محسن عه‌بدولره‌حمان
گازنده ئێك ژ ساخله‌تێن مرۆڤی یه و ئهو پتر ده‌ربڕینه ژ بار و گاودانه‌ك جڤاكى، مهزن ژ بچووكان و په‌روه‌رده‌كار ژ فێرخوازان و پیشه‌كار ژ شاگردان…، ههروهسا ژن و مێر و هه‌ڤسوى و هه‌ڤپشك… گازندان ژ هه‌ڤدو دكهن و ره‌خنه‌یێ لێكدگرن، دیسان هه‌ڤوه‌لاتى ژ حوكمه‌تێ و حوكمه‌ت ژ ملله‌تى، ههلبهت ئهڤه ژبلى یا سه‌رپشك ئهو ژى گۆتارا ئه‌ینێ، كو سێ ته‌وه‌رێن سه‌ره‌كى تێدانه، ئهو ژى برێز (ره‌خنه، نفرین، لاڤه).
له‌و هزار و ئێك سلاڤ و سۆپاسى بۆ داهێنه‌رێن فه‌یسبووك و مالبه‌رێن ئه‌نترنێتێ، ئه‌وێن گازنده و ره‌خنه ژ سهر ده‌رگه‌هێن ده‌ستاڤێن مزگه‌فت و خواندنگه‌هان ب ترس، ئازادانه ڤه‌گوهاستینه سهر لاپه‌ر و یه‌یچێن ئه‌نترنێتێ.
لێ ههر د ناف ڤێ هنگامه‌یێ دا ههر به‌هرا گه‌نجى ژ ره‌خنه و گازنده‌یێ حه‌تا دگه‌هیته گه‌ف و هه‌ره‌شه و بێرێزیێ به‌هرا شێری یه.
هندى ژ ڤان گۆتنان ل ههر جهى و كهسێن ئاست جودا دبهیسم، بتایبه‌ت ل ڤێ داویێ ئهڤێ په‌شیا وێرانكه‌ر گه‌نج ب خوه ژى ڤه‌گرتینه، لهورا ب دیتنا من به‌رى گازندێ ئاراسته‌ى نڤش و به‌ره‌بابێ د سه‌رپێ بابێ خوه دا چووى، یێ سه‌رڕه‌ق و نه‌گۆهدار، ته‌مبه‌لێ تنێ دخۆت و دنڤیت، تا جۆرێن وه‌رزشێ و چاندنێ (المزرعه السعیده) ل جهێ ب كریاربكه‌ت، دبینین د ژیوارێ مگرتى دا (الواقع افتراچى) ئه‌نجامدده‌ت.
لهورا ب هه‌موو ناڤلێكرن و گۆتنێن نه‌شرین ئاراسته‌دكه‌ین و دبێژینێ: (سه‌رمه‌دێ مه، ههكو ئهم د گه‌نج، د دهمێ خوه دا …) و د به‌رڕا ب بێئاگه‌هى بۆ ڤه‌دگێرین (كوڕ گڤانێ بابێ دژه‌نیت و كج ته‌شیا دایێ دڕێسیت) خۆزى تنێ گانده‌كه‌را تنێ هزر د ڤێ گۆتنا فه‌لسه‌فه‌یا جڤاكى دا كربا!؟ و ئهڤ پرسه ژ خوه كربانه: ئهرێ ئهڤ نڤشه ل به‌رده‌ستێ كێ مه‌زنبوویه و ل سهر دهستێ كێ په‌روه‌رده و فێربوویه؟
لهورا دا پێكڤه ل ل گه‌نج و سنێله‌یا بنێرین، چ ده‌رباره‌ى وان هاتیه گۆتن و كرن، هه‌ڤراوبوونه‌ك هه‌یه كو گه‌نجى چ ئاریشه نینن، چنكو ئهو ب خۆ ئاریشه‌یه، ئهو یێ د ناڤبهرا زارۆكینى و پێگه‌هشتنێ، حه‌زا سه‌رخۆبوون و متمانه‌یێ ل سهر مالباتێ دا یێ به‌رزه‌یه، و یا زانایه كو هه‌رده‌م قۆناخێن ڤه‌گۆهاستنێ د ژیانا تاك و جڤاكان دا مه‌ترسیدارن.
ئهڤ جۆره هزركرن و سه‌ره‌ده‌ریكرن بۆ هزاره‌ها سالان ڤه‌دگه‌ڕیت، بۆ نموونه ل بابل تابلۆیه‌ك ب ڤێ ده‌سته‌واژه‌یێ نڤیسى هاتیه دیتن (گه‌نجێن ڤى سه‌رده‌مى د خراپ و پویچ و خه‌مسارن و چو جار وهكو گه‌نجێن رۆژێن بۆرى نینن، گه‌نجێن ئه‌ڤرۆ ژ بۆ پاراستنا كلتۆرێ د بێ شیانترن)، هه‌وه‌سا د ده‌قه‌كێ دیدا كو ژ لایێ په‌رستڤانه‌كێ مسرى ژ سه‌رده‌مێ فیرعه‌ونى هاتیه نڤیسین، ئهڤ په‌یڤه تۆماركرینه (جیهانا مه گه‌هشتیه قووناخه‌كا هه‌ستیار، زارۆك گوهداریا مالباتێن خوه ناكهن، بێگۆمان دووماهیا دونیایێ یا نێزیكبووى).
ب ڤان ههر دو نڤیساران دیاردبیت كو ئهڤ گازنده نه دیارده‌ك نوویه، ههر ژ سه‌رده‌مێ سومه‌رى و فیرعه‌ونان، نڤشێ پێشیێ ژ نڤشێ پاش خوه نه‌رازیه، لهورا ب یاخى و سه‌رداچووى و نه‌گۆهدار دده‌ته نیاسین.
ئهرێ ئاریشه چیه؟ ب دیتنا من ههر پیره‌ك حه‌زدكه‌ت گه‌نج دانه‌یه‌كا كۆپیكرى بیت ژ وى و ژبیرا خوه دبه‌ت، ئهو یێ چاوابوو، قۆناخا زارۆكینیا شویم و سنێله‌یا لڤۆك چاوا ده‌ربازكر؟
ب هزاره‌ها سالان جڤاكێ رۆژهه‌لاتى خوه دوباردكه‌ت، ل هه‌مبه‌ر جڤاكێ رۆژئاڤا ل جهێ گازنده‌یێن ڤالا، ره‌خنه‌یێن وێرانكه‌ر و نفرینێن بێ رامان، ڤه‌كۆلینێن جڤاكى ل سهر بنه‌مایێن زانستى ژ راپڕسین ئامار و داتا…كرن، پێداویستێن ماددى و مه‌عنه‌وى بۆ به‌رده‌ستكرن، ئه‌وان ئاریشه‌یێن گه‌نج و سنێله‌یى چاره‌سه‌ركرن و ل رۆژهه‌لاتێ وهكو تاوانبار لێپڕسینێ ل گهل دكهن.
مخابن هندهك كه‌س پشتبه‌ستنێ ل سهر هندهك گۆتن و سه‌رهاتیێن بێبنه‌ما دكهن و تشتێ باش ژبیرا خوه دبه‌ن، وهكو ڤێ فه‌لسه‌فه‌یا جڤاكى و په‌روه‌رده‌یى ژ كلتۆرێ كوردى (چ دچینى ئه‌وێ د هه‌لینى)، (چ دكه‌ی كوارێ، ئهو دهێته خوارێ).
