محسن عه‌بدلڕه‌حمان
د گۆڤارا مه‌تین ژماره‌ 242 و لاپه‌ره‌یین (153-156) دا بابه‌ته‌ك بناڤێ (گۆڕێ شه‌هید ئوریایێ حسى ل سه‌ر بانێ گه‌لها گوندێ شۆش ل ده‌ڤه‌را ئاكرى) ژ لایێ (خه‌تاب شۆشى) ڤه‌ هاتیه‌ نڤێسین، نڤێسه‌رى متمانه‌ ل سه‌ر ڤه‌گێڕانێ و كه‌ڤره‌كى كو نه‌خشه‌یێ ستێرا داوود یا شه‌ش گۆشه‌ ل سه‌ر و هه‌ردو ئایه‌تێن سه‌موئیل (11، 12) ژ په‌یمانا كه‌ڤن (ته‌ورات)ێ ئیناینه‌ دا بۆچوونا خوه‌ بسه‌لـمینیت. ئانكو نڤێسه‌رى ڤیایه‌ بابه‌تى وه‌كو راستییه‌ك مێژوویى مێژووییه‌ و نه‌خشه‌یێ ستێرا داوودى وه‌كو شینوار كریه‌ به‌لگه‌.

لێ ب پێداچوونه‌كێ بۆ مێژوویا رویدانا دیرۆكێ ئه‌وا د ناڤبه‌را شاه داوود و سه‌ركرده‌یه‌كێ له‌شكرێ وى بناڤێ (ئوریا) كو ب شێوه‌كێ خوازه‌ قورئانا پیرۆز ژى ئاماژه‌پێ كریه‌، ئه‌گه‌ر بابه‌ت چیرۆك و سه‌رهاتییه‌ك دێرینه‌ وه‌كو ب ده‌هان جه ل كوردستانێ هه‌نه‌ بناڤێ ئیمامێ عه‌لى، ئه‌وێ هه‌ر د بنیات دا نه‌هاتیه‌ كوردستانێ، دهێته‌ په‌سه‌ندكرن، لێ نڤێسه‌ر به‌لگه‌یه‌ك شینوارى بینیت، ل ڤێره‌ چه‌ند پڕسه‌ك خوه‌ دسه‌پینن:
1- ده‌ستپێكێ (شه‌هید) زاراڤه‌كه‌ دگه‌ل ئیسلامێ به‌لاڤبوویه‌ و ئوریا ل سه‌ر ده‌مێ داوودى یه‌ ئه‌وێ ده‌ستهه‌لاتا وى (1011 – 971 پ. ز) دابوو. دیسا ئوریا ب پیلانا داوودى نه‌ ژبۆ باوه‌رییا خوه‌ هاتییه‌ كوشتن، له‌ورا ب چ ره‌نگان وه‌كو جانگۆرى (شهید) ناهێته‌ هژمارتن، به‌لكو ئه‌و قوربانیێ جوانییا (به‌شبه‌ع) ژنا خوه‌یه‌، ئه‌وا داوودى په‌یوه‌ندى ل گه‌ل كرى.
2- شه‌ر داوودى دگه‌ل (به‌نى عه‌مون) و پایته‌ختێ وێ (ربه‌) كو دكه‌فته‌ سه‌ر رویبارى ئوردون بوو، د ناڤبه‌را ئاكرێ و رویبارێ ئوردون قۆناغه‌ك دویر و ده‌رازه‌! (St-Takla.org)
3- شاه داوودى لپه‌ر ته‌وراتا پیرۆز: (سپێدێ داوودى نڤێساره‌ك نڤێسى و ب ده‌ستێ ئوریایى بۆ یوئابى هنارت، تێدا نڤێسیبوو. ئوریایى داننه‌ پێشییا شه‌رى ل جهێ مه‌ترسیدار و پشتا وى به‌رده‌ن دا بهێته‌ هنگافتن و كوشتن) (الكتاب المقدس، دار الكتاب المقدس فی الشرق الاوسگ، 1987، ص498).
4- ده‌ڤه‌را ئاكرێ كو وى سه‌رده‌مێ پشكه‌ك ژ ده‌ستهه‌لاتدارییا ئاشورى بوو، د مێژوویێ دا نه‌هاتیه‌ زانین كو جاره‌كێ ده‌ستهه‌لاتا ئیسرائیلییان گه‌هشتبیته‌ كوردستانێ.
یا گرنگ د بابه‌تى دا بۆچى ئه‌ڤه‌ گوڕێ (ئوریایێ حسى)یه‌، تنێ دا پیرۆزییه‌كێ بده‌نه‌ جهى، ئه‌رێ ئوریا كه‌سه‌كێ پیرۆز یان كه‌سه‌كێ بێ هه‌لوه‌ست بوو؟ ل په‌ى ڤه‌گێڕانا ته‌وراتێ ئه‌وى زانى كو په‌یوه‌ندى د ناڤبه‌را داوودى و (به‌شبه‌ع)ا ژنا وى دا چێبوویه‌، له‌ورا نه‌چوو مال، و فرمانا كوشتنا خوه‌ ب ده‌ستێ خوه‌ بر! دیسا قورئانا پیرۆز ل سه‌ر ڤى كارێ ناپه‌سه‌ند گازنده‌ ژ داوودى كریه‌ (ان هژا اخی له تسع وتسعون نعجه‌ ولی نعجه‌ واحده‌ فقال اكفیلنیها وعزنی فی الخگاب) (سوره‌ ص: 23). دیسا دبێژم ئه‌گه‌ر هه‌بوونا ئوریایى ل شۆشێ هاته‌ سه‌لـماندن ژى، پرس دێ هێته‌كرن: ئوریایى ل ڤێره‌ چ دكر، شه‌ڕ دژى كێ دكر، چه‌ند كه‌س كوشتن و بۆچى!؟ هینگێ دشێین بێژین ئه‌و داگیركه‌ره‌كێ زۆرداربوو، ڤیابیت بهێته‌ به‌ربارانكرن نه‌بكه‌نه‌ مه‌زاره‌كێ پیرۆز. چنكو ئه‌وێ نه‌شیایى به‌ره‌ڤانیێ ژ نامویسا خوه‌ بكه‌ت، چاوا دبیته‌ شه‌هید!؟
لێ هه‌ر پرسیار ئه‌وه‌ ئه‌ڤ سندرویكه‌ یان گۆڕه‌ یێ كێیه‌ و یێ كه‌نگییه‌!؟ ب هزرا من هێژ ئه‌م ئه‌و بیانى په‌رێسین یێن بیانییان مه‌زن دكه‌ن و خوه‌ كێم دبینن، و تاكو ب ئه‌قله‌كێ كوردى هزرنه‌كه‌ین و مێژوویێ و باوه‌ریێ و دلینیێ ژێكجودانه‌كه‌ین، هه‌ر ره‌وشا مه‌ دێ هۆسا و خراتبتربیت، هه‌ر داگیركه‌ر دێ دپیرۆزبن و بابكالێن قاره‌مانێن به‌ره‌ڤانى ژ وه‌لات و روومه‌تا خوه‌كرى، دێ د رسواركریبن و ب گاور و پشته‌ڕێ هێنه‌ نیاسین.

ل سه‌ر ئاخا كوردستانێ پێنگاڤا خوه‌ نه‌رم بهاڤێژى، ل ژێر هه‌ر بهۆسته‌كێ جانگۆرییه‌ك راسپاردییه‌

محسن عه‌بدلڕه‌حمان
ئاساییه‌ د سالێ دا هنده‌ك رۆژ هه‌لكه‌فت بن و ببنه‌ بێهنڤه‌دانێن فه‌رمی، وه‌كو جه‌ژن و سه‌رێ سالێ و بیرهاتنێن نه‌ته‌وه‌یی و نیشتیمانی…، لی یا نه‌ئاسایی و ناوازه‌، به‌لكو هۆكارێ تێكدانا ره‌وش و شیرازێ ژیانا رۆژانه‌یا هه‌ڤوه‌لاتییان و كاروبارێ خزمه‌تگۆزارییا فه‌رمانبه‌رییانه‌، ئه‌و ژی ده‌مان ب فه‌رمی چه‌ندین رۆژ ل دویڤ وه‌كو بێهنڤه‌دان دهێن راگه‌هاندن، بۆ نموونه‌ بێهنڤه‌دانا ئه‌ڤێ سه‌ر سالێ، كو ژ 12/25 تا 1/3 ئانكو 9 رۆژ، ئه‌ڤه‌ تنێ بۆ جه‌ژنا سه‌رێ سالا زایینی یه‌، كو ئه‌و ب خوه‌ ل ئه‌ورۆپا تنێ (2) رۆژن و جڤاكێ كوردیێ شانازیێ ب موسلمانبوونا خوه‌ دكه‌ت، زێده‌باری رۆژا 12/17 رۆژا ئالایێ كوردستانێ یه‌ و رۆژا 12/18 رۆژا هه‌لبژارتنێن پارێزگه‌هێن ئیراقێ یه‌، ئانكو ب كێمی 11 رۆژا ڤه‌قه‌تیان دكه‌ڤیته‌ هه‌می كارێ داموده‌زگه‌هێن حوكمه‌تێ و ب تایبه‌ت كو زیانا هه‌ره‌ مه‌زنه‌ ب كه‌رتێ په‌روه‌رده‌یێ و فێركرنێ دكه‌ڤیت، ئه‌ڤه‌ هه‌می بۆ چ و كی سۆدمه‌نده‌!؟
هه‌لبه‌ت هه‌ڤوه‌لاتی و خویندكار و كاسبكار زیانڤێكه‌فتینه‌ و سۆدمه‌ند زه‌نگین و به‌رپڕسن، كو دشیێن بۆ گێڕانا ئاهه‌نگا سه‌رێ سالێ و بازاركرنێ و تاقیكرنا به‌ختی ـ قومارێ ـ فه‌ره‌ بچنه‌ ده‌رڤه‌ی كوردستانێ دا هنده‌ك ژ پارێ كۆمكری خه‌رج بكه‌ن، هۆسا دا بكوم بچن! كرنه‌ بێهنڤه‌دانا فه‌رمی، وه‌كو یێ (دلێ وی چوو كوشتی، ئینا گۆت گوهێن كه‌ری وه‌كو یێن كێڤریشكێنه‌)!

