیا و جار ل كوردان و هه‌موو سۆز و ژڤانێن داینه‌ جیران و كوردان كو توركیایه‌كا جیران خوه‌ش و دێ كێشا كوردی چارسه‌ر كه‌تن، لێ چ هاته‌ شوونا وان سۆزێن قه‌په‌ و مه‌زن؟ ل گه‌ل سوریا هه‌ما بێژه‌ یا دشه‌ریدا و ل گه‌ل عێراقێ و ئیرانێ دشه‌ره‌كێ تائیفی دا و ل گه‌ل روسیا ژی دیاره‌ ژ خوه‌ پرسا سنووری د گه‌ل ئه‌ورۆپا و یۆنان و بۆلگاریا هه‌ر نه‌كه‌!! پێشڤه‌چوونا كێشا كوردی ل باكوور و رۆژئاڤا و باشوور ئه‌ردۆغان توشی هیستیریایێ كریه‌ و ئه‌ڤا هه‌تا نوكه‌ خوه‌ ل پشت په‌ردا ئولی و دیمۆكراسیێ ڤه‌شارتی، ئێدی هه‌وو شیا ب ڤه‌شێرت و ماموَستا و رێبه‌رێ خوه‌ دیاركر كو هیتله‌ره‌!! ماده‌م مامۆستایێ وی هیتله‌ره‌ شوونوكا وه‌رن دا فاتحێ ل سه‌ر پرۆسا ئاشتیێ بخوینین.
2. 01. 2016

چه‌ندد رۆژه‌كێن ماین دێ خاترێ ژ ساله‌كێ خازین و پێشوازیا ساله‌كا نوو كه‌ین و مه‌ ساله‌كا پری ئالۆزی و قه‌یران بڕێكر و گه‌له‌ك گه‌فێن جدی ل سه‌ر حكومه‌تا هه‌رێما كوردستانێ و ئه‌زموونا هه‌رێمێ دیاربوون كو به‌ری هینگێ كێم كه‌سان هه‌ست پێ كربوو و پتریا ڤان گه‌فان ژ ئه‌گه‌رێ نه‌بوونا ئه‌جندایه‌كا كوردستانی بوو بۆ به‌رسینگ گرتن و پاشڤه‌برنا ڤان گه‌فان. گه‌فێن ده‌ره‌كه‌ نۆرماله‌ هه‌بن و چ وه‌لات به‌ده‌ری ڤێ چه‌ندێ نینن لێ گه‌فا ژ هه‌موویان بژانتر كێشێن ناڤخوه‌یی و ناڤمالا كوردستانێ یه‌. هه‌رچه‌نده‌ ده‌ما گه‌فێن ده‌ره‌كه‌ خۆرت دبن و ببن هه‌ڕه‌شه‌ ل سه‌ر مانا هه‌رێمێ كێشێن ناڤخوه‌یی سست دبن و دبته‌ سه‌ده‌ما مكۆم بوونا ئێكرێزیا ناڤخوه‌یی لێ مخابن ل كوردستانێ ئه‌ڤ یه‌كه‌ به‌رۆڤاژی كه‌فته‌ وارێ پراكتیزه‌كرنێ. مه‌ گوت گه‌فێن ده‌ره‌كه‌ نۆرماله‌ هه‌بن و باوه‌ر ناكه‌م چ ده‌مان ئه‌ڤ گه‌فه‌ سست ببن یانژی نه‌مینن، لێ خوه‌ش به‌ختانه‌ ل سه‌ر گه‌فكێ ژ ڤان جیهان هه‌موو پشته‌ڤانێ مه‌یه‌ ئه‌وژی گه‌فا داعشه‌ چنكو داعش نه‌ته‌نێ گه‌فه‌كا هه‌رێمێ یه‌ به‌لكو ل سه‌ر ته‌ڤایا جیهانێ گه‌فه‌كا جددیه‌ و ب بێ مننه‌تی شه‌ری ل گه‌له‌ك به‌رۆكان دكه‌ت. دبت بۆ گه‌له‌ك كه‌سان دعش و هزرا داعشێ د نامۆ بن لێ یێ پیچه‌كێ لاپه‌رێن دیرۆكێ ڤه‌ده‌ت دێ بینت كو ئه‌ڤ داعشه‌ هه‌ر ژ ده‌ستپێكا ئیسلامێ هه‌بووینه‌ و رۆژانه‌ ل مزگه‌فتان بانگه‌ش بۆ ڤێ هزرێ دهێته‌ كرن و ژبه‌ر ڤێ چه‌ندێ یه‌ ژناڤبرنا وێ ب زه‌حمه‌ته‌ و نه‌ په‌یاسه‌كا ئێڤاریانه‌ ل به‌ر لێڤێن رووبارێ سین ل پاریسێ و ئه‌ڤ شه‌ره‌ دێ گه‌له‌ك ڤه‌كێشت و ئه‌ڤه‌ دوو ساله‌ جیرانێن مه‌نه‌ لێ چ تۆڤ جیران!! پار داعش بوو سه‌ده‌مێ مه‌زترین كاره‌ساتا برایێن مه‌ یێن ئێزدی و مه‌سیحی هه‌روه‌سا به‌رده‌وام هێرشێ دكه‌ته‌ سه‌ر سنوورێن هه‌رێمێ و كوردستان ل گه‌ل داعشێ د شه‌ری دایه‌ و ژبلی د گه‌ل حكومه‌تا ناڤه‌ندی دا د شه‌ره‌ك دن دایه‌ ئه‌و ژی پرسا ماددێ 140 و بڕینا بۆدجا هه‌رێمێ و فرۆتنا په‌ترۆلێ و چه‌ندین پرسێن دی كو ژ هه‌موو لایه‌نان ب تایبه‌ت ئه‌وێن د حكومه‌تێ دا، دهات خاستن ب ئێك ده‌ست ل دژی ڤان گه‌فان راوه‌ستا بانه‌ و كۆ ده‌نگیا كوردان ببایه‌ سه‌ده‌مێ كێمكرنا وان گه‌فان. د گه‌رمیا ڤی شه‌ری دا و هه‌بوونا دێوێ داعش بزاڤا گۆڕان مه‌نگه‌نێ روودانان به‌ره‌ڤ ئاقارێ گه‌رمكرنا كێشێن ناڤخوه‌یی بر ب هێجه‌تێن بێ بنه‌ما كو دشیاندا بوو ل سه‌ر مێزێن دان و ستاندنێ بهێنه‌ چاره‌سه‌ر كرن. نه‌به‌رهه‌ڤیا بزاڤا گۆڕان بۆ چاره‌سه‌ر كرنا كێشین ناڤخوه‌یی ب رێكا دان و ستاندنێ ره‌وشا ناڤمالا كوردستانێ به‌رامبه‌ری گه‌فێن ده‌ره‌كه‌ لاسه‌نگی په‌یدا كریه‌ و ئه‌ڤ پشته‌ڤانیا ناڤده‌وله‌تی بۆ هه‌رێمێ ل شه‌رێ دژی داعشێ مرۆڤ دترسیت ئێدی نه‌مینت یان ژی ل دووماهیكا شه‌ری ئه‌م ده‌ست ڤاله‌ بزڤرین. ئه‌ڤه‌ هه‌موو ب سه‌ده‌مێ نه‌ ئیكرێزیا مالا كوردا. ئه‌ڤه‌ ئه‌م یێ به‌ره‌ف ساله‌كا نوو دچین و كێشێن مه‌ د كه‌ل حكومه‌تا ناڤه‌ندی نێزیكی بن به‌ست بوونێ نه‌ و قه‌یرانا دارایی كو ئه‌وژی ژ سه‌دا نۆت حكومه‌تا ناڤه‌ندی به‌رپرسه‌، ڤه‌رێژا وێ رۆژ بۆ رۆژێ ل سه‌ر ته‌خا ناڤنجی یا گرانتر دبت و ژبلی كۆمه‌كا كێشێن دن كو ئێكسه‌ر په‌یوه‌ندی ب ژیارا وه‌لاتیان ڤه‌ هه‌یه‌، ئه‌گه‌ر لایه‌نێن سیاسی و ب تایبه‌ت بزاڤا گۆڕان نه‌هێته‌ سه‌ر وێ باوه‌رێ كوتنێ ب كۆده‌نگیا كوردان و ئێكرێزیێ دێ هه‌رێم ژ گه‌فێن ده‌ره‌كه‌ هێته‌ پاراستن و كێش و قه‌یران دێ هێنه‌ چاره‌سه‌ر كرن و به‌رۆڤاژی ژی دێ گه‌فێن ده‌ركه‌ و كێش و قه‌یران ئه‌زموونا هه‌رێما كوردستانێ دێ گه‌هینن سه‌ر هه‌رزێلا هه‌رفتنێ و هینگێ هه‌موو دێ شاپه‌ر شكه‌ستی مێزه‌ی پاشه‌رۆژا هه‌رێمێ كه‌ن.