نووترين نووچه
- دڤێت بەغدا سیاسەتا نەهنارتنا مووچەیێ خەلكێ كوردستانێ ب دووماهی بینیت
- هەتا دووماهی خولەك مە باوەری هەیە کو بشێین بگەهینە رێككەفتنێ ل گەل بەغدایێ
- بۆ چارەسەركرنا كێشەیێن هەولێرێ و بەغدایێ دڤێت قانوونا پەترۆل و غازێ بهێتە دەركرن
- ئایدن مەعرووف: حوكمەتا ئیراقێ د چارەسەركرنا كێشەیاندا یا رژد نینە
- بابەكر زێباری: ل دووماهییا ئەڤسالە هەرێما كوردستانێ دێ ئێك هێزا پێشمەرگەی هەبیت
- دڤێت كێشەیێن هەولێرێ و بەغدا ل سەر بنەمایێ دستووری بهێنە چارەسەركرن
- خەلكێ ژێهاتی و بسپۆر د ناڤ لیستا بەربژارێن پارتی دا هەنە
- هندەك ئالیێن ئێراقێ كێشەیان بۆ رێككەفتنێ ل گەل كوردستانێ دروست دكەن
- مەسرور بارزانی پشكداری د بەهییا عەبدوللا عەزیز مەلا هەمزە مێرگەسۆری دا كر
- سەرۆك بارزانی و بالیۆزێ فرەنسا كێشەیێن د ناڤبەرا هەولێرێ و بەغدایێ دا گەنگەشەكرن
محسن عه‌بدولره‌حمان
پیلانگێری
محسن عبدالرحمن
پیلانگێرى هزره‌كه ژمێژه دهێته خۆراكدان، ژلایێ مللهتێن سه‌رده‌ستێن ل كوردستانێ حه‌تا كو گهلهك كورد ب خوه ژی ئێدى نه‌تنێ وهكو راستیه‌ك باوه‌ردكه‌ن، به‌لكو بێئاگه‌هانه دبنه پشكه‌ك گرنگ ژ وێ كریارێ، ئهڤ هزره پتر ل سهر دهستێ كه‌سانێن ئۆلداران دهێته به‌لاڤكرن و ب ناڤێ دینى پرۆپاگنده بۆ دهێته‌كرن، ئهو ژى ئه‌وه كو پیلانه‌كا نێڤدهولهتى ب تایبهت ژ جیهانا فه‌له، ئانكو رۆژئاڤاڤه هه‌یه، دژى ئێكگرتنا ملله‌تێ كورد و په‌یدابوونا ههر جۆره ده‌ستهه‌لاته‌كا كوردى.
و هه‌ولێن به‌رده‌وام ههنه كو ڤێ هزرێ د ناخێ مرۆڤێ كورد دا بچینن و د مێشكى دا بچه‌سپینن، وهك راستیه‌كا رها د ئه‌قلێ كوردی دا بیرۆكه‌یا (ترسا نه‌په‌ن) كه‌هی بكهن، كو جیهانا فه‌له هێش رۆژا گۆینێ ژبیرنه‌كریه! و ژناڤ هه‌مى مللهتێن موسلمان تنێ ئهو ژ كوردان دترسن، و ههر ئهو ترسبوو، ئهو هانداین كو كوردستانێ بۆ چار پارچه‌یان لێكڤه‌بكه‌ن! چنكو ب هه‌بوونا ده‌وله‌ته‌كا كوردى و ئێكگرتنا كوردان گه‌فه ل سهر هه‌مى به‌رژه‌وه‌ندیێن رۆژئاڤا ل رۆژهه‌لاتا ناڤه‌راست و ئهو مه‌ترسیه‌كا راسته‌قینه‌نه.
دهولهتێن داگێركه‌رێن كوردستانێ ڤێ هزرا وێرانكه‌ر خوراك دده‌ن، دڤێن ب كێمى كوردان قایلبكه‌ن و تێبگه‌هینن كو رۆژئاڤا هۆسا هزردكه‌ت. ئهرێ ما ئه‌وان ب شیر و رمێن خوه كونترۆلا شام و كنارێن میسرێ نه‌كربوو، و تنێ كوردان ب سهركێشیا مالباتا ئهیۆبیان ئهو شكاندى و ره‌فی به‌رب ده‌ریایی پالدان، ما ئه‌وان ریتشاردێ شێردل نه‌چار نه‌كر ده‌ستڤالا ژ رێكا تێرا هاتى بزڤڕیت، ما نه مه‌لایێ نورسی بوو گۆتى: تا پاپۆرێن ئه‌مریكى ل چیایێن كوردستانێ بسه‌رنه‌كه‌ڤن، ئهم راده‌ست نابین!؟
مه ژبیرا خوه بر كو تاكه‌كه‌س و كۆمپانى به‌رژه‌وه‌ندیێن خوه دپارێزن و ل بازار و قازانچێ دگه‌ڕن، ئه‌ڤچا ره‌وشا ده‌ولتێن زلهێز!؟ ئهو به‌رژه‌وه‌ندیێن ئهم وهك پیلان نه‌ك ئابوور تێدگه‌هین، بۆ نموونه پێش جه‌نگا جیهانیا ئێكێ هه‌ڤڕكیه‌كا دژوار و دوژمنیه‌كا دۆمدرێژ د ناڤبهرا بریتانیا و رۆسیا دا هه‌بوو، چنكو رۆسیا دڤیا ب چ بهایێ هه‌یى بگه‌هیته ئاڤێن گه‌رم و ئهڤه مه‌ترسى بوو ل سهر به‌رژه‌وه‌ندى و میتینه‌گه‌هێن بریتانى ل كه‌نداڤى و ئیران و ئه‌فگانستانێ، لێ د گهل به‌رپابوونا شه‌رێ جیهانیێ ئێكێ بریتانیا هه‌ڤپه‌یمانیا دوژمنێن خوه یێن دێرین رۆسیا و فره‌نسا ل دژى ئه‌لمانیا كر، و رێككه‌فتنا (سایكس ت بیكۆ) ل ده‌سپێكێ رێككه‌فتنا سێقۆلى (سایكس ـ بیكۆ ـ سازونۆڤ) بوو، ژبۆ لێكڤه‌كرنا ئه‌ردێن دهولهتا ئوسمانى یا ل بهر سه‌كه‌راتێ، لێ پشتى سه‌ركه‌فتنا شۆرهشا به‌لشه‌فی، هه‌ڤكیش هاته گۆهارتن دهمێ رۆسیا خوه ژ شه‌رى ڤه‌كێشایى.
هزرا پیلانگێریێ ئه‌ڤیۆنێ بێهۆشكه‌رێ زاخ و بزاڤا نه‌ته‌وه‌یه، بۆ مه كوردێن ژ لایێ شارستانیڤه د شكه‌ستى و ژ پێشكه‌ڤتنا زانین و زانستێ پاشڤه‌مایى، لهورا وهكو ره‌ڤینه‌ك ژ تالیا ژیوارى هزرا پیلانگێریێ ئارامییه‌ك ده‌روونى ب مه دبه‌خشیت و ژ دل باوه‌ردكه‌ین، بۆچى باوه‌رنه‌كه‌ین!؟ ما ئهم نه نه‌ڤیێن وان شه‌ركه‌رانین یێن ژ شویرها ئامه‌دێ تا كاڤلێن سه‌نعایێ و بیابانا لیبیا و دارستانێن سودانێ ل ژێر سها شێرێن وان، ما هێش نابێژین (تباى عامێ بچینه شامێ) ئهرێ بۆچى ب ته‌بایی دچوونه شامێ!؟ دچوونه بازرگانی یان گه‌شتیاریێ!؟
ئهم ئه‌وین یێن ب شانازى له‌شكرێن ئه‌ورۆپى به‌زاندین و تا ده‌ریا ناڤه‌راست پالداین و راهێلایێ، مه لاندكا عیسا ژێ زڤڕاند پشتى وان عهرهب ب شه‌ر ده‌رئێخستین و، ل جهێ خاچێ باپیرێن مه سۆره بازێ كوردى بلندكر.
لهورا رۆژئاڤا و ب تایبهت ئینگلیز ل پشت ههر شكه‌ستن و نسكۆیه‌كێنه، ههر ژ شۆره‌ش و سه‌رهلدانێن میرێ گه‌وره، میر به‌درخانێ مهزن، شێخێ نه‌هرى و سمكۆ و ئاراراتێ تا ب نسكۆیا 1975 هاتیه مۆهركرن.