محسن عه‌بدلڕه‌حمان

دهێته‌ گۆتن (نموونه‌ دهێنه‌ ئینان بۆ به‌راوردكرنێ نه‌ پیڤانێ)! د چه‌رخێن ناڤه‌راستدا نۆژدار (جان بوریدانوس، ١٢٩٢-١٣٦٣) ژ به‌ر هزره‌كێ ناڤداربوو، ئه‌وژی كه‌ره‌ك روی ب روی ئالۆزیه‌كا دژواردبیت: كو د ئێك ده‌مدا دهێته‌ دانان هه‌مبه‌رێ ئامانه‌كی جه‌ه و ئێكی دی ئاڤ تێدا، نه‌زانی ژ كیژكی ده‌ستپێبكه‌ت، ئینا ل دووماهیێ ژ تێهن و برسێ مر. كێشه‌یه‌كا پێكه‌نینه‌ به‌ره‌بابێن داهاتی ب (كه‌رێ بریدان) ناڤكرن، كو ئه‌و كێشه‌یه‌كا هه‌ڤدژه‌ یان گرێدانه‌ك دو لایه‌نییه‌، ئه‌وژی گرتنا لایه‌نه‌كی ئانكو پشتگوه ئێخستنا لایه‌نێ دییه‌، كو هه‌ردو دگرنگن، ڤێچا ترس ژ ده‌ستانا لایه‌نه‌كییه‌.

ئه‌رستۆی ژی د گۆتارا خوه‌ دا ل دۆر به‌هه‌شتێ، نموونه‌یا زه‌لامێ ژ تێهن و برسێ دنالیت و ل دوورییه‌كا یه‌كسان ژ خوارن و ڤه‌خوارنێ رادوه‌ستیت و نه‌شێت بڕیارێ بده‌ت. بۆریدان دبێژته‌ ڤی هه‌لوه‌ستی (رێڤینگێ ل دۆڕیانێ و نه‌چاره‌ رێكه‌كێ بهه‌لبژێریت یان سه‌یێ د ناڤبه‌را دو خوارنێن خۆش دا حه‌یری). مه‌به‌ست پێ پێكه‌نینه‌ ژ هه‌لوه‌ستێن فه‌یله‌سۆفی، ده‌رباره‌ی دیارده‌یێ و ڤێیانا ئازاده‌. له‌ورا ره‌خنه‌گرێن وی ب كه‌ر دانیاسین.

جۆلیۆ لاندی د په‌رتووكا خوه‌ دا نڤێژا نه‌زانینێ (Orazione della ignoranza 1551) دبینیت: (نه‌بوونا زانینێ پالده‌ره‌كێ بهێزه‌ بۆ هێرشكرن و نه‌زانكرنا یێن دی).

ئه‌وێ بڤێت نهێنییان و په‌ناگه‌هێن په‌ندڤانیێ بسمیت، فه‌ره‌ یێ یێبێهنفره‌هـ، هوشیاربیت، دفن و سه‌ر و پشتا كه‌ری هه‌بیت، هه‌روه‌سا هه‌ستێن جوداهیێ د ناڤبه‌را ستری و خه‌سێ دا بكه‌ن هه‌بن. هۆسا كه‌ر وه‌كو نموونه‌یێ كه‌پۆنزمی و لێبۆرینێ و چاكیێن بنه‌ره‌تی د بابه‌تێن زانست و په‌ندڤانیێ دا خوه‌ پێشكێش دكه‌ت. هۆسا كه‌ساتییا ئه‌رێنییا كه‌ری ل جه‌م فه‌یله‌سۆفێ ئه‌لمانی نیچه‌ی، وه‌كو ڤێ پارچه‌یێ ژ زه‌ره‌ده‌شت: ” بێژه‌ من:” ژیان یا ب سه‌نگه‌ دا هه‌لبگری”. ” لێ یێ هه‌ستدار نه‌به‌! ئه‌م هه‌می كه‌رێن جوانین، حه‌ز ژ هه‌لگرتنا باران دكه‌ین.

ئه‌ڤ هه‌ڤكێشه‌یا راوه‌ستیان د ناڤبه‌را دو هه‌لبژارده‌یان، كو هه‌ردو ل ده‌ف مرۆڤی دگرنگن و ترس ژ چوون به‌ر ب ئێكێ ببیته‌ ئه‌گه‌رێ ژ ده‌ستدانا یا دوویێ بیت هه‌یه‌، ل ڤێره‌ نیگه‌رانی و دودلی په‌یدادبیت، چنكو هه‌مبه‌ر بده‌ستڤه‌ئینانه‌كێ ژ ده‌ستدانه‌ك هه‌یه‌! وه‌كو د كوردیێ هاتی (هه‌ی ژ دۆخین هه‌ی ژ مه‌شكا دۆشاڤێ)، (ژ داه‌وتا كه‌لێ و سه‌یرانا رویباری بوو)!

ڤان رۆژان ل جادا كوردی ژبلی كه‌سێن هشیار، هه‌ڤوه‌لاتیێن ئاسایی و تا كه‌سێن ئه‌كادیمی و سیاسی دینین، بووینه‌ كه‌رێن بۆویدانۆس، ئانكو بووینه‌ دو جوین و د هه‌ڤڕكییه‌كا دژواردانه‌ ل سه‌ر دو به‌ره‌یان لێكڤه‌بووینه‌، به‌ره‌یێ نه‌ته‌وه‌یێ ئه‌وژی پشته‌ڤانیكرن ل ملله‌تێ كورد و رسواكرنا دوژمنكاری و له‌شكركێشییا زۆردار و سته‌مكارانه‌ ل دژی رۆژئاڤایێ كوردستانێ، لایه‌نێ دی كو به‌ره‌یێ ئیسلامییه‌ و دوڤكه‌فتیێن بانگخوازان، كو ل سه‌ر دوژمنكارییا تركی دبێده‌نگن، لێ ده‌ما بزاڤا حه‌ماسا فله‌ستینی ژ نشكه‌كێ ڤه‌ هێرشكرییه‌ ئیسرائیل و شه‌ر د ناڤبه‌رێ دا چێبووی، ده‌نگێن بانگا جیهادێ هه‌لدێراین بلندبوون و یێن نه‌ته‌وه‌خواز ب دژێ ئیسلامێ و تاگرییا ئیسرائیل  و رۆژئاڤا دانه‌نیاسین، ئانكو شه‌ڕ بۆ شه‌ڕێ كوردێن نه‌ته‌وه‌خواز و ئیسلامی! د ده‌مه‌كی دا ئه‌ره‌با  بیست و دو ده‌وله‌ت و مه‌زنترین سه‌رمایه‌ هه‌یه‌ و جیهانا ئیسلامی بۆ پشته‌ڤانه‌، ل لایێ دی كوردان ژبلی خوه‌ كه‌س نینه‌، ب بێده‌نگی رۆژئاڤایێ كوردستانێ ل سه‌ر ده‌ستێ تركێن موسلمان و پشته‌ڤانییا ئه‌ره‌بێن موسلمان.. سه‌ر ئه‌رد یێ دهێته‌ سۆتن و ژێرئه‌رد یێ دهێته‌ وێرانكرن! ئیسلامیێن كورد دبێده‌نگن لێ بۆ غه‌ززه‌ خوه‌نیشادانان و نڤێژا غایب دكه‌ن!

له‌ورا هنده‌ك هه‌ڤوه‌لاتی ژ كوره‌یی ره‌وشا وان ژ هه‌ردویا خرابتره‌، ل به‌ربه‌رزه‌یه‌ پشته‌ڤانیا برایێ خوه‌ یێ دایبابی یان یێ دینی بكه‌ت!

*مفا وه‌رگرتن ژ گۆتارا: جان میشیل هینی ـ الحمار الفلسفی*.. النقل عن الفرنسیه‌: إبراهیم محمود.

تۆڤچینى
محسن عه‌بدلڕه‌حمان
میران كه‌لا، ئاخا كۆچك و شێخا ته‌كیا ئاڤاكرن، خانى و فه‌قیێ ته‌یران، حاجى قادرێ كۆیى و پیره‌مێردى هزر چاندن، هه‌ڤبه‌ركرنێ د نێڤبه‌را دو كومان دا ناكه‌م، ئاخا و شێخ نه‌دهاڤێتینه‌، لێ كی بۆ ژینێ باشتر، بۆ ملله‌تى مفادارتر، د ژیانێ دا دۆمدرێژتره‌!؟
عیسا هاته‌ خاچدان لێ شاگردان په‌یام به‌لاڤكر، رومانیا سپارته‌كۆس هه‌لاویست لێ خه‌تیرا ئازادیێ نه‌ڤه‌مرى، رۆما كه‌لا ئاسیًكرن و له‌شكر به‌رهه‌كرن، تاكو هه‌مى رێك به‌ر ب رۆمایێ ڤه‌ برن، لێ هنارتی و شاگردان هزر ڤه‌گۆهاست و په‌یام گه‌هاند، ئه‌ڤێ گه‌هاندنێ دشێین بێژینێ تۆڤچینى.
میرێن كورد وه‌كو رومایێ كه‌ل و له‌شكر هه‌بوون، شێخا ته‌كیا و مرید هه‌بوون، خانى هزر و جزیرى دلدارى و فه‌قى پڕس، پیره‌مێردى ئاگر.. هه‌بوون.
هه‌مى میر چوون و هاتنه‌ ژبیركرن، تۆڤێ خانى گه‌شه‌كر و شاكه‌ ژ خوه‌ دان، د سه‌د سالان دا كه‌س بوونه‌ وه‌زیر و گزیر، سه‌ركرده‌ و پالیۆز.. لێ هه‌ر ب پێلێن د گه‌ل پێلێن داگیركه‌ران چوون، لێ په‌یڤێن خانى كورد راگرتن و هشیاركرن و ئاگرێ پیره‌مێردى ل گردێ سه‌یوان هه‌لكرى، كوردستان هند رۆهنكر، تاكو رۆژهه‌لاتا ناڤه‌راست ل وه‌رزێ بهارێ بارێ ته‌نگاڤییا دژوار رادگه‌هینیت.
ئه‌ڤه‌ دسه‌لـمینیت كو ئاڤاهیێن دكتاتۆران زوى و ب ساناهى درۆخیێن و ئه‌و زویتر ژ ناڤدچن و ب ساناهیتر دهێنه‌ هه‌لكێشان و ژ بیردانكێ ژێبرن، لێ تۆڤێ هزرێن ئاڤاكه‌ر و كویر چاندى هه‌ر بێدار دمینن.
ئه‌و تشتێ بۆ خوه‌ كۆمدكه‌ین، بۆ هنده‌كێن دى دهێلین و دبیت مشك بخۆن، لێ ئه‌وا دچینین دهێته‌ پاراستن و رۆژه‌كێ هه‌ر دێ شینبیت!

محسن عه‌بدلڕه‌حمان

ژیان ژ هه‌بوونێ هه‌تا نه‌بوونێ درێژه‌ زنجیره‌كا هه‌ڤڕگیێن به‌رده‌وامه‌، و تاكه‌ قانوونا چه‌سپاى و نه‌گوهۆر؛ هه‌ر گوهۆرین ب خوه‌یه‌! ئێك ژ ڤان هه‌ڤڕكى و ململانێن دژوار نویخوازیه‌، ئه‌وا ب چه‌رخێ چاكسازى و شۆرشا پیشه‌سازى ده‌ستپێكرى، نویخوازى لایه‌نێ زانین و زانیارى ڤه‌گرت هه‌تاكو گه‌هشتیه‌ لایه‌نێ دینى و ره‌وشه‌نبیرى، له‌ورا ل هه‌مبه‌ر بزاڤا نویخوازیێ هه‌ڤڕكیێن سه‌رسه‌خت و ته‌ندره‌و ده‌ركه‌فتنه‌ مه‌یدانێ، ئه‌وێن ل دژى نویخوازیێ سه‌نگه‌ره‌كێ ئاسێ چێكرى، دا ل پشت چه‌په‌رى تێرێن خوه‌ ئاراسته‌یى گرۆپێن نویخواز بكه‌ن.
ئه‌و ب ته‌مامى به‌ره‌ڤانیێ ژ ره‌سه‌ناتیێ دكه‌ن، هه‌مبه‌ر وێرانكرن و خرابیا هزرێن تێكده‌ر یێن نویخواز بۆ كاردكه‌ن، ژ پاراستنا دابۆنه‌ریت و كلتوورێ جڤاكى ژ وان تێكده‌رێن دڤێن وێنه‌یێ زه‌لالێ جڤاكى شێلى بكه‌ن، ئه‌ڤه‌ ژ لایێ تاگرێن ره‌وتێ پارێزه‌ر، چنكو هۆز هه‌لگرا هژماره‌كا نه‌ریت و قانوونێن نه‌ نڤیساندیه‌، ب مه‌به‌ستا پاراستنا قه‌واره‌ و ئه‌ندامێن هۆزێ و به‌رژه‌وه‌ندیێن وانه‌ ژ خه‌لكێ دى، دیسا به‌ره‌ڤانیكرن ژ ئه‌ندامێن هۆزى هه‌مبه‌ر هه‌ر مه‌ترسییه‌كا ده‌ره‌كى، ئانكو ته‌ڤنێ جڤاكیێ ته‌مام و شاكار رستییه‌، لێ د ده‌مه‌كى دا كو نویخوازى گرێدای پێشكه‌فتنا پێكهاتێ جڤاكى بوو، و هه‌ر پێشكه‌فتنه‌ك دبیته‌ مه‌ترسى ل سه‌ر ده‌ستهه‌لاتا ئاغاى، دیسان مه‌لاى ره‌واییا گۆتارا به‌رگۆمانكر، له‌ورا دگه‌ل سه‌رهلدانا بزاڤا نویخوازیێ رێككه‌فتنه‌ك د ناڤبه‌را ئاغایى و مه‌لایى دا چێبوو، هۆسا ب هێزا ده‌ستهه‌لاتا دونیایى/ئاغاى/ و ره‌وایى یا سه‌نگا گۆتارا دینى/مه‌لا/، ئانگو ده‌زگایێ دینى پشته‌ڤانیا ده‌ستهه‌لاتا ده‌ره‌به‌گى كر ب گۆتار و فه‌توایان به‌رامبه‌ر ل سه‌ر به‌رمایكێن شیلانا ئاغایى ژ خه‌لات و به‌خشیێن ب ناڤێ زه‌كات و سه‌ده‌قه‌ بژین، هۆسا هه‌ر زوى ب فه‌توایه‌كێ كۆمۆنستى ژ شۆرشه‌كا جینه‌كى یا هزرى و ئابۆرى بۆ شوعیاتیا گاورى و به‌دره‌وشتیێ هاته‌ گۆهارتن، ئانكو شیۆعى = گاورى.
هۆسا هه‌ڤڕكى ژ جهه‌كى بۆ لایه‌كێ دى ڤه‌گۆهاستن، مه‌یدانا شه‌ڕى ژ كیلگه‌ه و كارگه‌هان بۆ ده‌رازینكا كۆجك و سه‌كۆیا مزكه‌فتێ برن، ژ سه‌ندیكایێن پیشه‌یى بۆ كۆچكا ئاغایى ڤارێكرن، ئانكو بابه‌ت ژ ئاراسته‌ و ئارمانجا وێ ده‌رئێخستن، و خه‌لكێ ساویلكه‌ ب تیفكلانڤه‌ مژویلكرن، ئه‌وژى مه‌زنكرنا وه‌همه‌كێ ب چێكرنا دۆژمنه‌كێ ئاشۆپى، ب شێوازه‌كى كو ئه‌و پیلانه‌كا ده‌ره‌كییه‌ دژى دینى و ره‌وشتێن جڤاكى، وه‌كو به‌لاڤكرنا پرۆپاگندا هه‌ڤدژ مینا گۆتنا سه‌رێ مه‌هێ نه‌ما مه‌هر (رأس الشهر ماكو مهر)! ئه‌ڤه‌ ئێك ژ درووشمێن دژى شیوعیێن ئیراقێ بوو، پشتى شۆرشا عه‌بدلكه‌ریم قاسمى ل سالا 1958.
ب ڤێ گۆتارا ده‌مارگێر هه‌مى رێك ل هه‌مبه‌ر دانوستاندنه‌ك هزرى و زانیارى هاتنه‌گرتن، ژ تاوانباركرنێ ب نۆكه‌ریێ بۆ سایونزم، ماسونى، خاچهه‌لگران، ماركسى، ئیمپیریالزم و شیۆعى ..، هۆسا جڤاك بۆ دووچه‌په‌رێن هه‌ڤدژ هاته‌ لێكڤه‌كرن، دویڤه‌لانكێ ئاغاى و گۆهدارێ مه‌لایى یان یاخى و پشته‌رێ و سه‌رداچووى و…
ئه‌گه‌ر ب ئاڤڕیه‌ك هوور و پشكنه‌ر ل كه‌توارى بنێرین، دێ راستیه‌ك ل پێش مه‌ رۆهن ببیت، ئه‌وژى دێ بینین ئاغا و مه‌لا د به‌رفره‌هیا ژیانه‌كا ئاسان و نه‌رم دا دژین، زارۆیێن وان ل وه‌لاتێن بیانى (گاورێن بێ ره‌وشت) بلندترین باوه‌رنامه‌یان بده‌ستڤه‌دئینن، و ئه‌و ب خوه‌ ل باشترین نه‌خۆشخانه‌یێن وان چاره‌سه‌ر دبن، بێهنڤه‌دانێن خوه‌ ل ناڤ وان دبۆرینن، هه‌تاكو سامانێ ژ خۆه و خوینا ملله‌تێ خوه‌ كۆم دكه‌ن، د بانكێن وان دا دهه‌لگرن!
ل لایێ دى به‌ره‌یێ نویخوازێن گاور كو ب باشترین حال ب نوكه‌ر و سه‌رداچووى دهێنه‌ هژمارتن، هه‌ره‌ پتریا وان ب هه‌ژارى دژین و ب نه‌داریێ دمرن، گه‌له‌ك ماندى دبن و نانى ب خۆرتى ب ده‌ستخوه‌دئێخن، بۆ نموونه‌ (میر جه‌لاده‌ت به‌درخان، نالبه‌ند، جگه‌رخوین، ئوسمان سه‌برى، نوره‌دین زازا، مه‌مدوح سه‌لیمێ وانى و…) دیسان ژ ئه‌ره‌با (بدر شاكر السیاب، محمد ماغوت، على الوردى، ئه‌دونیس…) ل سووریێ شێخێ خه‌زنه‌وى ب ده‌ستێ رژێمێ دهێته‌ جانگۆریكرن و ره‌مه‌زان بۆتى دهێته‌ خه‌لاتكرن! ئانكو ته‌خا ره‌وشه‌نبیر یا نه‌بوویه‌ داهۆلقوت بۆ هه‌ر كه‌سێ ده‌ستهه‌لات وه‌رگرتى ژیێ خوه‌ د ناڤبه‌را ره‌ڤین، زیندان، دویرئێخستن و وه‌ریسێ سیدارێ دبۆرینن، ئه‌ڤه‌ ژبلى نانبڕینێ! به‌روڤاژى مه‌لاق و زمانحولى یا ئه‌وێن د كۆشا هه‌ر ده‌ستهه‌لاته‌كێ دا به‌رده‌وام نیڤشكى ب هنگڤینى دخۆن!
ئه‌رێ ما نه‌ جهێ پڕسیارێ یه‌ هه‌تا نها یاخیێن جڤاكى، خائینێن نیشتیمانى و گاورێن دینى د نیمچه‌ برسینه‌، و ئولدار و سالیسك دحه‌مه‌رن!

محسن عه‌بدولره‌حمان
ئه‌رێ ـ نه‌رێ، سپى ـ ره‌ش، ڤیان ـ نه‌فره‌ت، ئۆلدار ـ گاور، نیشتیمانپه‌روه‌ر ـ خاین…، ئه‌ڤ هه‌مى گۆتنه‌ چه‌ند ب ساناهى ل سه‌ر زمانى دهێته‌ دركاندن، هند و پتر هه‌مبه‌ر بزاڤا تێگه‌هشتنێ یا قۆرسه‌، لێ نه‌ د هه‌ر تشته‌كى دا و د گشت وارێن ژیانێ دا، چنكو ئه‌و بزاڤه‌ك ده‌روونى و هزرى و مرۆڤینى.. یا بزه‌حمه‌ته‌!
ئه‌ڤ ئارێشه‌ یا دروستتره‌ ب قه‌یرانا عه‌قلێ رۆژهه‌لاتى ناڤبكه‌ین، هه‌ر زوى و بله‌ز ڤان هه‌ڤدژان وه‌ردگرین و دابڕى و ڤه‌بڕى ئانكو ب شێوه‌یێ رهایى په‌یره‌ودكه‌ین و د ژیانا رۆژانه‌دا كار پێدكه‌ین، ب تایبه‌ت دولایه‌نیا (ره‌ش و سپى، ئه‌رێ و نه‌رێ) ئه‌ڤا ب سه‌ر عه‌قلێ مه‌یێ كوردى دا داگرتى و مه‌ دهاژۆت، چنكو مه‌ بزاڤا ڤه‌دیتنا رێكا سیێ د ناڤبه‌را ڤان هه‌ردو رێكان دا نه‌كریه‌، مه‌ هه‌ولنه‌دایه‌ ئه‌و كوما ره‌نگێن جوان یێن د ناڤبه‌را ره‌ش و شپى دا ببینین!مه‌ هند خوه‌ زه‌حمه‌ت نه‌دایه‌، كو هزر د یێ به‌رامبه‌ر دا بكه‌ین، ژ ئاستێ تێگه‌هشتن و ره‌وشه‌نبیرى هه‌تا دگه‌هیته‌ شیان و هیخوازێن تاكى، ئه‌ڤه‌ ژبلى به‌رژه‌وه‌ندى و كاودانێن تاكه‌كه‌س تێدا دبۆریت!
هۆسا ئه‌زێ ئۆلدار هه‌ر سكۆلاره‌كێ ب گاور، ئه‌زێ حزبى هه‌ر كه‌سێ ده‌رڤه‌ى حزبا من ب خاین، ئه‌زێ هۆزگه‌ر هه‌ر كه‌سى ده‌رڤه‌ى گۆهداریا ئاغایى ب پیچ…ناڤدبه‌م!
ئه‌ڤ عه‌قله‌ ئه‌وه‌ یێ به‌ر ب گێژه‌ڤانكێن بێداوى برین، و به‌ر ب ده‌ریایێن بێ كنار ڤه‌ هاژۆتین، دولایه‌نیه‌ك یا نه‌ره‌نگ و نه‌گوهۆرینا وه‌رزان و وه‌رگه‌ڕیانێن سه‌قایى كارتێكرنێ لێ نه‌كه‌ت، باهۆزێن وێرانگه‌رێن داگیركه‌ران مویه‌كى ژ روومه‌تا مرۆڤبوونا مه‌ نالڤینیت! هه‌چكو هه‌ر ژ هه‌رده‌میێ ئه‌ڤه‌ فه‌له‌كا مه‌ بوویه‌، ئه‌م دگه‌لدا د شه‌ڕه‌كێ ڤه‌كرى دا، شه‌ره‌كێ جاران ئاگربه‌ست یان ناڤبڕین كورت بۆ بێهنڤه‌دانێ، و خۆبه‌رهه‌ڤكرنێ بۆ گه‌ره‌كا دى یا شه‌ڕى!
ئه‌ڤ دولایه‌نى یه‌ ژ ڤالاهیێ نه‌هاتیه‌، هه‌لبه‌ت ره و بنه‌مایێن خوه‌ هه‌نه‌، هه‌تاكو گه‌هشتیه‌ وێ رادده‌یێ ئه‌م بڕیارێن پێشوه‌خت ل سه‌ر مرۆڤى و هه‌تا بیروباوه‌ران بده‌ین، بێى پڕس و تاقیكرن، ئه‌ڤه‌ بابه‌تێ عه‌قلێ دوولایه‌نیه‌ كو بابه‌ته‌كێ گه‌له‌ك مه‌ترسیداره‌، تاكو ژ جوداهیێن كه‌سى، ژ هزر، ره‌وشه‌نبیرى، باوه‌رى… گه‌هشتینه‌ رادده‌یا یه‌كتر تاوانباركرنێ، سكۆلار گاوره‌، ئۆلدار پاشڤه‌ماى، بیێ ئاگه‌هى و زانینا گرنگییا جوداكرنا حوكمرانیێ بۆ دادوه‌ریا جڤاكى، دیسا گرنگیا پرسێن گیانى بۆ به‌رده‌وامیدانى، ئانكو هێلا سیێ كو هێلا لێك تێگه‌هشتنێ یه‌ پشتگۆه دئێخین.
چاره‌یا ڤێ ئاریشه‌یێ هزركرنا لوجیكى و مرۆڤانه‌یه‌، ئه‌و هزركرن ژى دبێژنێ فه‌لسه‌فه‌، ئه‌و فه‌لسه‌فه‌یا كۆلیجه‌ك ب ناڤێ وێ ل زانكۆیا دهۆكێ هه‌بوونا خوه‌ نه‌یى، گرنگیا فه‌لسه‌فه‌یێ بۆ مه‌ كوردان ژ كولیجا نۆژدارى گرنگتره‌، چنكو مێشك و هزرا مه‌ پتر ژ له‌شێن مه‌ دنه‌خۆشن، و فه‌لسه‌فه‌ هونه‌رێ رزگاركرنا مێشكی یه‌ ژ هه‌ر گۆتاره‌ك بۆ تێگه‌هشتنێ ب زه‌حمه‌ت!