ئه‌ڤه‌ وانه‌كا ب هه‌روه‌یا ئه‌ڤینێ یه‌، بۆ كه‌سێن دل ئاڤ ئاڤۆك و پێلدار كو چو جاران دلێن خوه‌ ژ ئه‌ڤین و وه‌فایێ نه‌هێلن ڤالا
هه‌لبه‌ست ئه‌و خاتوونا ئه‌فلاتۆنی ژ كۆمارا خوه‌ ده‌ركری و هه‌یتی ئاسۆیا به‌ردریایا ده‌می كری و ئۆلان هه‌ڤسارێ خوه‌ ل ستووكوركا وێ ئالاندی و دا ل دووڤ لێدانا ته‌مبوورا وان ئاوازان بژه‌نت و ئه‌گه‌ر نه‌، ئه‌وا ئه‌فلاتۆنی ب سه‌رێ ڤێ په‌ریا نازك و خه‌مره‌ڤین ئینای دا گۆڤه‌ندا یار گۆزه‌لێ.. . گۆزه‌لێ بت. لێ خوه‌شبه‌ختانه‌ مرۆڤێن هه‌ست نازك و دلێن ب ئه‌ڤینێ حه‌مه‌ر بووین و بێی ئه‌ڤین نه‌شێن مه‌له‌ڤانیا د ده‌ریا زه‌مه‌نی دا بكه‌ن و د هه‌موو سات و گاڤێن زه‌مه‌نی دا ژبلی ئه‌ڤینێ، ئه‌ڤجا ئه‌و ئه‌ڤین یا یاره‌كا گه‌رده‌ن ب خال و دێم كه‌ڤی و خودانا گرنژینێن ئه‌فسانه‌یی بت، یان ژی ئه‌ڤینا شه‌نگه‌ وه‌لاتی بت و. .. یان ژی ئه‌ڤینا خودایی بت و سۆفیێ دیتنا رۆناهیا خودایی بت و بزاڤكرن بت د وێ رۆناهیا ئه‌زه‌لی دا كو مینا مه‌لایێ جزیری و سه‌ردارێ هه‌موو سۆفیان مه‌نسوورێ حه‌لاج بت و هه‌تا د وێ رۆناهیێ دا ب بهوژت و ببته‌ پشكه‌ك ژ وێ رۆناهیێ. هه‌لبه‌ست ئارامگه‌ها دلێن ب ئه‌ڤینێ حه‌مه‌ر بووینه‌ و ل هه‌ر سه‌رده‌مه‌كی ب كه‌له‌بچه‌ و خه‌فك و داڤێن قانوون و رێسایێن ده‌می ناهێته‌ خه‌فك كرن و خوه‌ راده‌ستی چو كه‌سه‌كی ناكه‌ت و ئالایێ یاخیبوونا وێ هه‌ر تم بلنده‌ و پێل دده‌ت و شه‌كاوه‌یه‌ و هه‌ر ژ به‌ر ڤێ نه‌قۆله‌یا وێ یه‌، جۆن كۆتۆی ب حه‌سره‌تڤه‌ گۆتیه‌: (ئه‌ز دزانم تو یا پێدڤی، به‌لێ ژ به‌ر چ نزانم) نه‌قۆله‌یی و یاخیبوونا هه‌لبه‌ستێ وه‌ كریه‌ چو پێناسا نه‌په‌ژرینت و هه‌موو كه‌س ب تایبه‌ت هه‌لبه‌ستڤان سێوراندنه‌ و به‌رده‌وام ل سه‌رگه‌ردانیه‌كا ئه‌به‌دی دا كرنه‌ رێڤنگێن یاخی، به‌لێ ب وه‌فا و دلێن نازكێن وان ب ئه‌ڤین و وه‌فایێ ڤه‌ هاتنه‌ خمخماندن و تو نكاری هه‌لبه‌ستڤانه‌كی ببینی كو ئه‌ڤ هه‌ردو خسله‌ته‌ ل ده‌ف نه‌بن و هه‌لبه‌ستڤانێ مه‌ یێ ب ئه‌ڤین و وه‌فایێ و دلنازكیێ به‌رنیاس هه‌لبه‌ستڤان درباس مسته‌فایه‌ كو وه‌كو هه‌لبه‌ستڤانێن سۆفی ئه‌ڤین و وه‌فا كرینه‌ هێڤینێ هه‌لبه‌ستێن خوه‌ و د ڤی بیاڤی دا گه‌له‌ك هه‌لبه‌ستێن كو ب بۆرینا ده‌می وه‌كو هه‌موو سۆفیان دێ هه‌رمینن هه‌ستان ببزڤینن و وانێن عه‌شق و ڤیانێ و وه‌فایێ دده‌ته‌ به‌ره‌بابێن بهێن، وه‌كو چاوان ئه‌م ئه‌ڤرۆ عاشقێن هه‌لبه‌ستێن جزیری و حه‌لاجێ شه‌هیدین. ته‌ڤنێ هه‌لبه‌ستێن كاك درباسی ب ڤێ دووانێ (ئه‌ڤین، وه‌فا) هاتیه‌ خه‌ملاندن و مرۆڤی ل گه‌ل بایێ په‌یڤێن نازك یێن ب وێنه‌یێن هه‌لبه‌ستی هاتینه‌ وێنه‌كرن، لێ ب ره‌نگه‌ك هه‌ستی(حسی) وه‌ك د ڤێ كورته‌ هه‌لبه‌ستێ دا ڤه‌كری، لێ پڕ ب وه‌فا و ژ یارا خوه‌ ناغه‌یددت، هه‌ر چه‌نده‌ ل ژڤانان ناهێت و ما ئه‌گه‌ر یار ل ژڤانێن خوه‌ ئاماده‌ ببت، ئه‌رێ گه‌لۆ هنگی دێ چاوا هه‌ست فیریێن و هلباسكی چیایێ ئافراندنێ بن؟ ب حه‌سره‌تڤه‌ هه‌لبه‌ستڤان پشتی چه‌ندین ژڤان بووینه‌ ستڤانكێن ده‌م كوشتنێ، لێ ئه‌ڤ سه‌ردا برنه‌ و یاری ب هه‌ستان كرن ل جه‌م هه‌لبه‌ستڤانی چو باندۆرێ ناهێلن و هه‌ر ل رێیا ئه‌ڤین و وه‌فایێ یێ رۆكومیه‌، چنكو ئه‌ڤین ژ هه‌ر تشی بلندتر و ببهاتره‌ ل جه‌م هه‌لبه‌ستڤانی و روو دكه‌ته‌ یارا خوه‌، ئه‌وا ئه‌و ئینایه‌ سه‌ر رێچا سۆفیێن عه‌شقێ و دبێژت:
هه‌كه‌ ل دویڤ
ژڤانێن ته‌ بت
ب ڤی داریڤه‌
دێ بمه‌ به‌ستی و
تو هه‌ر نائێی
هه‌تا ل سه‌ر پرا سیراتێ
ئێكدو ببینن.