ب تێهزرین د بابهتێ پیلانگێریێ دا دبینین به‌رهه‌ڤبوونه‌كا ده‌روونى یا پێشوه‌خت ل جه‌م تاكێ كورد كار بو هاتیه‌كرن و، به‌رده‌وام هایدانه‌ك نه‌په‌ن بۆ چه‌سپاندن و به‌لاڤكرنا ره‌شه هزرا هه‌بوونا رێككه‌فتنه‌كا رۆژئاڤایى هه‌یه، كو تنێ كورد مه‌ترسیا راسته‌قینه‌نه ل سهر به‌رژه‌وه‌ندێن رۆژئاڤایێ ئه‌ڤێن دى دوژمناهیێ دیاردكه‌ن، لێ ژبن مێزێ هه‌مى ده‌له‌تێن موسلمان و ب تایبهت داگێركه‌رێن كوردستانێ، نه‌به‌س رێككه‌فتنێن نهێنى دگه‌ل وان ههنه، به‌لكو وه‌لاتێن وان بنگه‌هێن سه‌ربازیێن وانن، ترك ئه‌ندامه د قۆلبا ناتۆ دا و ئیران داهته نیاسین ب (پۆلیسێ كه‌نداڤى)، سه‌ددام حسێن د بالیۆزخانه‌یا ئه‌مریكى ل میسرێ هاته سهر ده‌ستهه‌لاتا عیراقێ، لێ تنێ كورد هه‌ڤڕكێن سه‌رڕه‌قن و سهركردێن وان د ساویلك و كورتبینن (سهلاحهددینى ب شیرێن كوردان ده‌وله‌ته‌ك بۆ عهرهبان ئاڤاكر، شێخ مهحموودى له‌وه‌ندى د دهستێ خوه ئالاند…)، تا داویێ ژڤان ساخته‌كارى و دره‌وێن به‌رده‌وام دهێنه به‌لاڤكرن.
مخابن گه‌نجێ كورد پتر ب ڤان گۆتگۆتكا داخباردبیت و ب ساناهى و ساده‌یى بێ هزركرن و دووڤچوون باوه‌ردكه‌ت، و ئهڤه بێئۆمیدیه‌كێ ل جه‌م په‌یدادكه‌ت، ئهو سه‌رنه‌گرتنا بزاڤێن كوردى و داكه‌ڤتنا نها ئهم تێدا دئێخنه ستویێ میر و سه‌ركرده‌یان، بێى كو ده‌م و جه و شیان و كاودانان ل بهر چاڤ وه‌رگرین، ئهڤه ژبلى ل دۆر ئاستێ هزرى و زهنیه‌تا خهلكى بپرسین و، ژلایێ ده‌روونى چه‌ندیێ به‌رهه‌ڤه و قایله، كو كوردستان وه‌لاتێ ویه و ههر كه‌سێ بیانى داگێركه‌ره و شه‌رێ وى جیهاده، ئانكو به‌ره‌ڤانى ژ وه‌لاتى ئه‌ركه نه‌مننه‌ت، و یێ به‌ره‌ڤانیێ نه‌كه‌ت نه‌تنێ خه‌مساره، به‌لكو گونه‌هبار و خائینه، ئهرێ بۆچى مرن ب قودسێ شه‌هیدبوونه و مرن ژ بوو ئامه‌دێ نه جانگۆری بوون بیت، ما قدس یان ئامه‌د كه‌ڤنار و پیرۆزتره!؟ لهورا تاكێن كورد ژ نهزانین هه‌مى كه‌ربا خوه دادڕێژن سهر سه‌رێ سهركردێن كورد.
(18+)
بابهت نه‌گرێداى زۆردارى و دادوه‌ریه‌ك رووت و رهایه یانپابه‌ندبوون ب به‌ندێن قانوونى و دستوورى یێن ل سهر لاپه‌ران نڤیساندینه، به‌لكو په‌یوه‌ندیداره ب زهنییه‌ت و كه‌لتۆرێ باژێرینى و ده‌شته‌كاتیێ ڤه، ئهڤ زهنییه‌تا باژێرینى یا به‌رهه‌مهێنه‌ر نها د جڤاكێ رۆژئاڤا دا به‌رجه‌سته‌یه، كو میراتگرا شارستانیا گریكى و رۆمانى و خودانا شۆرهشا فره‌نسى و پیشه‌سازیه، ئهوا خوه ب پارێزه‌را مافێن مرۆڤى و گیانه‌وه‌ران تا ژینگه‌هـ و رووه‌كی دنیاسیت، ل هه‌مبه‌ر زهنییه‌تا ده‌شته‌كى یا غه‌یبى و مشه‌خۆر، كو جڤاكه‌ك بابسالارێ نێرانه‌یه (رۆژهه‌لاتى) و ههر كریار و دیارده‌كێ ب پیڤه‌رێ پیرۆزیێ دهه‌لسه‌نگینیت، ههر تشتى ب (حه‌لال، حه‌رام) دبینیت.
جوداهیا د ناڤبهرا ڤان هه‌ردو كه‌لتوران دا ژ لایه‌كیڤه گرێداى گرێیا رابوورییه! ئهو رابووریێ رۆژئاڤا خوه ژێ قورتالكرى ب ئه‌رشیفكرنا وى رابوورى، كو ئه‌ڤرۆ ب ئه‌قلێ خوه‌یێ مرۆڤینى دژیت و هزر د سوبه‌هى دا دكهت، ئهو ژى ب رێزگرتنێ ل ئه‌قلێ مرۆڤى ب رێكا دیالۆگ و قایلكرنێ، به‌روڤاژى رۆژهه‌لاتا ل رابوورى ب هه‌مى هووریێن خوه یێن پیرۆزڤه دژیت، ئهوا گۆتارا وێ (شه‌رمه، گوننه‌هه، عه‌یبه) د دهمهكى دا رۆژهه‌لات ب دلینى دژیت، زیندیێن ئه‌ڤرۆ گۆتن و كریارێن بابكالان ب شانازى په‌یره‌ودكه‌ن و پێ دپێگیرن و ب پیرۆزیێ په‌روازكرینه، ئانكو ههر ره‌خنه یان پرسكرن د تێگه‌ها وان دا دچیته د خانه‌یا گومانێ دا، و گومان دهستپێكا ژ ده‌ستدانا باوه‌ریێ یه وهكو هزردكه‌ن، هه‌چكو دبێژن هزر و پرس دژى باوه‌ریێنه، ب گۆتنه‌ك رۆهنتر هزركرنا باش و لۆژیكێ ساخله‌م یاخى و سه‌رداچوونه ژ رێیا راست (من تمنگق فقد تزندق)، ئهڤ ته‌رزێ سه‌ره‌ده‌رى و هزركرنێ شوربوویه هه‌مى گه‌هێن ژیانێ و بوارێن ژیارێ.
گۆتارا ئه‌ینى بێى ل بهر چاڤوه‌رگرتنا رێژه‌یا سالێن ژیی، بارێ جڤاكى، ئاستێ ره‌وشه‌نبیریێ نڤێژكه‌ران ب شێوه‌ك ڤه‌كرى و راسته‌وخوه ژ لایێ گۆتاربێژى ڤه بۆ هه‌مى ته‌خێن جڤاكى ههر ژ زارۆیێ حه‌فت سالى تا پیرێ حه‌فتێ سالى؛ دهێته پێشكێشكرن، ئانكو هه‌موو ته‌خێن جڤاكى و جۆرێن پیشه‌كار و نه‌خوانده‌ڤان تا هه‌لگرێن باوه‌رنامه‌یێن بلند به‌رهه‌ڤدبن، پێكڤه كوهداریێ دكهن، ئهڤ گوهدان و پێگیرییه ژى ڤهدگهریت بۆ ئایه‌تا (واژا نودى للصلاه من یوم الجمعه فژروا البیع ژلكم خبر لكم ان كنتم تعلمون).