محسن عه‌بدلڕه‌حمان

ئه‌م سه‌یرترین خه‌لكین، هه‌مى زینده‌وه‌ر هه‌تا رووه‌ك د هه‌ڤڕكیا مانێ دا، هه‌مى رییێن به‌رده‌ست بكاردئینن، ژ بۆ خۆپاراستنێ ژ دوژمنان ب مه‌به‌ستا به‌رده‌وامیدان ب ژیان و ره‌ڤشتا خوه‌ ژ نه‌مان و ژناڤچوونێ، مرۆڤ ژى ژ بۆ مان و به‌رده‌وامیێ؛ رێیێن جودا دگریته‌به‌ر، وه‌كو زێدوبوون بۆ به‌رده‌وامیا دۆنده‌هێ، لێ ئه‌و دونده‌ه دا بهێته‌ پاراستن، پێدڤى ب ژینگه‌ها گۆنجایه‌ ژ زمان و كلتوور و…هه‌یه‌، ل گه‌ل ئێكرێزیێ ل هه‌مبه‌ر دوژمنێن جودا یان هه‌ر پێشهاته‌ك نه‌خوازیار.
په‌نده‌كا كوردى دبێژیت: (زلكى د چاڤێ خه‌لكى دا دبینیت، لێ كاریته‌ى د چاڤێ خوه‌ دا نابینیت) یان ( ده‌رزیكێ د چاڤێ هه‌ڤالێ خوه‌ دا دبینیت، لێ گێسنى ب هه‌ڤچارڤه‌ د چاڤێ خوه‌ دا نابینیت). لێ خه‌لكێ مه‌ به‌روڤاژییه‌ هه‌مى جڤاكێن مرۆڤینیه‌، سه‌یر و سه‌مه‌رترین خه‌لكه‌!! كاریته‌ى و گێسنى ب هه‌ڤچارڤه‌ د چاڤێ بیانی دا نابینیت و زلكى یان ده‌رزیكێ د چاڤێ خوه‌ دا دبینیت، ب دیتنا من مرۆڤێ كورد ل سه‌ر نه‌خۆشیه‌كا ده‌روونى یا چاره‌ بۆ ڤه‌نه‌دیتى و ناوازه‌ هاتیه‌ راهاتن، ئه‌گه‌ر هنده‌ تاك هه‌بن دبێژنێ (ماسۆشى) كو ب ئێشاندن و ئه‌شكه‌نجه‌ى ئارامدبیت، ئه‌ڤ نه‌خۆشیا ده‌روونى ئه‌وه‌ مرۆڤى كورد خوه‌ ل هه‌مبه‌ر بیانى شكه‌ستى و كێم دبینیت، زمانێ داگیركه‌رى ب سه‌ر زمانێ خوه‌ دئێخیت و ئه‌گه‌ر یێ بێسه‌روبه‌ر بیت، وه‌كو توركى و فارسیێ، كلتوور و مێژوویا ئه‌ره‌بى وى بلند دنرخینیت و ئه‌گه‌ر یا پڕی كریتى و فهێتى بیت..!
ئانكو تاكێ كورد هند به‌روڤاژى ڤێ په‌ندێ نه‌، كو زلكى د چاڤێ خوه‌ دا دبینیت، و كاریته‌ى د چاڤێ یێ دى دا نابیت، د چاڤێ دوژمنه‌كێداگیركه‌ریێ ب رابوورى و نها یا خۆ ژ شه‌رمزاریێ تلۆڤه‌، ئه‌ره‌ب، ترك، فرس یێن پاشڤه‌مایێ و تنێ دویڤه‌لانكێن خه‌لكێ بیانى، ئه‌ڤه‌یه‌ یا دبێژنێ داگیركرنا هزرى، ئانكو جار ب ناڤێ برایینیا دینى و جار یا نیشتیمانى مه‌ دخاپینن و ئه‌م پێڤه‌ناچین، چنكو بیردانكا مه‌ یا شێلى و ڤالنجیكرى، پیران رێ دچیتێ لێ یا نه‌خۆش گه‌نجن، كو ژبلى بیێ به‌رهه‌من ئه‌و دره‌شبینن، نه‌كو چ به‌هره‌ نینن، لێ به‌هره‌ و ئۆمێدێن وان ب شێوه‌یه‌ك دڕندانه‌ دهێنه‌ ژناڤبرن، بۆ نموونه‌ سترانبێژه‌ك ژ توركى یان وه‌لاته‌ك ئه‌ره‌بى دهێت كوردستانێ و هند پاره‌ى دبه‌ت، ئه‌گه‌ر ئه‌و پاره‌ ل ده‌ه هونه‌رمه‌ندێن كورد بهێته‌ مه‌زاختن، دێ به‌رهه‌مه‌كێ گه‌له‌ك باش پێشكێش كه‌ن، باوه‌رنامه‌یێن ماسته‌ر و دكتۆریێ ب زمانیێن بیانى ل زانكۆیێن هه‌رێما كوردستانێ ئه‌گه‌ر ب كوردی بانه‌، دا نها زمانێ كوردى ل قۆناخه‌ك دى با، و بوارێن دى ژى وه‌سا، ئه‌گه‌ر ئه‌ڤه‌ كاره‌سات بیت، یا ژ وێ مالوێرانیتر خه‌لكه‌كێ پالداى یان ژ نه‌زانین هنده‌ك تشتان ل سه‌ر فه‌یسبووكى به‌لاڤدكه‌ن، كو هه‌ڤڕكى و ناكۆكى و دوبه‌ركیێ د جڤاكى دا په‌یدادكه‌ن، ئه‌ڤ كه‌سه‌ چ په‌یڤا ده‌قشكێن ل هه‌مبه‌رى ملله‌تێ خوه‌ دا دبێژن، په‌یڤا ژ هه‌میان بساناهیتر (ئه‌م كورد چجار نابینه‌ مرۆڤ، كورد دوژمنێ خوه‌یه‌، ما كوردى ژى زمانه‌، و ..). هه‌تا وێ رادده‌یێ ئه‌گه‌ر ل جاده‌یێ بێژییه‌ كه‌سه‌كى تو (كه‌رى)، پستۆیێ ته‌به‌رناده‌ت، لێ ئه‌گه‌ر بێژیێ (كورد كه‌رن)! ب ئاسایى و كه‌نى وه‌ردگریت، ئه‌گه‌ر نه‌بێژیت: ب خودێ راسته‌! بێى بزانیت كو به‌رى هه‌ر كه‌سه‌كى ئه‌و كه‌رینى ژ دایباب وى و هه‌ر تاكه‌كێ كورد دگریت!
ئه‌گه‌ر ب هویرى ل نڤیسینان بنێرین و دویڤچوونه‌كێ بۆ ڤان كه‌سان بكه‌ین، دێ بینین پتریا وان ئۆلدارێن فقهنه‌زانن، گۆتارخوین و بانگخوازێن بازرگانن، خودان باوه‌رنامه‌یێن بێ خواندنن، مه‌ده‌نێن چاڤلێكه‌رن، د ئێك ده‌مدا ل مزگه‌فتێ مه‌لایه‌، ل گه‌ل هه‌ڤالان زانایه‌، ل بازارى حیزه‌ك چاڤبرسییه‌، ب شه‌ڤ مه‌یڤه‌خۆره‌… ب گشتى كه‌سه‌كێ ته‌مبه‌له‌، كارناكه‌ت و گه‌له‌ك گازندان دكه‌ت.
ب باشترین حال پێشمه‌رگه‌ه و خه‌باتكه‌ربوویه‌، دارا ئازادیێ ب خوه و خوینێ ئاڤدابوو، دا ئه‌ڤرۆ خوینا ملله‌تێ خوه‌ فڕبكه‌ت، هه‌ر تشتى ب مافێ خوه‌ بزانیت، و هه‌ر كه‌سێ داخوازا هه‌مان مافێ وى بۆ خه‌بات دكر؛ بكه‌ت، خائینه‌ و ده‌سته‌كێ ده‌ره‌كى ل پشته‌!
ئه‌گه‌ر ئه‌م موسلمان بین به‌سسه‌ هاتا پیرۆز (و لیس للانسان الا ماسعى …) و ئه‌گه‌ر ئه‌م كوردبین داگیركه‌ر ژ ئه‌ره‌ب، تورك، فرس یێ ده‌ست ژ پیرۆزیێن خوه‌ به‌ردده‌ن ژبۆ مانا كوردستانێ بنده‌ستێ وان، و ئه‌ڤه‌ ژ ناڤه‌رۆكا رێككه‌فتنێن ڤێ سه‌د سالیێ دا دیاره‌، دیسا نه‌ملكه‌چبوونا كوردان و ده‌ستنه‌داهێلانا هه‌مبه‌ر داگیركه‌رى مایه‌یێ شانازیێ یه‌!
راسته‌ پێشكه‌فتن و ژیانا سه‌رفراز و به‌خته‌وه‌ر بێى ئازادى نابیت و، لێ كێ گۆتیه‌ ئازادى بێى نان و ره‌وشه‌نبیرى دبیت و، نان و ره‌ۆشه‌نبیرى بێى خوه‌ ئاڤاكرن ژ لایێ هزرى دبیت و، هزر ب خواندن و گه‌نگه‌شه‌یێن دروست و هه‌مه‌جۆر دبیت!؟

محسن عه‌بدلڕه‌حمان
كورد وه‌كو ملله‌ته‌كێ داگیركرى و وه‌لاتێ وى لێكڤه‌كرى، د ئێك ده‌مدا پتر ژ ئازاره‌كێ دكێشیت و د پتر ژ واره‌كێ رامیارى، جوگرافى، ره‌ۆشه‌نبیرى، ئابوورى، ئۆلزایى …دنالیت، ئه‌ڤه‌ ئه‌و راستیه‌ یا نه‌هێته‌ مانده‌لكرن، لێ ئه‌و ده‌رئه‌نجامه‌ بۆ وان فشارێن لێكڤه‌كرنێ بۆ باكۆر، باشۆر، هه‌لات، ئاڤا، و تاكه‌ پارچه‌یا د ماوه‌یێ چه‌رخه‌كى دا نیمچه‌ ئازادبووى دوباره‌ بۆ زۆنا زه‌ر و كه‌سك دهێته‌ پارچه‌كرن.
ئه‌ڤ پڕت و به‌لاڤییه‌ و دابڕان دگه‌ل هزركرنێ هه‌ردمی یه‌، به‌رهه‌مێ عه‌قلێ پێنه‌گه‌هشتیێ كوردانه‌ و سالۆخه‌ته‌ك رهداربوویه‌ د كه‌ساتیا مرۆڤێ كورد دا، چنكو د هه‌موو جڤاكان دا دومدرێژییا كۆله‌تیێ، كۆله‌ كۆله‌تیا خۆ بۆ سه‌روه‌رێ خۆ ب ئه‌مه‌كدارى و گۆهداریێ ب ئه‌رك دزانیت، ئه‌م كورد ژى هه‌مبه‌ر داگیركه‌رێ ئه‌ره‌ب، ترك و فرس ئه‌و قوربانینه‌ یێن وه‌كو قوربان خۆ پێشكێش دوژمنى دكه‌ین، د ئاشتیێ دا خزمه‌تا ده‌وله‌تێن وان و ب هێزكرنا پێكه‌یێ نه‌ته‌وه‌بوونا وان دكه‌ین، و ل ده‌مێ شه‌رى خۆبه‌خشانه‌ ل به‌رۆكێن پێشیێ شه‌رى بۆ دكه‌ین، ژبۆ ئافه‌رینه‌كا پیڤازه‌كێ نه‌ئیناى و نه‌ئینیت! ئه‌ڤه‌ دیاردكه‌ت كو مه‌ كێشه‌ د گه‌ل شێوه‌یێ هزركرنێ هه‌یه‌، له‌ورا ژ بۆ ئازادیێ ل پێشیێ مه‌ پێدڤى ب ئازادكرنێ مێشكى هه‌یه‌، و ژ بۆ ئازادكرنا مێشكى مه‌ پێدڤى ب فه‌لسه‌فه‌یێ هه‌یه‌، چنكو “فه‌لسه‌فه‌ هۆنه‌رێ رزگاركرنا مێشكییه‌ ژ هه‌ر گۆتاره‌كا بزه‌حمه‌ت بۆ تێگه‌هشتنێ”!
كوشتن و سۆتن و وێرانكرن ئه‌و تیرۆره‌ یا داعش و خویشكێن وێ ژ هه‌ر كومه‌كا ئیسلامى ل په‌ى خۆ دهێلیت، لێ ترسا مه‌زن خۆشیكێن نڤستینه‌(بشكوڕینا داگیركه‌ری یه‌) به‌رامبه‌ر مرۆڤێ كورد، پشت هه‌ر بشكوڕینه‌كێ شیره‌كێ غه‌درێ یه‌ د پشتا به‌هزادانێ خوراسانى را! برایینییا دوژمنى ب تیرۆركرنا سمكویێ شكاك، سێداره‌دانا پیرانى.. ئه‌و خۆشییه‌ یا ژ تیرۆرێ مه‌ترسیدار و زیانبه‌خشتره‌، ئه‌وژى مانده‌لكرنه‌، ئانكو مانده‌لكرن و نه‌رێكرنا ده‌هان ملیون كوردان ل باكورێ كوردستانێ، قڕكرنا ملله‌ته‌كییه‌، ب بزاڤا ژناڤبرنا زمان و كلتوره‌كییه‌، ئه‌ڤه‌ مینڕێژكرنا بیردانكا ره‌ۆشه‌نبیرى و هشككرنا سه‌رۆكانییا زمانییه‌، كو ژ داگیركرنا ئاخێ و ژێرده‌ستكرنا ملله‌تى زیانبه‌خشتره‌!
ئه‌ڤه‌ تیرۆرا ب كومه‌ ب شێوه‌ و ته‌رزێ خۆیێ جیهانى بۆ ملله‌ته‌كێ پشكه‌ك ژێ ل سه‌ر به‌رۆكێن جودا خه‌باتێ دكه‌ت و د جه‌نگیت و كێمه‌ ژ هه‌لپه‌رستان راده‌ستبوویه‌ و پتریا مشه‌خۆر بێده‌نگ ته‌ماشه‌ڤانه‌!