نه‌خێر به‌نده‌مان و نه‌هاتن سالۆخه‌تێن یارانه‌ و ژڤان تنێ د خه‌یال و هه‌ستێن هه‌لبه‌ستڤانان دا بها هه‌یه‌ و ئاماده‌ بوون د خه‌یالا وان دا نینه‌، مێزه‌كه‌نه‌ وه‌فا و ئه‌ڤینا سۆفیێ دلپاقژێ مه‌، درباسێ ب عه‌شقێ فرشك بووی و ل سه‌ر رێیا سۆفیێن عه‌شقا بێگه‌رد بوویه‌ ده‌روێشێ ئه‌ڤین و راستیێ هه‌رچه‌نده‌ لیسته‌كا ژڤانان دایه‌، لێ ل چو ژ ڤان ژڤانان ئاماده‌ نه‌بوویه‌. ئه‌ڤ هه‌ستێن ده‌روێشانه‌ و عه‌شقا پیرۆز، نێزیك بوونه‌ ژ خه‌مێن حه‌لاجێ شه‌هید كو هندی دلێ وی كار دكر ژ عه‌شقا خوه‌ نه‌هاته‌ خوارێ و هه‌ر ئالۆده‌یێ وه‌فایا عه‌شقا خوه‌ بوو، هه‌ر ل سه‌ر ڤێ رێ كاك درباس كه‌فتیه‌ داڤێن ئه‌ڤین و وه‌فایێ و ته‌شیا عه‌شقا راسته‌قینه‌ لب دئێخت و بانگ ل وێ په‌ریا ئه‌و ب داڤێن عه‌شقه‌كا پاقژ ڤه‌ گرێدای و وی ژی، ب دله‌كێ بێگه‌رد و زه‌لال مینا رۆندكێن دلێن سه‌ر ب عه‌شقا خوه‌ ڤه‌ناین یێن رێیا به‌نده‌مانێ هلبژارتی و قه‌ت نه‌ ده‌م و نه‌ زه‌مه‌ن هیڤیێن گه‌هشتنا یارێ ل دلێ وی ناچرمسینن و دمینن گه‌ش و پڕ ب هیڤی و دبێژت:
ب ڤی داریڤه‌
دێ بمه‌ به‌ستی و
تو هه‌ر نائێی
هه‌تا ل سه‌ر پرا سیراتێ
ئێكدو ببینن.
ئه‌ڤه‌ وانه‌كا ب هه‌روه‌یا ئه‌ڤینێ یه‌، بۆ كه‌سێن دل ئاڤ ئاڤۆك و پێلدار كو چو جاران دلێن خوه‌ ژ ئه‌ڤین و وه‌فایێ نه‌هێلن ڤالا و ببن گیرودێن ئه‌ڤین و وه‌فایێ.

بزاڤا رزگاریخازا كوردی ب درێژیا دیرۆكا خوه‌ هه‌ر بزاڤ كریه‌ كو پرسگرێكا كوردی ل گه‌ل ده‌وله‌تێن داگیركه‌ر ب رێكێن ئاشتیانه‌ بهێته‌ چاره‌سه‌ركرن و ژ نه‌چاری ده‌ست دایه‌ چه‌كی؛ ئانكو شۆره‌شا چه‌كداری تنێ ریكه‌ك بوو بۆ دانپێنان ب مافێن كوردان و هه‌بوونا وان. مرۆڤ دكارت بێژت گرتنه‌ به‌را رێكا دیالۆگێ سیمایێ ته‌ڤ شۆره‌شێن كوردستانێ یه‌ ئه‌ڤه‌ وێ ناگه‌هینت كو ژ نه‌چاریه‌ به‌لكو ب مه‌ره‌ما كێم كرنا زیانایه‌ ل سه‌ر خه‌لكێ كوردستانێ. مه‌ ل باشوورێ كوردستانێ د ڤی بیاڤی دا سه‌ربۆره‌كا پری واته‌دار هه‌یه‌ و شۆره‌شا كوردی چ ل سه‌رده‌مێ شۆره‌شا ئه‌یلولێ(1961) و چ ل سه‌ر ده‌مێ شۆره‌شا نووی(1976) به‌رده‌وام رێكا دانوستاندنێ ل گه‌ل به‌غدا گرتیه‌ و هێشتا ئه‌ڤرێبازه‌ یا به‌رده‌وامه‌. هه‌رده‌ما ده‌لیڤێن ئاشتیێ هه‌بت، ب چ ئاوایا نه‌ره‌وایه‌ ده‌نگێن شه‌رخازان ب سه‌ر ده‌نگێن ئاشتیێ بكه‌ڤن. ل باكوورێ كوردستانێ پشتی هه‌لبژارتنێن خزیرانێ(1. 07. 2015) ئه‌ڤ ده‌لیڤه‌ بۆ كوردان چێبوو و ئه‌ڤه‌ جارا ئێكێ بوو كورد مینا هێزا چاره‌مین د په‌رله‌مانێ توركیا دا جهێن خوه‌ بگرن و هه‌موو چاڤدێرێن سیاسی ل وێ باوه‌رێ بوون كو چاره‌سه‌ریا پرسگرێكا كوردی كه‌ته‌ قۆناغا چاره‌سه‌ریێ و ئێدی ده‌نگێ چه‌كان ل باكوورێ كوردستانێ دێ بێ ده‌نگ بن. مخابن سیاسه‌تمه‌دارێن هه‌ده‌پێ ب ژیرمه‌ندانه‌ سه‌ره‌ده‌ری ل گه‌ل ڤێ ره‌وشێ نه‌كرن و كه‌تنه‌ بن باندۆرا باسكێ تۆندڕه‌وێ قه‌ندیلی ڤه‌(په‌كه‌كێ) و پشكداری د حكومه‌تا نوو یا توركی دا نه‌كرن. ژ ده‌ستدانا ڤێ ده‌لیڤێ ره‌وشا باكوورێ كوردستانێ ڤه‌گه‌رانده‌ سالێن 1990ێ و جاره‌كا دن زمانێ شه‌ری وگه‌فا ل لایێ هه‌ردوو لایان ب سه‌ر زمانێ عه‌قلی و دان و ستاندنێ كه‌فت و ب تایبه‌ت پشتی هه‌ده‌پێ ئێك لایانه‌ و ب هاندانا په‌كه‌كێ خوه‌سه‌ریا دیمۆكراتیك راگه‌هاندی بێی كو ل گه‌ل حكومه‌تا ناڤه‌ندی(توركیا) رێككه‌فتنێ بكه‌ت. ئه‌ڤ پێنگاڤا بێ به‌رپرسیارانه‌ هێجه‌ته‌كا هنگڤكری بوو بۆ حكومه‌تا توركی و ب تایبه‌ت سه‌رۆكێ توركیا ئه‌ردۆغانی كو ل سه‌ر ئاستێ ناڤده‌وله‌تی سویێ توركیا ل سه‌ر پرسا داعش و پشتا خوه‌ دانا علمانیه‌تا ده‌وله‌تێ هاتبوو شكاندن و ناڤ رزی ببوو، جاره‌كا دی به‌رێ عمبارا چه‌كێ خوه‌ بدن كوردستانێ و تۆلا هه‌لبژارتنێن خزیرانێ ژ وه‌لاتیێن كوردستانێ ڤه‌كه‌ن. ده‌ما له‌شكه‌ر كه‌فته‌ كۆلانێن باژێرێن كوردستانێ و شه‌ر كه‌فتی ناڤ باژێران ژ هه‌ده‌پێ دهات خاستن ده‌مل ده‌ست وه‌ك ناڤ به‌ینكار كه‌فتبا گۆڕه‌پانا خه‌باتێ و پشته‌ڤانیا پێنگاڤا خوه‌سه‌ریا دیمۆكراتیك كو “بوویه‌ خولی سه‌ریا شه‌ری” نه‌كر بایه‌ و ل دژ راوه‌ستابایه‌ و رێكا دان و ستاندنێ ل گه‌ل حكومه‌تێ گرتبا و پشتا خوه‌ بده‌ت قه‌ندیل و په‌كه‌كێ. شه‌رێ ناڤ باژاران نه‌ د به‌رژه‌وه‌ندیا كوردان دایه‌ و ئه‌ڤه‌ شاشیه‌كا ستراتیجی یه‌ هه‌ده‌پ و په‌كه‌كه‌ دكه‌ن و مۆدیلێ شه‌رێ ناڤ باژاران نه‌مایه‌ ب تایبه‌ت د ڤێ قۆناغێ دا كو رۆژهه‌ڵاتا ناڤین ل به‌ر داڕێتنا نه‌خشه‌ك دنه‌ و سایكس – پیكۆیه‌كا دن برێڤه‌یه‌ و چاڤه‌رێ دهێته‌ كرن كو دێ كورد خوه‌دی پێگه‌هه‌كێ باش بن و مینا سه‌رده‌مێ دارێتنا ل هه‌ڤ هاتنا سایكس – پیكۆی بێ ده‌ست كه‌ڤت نامینن. ئه‌ڤه‌ سه‌رده‌مێ دان و ستاندنێ یه‌ و ده‌وله‌تا توركی ئه‌ڤرۆ ژ هه‌ر ده‌مه‌كی پێتر پێدڤی ب ئاشتیێ هه‌یه‌ و سه‌ده‌م گه‌له‌كن یا ژ هه‌موویێ گرنگتر توركیا دخازت بچته‌ ناڤ ئێكه‌تیا ئه‌ورۆپی و بهێته‌ هه‌ژمارتن ئێك ژ به‌ره‌یا دیمۆكراتیك و ئه‌نتی ئیسلاما تۆندڕه‌و بۆ گه‌هشتنا ڤێ مه‌ره‌مێ توركیا یا ئاماده‌یه‌ هه‌ر تشتی بكه‌ت. ئه‌ڤ ژی رێ خوه‌ش كه‌ره‌ بۆ دان و ستاندنێ ل گه‌ل كوردان بۆ گه‌هشتنا چاره‌سه‌ر كرنا پرسا كوردی. ل ڤێره‌ ژ هه‌ده‌پێ دهێته‌ خاستن كو پشتا خوه‌ بده‌ت قه‌ندیلی و ئێك سه‌ر ل گه‌ل حكومه‌تێ

رۆژهه‌لاتا ناڤین د چ سه‌رده‌مێن خوه‌ دا وه‌كو نوكه‌ نه‌كه‌فتیه‌ به‌ربازاری و زلهێزێن جیهانێ ب ڤێ تداره‌كا شه‌ری دا نه‌قڕژیانه‌ ده‌ڤه‌رێ و ئه‌ڤ داقڕژیانه‌ بوویه‌ مه‌ترسی ل سه‌ر ئاشتیا جیهانی و هه‌ر چه‌نده‌ وه‌كو ئه‌و دبێژن یێن هاتین دوماهیێ ب تیرۆرێ بینن و سنووره‌كی بۆ تیرۆرا ئیسلاما سیاسی دانن؛ یان هه‌ر چ نه‌بت ژ هه‌ڤكێشا مه‌ترسیداریێ قۆتبڕ بكه‌ن. دبت هه‌تا ڕاده‌كی راستی د گوتنێن وان دا هه‌بت لێ یا گرنگ بۆ مه‌ ل هه‌رێما كوردستانێ دێ ژ ڤه‌رێژا ڤی شه‌ڕێ نیڤ جیهانی چ ب ده‌ست مه‌ كه‌ڤت و ئێته‌ شكه‌ڤا كوردی! ب تایبه‌ت توركیا وه‌كو بازه‌كێ چه‌نگ بریندار ب كاسۆیی ل ره‌وشێ مێزه‌ دكه‌ت و ب شه‌هره‌زایی و هێدی ته‌ڤی ڤی شه‌ری بوویه‌. ئه‌گه‌رێن ڤێ چه‌ندێ ژی ئه‌وه‌ توركیا سه‌ربۆر بۆ خوه‌ ژ شه‌رێ 2003ێ ل دژی سه‌ددامی گرتن و ژ ڤه‌رێژا وی شه‌ری حكومه‌تا هه‌رێما كوردستانێ وه‌ك دیفاكتۆ هاته‌ د ناڤ سیاسه‌تا جیهانێ دا و دانپێنان پێ هاتیه‌ كرن و وه‌كو ده‌وله‌ته‌كا سه‌ربخوه‌ سه‌ره‌ده‌ری ل گه‌ل دهێته‌ كرن و د ڤی بیاڤی دا رۆلێ سه‌رۆكێ هه‌رێمی رێزدار مه‌سعود بارزانی یێ به‌رچاڤه‌ و سه‌ره‌دانێن وی یێن مه‌كۆكی بۆ پایته‌ختێن بریار بده‌ستێن جیهانێ، ئه‌ڤه‌ ل سه‌ر ئاستێ ده‌رڤه‌ ول سه‌ر ئاستێ ناڤخوه‌ ژی په‌یاده‌كرنا سیاسه‌تا هه‌ڤپه‌ژراندن و دیمۆكراتیزه‌كرنا جڤاكێ كوردستانێ و دووركرن ژ هزرا تۆندڕه‌و ب ڤی ره‌نگی هه‌رێما كوردستانێ بوویه‌ مێرگا پێكڤه‌ژیان و ئارامیێ. ل ده‌مێ كو رۆژهه‌لاتا ناڤین بوویه‌ مێرگا هزرا تۆندڕه‌و و تیرۆرست و ژ هه‌ر لایه‌كی ڤه‌ قه‌ست دكه‌نێ. د شه‌رێ دژی سه‌ددامی دا توركیا زیان پێكه‌فتیا ئێكێ بوو ل ده‌ڤه‌رێ و ل سه‌ر سنوورێ وێ حكومه‌تا هه‌رێما رۆژ بۆ رۆژێ به‌ر ب سه‌ربخوه‌یا سیاسی دچت و پێشبینی دهێته‌ كرن پشتی ب داوی بوونا شه‌رێ دژی تیرۆرێ ده‌وله‌تا سه‌ربخوه‌یا كوردستانێ ل سه‌ر نه‌خشێ ئه‌تله‌سا جیهانێ جهێ خوه‌ بگرت، ئه‌ڤان سه‌ده‌مێن ل سه‌ری مه‌ ئانین زمان توركیا نه‌چار كریه‌ پێداچوونه‌كا نوو دوور ژ گیانێ كه‌مالیزم و ده‌مارگیریا نه‌ته‌وی سه‌ره‌ده‌ریێ ل گه‌ل ڤێ ره‌وشا ئالۆزا ته‌م گرتیا رۆژهه‌لاتا ناڤین بكه‌ت، كو هه‌ر چ نه‌بت سنوورێن خوه‌ ژ ڤێ بارۆڤێ بپارێزت. ل گۆڕه‌ی ڤێ دیتنێ توركیا سه‌ره‌ده‌ریێ ل گه‌ل حكومه‌تا هه‌رێما كوردستانێ دكه‌ت و دخازت ئه‌ڤێ سه‌ره‌ده‌ریێ وه‌ك نه‌رمبوونه‌ك به‌رامبه‌ری كێشا كورد ل ناڤخوه‌یا توركیا بكار بینت و وه‌ك نیاز پاكیه‌ك پێشكێشی لایه‌نێن كوردێن باكورێ كوردستانێ بكه‌ت. ڤه‌خاندنا سه‌رۆكێ هه‌رێما كوردستانێ و ئه‌و پێشوازیا ل گه‌ل هاتیه‌ كرن رۆناهیا كه‌سكن ژ لایێ توركیا ڤه‌ دده‌ته‌ كوردان و هه‌روه‌سا ئیران و روسیا ژی كو ئێدی توركیا حه‌ساسیا كێشا كوردی نه‌مایه‌ و ئه‌ڤه‌ مه‌ ئالایێ وان ل كۆچكا چانكایا ل گه‌ل ئالایێ خوه‌ هلدا و ئه‌م یه‌كه‌مین وه‌لاتین دانپێنانێ ب ده‌وله‌تا كوردان دكه‌ین و ژبلی رێ گرتنه‌ ل ئیران و روسیا بۆ هه‌ر ده‌ستێوه‌ردانه‌كا ناڤخوه‌یا توركیا. ئه‌ڤ سه‌ره‌دانه‌ دێ رێ خوه‌شكه‌ر بت بۆ ڤه‌كرنا گرێ ئالۆزا كێشا كوردی ل باكوور و ژ خوه‌ كۆمبوونا رێزدار سه‌رۆكێ هه‌رێمێ ل گه‌ل لایه‌نێن كوردێن باكوور هه‌ر ژبۆ ڤێ په‌یامێ یه‌ و رزگاركرنا پرۆسێسا ئاشتیێ یه‌ ژ وێ سه‌تمینا ژ ئه‌نجامێ شاش ڤه‌خاندنا هه‌ده‌پێ و په‌كه‌كێ بۆ ره‌وشا پشتی هه‌لبژارتنێن 1. 07. 2015 و ڤێ دوماهیكێ گرتنا سیاسه‌تا خه‌نده‌ك گرتنێ د ناڤ باژاران دا كو زیان پێكه‌فتیێن ئێكێ هه‌ر كورد ب خوه‌نه‌. دڤێت ئه‌ڤ هه‌لویستێ توركیا ب ئه‌رێنی ل ناڤ مه‌یدانا سیاسیا كوردستانێ بهێته‌ خاندن و ب تایبه‌ن ژ لایێ هه‌ده‌پ، په‌كه‌كه‌ و په‌یه‌دێ ڤه‌ و خوه‌ بۆ دیالۆگێ به‌رهه‌ڤ بكه‌ن و ل گه‌ل به‌رچاڤگرتنا رۆلێ سه‌رۆكێ هه‌رێمێ د ڤی بیاڤی دا چنكو د لێنانگه‌هێن زلهێزان دا نه‌خشێن نوو بۆ ده‌ڤه‌رێ هه‌نه‌ و هایا توركیا ژ ڤێ چه‌ندێ هه‌یه‌ و به‌ری ده‌رێ لێنانگه‌هێ ڤه‌بت، ئه‌وان(توركیا) دانپێنانه‌كا پێش وه‌خت ل ده‌وله‌تا كوردی كر.