لێ د ههمان ده‌مدا ل لایێ دى د پێشاندانا فیلمه‌كى دا دبینین، ل سهر شاشه‌یێ نڤیسیه (+13) یان (18+) ئانكو نابه بینه‌رێ فیلمى ژ ڤى ته‌مه‌نى كێمتربه، ئانكو هزر د شێوێ پێشاندانا فیلمى دا و كارتێكرنا وى ل سهر ئه‌ندامێن جڤاكى دهێته‌كرن، لێ گۆتاربێژێ به‌رێز بێى ل بهر چاڤوه‌رگرتنا كارتێكرنا نه‌رێنى ل سهر ده‌روونێ زارۆكان، ل پێش نڤێژكه‌ران راسته‌وخوه بهحسێ (دزى، پویڕه و ده‌ستكه‌فتیێ شه‌ڕى، سه‌بیكرنا ژنان، تالانكرن و كوشتنێ، زنایێ، مه‌یڤه‌خوارنێ، جیهاد و غه‌زه‌وات و فتوحات و شێوه و جۆرێن ئه‌شكه‌نجه‌دانێ ل دۆژه‌هێ)، ئهڤه ژبلى گاوركرنا ههر كه‌سێ ل گهل ڤێ بۆچوونێ نه‌بیت؛ دكهت و پشتبه‌ستنێ ل سهر چهندین ئایه‌ت و فه‌رمۆده‌یان دكهت، بێى ئاماژه‌دان ب ده‌م و جهـ و كاودانێن و پێدڤیاتیا ئه‌وان ئایه‌ت و فه‌رمۆده‌یان بكه‌ت! كو پتریا نڤێژكه‌ران پێزانینێن پێدڤى ل دۆر ئه‌وان ئایه‌ت و فه‌رمۆده‌یان نیین، تنێ دزانن ئهڤه گۆتنا خودێ یان پێخه‌مبه‌رییه.
ژ لایێ سیسته‌مێ خواندنێ ڤه، ئهو فێركرنه و ته‌لقینه و ناڤێ په‌روه‌رده بۆ پتریا جاران ههر یێ زێده‌یه، ئهرێ به‌رهۆشه مامۆستا كو نموونه‌یێ خویندكاریه، ل مهیدانا خواندنگه‌هێ جگارێ بكێشیت، كو به‌رى چهند خوله‌كه‌كێن كێم مامۆستایه‌ك دى د پۆلێ ڤه ل دۆر زیانێن جگارێ ئاخفتییه، یان رێڤه‌به‌رێ ل دهمێ سلاڤا ئالایى به‌حسا رێزگرتنا ئالای و پێگیرى ب رینمایێن په‌روه‌ردێ و پاكژیا خواندنگه‌هێ كرى، ئهو ب خۆ به‌رۆڤاژى یا گۆتى رهفتارێ دكهت!؟
ل داویێ زنجیره‌یێن ته‌له‌فزیۆنیێن مۆركه‌كا بازرگانیا ئه‌رزان پێڤه دیاره، كو ل گهل زه‌وقێ مرۆڤێ كورد و كه‌لتۆرێ وى ناگونجن و چ په‌یامه‌ك ژبلى تێكدانا جڤاكى و ره‌وشتى و بۆراندنا ده‌مى تێدا نینه، وهكو كه‌هیكرنا هندهك سه‌ره‌ده‌رى و ره‌وشتان مینا مه‌یڤه‌خوارنا خێزانى، په‌یوه‌ندیێن نه‌شه‌رعى و ره‌واكرنا خیانه‌تا هه‌ڤژینیێ، ئهڤه ژبلى دوبلاژ ب زمانه‌كێ كوردیێ سه‌قه‌ت و دیاره كو چ پێداچوون بو ناهێته‌كرن!
زارۆ بۆنه‌وه‌ره‌ك هه‌ستیاره، هشیار و چاڤلێكره، لێ كانێ نموونه‌یێ باش و ئاگه‌هداریا سهر (+18)ێ!؟
شكاندنا هێمایان
خۆزیك شێڤا كهسێن بێ بهرههم و هزر نه‌‌زۆكه، گازنده و له‌‌كه‌‌یێن بێ بزاڤ بۆ گوهۆرینێ بێده‌‌را كهسێن بێ شیان و ده‌‌ستهه‌‌لاته، ئهگهر ئهڤه بۆ تاكه كه‌‌سان یا دروست بیت، بۆ جڤاكان ژى دبیت، چنكو جڤاك ژ كۆمه‌‌كا تاكه كه‌‌سان پێكدهێت، كو ب مللهتێن پاشڤه‌‌ماى دهێنه نیاسین، ئهم كورد ژى پشكه‌‌كین ژ ڤان ملله‌‌تان كو گهلهك دئاخفین و كێم كار و هزر دكه‌‌ین، ل دهمێ به‌‌رفرهه‌یێ ههر تشتى بۆ زانین و شاره‌‌زایا خوه ڤه‌‌دگه‌ڕینین و ئهگهر بۆ به‌‌رته‌‌نگى ڤیابیت بزماره‌‌ك هه‌‌بیت، چانتكێ داكه‌‌فتن و بێده‌‌ستهه‌‌لاتیا خوه پێڤه بهه‌‌لاویسین و داره‌‌كا خه‌‌مان هه‌‌بیت ل ژێر ب به‌‌دبه‌‌ختیا خوه بێژین و ڤه‌‌گێرین.
بزمار ژى یا فه‌‌ره بۆ ههر تاك و ملله‌‌ته‌‌كى وهك ره‌‌ڤین ژ بهرپرسیاریێ، لێ یا مه كوردان جودایه ژ یا مللهتێن دى، ئهو جیاواز و سه‌‌یرتره، ئهو ژى ستۆیێن دیارترین كه‌‌ساتیێن خوه مه كرینه ئهو بزمار، و شكه‌‌ستنێن خوه مه كرینه تۆكا نه‌‌فره‌‌تێ و پێڤه هه‌‌لاویستینه، و ل ژێر دارا خه‌‌مان د نفرین لێكرنا وان دا زێده‌‌روویێ دكه‌‌ینه تا د گه‌هینینه راددێ خه‌‌به‌‌ر و پهیڤێن كرێت و نه‌‌شایسته.
ئهڤ ناوازه ره‌‌فتاره دهێنه دیتن تایبهت ل روونشتنێن به‌هیداریان، هینگێ ده‌‌رگهه‌ـ ڤه‌‌دبیت بۆ سه‌‌رێكزێده‌‌كرنا دینى، عه‌‌شیره‌‌تى و حزبى…، ههكو مه‌‌یڤه‌‌خۆر دبیته ئیمام و فه‌‌تواچى، ته‌‌شقه‌‌لچى دبیته بانگخواز و دۆنه‌‌مێن بهه‌‌شتێ و تیمێن حۆریان لێكڤه‌‌دكه‌‌ن، گه‌‌نده‌‌لچى دبیته قاره‌‌مانه‌‌ك نه‌‌ته‌‌وه‌‌یى… ل ڤێره سوحبه‌‌ت ده‌‌ستپێدكه‌‌ت ب تاوانباركرنا جڤاكێ نێڤدهولهتى وهكو پیلانگێر دژى مه، ئه‌‌مێن باوه‌‌ردار، مێرچاك و زانا .. و ژووردا بهر ب ژێر و لیسته یا درێژه: یه‌‌زدان شێرى شۆرهشا به‌‌درخانى و مهلا یێ خه‌‌تى و مهلا یه‌‌حیای میرگه‌هێن ره‌‌واندز و بادینان ژناڤبرن، شێخ مهحموودى بۆ سلاڤكرنا كابتنێ ئینگلیزى له‌‌وندى د دهستێ خوه پێچا.
لێ ئهڤه (لێ لێ) نه و (لۆلۆ) مانه، ههلبهت (لۆلۆ) ژى، به‌‌حسی وى كوردییه یێ بیانى رێزێ لێ دگرن و عهرهب سۆتن و خوه كرنه لێبۆك كو مۆهره‌‌كا قۆره‌‌یشى ل كه‌‌ڤه‌‌ره ئه‌‌نیا وى بده‌‌ن، تركێن تۆرانى بۆ شكاندن و شێواندنا ناڤ و گه‌‌شه مێژوویا وى خوه هاڤێته هه‌‌لاكه‌‌تێ، فورس ههر چننه ل گهل ناڤئینانا ناڤێ وى بێنڤێژ دبن و د دوژمنیا شیعاتیێ دا ل گهل عومه‌‌رى و موعاوییه‌‌ى ددانن، و یا ئهڤ سێ پێكۆجكا سته‌‌م و نهزانین و پاشڤه‌‌مان دكهن، مخابن ئهم كورد توتیكانه ڤه‌‌دگێرێن و ل بهر سه‌‌مایێ دكه‌‌ین.