محسن عه‌بدولره‌حمان
ل سه‌رانسه‌رى جیهانێ و ب درێژیا مێژوویێ گۆتارێن چاكسازخوازان، به‌رى جڤاكى دده‌ت هزركرن، حه‌زژێكرن، هه‌ڤكارى، لێبۆرین، كاركرن و به‌رهه‌مهێنانێ.. ئه‌ڤه‌ ژبلى گرنگیا وه‌رگرتنا زانستێ، هه‌روه‌سا ژێیاتیێ بۆ ئاخ و كۆمێ ئانكو وه‌لات و نه‌ته‌وه‌یى و ئه‌مه‌كدارى بۆ ده‌ستهه‌لاتێ، كو حه‌زژێكرن و پاراستنا زمانێ نه‌ته‌وه‌یى و كلتوورى و ئه‌رشیفكرنا رابوورى ب ئه‌ركه‌ك پیرۆز دزانن، ب مه‌به‌ستا راستڤه‌كرنا شاشیان و په‌یداكرنا خۆشى و به‌رفره‌هیێ ل ناڤ جڤاكى. ئه‌ڤیه‌ یا دبێژنێ بینین (روئیا).
لێ دبینین ل كوردستانا مه‌ هنده‌ك توتیك ده‌ركه‌فتینه‌، ل ره‌نگینه‌ بهارا كوردستانێ و هه‌مه‌ره‌نگیا بیرۆباوه‌ران، ره‌شببینى چپك چپك ژێ دهێته‌ دێراندن.
ئازارا گۆڕى، هژمارا حوریان، رووبارێن مه‌ى و هنگڤینى و..، هه‌مبه‌ر نڤێژا ل فلان جهى و رۆژیا فلان رۆژێ و لاڤه‌یا فلانى، ئه‌ڤه‌ ژبلى ته‌به‌یا ل فلان ده‌مى، قۆرچه‌كا ئاڤا زه‌مزه‌م یا ژ پشت ئه‌زمانى تا رویڤیكا كوره‌ دشۆت و له‌په‌كێ ره‌شره‌شكا و میزا هێشترێ و…، كرینه‌ ده‌رمانێ سۆرك، باوه‌سیر، بیرۆڤ … تا قولنچێ، ناڤه‌رۆكا گۆتارا وانه‌ ل جهێ هاندانێ بۆ داهێنان و رێنچبه‌رى و ئاڤه‌دانكرنا وه‌لاتى، كو به‌خشییا خۆدێ یه‌ بۆ مرۆڤى، دیسا هه‌ر ئه‌و ب ئه‌ركى به‌ره‌ڤانى و ئاڤاكرنا وێ پێكیركرییه‌! ئه‌ڤییه‌ یا دبێژنێ خه‌ون (حلم).
ئه‌ڤ بانگخوازه‌ بیرا مه‌ ل نڤیسه‌ره‌كى دئینیت، ده‌مێ دبێژته‌ شاعرێن كورد ئه‌رێ كه‌نگى دێ ده‌ست ژ په‌سندانا به‌ژن و بال، لیڤ و چاڤ، ره‌شه‌ خالا ل گه‌رده‌نێ و…یێن ژنان به‌رده‌ن، و ئاڤڕیه‌كێ ل ئێش و ئازارێن گه‌لێ خوه‌ ده‌ن و ل ئازارێن وان ل ژێر سمێن كرێته‌ داگێركه‌ریێ ده‌ن!؟
ئه‌رێ بانگخوازێن مه‌ كه‌نگى دێ هه‌ست ب داخوازیێن گه‌نجان، هیڤى و ئۆمێدێن مه‌زنان، پێداویستیێن ژنان.. كه‌ن و لێزڤڕن، و به‌رێ خه‌لكى ده‌نه‌ رێیا خۆدێ یا راست، تنێ وه‌كو حه‌زژێكرن بۆ خۆیه‌تا خۆدێ نه‌ ژبۆ حوریێن وى، یان ژ ترسا دۆژه‌هێ، بلا ڤیانا خۆدێ ب كێمى ل گه‌ل ڤیانا خۆ بۆ دایبابان و رێزگرتنا پێخه‌مبه‌ران لگه‌ل یا به‌رَپرسان هه‌ڤبه‌ربكه‌ن، و ل شوینا دابه‌شكرنا به‌هه‌شتێ وه‌لاتێ خۆیێ ژ تویله‌ تاژى و به‌رازێن تێدا دچه‌رن؛ پاوانبكه‌ن، و ل جهێ ژ گه‌نجینا خۆدێ د مه‌رد، بلا ل خۆ بنێرن كا ب چ دژین و ژ كیڤه‌ دئینن و ئارمانجا وان چیه‌ و بانكگخوازیا وان د خزمه‌تا كێ دایه‌!؟
چنكو گۆتارا دژى ره‌وشه‌نگه‌رى و هزرمه‌ندیێ، دژى یاخیبوونێ یه‌ و هه‌تا عه‌قل یاخى نه‌بیت، داهێنانێ ناكه‌ت، ئه‌ورۆپا پاشڤه‌ماى پشتى یاخیبوونێ گیان ئازادكر و هزر رزگاركر، به‌رهه‌م ژى پێشكه‌فتن و ئاڤه‌دانیێ ده‌ستپێكر، هینگێ رۆژا بجهئینانا خه‌ونان هه‌لات.
ئه‌م یێن د ژیواره‌ك هه‌ژى دژین، ڤێچا به‌سسه‌ شرۆڤه‌كرنا خه‌ونان ل دویڤ (بن سیرین)، ئه‌ڤه‌ نه‌چه‌رخێ خه‌ون دیتنێ یه‌، ئه‌ڤه‌ چه‌رخێ بجهئینانا خه‌ونانه‌ ب كاركرنێ و رێزگرتنێ ل یێ دى. خه‌ون خه‌ساندنا هزرانه‌ و خه‌ساندنا هزران گۆشتنا مرۆڤینیا مرۆڤیه‌، بلا خه‌ون ببنه‌ بینین،
ئه‌و كوردێ نه‌شێت ببیته‌ به‌ره‌ڤانكه‌ر ژ مه‌زنیا گه‌لێ خۆ، دبیته‌ ئۆلداره‌ك سوفى و تنێ لاڤه‌یا دكه‌ت ژبۆ ژێبرنا گۆننه‌ها لاوازیا خوه‌! ڤێچا بلا بۆ ئازارا گۆڕى و خۆشیێن به‌هه‌شتێ بكه‌ته‌ گرى و هه‌ر بگریت، تاكو جوانكاریا وه‌لاتى و به‌هره‌یا مرۆڤى ل كوردستانێ و ژیانێ نه‌بینیت.