توركیا گرنگیا پێگه‌هێ خوه‌ یێ جۆگرافی د نه‌خشێ سیاسیێ جیهانێ دا باش دزانت و ل سه‌ر گرنگیا ڤی پێگه‌هی سیاسه‌تا خوه‌ دادرێژت و هه‌ر گرنگیا ڤێ پێگه‌هی یه‌ كو كورد به‌رده‌وام دبن قوربانێن هه‌ر گوهۆرینه‌كا ل رۆژهه‌لاتا ناڤین روو بده‌ت. توركیا خالا پێك گه‌هشتنا رۆژهه‌لات و رۆژئاڤایه‌ و د شه‌رێ سار دا ژبه‌ر نێزیكیا وێ ل گه‌ل بلۆكێ وارشۆ ب سه‌رۆكاتیا سۆڤیه‌تا به‌رێ گه‌له‌گ گرنگی وه‌رگرت و ناتۆ و ته‌ڤایا وه‌لاتێن رۆژئاڤا چاڤێن خوه‌ ل وان سه‌رپێچیێن توركیا ل دژی ئه‌رمه‌ن و كوردان ئه‌نجام ددان، دگرتن و لێڤا ژووری ل یا ژێری نه‌ددان و هه‌رچه‌نده‌ كۆمكوژیا ئه‌رمه‌ن و یا دێرسمێ ب هه‌موو پیڤه‌ران دگه‌هته‌ خالا جینۆسایدێ. ل گۆره‌ی ڤی پێگه‌هێ خوه‌ توركیا هه‌تا ئه‌ڤرۆ ژی درێژیێ ب وێ سیاسه‌تێ دده‌ت و هه‌رچه‌نده‌ گلۆبالیزمێ ته‌ڤ چه‌مك و تێگه‌هێن سیاسی گوهۆرینه‌ و به‌رژه‌وه‌ندێن نه‌ته‌وی و پاراستنا وان خالا بنگه‌هینه‌ د پێرابوونێن ده‌وله‌تان دا لێ گلۆبالیزم نه‌شیا گرنگیا پێگه‌هێ توركیا كێم بكه‌ت، به‌رۆڤاژی ته‌وژم و هێزه‌كا دن پێبه‌خشی ب تایبه‌ت پشتی بهارا عه‌ره‌بی و هلوه‌شیانا رژێمێن تۆلیتارستێن دكتاتۆر و درێژبوونا شه‌رێ ناڤخوه‌ یێ سوریا و عێراقێ و ب هێز بوون و بالا ده‌ست بوونا بالێ ئیسلاما رادیكال و تیرۆرست. توركیا و ب هه‌لكرنا چرایێ كه‌سه‌ك ژ بال ناتۆ و ئه‌مریكا ڤه‌ وه‌ك یاریكه‌ره‌كێ سه‌ره‌كی هاته‌ مه‌یدانێ و ب بێمننه‌تی پالپشتیا گرۆپێن ئیسلامی توندڕه‌و – میانڕه‌و هه‌ر ژ تونسێ بگره‌ هه‌تا سوریێ و عێراقێ، كرن و یاریا گرتن و به‌رده‌نا بارمتێن(ره‌هینه‌) توركیا ل مویسل ژ لایێ داعش ڤه‌ هێشتا گه‌له‌ك ده‌م ب سه‌رڤه‌ نه‌چوویه‌ كو بهێته‌ ژبیركرن. توركیا گه‌له‌ك ب زیره‌كانه‌ یاریا سیاسی دكه‌ت و بالانسا په‌یوه‌ندیێن خوه‌ ناهێلت ب چ ئالیان دا بچت و نه‌وه‌كو سیاسه‌تمه‌دارێن رۆژهه‌لاتی كو ته‌ڤ هێكێن خوه‌ دكه‌نه‌ د سه‌به‌تكه‌كێ دا و د داگه‌ریانا بالانسان دا ته‌ڤ ژ ده‌ستی بكه‌ڤن و ببته‌ پالێ پووشی. په‌یوه‌ندیێن توركیا ل گه‌ل گرۆپێن تودڕه‌و ل ده‌ڤه‌رێ بۆ كه‌سه‌كی نه‌ دڤه‌شارتینه‌ و ب تایبه‌ت ل گه‌ل داعش و جه‌بهه‌ت ئه‌لنوسره‌ و سوننه‌یێن عێراقێ و كریارێن ڤان تودڕه‌وان هه‌وجه‌ی ئاخفتنێ نینه‌ كانێ چه‌ند دووره‌ ژ ره‌وشت و كارێن مرۆڤانه‌. قیره‌ قیرا روسیا ب گونه‌هبار كرنا توركیا كو هه‌م پشته‌ڤانیێ ل گه‌ل وان تیرۆرستان دكه‌ت و هه‌م بازرگانیێ ل گه‌ل دكه‌ت و ب تایبه‌ت ل گه‌ل داعش، چ بهایێ خوه‌ نینه‌ چنكو ئه‌مریكا ڤێ چه‌ندێ دزانت و بێی ئه‌مریكا و ناتۆ توركیا چ پێنگاڤێن هوسا د مه‌ترسیدار ناهاڤێژت كو ببته‌ ئه‌گه‌رێ سه‌ر ئێشیا توركیا و گه‌ر بگه‌هته‌ باده‌كێن جینۆسایدا ئه‌رمه‌ن و دێرسم و زێده‌باری باده‌كا كێشا كوردی و مافێن مرۆڤی و هه‌رده‌ما ڤه‌بوون(د ڤێ قۆناغێ دا پێشبینی ناهێته‌ كرن كو بهێنه‌ ڤه‌كرن) ره‌وشا توركیا ژ یا یۆگسلافیا به‌رێ باشتر نابت. پێگه‌هێ جۆگرافیێ توركیا رێ ناده‌ته‌ توركیا ژ ده‌رڤه‌ی بازنه‌یا به‌رژه‌وه‌ندیێن ناتۆ و ئه‌مریكا ده‌ربكه‌ڤت و هه‌چیا توركیا بكه‌ت بێی راوێژكاریا ناتۆ و ئه‌مریكا ناكه‌ت؛ بۆ هه‌ر كه‌سی دیار بوویه‌ كو داعش و تودڕه‌وێن ئیسلاما سیاسی پاریه‌كێ هنگڤینی یه‌ كه‌فتیه‌ د ده‌ڤێ ئه‌مریكا دا بۆ دارشتنا نه‌خشه‌كێ دن بۆ رۆژهه‌لاتا ناڤین و دبت هه‌ر د پاخلا ده‌زگایێن هه‌والگیریێن ئه‌مریكا و ناتۆ دا هاتبنه‌ دامه‌زراندن و وان ژی توركیا نه‌راسته‌وخۆ كێشایه‌ ناڤ كێشمه‌كێشا رۆژهه‌لاتا ناڤین بۆ كرۆپه‌كرنا تبلێن روسیا و ئیرانێ ل ده‌ڤه‌رێ. ئه‌ڤجا روسیا چه‌ند بكه‌ته‌ هه‌وار و تۆمه‌تێن بازرگانی كرنێ د گه‌ل داعش دا بده‌ته‌ پال توركیا، هه‌رچه‌نده‌ راسته‌ ژی، لێ ده‌وله‌تێن هه‌ڤپه‌یمان بۆ نه‌هێلانا داعشێ ب دوو عانه‌یان ناكڕن.