بێی بپرسین: ئهرێ بۆچى خهلكێ بیانێ رێزێ لێ دگریت و ب سولتانێ جوامێر (السلگان النبیل) ناڤدكه‌‌ن، د ئهدبیاتا مرۆڤینیێ دا ل رێزا سهركردهیێن پێشیێ دهێت.
بۆچى ههر جارهكا بابهتێ نهبوونا دهولهتا كوردى هاته‌‌كرن، ئێكسه‌‌ر سه‌‌لاحه‌‌ددین دهێته تاوانباركرن؟
لهورا دا بپرسین: ته چهند پ‌رتووك ل دۆر سه‌‌لاحه‌‌دینى خواندینه؟ ههلبهت به‌‌رسڤ (نهرێ یه). لهورا ب دیتنا من ئهم شێخ مه‌‌حموودێ هێش كفنێ وى نه هه‌‌لوه‌‌ریایه، مه نه‌‌نیاسیه، ڤێچا چاوا سهلاحهددینى دنیاسین، چاوا سهركردێن خوه دنیاسین و حه‌تا نها ئهم ب دروستى خوه نانیاسین.
ئهڤ باوه‌‌ریه موكومتر دبیت و ئهڤ دیتنه رۆنتر دبیت،دهمێ خوانده‌‌ڤان پرتووكا (الملك الافچل) دخوینیت، د ڤێ ڤه‌‌كۆلینا مێژوویى دا (د. شڤان) ب شێوهكێ به‌‌رفره‌هـ و ئه‌‌كادیمى د هوندر رۆلێ ڤێ ڤه‌‌كۆلینێ دا رۆلێ سهلاحهددینى درێڤه‌‌برن و سهركێشیا سه‌‌ركه‌‌فتیانه دژى خاچهه‌‌لگران د دهمهكى دا كو جیهانا موسلمان د لاوازى و دوبه‌‌ره‌‌كیێ دا بوون، د ڤان شه‌‌ران دا كورد ژ ههرێما جزیره و مووسل و هه‌‌ولێر و شنگال و هه‌‌كارى … پشكداربوونه، تاكو شام و میسر و یه‌‌مه‌‌ن و حیجاز كۆنترۆلكرینه و به‌‌رسینگێ هێزا چهندین دهولهتێن ئه‌‌رۆپى گرتینه، پاشى ڤه‌‌كۆله‌‌ر دهێته قۆناغا پشتى سه‌‌لاحه‌‌دیینى و ئهو هه‌ڤڕكى و ناكۆكى د ناڤبهرا برا و پسمامان دا ل سهر میراتێ سه‌‌لاحه‌‌دیینى په‌‌یدابووین و چاوا ئهو دهولهتا به‌‌رفه‌‌رهـ یا سنۆرێن وێ ب شیر و دادوه‌‌رى و رێبه‌‌رى یا سه‌‌لاحه‌‌دینى هاتینه ده‌‌ستنیشانكرن، جهگرێن وى ب هه‌‌ڤدژیێن خوه ژ ده‌‌ستدان.
كو تنێ لاپه‌‌ره(25- 28) ژ دهستپێكا پرتووكێ دێ ب كورتى ڤه‌‌گۆهێزم كوردیێ.
(دیاربوونا ئه‌‌یۆبییان ل مهیدانا سیاسی)
ناڤكرنا ئه‌‌یۆبییان ژناڤكرنا ئه‌‌یۆبێ كورێ شادی هاتییه، هنده‌‌كا ناڤێ مه‌‌روانی ل دونده‌ها وان زێده‌‌كریه و، هژمارتییه باپیرێ وان یێ به‌‌رێ شادی و، هه‌‌رئێك ژ (ابن ابی گى، ابن خلكان) ئاماژه‌‌كرییه كو وان د هوندر پێداچوونا پرتووكێن تایبه‌‌تێن ئه‌‌وقافێ ب وانڤه دووڤچوونا دونده‌ها ئه‌‌ییۆبییان كریه، لێ د دونده‌هێدا ژبلی ئه‌‌یۆبی چوو نه‌‌دیت.
مالباتا ئه‌‌یۆبی یا نه‌ژاد كورد ژ هۆزا ره‌‌وادی یه، ئهوا بابكه‌‌كێ هه‌‌زبانیا پێكدئینیت، و هۆزا ره‌‌وادی ژ ماقوولێن كوردان دهێنه هژمارتن، د دهمهكی دا (ابن كپیر) ئاماژه پێكریه كو ئهو ژهۆزا زه‌‌رزاینه، پێشییێ ئه‌‌یۆب ئاكنجیێ گوندێ ئه‌‌جداقان یا ب سهر باژێرێ دوین ڤه بوون.
ئێك ژ نڤێسه‌‌رێن هه‌‌ڤده‌‌م هه‌‌ولدا ئه‌‌ییۆبییان ڤه‌‌گێریت بۆ گوندێ دوین یا نێزیك هاڤینگه‌ها سه‌‌لاحه‌‌دین ل هه‌‌ولێرێ، كو متمانه‌‌كر ل سهر پاشمایێن شوونه‌‌وارێن وی گوندی كربوو و دیاركریه كو وی هندهك گۆر دیتینه ههمان ناڤێن مالباتێن ئهیۆبیان ل سهر ههنه، ههروهسا پشتبه‌‌ستن ل سهر ڤه‌‌گێرانا (ابن كپیر) كریه، ئهوا ئاماژه‌‌كریه ژییاتیا ئه‌‌یۆبییان بۆ هۆزا زه‌‌رزاری، زێده‌‌باری هندهك به‌‌لگه‌‌یێن دی.
وه‌‌كهه‌‌ڤیا ناڤان ناگهه‌ینیت كو گۆرێن ڤه‌‌دیتی ڤه‌‌بڕی یێن ئه‌‌یوبییانن، زێده‌‌باری كو متمانه‌‌كرن ل سهر ڤه‌‌گێرانا (ابن كپیر) وهك به‌‌لگه‌‌یه‌‌ك ڤه‌‌بر بابه‌‌ته‌‌ك نه‌‌یێ راسته، چونكو ئهو ژێده‌‌ره‌‌كێ گیرۆكریه متمانه ل سهر ناهێته‌كرن، چنكو ژێدهرێ هه‌‌ڤده‌‌مێ ئه‌‌یۆبییان تاگرییا وێ ناكهن و داكۆكیێ دكهن كو جهێ ئاكنجییا ئه‌‌یۆبییان دكه‌‌ڤیته دوین ئهوا ل ئازربایجانێ.
دبینین (ابن خلكان) كو ئهو خهلكێ هه‌‌ولێرێ و هه‌‌ڤده‌‌مێ ئه‌‌یۆبییان بوو، دهمێ بهحسێ وارێ ئه‌‌یۆبییان دكهت، بهحسێ دوین ناكه‌‌ت هه‌‌ڤپێچێ ده‌‌ڤه‌‌رێن سهر ب هه‌‌ولێرێ ڤه و (د. محسن محه‌‌مه‌‌د حوسه‌‌ین) دبینیت، كو دبیت دوین یا نێزیكى هه‌‌ولێرێ وارێ ره‌‌وسه‌‌ن یێ ئه‌‌یوبییان بیت، لێ بۆ گه‌هشتنا راستیێ بابهت پێدڤى پتر لێكۆلین و هه‌‌لكۆلینێن شوونوارانه.