محسن عه‌بدلره‌حمان

مووسل نه‌تنێ باژێرێ فره‌نه‌ته‌وه‌ و ئۆلی یه‌، به‌لكو بنگه‌هه‌كێ سه‌ره‌كیێ هه‌ڤدژیانه‌، چه‌ند دێر و مزگه‌فت و مه‌زار و ئارامگه‌هێن چاكان لێ هه‌نه‌، چه‌ندین جاران هند كه‌ساتیێن نڤشپه‌رێس لێ دیاربوونه‌، مووسل نه‌ هه‌ما باژێرێ هه‌ڤڕكیێن كورد و ئه‌ره‌بانه‌، به‌لكو خالا ڤێككه‌فتنا دوو كلتور و ئه‌قلییه‌تانه‌، هه‌ڤڕكیا هه‌رده‌میا چیا و بیابانێ كو ب هزاران ساله‌ چه‌ند (به‌ره‌ك و گومتله‌ك ل تێك هه‌لنگڤتن) ژ بیابانێ لێهمشته‌كا كۆچبه‌ران به‌ر ب وارێ ئاڤ و چه‌روانێ ده‌ردكه‌ڤیت، ئه‌وێن هه‌ر جهێ ره‌شمالێن خوه‌ لێ ڤه‌دان ده‌ملده‌ست ب ناڤێ خۆدێ ده‌ست ب ئه‌ره‌بكرنا ئاخ و مرۆڤان دكه‌ن.
مامۆستا دكتۆر (عبدالفتاح علی بوتانی) د په‌رتووكه‌كا خوه‌ دا یا ل ژێر ناڤێ (صفحات من الژاكره‌ الموصلیه‌) كو ژماره‌كا بابه‌ت و گوتار و دیدار و بابه‌تێن ل دۆر مێژوویا نێزیك یا مووسل ب خۆڤه‌ دگریت، ئه‌ڤه‌ راستییه‌ دوپاتكر، په‌رتووك ژ (708) لاپه‌ران پێكهاتیه‌ و ل سالا 2017 ێ ژ لایێ ئه‌كادمیا كوردی ڤه‌ هاتیه‌ وه‌شاندن، ئه‌ڤه‌ ژبلی ناڤه‌رۆكێ كو پاشكۆیێ وێ ب (112) به‌لگه‌نامه‌یێن فه‌رمی و كه‌سی هه‌ڤپێچكریه‌.
ل په‌ی خواندنا من بۆ ڤێ په‌رتووكێ دیاربوو، كو ئه‌ڤه‌ په‌رتووكه‌كا ئه‌كادیمى و ژێده‌ره‌كێ هه‌ره‌ باشه‌ بۆ كوردێن ل سه‌ر مافدارى و هه‌بوونا كوردان ل مووسل ب گومان، دیسا باشترین به‌لگه‌یه‌ ل سه‌ر كوردبوونا مووسل بیێ مانده‌لكرنا مافی پێكهاته‌یێن دی یێن نه‌ته‌وه‌یی و دینی، هه‌روه‌سا د پشت رێزان دا ئه‌گه‌ری شۆفینیا نه‌ته‌ویی یا ئه‌ره‌بێن مووسل و دوژمناهیا وان یا بێسنۆر بۆ كوردان هه‌ر د كه‌ڤن دا دهێته‌ زانین.
ـ كوردبوونا مووسل
ب پێشه‌كیه‌ك بله‌ز ده‌ستپێدكه‌ت ده‌مێ سه‌ركرده‌یێ گریكی (زه‌ینه‌فون، 401 پ. ز) ناڤێ باژێرى ب (مووسلا) دایه‌ نیاسین، و (درایڤر) ی ل دۆر نڤیسی یه‌: (مووسل ژ دوو تاخان پێكدهات، تاخێ ئێكێ كوردێن زه‌ره‌ده‌شتی و تاخێ دى فه‌له‌یێن كوردێن یه‌عقوبی) یه‌، دا پشتی هاتنا ئیسلامێ كۆچكرنا ئه‌ره‌با بۆ مووسلێ ده‌ستپێبكه‌ت، كو مێژوونڤێسێ مووسلی (سه‌عید دیوه‌چی) دبێژیت: خه‌لكێ گزیرتا ئه‌ره‌بی چه‌ند هشكه‌ سالیێ وارێ وان ڤه‌گرتبا، یان شه‌ر د ناڤبه‌را دوو هۆزان دا رویدابا، دا ل دویڤ ئاڤ و چه‌روانی به‌ره‌ڤ باكووری خوه‌ خشینن، كو زه‌ڤیێن پێت و ئاڤه‌كا مشه‌ و سه‌قایه‌كێ هین ددیت)، ئه‌ڤه‌ یا به‌رده‌وامبوو تاكو مووسل ل سالا (1516 ز تا 1918 ز) كه‌فتیه‌ ژێر ده‌ستهه‌لاتا داگێركاریا ئوسمانی.
ل دویڤ به‌لگه‌یێن دكتۆری ئیناین ل سالا 1931 كو دامه‌زراندنا ده‌وله‌تا ئیراقێ یه‌، ئێك گوندێ ئه‌ره‌با ل رۆژهه‌لاتێ مووسل نه‌بوو، ل (1933) یێ ده‌ڤه‌را (ئینس پێخه‌مبه‌ر) نه‌دگه‌ل مووسلێ بوو، ل دویڤ ئامارا شاره‌وانییا مووسل تنێ (64) خانی لێ هه‌بوون، دیسا جه‌نه‌رالێ بریتانی (ساندرسن) ل 22 ئادارا 1921ێ د گوتارا خوه‌ دا ل ده‌مێ ڤه‌كرنا پرا ئاسنی گوت: (ناهێته‌ ڤه‌شارتن كو ئه‌ڤ پره‌ دێ بیته‌ خه‌له‌كه‌كا گرنگ د خه‌له‌كێن گه‌هاندنێ دا د ناڤبه‌را وه‌لاتێ كوردستان و ئیراقێ دا ….).
بۆچوونا چه‌ند مێژوونڤێس و گه‌ڕۆكان ل دۆر كوردبوونا مووسلێ ژ وان : (الازدی، 945ز مریه‌) و (مسعودی، 956ز مریه‌) و (ابن حوقل، 977ز مریه‌) و (الانصاری، 1327ز مریه‌) ئه‌ڤان نڤێسییه‌ هه‌ر ژ كه‌ڤن دا كورد ل مووسل و ده‌وروبه‌ران بوون، لێ (بن خلدون، 1406ز مریه‌) چیایێ حه‌مرین ب چیایێ كوردان ناڤكریه‌، دیسا گه‌ڕۆكێ هۆله‌ندی (لیۆناردو راوولف) ل سالا 1575 سه‌ره‌دانا مووسل كریه‌ و دبێژیت: (مووسل دكه‌ڤیته‌ وه‌لاتێ كوردان). له‌ورا ل سه‌رده‌مێ ئوسمانیا ئێكه‌م میر ل سه‌ر مووسل هاتیه‌ دانان (میر به‌در) ژ بۆتان بوو، و كوردان به‌رده‌وام ده‌ستهه‌لات ل مووسل كریه‌، تا مالباتا جه‌لیلى 1834ز، كو خێزانه‌كا كوردێن فه‌له‌بوو، ژ ئامه‌دێ هاتبوونه‌ مووسل، هه‌روه‌سا ل دویڤ گۆتنا گه‌ڕۆك (ئولیا چه‌له‌بی) كو ل سه‌ر ده‌مێ وی كوردستان ژ نه‌ه ویلایه‌تان یا پێكهاتبوو، كو ئێك ژ وان ویلایه‌تان مووسل بوو. هه‌روه‌سا دكتۆرى ئاماژه‌ ب رۆلێ چه‌ندین كه‌ساتیێن كورد كریه‌ وه‌كو (محه‌مه‌د ئه‌مین زه‌كی به‌گ) و (ره‌فیق حلمی) و هه‌لویستێ نوونه‌رێن ده‌ڤه‌را به‌هدینان ژ دۆزا كوردی ل جڤاتا نوونه‌رێن ئیراقێ (1925 ـ 1945).
ـ مووسل بنگه‌هێ ئیسلامییان
د لاپه‌رێ (113) دا دكتۆرى رۆناهى به‌ردایه‌ سه‌ر رۆلێ بزاڤێن ئیسلامی ل مووسلێ و چاوانیا بكارئنانا دینى بۆ دژایه‌تیا كوردان، ب تایبه‌ت (كومه‌له‌یا برایێن موسلمان) و دیاردكه‌ت كو مووسل ل داویا چه‌رخێ نۆزدێ بنگه‌هێ سه‌ره‌كیێ بزاڤێن سه‌له‌فی یێن (شێخ عبدالله النعمه‌) سه‌ركێشیا وان دكر بوو، و شێخ (محمد عبدالوهاب، 1794 مریه‌) ل مووسلێ بوو، ئه‌ڤه‌ هه‌می رێكخوشكه‌ربوون كو بانگخوازیا (اخوان مسلمین) ژ هه‌مى ئیراقێ جهێ خوه‌ ل مووسلێ بكه‌ت، ل سالا 1942 ێ گۆڤارا (اخوان مسلمین) یا میسرى دگه‌هیته‌ باژێری و ل په‌رتووكخانه‌یا دهێته‌ فرۆشتن، د هه‌مان سالێ دا (محمد محمود الصواف) تایه‌كێ ئیخوانان ل مووسل دامه‌زراند، هه‌روه‌سا مووسل ئێك ژ بنگه‌هێن سه‌ره‌كیێ هنارتیێن مزگیندارێن ئه‌ورۆپی لێ دچالاكبوون، ده‌مێ ئه‌ڤه‌ هه‌لویستێ ئیسلامیان هه‌مبه‌ر كوردێن مه‌سلمان بیت، كو هژمار كوردان و هێزا گه‌له‌ك بوو، ئه‌رێ كاودانێ به‌لنگازێن جۆهى و فه‌له‌یان د ده‌ست ئه‌ره‌بێن سوننه‌ دا، به‌لكو موسلمانێن ئه‌ره‌بین ژ ئۆلزایا شیعه‌ چاوابوو!؟