بۆ جارا ئێكێ یه‌ هوسا پێگه‌هێ كوردان د رۆژه‌ڤا سیاسیا جیهانێ دا خودان سه‌نگ و گرنگ دبت د نه‌خشه‌كێشانا پلانێن زلهێزێن جیهانێ دا بۆ قۆناغا پشتی په‌یمانا سایكس -پیكۆ(1916) ئه‌و په‌یمانا ل گۆڕه‌ی به‌رژه‌وه‌ندیێن زلهێزێن وێ ده‌مێ(بریتانیا و فره‌نسا) هاتیه‌ نه‌خشه‌ كرن و كورد بووینه‌ قۆربانیێن وێ په‌یمانێ و كوردستان ل سه‌ر چار وه‌لاتێن ژ هه‌ڤ جودا هاته‌ پارڤه‌كرن. دبێژن دیرۆك خوه‌ دووباره‌ ناكه‌ت، لێ ئه‌گه‌ر مرۆڤ هنه‌كی ل سه‌ر خوه‌ ل روودانێن ئه‌ڤرۆ یێن جیهانێ و ب تایبه‌ت یێن رۆژهه‌لاتا ناڤین مێزه‌ بكه‌ت، هه‌مان ئه‌و كاودانن یێن خوه‌ دووباره‌ دكه‌ن لێ ب ره‌نگه‌ك دن ئه‌وژی ئه‌گه‌ر ل وی ده‌می شه‌رێ زه‌لامێ نه‌خوه‌ش(ده‌وله‌تا ئوسمانی) و پارڤه‌كرنا وه‌لاتێن ل بن سیهانه‌تا ئوسمانیان و دامه‌زراندنا وه‌لاتێن نوو د ئه‌جندا وانزلهێزان دا بت، ئه‌ڤرۆ شه‌رێ داعش و گرۆپێن ئیسلاما سیاسیا توَندڕه‌و وێ قۆناغێ دووباره‌ دكه‌ن و نه‌خشێ سایكس – پیكۆی كێشای ئه‌ڤرۆ ل به‌ر بازاریه‌ و نه‌خشه‌كێ دن بۆ جیهانا پشتی داعش و ئیسلاما سیاسیا توَندڕه‌و ب رێڤه‌یه‌. د ده‌مێ سایكس-پیكۆی دا كه‌سه‌كی هزر بۆ كوردان و پێگه‌هێ كوردان نه‌دكرن و بێی كوردان نه‌خشه‌ هاته‌ كێشان لێ ئه‌ڤرۆ كاودان و ره‌وشا سیاسی-جڤاكیا كوردان هاتیه‌ گوهۆرین و د شه‌رێ دژی تیرۆر و تائیفی دا وپێنگاڤ هاڤێتن بۆ ئاڤاكرنا جڤاكه‌كێ تۆله‌رانس و مۆده‌ڕن كورد ل پێشیێ نه‌ و هه‌ره‌وه‌سا ئه‌زموونا حكومڕانیا هه‌رێما كوردستانێ بۆ جیهانێ دا دیاركرن كو ل كوردستانێ بهایێن مرۆڤی د پارستینه‌ و كوردستان بوویه‌ مێرگا پێكڤه‌ژیانێ ل رۆژهه‌لاتا ناڤین و ڤه‌ڕێژا شه‌رێ ئتنی و تایفی ل هه‌رێمێ چ باندۆرا خوه‌ ل سه‌ر سیاسه‌تا كوردستانێ نه‌هێلایه‌. ژبه‌ر ڤێ چه‌ندێ یه‌ ژی ئه‌وێن دوهی ئه‌نفال ل كوردستانێ ئه‌نجامداین و د شه‌رێ ئتنی و تایفی دا ده‌ست هه‌بووین، پشتی لێ ته‌نگاڤ بووی هه‌وارا خوه‌ ئانینه‌ كوردستانێ و بێی كو ده‌ستهه‌لاتدارێن كوردستانێ لێپێچین و تولڤه‌كرنێ ل دژی وان ئه‌نجام بده‌ت و به‌رۆڤاژی بۆ وان كره‌ ئارامگه‌هه‌كا ئه‌مین! به‌رهه‌مێ ڤێ سیاسه‌تا مرۆڤ دوستانه‌، ئه‌ڤرۆ ناڤ و بانگێن هه‌رێمێ مانشێتا هه‌موو ده‌زگه‌هێن راگه‌هاندنێ یه‌ ب تایبه‌ت ناڤێ پێشمه‌رگه‌ی كو ئه‌ڤرۆ وه‌ك تاكه‌ هێزا خوه‌راگر ل دژی هۆڤێن داعش و تیرۆرستێن ئیسلاما سیاسی دپێشیا به‌روكێن شه‌ری دا دجه‌نگت ونموونا هه‌ری نێزیك ل 28. 11. 2015 په‌رله‌مانێ بریتانیا ل بن ئاڵایێ كوردستانێ و ناڤی پێشمه‌رگه‌ی روونشتنا ئاسایی یا خوه‌ ئه‌نجامدا كو ئه‌ڤه‌ ب خوه‌ هێمایه‌كه‌ كانێ پێگه‌هێ كوردان و ناڤێ پیرۆزێ پێشمه‌رگه‌ی ل جیهانێ گه‌هشتیه‌ چ ئاست. شه‌رێ داعش و خوه‌راگریا پێشمه‌رگه‌هێ كوردستانێ و سیاسه‌تا حه‌كیمانه‌یا سه‌ركرداتیا سیاسیا كوردی، پێگه‌هێ كوردان ل سه‌ر ئاستێ ئه‌جندایێن زلهێزا وه‌ك تاكه‌ هێزا باوه‌رپێكری ل ده‌ڤه‌رێ سه‌ره‌ده‌ری ل گه‌ل دهێته‌ كرن، كره‌ دئه‌جنده‌یا زلهێزان دا. پشتی رودانێن پاریسێ(13. 11) و داخستنا باله‌فرا شه‌ركه‌را روسی ژ لایێ توركیا ڤه‌ پێگه‌هێ كوردان خۆرتر لێكر نه‌خاسمه‌ پشتی ساربوونا توركیا د شه‌رێ داعش دا ژ ترسا وێ ژ بالا بوونا پێگه‌هێ كوردان و گرنگیا ڤی پێگه‌هێ د دانانا نه‌خشێ پشتی داعشێ دا كو وه‌سا تێته‌ مه‌زه‌نده‌ كرن كو ده‌وله‌تا كوردی د ڤی نه‌خشه‌ی دا هه‌یه‌ و توركیا هایا وێ ژڤێ چه‌ندێ هه‌یه‌. ئه‌ڤێ چه‌ندێ توركیا شاشمان هشتیه‌؛ چنكو دوێ باوه‌رێ دا نه‌بوو كورد بكارن رۆله‌كی د ئه‌نجدایا زلهێزێن جیهانی دا ببینن. ب تایبه‌ت پشتی روسیا ب هه‌موو هێزا خوه‌ ڤه‌ داكه‌فتیه‌ كۆربه‌قكا كێشێن سوریێ و لێدانا وێ یا “شلم، كورم، كه‌سێ ناپارێزم” و ژبن برنا هیڤیێن توركیا د ئاڤاكرنا زۆنا ئارام دا ل باكوورێ سوریا. په‌یدا بوونا داعش و بڤێ هێز و دڕه‌نده‌یێ ل ده‌ڤه‌رێ گه‌له‌ك شرۆڤه‌كار ب دروستكریا زلهێزا بێ به‌ڤڵا جیهانێ ئه‌مریكا دزانن بۆ ژناڤبرنا نه‌خشێ سایكس-پیكۆی، دبت راستیه‌ك بۆ هه‌بت و هه‌ر ژبه‌رهندێ بت روسیا بڤێ تداره‌كا شه‌ری ته‌ڤی كێشێن سوریا بوو دا روَل د نه‌خشێ نوو یێ رۆژهه‌لاتا ناڤین دا هه‌بت. روودانێن ڤێ داویێ ب تایبه‌ت یێن پاریس و داخستنا باله‌فرا روسی ژ لایێ توركیا ڤه‌ دێ بته‌ سه‌وكه‌كا ب روونی هه‌ڤیركری بۆ تێكدانا نه‌خشێ سایكس-پیكۆی و نه‌خشێ ده‌وله‌تا كوردی ژ هناڤێن وێ سه‌وكێ یا هێدی و ل سه‌ر خوه‌ به‌ژنا خوه‌ ده‌رتێخت و نه‌حه‌زێن ڤێ ده‌وله‌تێ چ د ده‌ستان دا نه‌مایه‌ و ژبلی ب حه‌سره‌ت و حێبه‌تی لێ مێزه‌ بكه‌ن.