دیاربوونا ئه‌‌یۆبییان ل مهیدانا سیاسى و رۆلێ له‌‌شكریێ مهزن یێ پێرابووین و، دوباره رێخستنا وان بۆ رێزێن موسلمانان و ئاراسته‌‌كرنا وان بهره ب جیهادێ د رێیا خودێ دا و ڤه‌‌گه‌راندنا زه‌‌ڤیێن خاچهه‌‌لگران ژ شامێ ستاندین و بده‌‌ستڤه‌‌ئینانا گهلهك سه‌‌ركه‌‌فتنێن مهزن، ئهڤێ هه‌‌میێ ئهو خێزان كره جهێ پووته‌‌پێدانا مێژوونڤیس و ڤه‌‌كۆله‌‌رێن هه‌‌ڤده‌‌م و هنده‌‌كان هه‌‌ولدان نه‌ژادێ ئه‌‌یۆبییان بۆ عهرهبان بزڤڕینن، (وهك ڤان هه‌‌ول و كریاران رازى ناكهن، ژبلى خودان عاقلێن شكۆدارى و نه‌ژادێ شاهانه پێكڤه گرێدده‌‌ن) و مه‌‌قریزى ئاماژه‌‌كریه ڤێ رهفتارێ (ئهڤه ژ گۆتنێن وان فه‌‌قه‌زانانه یێن دڤێن خوه نێزیكى ده‌‌ستهه‌‌لاتێ بكهن).
(ابن واصل) ئاماژه‌‌كریه كو نه‌ژادێ ئه‌‌یۆبییان بۆ ئه‌‌مه‌‌ویان ڤهدگهریت و ئهڤه گریمانه‌‌ك دوورئێخستیه و ئهگهرێ چێكرنا وێ ڤهدگهریت بۆ مه‌‌زنبوونا ناڤێ ئه‌‌یۆبییان و ئارمانجا وان بده‌‌ستڤه‌‌ئینانا پۆستێن كارگێرى بوو، ڤه‌‌گه‌راندنا ئه‌‌یوبییان بۆ ئه‌‌مه‌‌ویان، هاتیه پشتى (الملك المعز اسماعیل) گۆتى ئهو ژ دوونده‌ها ئه‌‌مه‌‌وییه، دهمێ هه‌‌ولداى ل یه‌‌مه‌‌نێ (593 ـ 1196)، خوه بكه‌‌ته خه‌‌لیفه‌‌یێ موسلمانان، و دهمێ مامێ وى (الملك العادل) ئهو بهیستى، ئهو گۆتن مانده‌‌لكر و بۆ نڤیسى و له‌‌كه‌‌ى لێكر و، فه‌‌رمان دایێ بزڤریته دوونده‌ها خوه یا دروست، ژ ئهوا دێ كه‌‌نیا خهلكى پێ ئینیت، و (ابن الواصل) زێده‌‌كر و گۆت: (الملك العادل)ێ برایێ سهلاحهددینى د به‌‌رسڤدانا وى دا گۆت: (ئیسماعیلى دره‌‌وكر، د بنهرهتدا ئهم ژ مالباتا ئه‌‌مه‌‌وى نینین) تاكو سه‌‌لاحه‌‌دینى ب خوه ره‌‌تدكرن گۆتنێن ل دۆر نه‌ژادێ عه‌‌ره‌‌بى یێ مالباتا ئه‌‌یۆبى و دگۆت (ئهو گۆتن د بنهرهتدا بێ بنه‌‌مانه).
ژێده‌‌ر: (الملك الافچل ـ على بن صلاح الدین الایوبی)، د. شڤان ڤاهر عبدالله الدوسكی، چاپا ئێكێ،2012، به‌‌لاڤكه‌‌ر(دار الزمان للگباعه و النشر و التوزیع)، دمشق- سوریا
(هێمن) و زێدەروویى یا کوردى
سرۆشتیە رەخنە ل هەر کارەکى یان کارەکتەرە‌کى بهێتەکرن، ئەڤجا ئەو کارێ کەس، دەزگا، حوکمەت یان سەرکردەکێ بیت! لێ رەخنەیێ توخیبێن خوە هەنە، هەر دەمێ ژ سنوورێ خوە یێ سرۆشتى دەرباز بوو، هینگێ دبیتە بریندارکرن و ناڤزڕاندن و دگەهیتە کەساتى و کەرامەتا مرۆڤى؛ و ئەڤە د هەمى نەریتێن مرۆڤان و پیڤەرێن جڤاکان دا یا رەتکریە، چنکو رەخنە گەوهەرا ئارمانجا خوە ژ دەست ددەت و دچیتە د خانا هەرەشە و کرێتکرنێ دا.
سزا ژى مافەکێ رەوایە بهێتە سەپاندن ل سەر هەر کەسێ ل دژى کەسەکى یان کۆمەکێ زێدەگاڤیێ بکەت، لێ کەنگى و چاوا؟ ئەڤێ رێرەوێن خوە یێن قانوونى هەنە و سزا ل دووڤ قانوونێ دهێتە دەستنیشانکرن و بجهئینان، لێ ل دەرڤەى سنوورێ قانوونێ دبیتە زێدەگاڤى ل هەمبەر زێدەگاڤیێ، ئانکو کەسەک یان لایەنەک ل دووڤ حەز و زانینا خوە سزایی ل سەر کەسێ زێدەگاڤى کرى دسەپینیت و بجهـ دئینیت، بێی ل بەر چاڤگرتنا رێزگرتن و پێگیرى ب قانوونێ، ل ڤێرە زێدەروویى د سزایی دا هەمبەر زێدەروویی د رەخنێ دا دهێتەکرن، ئانکو شاشى ب شاشیەک مەزنتر دهێتە چارەسەرکرن.
ل ڤێرە ژى سزا جۆرێ دەستهەلاتێ دیار دکەت، د دەستهەلاتا دیموکراسى دا رەخنە بیاڤەکێ بەرفرەهـ دگریت، چنکو عەقلیەتا جڤاکى جۆرێن رەخنەیێ هەرەسە دکەت، و د دەستهەلاتا بەرۆڤاژى دیموکراسى دا، پتریا جاران بەرى دۆزگەرى، کو خودانێ ئاریشێ یە، خەلکەک مشەخۆر و دویڤەلانک ل بابەتى دبنە خودان و ب شێوەیەکى دئازرینن، کو بەرەڤ ئاقارەکێ دى دبەن و کراسەک دى ل دووڤ بەژنا بەرژەوەندێن خوە ل بەر دکەن، تاکو جاران بابەتە‌ک پویچ و بێ بها یان وێنەک کاریکاتورى بوویە بابەتێ جادێ و رایا گشتى، دبیت ب پیرۆز یان چارەنڤیسساز دابیتە نیاسین!
مخابن ئەم کورد وەکو پتریا جڤاکێن رۆژهەلاتى یێن ژ ئالیێ هزرى و معرفى د پاشڤەماینە، زێدەروویێ د رەخنە و سزایێ دا دکەین، رەخنەیە‌ک هند دژوارە دکەین تاکو دگەهینین توخیبێ سڤکاتى و بریندارکرنا یەکتر، هەروەسا سزایێ تا سنوورێ تۆلڤەکرنێ دبەین.
گەلەک جاران رەخنەیێ ب شێوەیێ هێرش و ناکۆکیا کەسوکى دکەین، کو ژ تەرزێ شکاندن و بێ بهاکرنا یێ دى دهێتە خواندن، هەروەسا سزا ب شێوەک هند دژوار دهێتە سەپاندن کو ب وێنەیێ تۆلڤەکرن نەدادوەرى بەرچاڤ دبیت.
ئەڤ زێدەروویى یا رەخنەیێ مرۆڤی د جڤاکى دا سار و بێ بها دکەت؛ و ئەو د باشترین حال دا بێ رێزییە بەرامبەر خوە یێ مرۆڤى، کو ب خرابترین حال ڤیا بیت رێز لێ بهێتە گرتن، لێ ئەڤە نابیتە بهانە بۆ زێدەروویێ د سزایى دا، چنکو زێدەروویێ د سزایى دا دو رەنگڤەدانێن مەترسیدار د جڤاکى ل پەى خوە دهێلیت، کو راستەوخۆ رەنگڤەدانا نەرێ ل دەروونێ مرۆڤى دکەت، یا ئێکى هەست ب ترسى بەلاڤ دکەت و ئەڤە وەلاتیەک بێ باوەر و کەساتیەک لاواز بەرهەم دئینیت، یا دویێ ل گەل بۆرینا دەمى ئەو ترس دبیتە خۆراکدانا کینێ، ئەوا وەرار و گەشەیێ د درەوونێ وەلاتیان دا دکەت، دا ل دەمێ دەلیڤە هەل دکەڤیت ب شێوەیێ تۆلڤەکرن دەرکەڤیت یان پەقیت. کو ئەڤەیە ئەوا د سەرهلدانێن پاییزا عەرەبى دا روو ددەت، ئەو ژى وێرانکرنا هەر تشتى.