دیسا نڤیسه‌ری بیاڤه‌كێ باش دایه‌ (حزبا كومۆنیست ـ شوعی ـ یا ئیراقێ)، چاوا بزاڤا نه‌ته‌وه‌یا ئه‌ره‌بی ب ناڤێ ئیسلامێ هێرشكریه‌ سه‌ر كومۆنیستان، ئه‌و ئیسلامیێن نه‌شیاین ره‌خنێ ل نشتیمانپه‌روه‌ریا كومۆنیست و پارتى یا بگرن، له‌ورا په‌نابره‌ به‌ر پرۆپاگانده‌ و به‌لاڤكرنا نۆچه‌یێن دره‌و ل دۆر كریارێن كومۆنیستان یێن ب دژى دینی داینه‌نیاسین، له‌ورا خه‌لك رابوون و داخوازا پێگریێ ب دینێ ئیسلامێ كر و به‌ره‌ڤ مزگه‌فتان چوون دا گۆهداریا گۆتارێن دژی كومۆنیستان بكه‌ن، سه‌ربارێ كو كومۆنیستى ل جه‌م خه‌لكێ مووسلی یا به‌رنیاس بوو، چنكو كومۆنیست هه‌ر ئه‌و خه‌لكێ وان بوو، كو چجاران ب ئاشكرای كومۆنیستان هێرشی دینی نه‌كربوو، و هه‌ستێ ئۆلداران نه‌ ئازراندبوو، چنكو ئه‌و دا ب خرابى بۆ زڤریت و ب دژی وان بوو، هه‌لبه‌ت خالا سه‌ره‌كی یا هه‌ره‌شه‌یێ ل سه‌ر بزاڤا كومۆنیستى ژی بابه‌ته‌كێ سه‌ره‌كى مه‌سه‌لێن ره‌ۆشتی بوو، ئانكو (ژن)، له‌ورا ئه‌وان هنده‌ك درووشمێن ئازرێنه‌ر بۆ خه‌لكێ ساده‌ بلندكرن، ئه‌وا چجارا كومۆنیستا ئه‌و خوه‌ یا نه‌كرى و نه‌گۆتى، به‌لكو ئه‌و ژ پرۆپاگنده‌ و چێكرنا ره‌وتێ ئیسلامى بوو، وه‌كو (ئێدی هه‌ڤژینی نینه‌، لازواج بعد الیوم) و (هه‌ڤژینیا فیدرالی، الزواج الفدرالی) و (پشتی هه‌یڤه‌كێ نینه‌ مه‌هر و قازی دێ هاڤێژنه‌ روباری دا، بعد الشهر ماكو مهر والقاچی نژبه بالنهر)، ئه‌ڤه‌ سه‌ره‌ده‌رى و نه‌ریتێ ئیسلامیانه‌، كو پێش ماوه‌یه‌كێ كێم بنگه‌هێ زه‌ره‌ده‌شتی ئه‌وێ ل دهۆكێ ب شێوه‌كێ فه‌رمی هاته‌ڤه‌كرن، لێ هه‌ر زوی ئیسلامیان هه‌ره‌شه‌لێكر و ب به‌دره‌ۆشتیێ تاوانباركرن، كو ئۆلا زه‌ره‌ده‌شتى رێكێ دده‌ت (كوڕ دایكێ و برا خویشكێ ماره‌بكه‌ت)! ئه‌ڤه‌ ل جهێ ره‌خنه‌یێ ئاراسته‌ى رێسا و رێنمایێن دینێ زه‌ره‌ده‌شتى بكه‌ن!
دیسا ئاماژه‌كره‌ ئه‌گه‌ر و پالده‌رێن ئاشكرا و ڤه‌شارتى ل پشت روودانێن خویناوی یێن بزاڤا شه‌وافی و ئه‌نجامێن وێرانكه‌رێن ل په‌ی خوه‌ هێلان!
ب ناڤێ دینى ره‌وتێ ئیسلامى كارتێكرنه‌كا نه‌رێ ل سه‌ر گه‌له‌ك كوردان هه‌بوو، و تا نها یا به‌رده‌وامه‌، بۆ نموونه‌ د لاپه‌ره‌ 351 دا: (ئیسماعیل سه‌عید ئاغا دۆسكى خویندكارێ ناڤنچیا ـ الغربیه‌ ـ ل سالا 1940ێ، ده‌مێ ل دۆر كوردینیێ د گه‌ل هه‌ڤكارێ خوه‌ (غصوب شیخ صالح) ئاخفتى! (غصوب) دبێژیتێ: (چاوا ژ ئه‌ربا ڤه‌ببین و دینێ ئیسلامێ و قورئانا پیرۆز بهێلین)!؟ تا نها ژى ئه‌ڤ عه‌قلییه‌ته‌ یا به‌رده‌وامه‌، كو گه‌له‌ك كورد ئه‌ره‌با وه‌كو نه‌ته‌وه‌ و ئیسلامێ وه‌ك دین، ب ئێك تشت دهژمێرن!
• چالاكیێن كوردان یێن سیاسى و ره‌ۆشه‌نبیرى
ده‌مه‌كێ زوی كوردان كومه‌له‌ و رێكخستنێن سیاسی دامه‌زراندن، ل ده‌مێ ئه‌ره‌بێن مووسل پشتی بزاڤا دستوری 23 تیرمه‌ها 1908 تایه‌كێ (جمعیه‌ الاتحاد والترقی) یا تركی ڤه‌كری، كوردان ل 11 كانونا ئێكێ 1908 تایه‌كێ كومه‌له‌یا كوردی (كورد ته‌عاون و ته‌رقی جه‌معیه‌تی) دامه‌زراند ، دیسا به‌لگه‌نامه‌یێن بریتانی ئاشكه‌را دكه‌ن، كو خوینكارێن كوردێن مووسلێ كومه‌له‌یه‌ك ب ناڤێ (هیڤی) ل سالا 1910ێ دامه‌زراندیه‌، هه‌وه‌سا خویندكارێن كورد ل سالا 1939 ێ كومه‌لا دوویێ یا ب ناڤێ (برویسى ـ الصاعقه‌) ل مووسل دامه‌زراند،
ل دۆر بزاڤا ره‌ۆشه‌نبیری ئاماژه‌كریه‌ كو ئێكه‌م رۆژنامه‌یا (كوردی ـ عربی) ب ناڤێ (راستی، الحقیقیه‌)، ئه‌وا ل 7 نیسانا 1959ێ ده‌رچووی، دیسا به‌لاڤكرنا به‌لاڤۆكه‌كێ ب ناڤێ (ده‌نگی كوردستان) ل مووسل هه‌ر ژ 29 گولانا 1962 .
ئێك ژ خالێن گرنگ كو دكتۆری ئاماژه‌پێكری، ئه‌و كه‌سایه‌تی و مالباتێن كوردن، یێن خوه‌ ب ئه‌ره‌ب داینه‌ نیاسین یان هاتبنه‌ ئه‌ره‌بكرن، ئه‌گه‌ر و ئه‌نجام داینه‌ دیاركرن ژ وان مالباتێن (چلمێران، حه‌مو قه‌دو، نه‌جیب جادر، جه‌لیلێ …)، لێ یا ژهه‌میان گرنگتر كو تانها هنده‌ك كورد دكه‌ن، بزاڤا خوه‌ ڤه‌گه‌راندنێ یه‌ بۆ ده‌ڤه‌ره‌كا به‌رنیاس یا ئه‌ره‌بی و پتریا جاران بۆ كه‌ساتییه‌ك یان مالباته‌ك به‌رنیاس، وه‌كو مالباتا قوره‌یشی (ال البیت) و خالدی و عه‌باسی …. و باشترین نمونه‌ كه‌ساتیێ سه‌ركرده‌ د ناڤ ڕژێما به‌عس دا (ته‌ها یاسین ره‌مه‌زان جزراوی) ئه‌وێ ژ دایبابێن كوردبووى، لێ گۆتی ئه‌و ژهۆزا (خوالد) یا عه‌ره‌ب ییه‌!
ـ سه‌د سال ژ دوژمنیێ
گرێدانا باشوورێ كوردستانێ ب ئیراقا ئه‌ره‌بیڤه‌ ژ لایێ ئینگلیزى و هه‌تا نها پیڤه‌رێ نیشتیمانپه‌روه‌ریێ و دلسۆزى بۆ عرۆبه‌تێ و ئیراقێ دژایه‌تیا كوردانه‌! دووماهی هه‌لبژارتن هه‌ر كه‌سێ ڤیا ده‌نگا بده‌ستڤه‌بینیت، پێدڤی یه‌ ئاستێ دوژمنیا خوه‌ بۆ كوردان بلندبكه‌ت، چه‌ند كرێتر به‌حسێ كوردان بكه‌ت، پتر هه‌ره‌شه‌ى كوردان بكه‌ت، رێژه‌یا ده‌نگێن وى زێده‌تر دبیت! باشترین نموونه‌یا زیندى ئه‌ڤه‌ برایێن نوجه‌یفى (اتیل النجیفی) سه‌رۆكێ لیستا حه‌دبا ل هه‌لبژاردنێن 2009 19 كورسى ژ سه‌رجه‌مێ 37 كورسیێن مووسلێ برن، و د ئه‌نجامدا بۆ پارێزگارێ مووسل، هه‌روه‌سا برایى َوى ئوسامه‌ نوجه‌یفى بۆ سه‌رۆكى َپه‌رله‌مانێ ئیراقێ، نهێنى ل پشت بده‌سته‌ڤه‌ئینان رێژه‌یا ده‌نگێن پێدڤى، داخۆیانیێن وان بوو ل دژى كوردان و ئه‌ڤه‌ باشتریت راپڕسیا درۆست و راسته‌قینه‌یه‌، دیسا ئه‌ڤه‌ ژ شێوه‌یێ ب سه‌رداگرتنا حه‌شدا شه‌عبى ل 16ێ ئوكتوبه‌رێ دیاردبیت، هه‌لویستێ جاده‌یا ئیراقى َل سه‌ر هه‌مى ئاستان ل دۆر رێكه‌فتنا هه‌ولێر و به‌غدا ل دۆر شنگالێ هاتیه‌كرن، ره‌نگه‌ڤه‌دانا سایكۆلۆجیا تاكێ ئیراقی یه‌ هه‌مبه‌ر ته‌بایا كوردان!
پشتى سه‌د سالێن دوژمنى و كینداریێ بزاڤێن به‌رده‌وامێن ئه‌ره‌بكرنا كوردان و ئه‌نفالكرنا هه‌ر تشتێ كوردى بیت، ژ هزر و زمان و كه‌لتور… و هێش هنده‌ك كورد ب ناڤێ براینییا دینى ژ ئه‌ره‌با بهیڤینه‌! په‌رتووك ب ئاشكرایى بزاڤا ئه‌ره‌با بۆ بوهۆژاندنا كوردان و ئه‌ره‌بكرنا وان ب تایبه‌ت ب ناڤێ ئیسلامێ و د به‌رامبه‌ر دا بزاڤا كوردان و خۆراكرى و خه‌باتا وان ژ بۆ پاراستنا ناسنامه‌یا خوه‌ یا نه‌ته‌وه‌یى و بده‌ستڤه‌ئینانا مافێن خوه‌ و جۆدابوون ژ ئیراقا ئه‌ره‌بى!
ئه‌ڤه‌ زێده‌باری چه‌ند دیداران ل گه‌ل كه‌سایه‌تیێن مووسلیێن به‌رنیاس و كاریگه‌ر ژ كورد و ئه‌ره‌با! ب گشتى په‌رتووك یا پڕه‌ ژ پێزانینێن پێدڤى كو فه‌ره‌ هه‌ر كورده‌ك بخوینیت و ژێ ئاگه‌هداربیت.