كه‌فتنا شنگالێ د ده‌ستێ تیرۆرستێن داعشێ دا(03. 08. 2014) و ئه‌و چاما ب سه‌ر گه‌لێ مه‌ یێ ئێزدی دا هاتی، خاندنێن جودا بۆ وێ كه‌فتنێ هاتنه‌ كرن و لێ یا ژ هه‌موویێ كۆڤانتر ئه‌و بوو سه‌ركرداتیا سیاسیا كوردستانێ پێ هاته‌ تاوانبار كرن و وه‌سا دانه‌ خویاكرن كو خه‌مساری كریه‌ د بیاڤێ پاراستنا شنگالێ دا. لێ ڤان تۆڤه‌ كه‌سان هزرا هندێ نه‌كرنه‌ یان ژی دخاستن “د كوربه‌قان دا مه‌له‌ڤانیان بكه‌ن” و ئێزدی و شنگالێ ژ همبێزا كوردستانێ و كوردان ده‌ربێخن و گومانێ ل سه‌ر ره‌سه‌نه‌تیا كوردێن ئێزدی په‌یدا بكه‌ن. ناهێت ماندال كرن كو شنگال و ئێزدی پشكه‌كا هه‌ری گرنگن د جه‌سته‌یێ كوردستانێ و كوردان دا و چ پیلان و نه‌خشێن نه‌حه‌زان نكارن ده‌رزه‌كێ بێخنه‌ ڤی جه‌سته‌ی. د هه‌موو گه‌هێن دیرۆكێ دا كورد خوه‌دی ل شنگالێ ده‌ركه‌فتنه‌ و نه‌هێلایه‌ بتنێ و هه‌روه‌سا شنگالیان ژی چ كێمانی نه‌كرنه‌ بۆ قایمكرنا په‌یوه‌ندیێن برانه‌ و هه‌ر مانه‌ گه‌نجینه‌یا فلوكلۆر و زمانێ كوردی. پشتی شنگال كه‌فتیه‌ د ده‌ستێن داعش دا كوردستانێ و كوردستانیان همبیزا خوه‌ كرنه‌ په‌ناگه‌هێن ئارامێن شنگالیان و د گه‌ل وانا رۆندك ب سه‌ر كۆڤانان دا باراندن و سۆزا رزگاركرنێ سوَندا هه‌ر كورده‌كی بوو وب تایبه‌تی یا سه‌ركرداتیا سیاسیا كوردستانێ و ل پێشیێ سه‌رۆكێ هه‌رێما كوردستانێ رێزدار مه‌سعود بارزانی كو رزگاركرنا شاگالێ ب ئه‌ركێ خوه‌ یێ سه‌ره‌كی دانابوو د ڤێ قۆناغا هه‌ستیار دا و ته‌ڤ شیانێن خوه‌ د ڤێ رێكێ دا مه‌زخاتن و د 13. 11. 2015 دا مزگینیا رزگاركرنا شنگالێ ل سه‌رێ چیایێ شینگالێ راگه‌هاند. گه‌له‌ك واته‌ ژ ڤێ مزگیانیێ دچن و گه‌له‌ك شرۆڤه‌ بۆ په‌یاما رێزدار سه‌رۆكێ هه‌رێمێ هاتنه‌كرن و ته‌ڤا ته‌كه‌زی ل دوو خالان دكرن، ئێك شنگال پشكه‌كا نه‌دابریه‌ ژ كوردستانێ و چ هێز نكارن كوردستانی بوونا شنگالێ بێخنه‌ به‌رگومانێ، دوو ئێزدی كوردێن ره‌سه‌نن و پێكهاته‌كا سه‌ره‌كیه‌ ژ گشت پێكهاتێن كوردستانێ. ئه‌و كه‌س و لایه‌نێن دخازن ده‌رزه‌كێ بێخنه‌ د ناڤ ئێكرێزیا نه‌ته‌وا كورد دا و ب تایبه‌ت ئێزدیان،رزگاركرنا شنگالێ ب ده‌ستێن پیشمه‌رگه‌یێن كوردستانێ و ب سه‌رۆكاتیا سه‌رۆكێ هه‌رێمێ به‌رسڤه‌كا راسته‌خۆیه‌ بۆ وان كه‌سان. پاراستنا شنگالێ ئه‌ركێ حكومه‌تا هه‌رێما كوردستانێ یه‌ و د ڤی بیاڤی دا مرۆڤ هه‌ست ناكه‌ت سه‌ركرداتیا سیاسیا كوردستانێ ته‌نگ سستیێ بكه‌ت و د بیاڤێپاراستنا كوردستانێ دا پێشمه‌رگه‌ی چ نه‌مایه‌ نه‌كری و هه‌رێ ئاماده‌یه‌ پارێزڤانیێ ژێ بكه‌ت. مخابن هه‌ر ژ كه‌ڤن دا هه‌تا ئه‌ڤرۆ هنده‌ك كه‌س هه‌نه‌ گومانێ د ئێخنه‌ سه‌ر كوردبوونا برایێن مه‌ یێن ئێزدی و وه‌ك پێكهاته‌ك جوداد هه‌ژمێرن و بازرگانیێ ب خوین و كاره‌ساتێن وان دكه‌ن لێ ژبیرا ڤان تۆڤه‌ كه‌سان چوویه‌ یانژی هه‌ما ژبیرا خوه‌ دبن ژبه‌ر مه‌ره‌مێن خوه‌ یێن كه‌سۆكی؛ كو تنێ پێشمه‌رگه‌نه‌ بیێ مه‌ره‌م و به‌رژه‌وه‌ندی پارێزڤانیێ ل ئاخ و مرۆڤێن كوردستانێ دكه‌ن. دا مه‌زراندنا حشدا شه‌عبی و یه‌په‌ژه‌ و یه‌په‌شه‌ ویه‌په‌گه‌نه‌ د به‌رژه‌وه‌ندیا پاراستنا شنگالێ دایه‌ و به‌لكو دێ ره‌وشا ئێمناهیا شنگالێ ده‌رز كه‌ڤنه‌ تێدا و سه‌ره‌ تیشك په‌یدابوون ده‌ما هنده‌ك ژ چه‌كدارێن حشدا شه‌عبی خوه‌ نه‌قوله‌ كرن و بۆ سه‌ده‌ما شه‌هید بوونا چه‌ند پێشمه‌رگه‌یان و سه‌ره‌رای به‌لاڤه‌ بوونا دوو دلی و گومانێ دناڤبه‌را پێكهاته‌یێن شنگالێ دا و ئه‌ڤه‌ ژی زه‌نگا مه‌ترسیا شه‌ره‌كێ ناڤخوه‌یی ژێ دهێت و زه‌ره‌رمه‌ندێن سه‌ره‌كی ژ ڤێ ره‌وشێ دێ برایێن مه‌ یێن ئێزدی بن. گه‌ره‌كه‌ شنگالی ڤێ چه‌ندێ باش بزانن كو پاراستن و ئێمناهیا شنگالێ ب هه‌بوونا هێزێن پێشكه‌رگه‌یێ كوردستانێ یه‌ و دوور بوونا هێزێن پێشمه‌رگه‌ی دێ بریننێن شنگالێ بێ خودان و پارێزڤان مینن.