ئەگەرەکێ سەرەکیێ پەیدابوونا رەخنەیا دژوار تۆرا فیسبووکە، کو ب شێوەیەک نە بەرپرسانە دهێتە بکارئینان (هێمن و سەرتراشینا وى وەک نموونە) لەورا دپڕسم، کانێ رۆلێ ب دەهان و سەدان سەنتەرێن رۆشەنبیرى، رێکخراوێن لاوان، جڤاکێ مەدەنى…د دانەنیاسینا وەلاتى و دەزگەهێن میرى و حزبى ب ئەرک و مافێ؛ و د رۆشەنبیرکرنا خەلکى و بەلاڤکرنا زهنیەتەکا گشتى یا دوور ژ شکاندن و هەتکبەرى و دژواریێ!؟
دیتن یان بهیستن راستگوتره؟
یا چاڤ دبینیت راسته و یا گوه د بهیسیت گومانه، ئهڤه بۆ تاكه‌كه‌س و جڤاكێن هشمه‌ند و سرۆشتی دروسته، لێ به‌رۆڤاژی د جڤاكێن پاشڤه‌مای دا گوهی رۆله‌كێ سه‌ره‌كی و جهه‌كێ تایبهت هه‌یه، چنكو د جڤاكێن رۆژهه‌لاتی دا گوه ژ چاڤی گرنگ و باوه‌رپێكریتره، لهورا متمانه ل سهر گوَتوی گوته و ره‌وشه‌نبیریا زاره‌كی (گوتارا جڤاكی، دینی- سیاسی.. . ) ژ ژوور بهر ب ژێر یا ڤه‌گوهاستیه؛ و بێ ره‌خنه و ڤه‌كوَلین یا وه‌رگرتیه، دبیت ژ ڤێ ئه‌گه‌ری بۆ ماوه‌كێ درێژ ژبه‌ركرن ژ خاندنێ گرنگتر و به‌ربه‌لاڤتربوویه؛ و بتایبه‌ت بوارێ شعرێ سهر ژ ژانڕێن دی یێن ئه‌ده‌بی ستاندبیت و ل مهیدانا ئهدبیاتا رۆژهه‌لاتی بۆ ماوه‌یه‌كێ درێژ شازاده‌بیت و تا رادده‌ك باش هێژ یا زاله و بازارێ وێ ب ره‌واجه، هوسا گوتارا ئه‌ینیێ یا مه‌لایه‌كی ژی ل مزگه‌فته‌كێ، بانگخوازه‌كی ل كه‌ناله‌كێ راگه‌هاندنێ ژ گوتارا نڤیساندی یان ڤه‌كوَلینه‌كا هزری، زانستی.. یا د چاپكریه‌كێ دا ب ره‌واجتره، دشێن بێژین ئاسایی یه كو گوتارا زاره‌كی یا دینی، جڤاكی، سیاسی، بازرگانی.. وهكو داستان و به‌یتێن فلكوری عه‌قلێ مه یێ كوَمكی كونترۆلكریه.
ژ چه‌ندێن ئه‌گه‌ران گوهێ مرۆڤێ رۆژهه‌لاتی ل سهر وه‌رگرتنێ و زێهن ل سهر ژبه‌ركرنێ راهاتینه، تاكو ڤه‌گوهاستن و وه‌رگرتن و ژبه‌ركرن بووینه پشكه‌ك ههر گرنگ ژ كه‌ساتیا مه یا جڤاكی، كو بشێوه‌كێ ته‌لقینی ژ هه‌ڤ وه‌ردگرین و ڤه‌دگوهێزین ژبه‌ر:
ئێك- كێمبوونا تومار و چاپكرنێ.
دوو – خواندن نه‌بوویه كولتور.
سێ- بساناهی وه‌رگرتنا راسته‌وخۆ.
یا ئێكێ كێمیا ئامرازێن چاپكرنێ و نڤیسكاری نه‌بوویه ژێدهرێ ژیارێ. و یا دوویێ چنكو مهزن و رێبه‌ر ناخوینن دا بۆ خه‌لكی ببن نموونه و ده‌وله‌ت ئهو گرنگیا پێدڤی پێناده‌ت و ئامرازان به‌رده‌ستناكه‌ت و پالده‌ر و هۆكاران په‌یداناكه‌ت وهكو هاندانا وه‌رگێرانێ. ئانكو چاوا په‌رستنا بێ خۆپاراستن(تقوی) د دینی دایه، وه‌سا خواندنگه‌ه فێرگه‌هێن بێ زانست و په‌روه‌رده‌نه؛ ئانكو خواندنا ئه‌كادیمی ژی شێوازێ تیوری ل سهر پراكتیكی زاله، له‌و باوه‌رنامه ههنه، لێ داهێنه‌ر نینن.
یا سیێ وه‌رگرتنا راسته‌وخۆ بساناهی و كاریگه‌رتره ل سهر وه‌رگری (گوهداری)، چنكو په‌یڤینا راسته‌وخۆ ئیحایه‌ك ده‌روونییه ب خوه‌ڤه دبینیت و ده‌لیڤه‌یا هزركرنێ ناده‌ت وه‌رگری و رێكا ره‌خنه و پرسكرنێ ناهێلیت، ئهڤ كریاره دبیته تاك لایه‌ن چنكو گوهدار تێدا به‌شدارنینه، لهورا كارتێكرنا هه‌نۆكه‌یی یه؛ لێ ده‌مكییه و نه‌زوَكی ئه‌نجامه، بتایبه‌ت بوَ كه‌سێ كێم شاره‌زایی و خۆدان رۆشه‌نبیریییه‌ك ساده، كو ب دلساخی و باوه‌رییه‌ك رها گوتنا په‌یڤداری چ گوتاربێژ یان سیاسه‌تڤان بیت بێ هه‌لسه‌نگاندن و هزركرن وه‌ردرگریت، و ئهڤه د گوتارا ئه‌ینیێ و پێش هه‌لبژاردنان دا بشێوه‌كێ زیق به‌رچاڤ دبیت، لهورا ههر مورك و روویێ نه‌ته‌وه‌یێ د كریارێن به‌رپڕسان و دینی د سه‌ره‌ده‌ریا دینداران دا دبینین و دهه‌لسه‌نگینین، كو دشیاندایه ئهڤێ ره‌فتارا شاش ب شێواندنا راستیا جڤاكی، دینی، سیاسی، حزبی.. . ناڤ بكه‌ین، بدیتنا من شاشییه‌ك مه‌زنه و نابیت بزاڤا ملله‌ته‌كی ب شاشیا سه‌ركرده‌كی یا سه‌ره‌دریا رێڤه‌به‌ره‌كی یان كادره‌كی بهێته گرێدان، وه‌سا نابیت مرۆڤبوون و باوه‌ردابوون ب رێژه‌یا پێگریێ ب ئاییرده‌یانڤه ببه‌ستین و بوَ چاكیێ بكه‌ینه پیڤه‌ر.
ئیسلام وهك په‌یامه‌ك دینی ژ راسپارده و رێنمایێن چاك وهكو برایینی، یه‌كسانی، دادی.. . یا پڕه، لێ د ههمان ده‌م دا ژ دژواری و گه‌فلێكرنێ نه یا ڤالایه، ژبلی كارتێكرنێن ده‌ره‌كی و نه‌داریا ژیواری و هشكاتیا ژینگه‌هی و كولتورێ ده‌شته‌كاتی یێن ئیسلام تێدا په‌یدابووی و گه‌شه‌كری و هۆكارێن و شێوازێ زوو به‌لاڤبوونا وێ، هه‌موو دبنه رابوورییه‌ك دترسین لێ ڤه‌گه‌ڕین و به‌حسبكه‌ین، په‌ردێ ژ سهر قوَلاچكێن تاری لابده‌ین، چنكو د ماوه‌یێ بووری دا ژ گهلهك گوتاربێژ و بانگخوازان دین وهك كه‌رسته‌ك بازرگانی بكارئینایه و خه‌لكی ب شێوهكێ نه‌ریتی و باوه‌رییه‌ك رها وه‌رگرتییه، تا گه‌هشتییه وێ راددێ كو روودانێن بوری و سه‌ره‌ده‌ریێن تاكه كه‌سی یێ عهرهب ب ئاشكرایی و شانازی به‌حس دكهن، ل لایێ مه كوردان هێلێن سورن، بۆ نموونه عهرهب شانازیێ ب كریارێن ڤه‌كرنان و تالانكرنا وه‌لاتان و سه‌بیكرنا ژنان دكهن، وهك ده‌ستكه‌فتێن شه‌ری و ژ نیشانێن سه‌ركه‌فتنێ دنیاسن، د دهمهكی دا پتریا كوردان ڤان ب كریاران ب دره‌و و بێبه‌ختی و پرۆباگندا نه‌حه‌زان دده‌نه‌نیاسین، بتایبه‌ت پشتی داعش ل مه‌یدانێ په‌یدابووی، ئانكو تا نها پتریا مه جوداهیێ د ناڤبهرا په‌یاما ئیسلامێ وهك دین و كولتورێ عه‌ره‌بی دا نه‌كرییه، راسته نهبوونا ده‌وله‌تێ د هه‌موو بواران دا كارتێكرنه‌كا نهرێ ل سهر ملله‌تێ كورد هه‌بوویه، لێ د ههمان ده‌م دا به‌رده‌وام كورد هه‌مبه‌ر چه‌وساندنا داگیركه‌ری به‌رخوه‌دان كرییه، هه‌ڤته‌ریب ل گهل گوتارا نموونه‌یی نه‌رمبوویه، تاكو بكریار و هه‌وێن ئه‌نفالێن ره‌ش بشێوه‌كێ به‌روه‌خت هاته هنگافتن، لێ پشتی سه‌رهلدانێ جارهكا دی چه‌كێ دێرین (نمووونایه‌‌تی یا گوتارا دینی) هه‌مبه‌ر هاته هه‌لكێشان و تا رادده‌ك باش سه‌ركه‌فتن ئینا. ههروهسا به‌حسكرنا خرابی و مه‌ترسیا ده‌رئه‌نجامێن بێ پلانی یا ئابووری و ناكوَكیێن سیاسی د ناڤبهرا لایه‌نێن ده‌ستهه‌لاتدار دا ل كوردستانێ و كارتێكرنا وان یا نهرێ ل سهر ژین و ژیار و ده‌روونێ هاوولاتی؛ و پاشگه‌زبوون د هه‌لویست و دلینیا جڤاكی نیڤده‌وله‌تی دا هه‌مبه‌ر دۆزا كوردی، ژ لایێ كوما گوهدار ب یاخیبوون و ده‌ركه‌فتن ژ هێلا نه‌ته‌وه‌یی.
لێ ههر تاكه كه‌س دمینیت كو ترازیا راستیێ ئالیسه‌نگ دكهت، د دوو جڤاكێن جودا، ئێك دبینیت و كاردكه‌ت؛ و ئێك تنێ دبهیسیت، دێ ههر زڤڕینه ده‌ستپێكێ و پرسێن دیتن یان بهیستن راستگوتره؟
كورد و به‌راشێن شیعی- سوننی
رۆژ ب رۆژ ژانێن ده‌ڤه‌رێ دژوارتر و فشار زێده‌تر و هه‌ڤڕكی د ناڤبهرا یاریكه‌ران دا خوَرتر دبن، رۆژهه‌لاتا ناڤه‌راست ده‌ڤه‌را پتر ژ موزاییك و جوداهیێن نه‌ته‌وه‌یێ و دینی و تائیفی ب ئه‌قلییه‌تا سه‌ركرده و رێبه‌ران ئالۆز، وه‌سا دیاره خراپترین نموونه ژی د ڤێ هه‌ڤكێشێ دا سهركردێن مه كوردانن، ئه‌وێن ئهو ب خوه راستیێ مانده‌ل ناكهن و ژ بهرپرسیاریێ ناره‌ڤن به‌لكو ب وێره‌كانه دانپێدانێ دكهن، لێ ههر ئێك دئێخیته ستویێ یێ به‌رامبه‌ر، ئه‌وژی ژ شه‌رمزاریا چالدێرانێ تانها نهبوونا ده‌وله‌ته‌ك كوردی ئێك ئهگهر هه‌بوویه، ئهو ژی ناكۆكیێن نه‌جوامێرانه د ناڤبهرا وان میر و پاشان دا، رێككه‌فتنه‌ك ههر تا دگه‌هیته سه‌رده‌مێ سه‌رۆك حزبان گرێكا نه‌ته‌وه‌یی یا گه‌لێ كورد ب سه‌دان ساله ژێ دنالن.
پێر بۆ سهر ڕه‌قی و نێرگزیا خوه كوردستان كرنه گیسكێ قوَربانی و د ناڤبهرا ئوسمانی و سه‌فه‌وییان دا لێكڤه‌كر؛ و دوهی كرنه چار پارچه و ئه‌ڤرۆ پشتی چ ب رازیبوون یان نه‌چاری بۆ ماوه‌كێ كۆرت رێككه‌فتین، سه‌ركه‌فتنا دونیا مه‌نده‌هۆشكری ل كۆبانێ ب ئێكرێزی و ئێكده‌نگیێ توماركر، لێ مه‌ستیا رۆندكێن سه‌ركه‌فتنێ زوو زوهابوون و زووتر بشكۆڕین ل سهر لێڤێن مرۆڤێ كورد به‌رزه‌بوو، ئهگهر ژی ههر برینا جاران و ده‌ردێ سال و چه‌رخێن بووری، لێ ڤێ جارێ نه د ناڤبهرا میر و پاشایان به‌لكو د ناڤبهرا سهركردێن حزبان دا لێ بێباوه‌ری تیر و چڕتره، ئانكو ناكوَكی كوورترن لهورا هه‌ڤڕكی دژوارتره، چنكو یاریكه‌ر پترن و نێچیر قه‌له‌وتره.
ژبلی زلهێزان ده‌ڤه‌ر یا بوویه جه‌پلخانه، دوو بهره دیاربوونه، به‌ره‌یێ شیعی و به‌ره‌یێ سوننی و ههر به‌ره‌یه‌كی ئه‌جندا و تاگر و پشته‌ڤانێن خوه ههنه، ههر ئێك ب ئارمانجا تمامكرنا داسا به‌ره‌یێ خوه كو ل كوردستانێ دگه‌هنه ئێك و یه‌كتر دبڕن.
پرسیارا گۆمانبڕ و د هزرا ههر كورده‌كی دا دئازریت، چه‌وانیا سه‌ره‌ده‌ریكرنا سهركردێن كوردانه دگه‌ل ده‌ستودارێ ده‌ڤه‌ر بگشتی تێدا دبوریت، و ئهو یه‌قین دزانن كو سهركردهیێن كوردپه‌روه‌رن، سیاسه‌تڤانن، خۆدان سه‌ربۆرن، دێ ل ئاست خواسته‌كێن ملله‌تی و روودانێن هه‌نۆكه‌یی بن یان وهكو پێشینیێن خوه دێ بۆ دوژمنی جۆكی دانن و ل هه‌مبه‌ر برایێ خوه پێنگاڤه‌كێ بوَ پێش به‌رڤ یه‌كتر ناچن!؟
مافێ خه‌لكییه گۆمانبه‌ر بیت، دهمێ برایێن دوژمن (شاه سه‌لمان- سولتان ئه‌ردوگان) ئه‌ڤرۆ ب نه‌چاری و بۆ به‌رژه‌وه‌ندا خوه پێكڤه روون، د دهمهكی دا دوو سه‌رۆك حزبێن كوردی پێكڤه نا روونن، دپرسن چه‌وا دێ رێككه‌ڤن و ئهڤه چهندین ساله بزاڤێن سازدانا كۆنگره‌یێ نه‌ته‌وه‌یی ب ژبه‌ربرنێ بداوی دبن!
د ڤێ قۆناغا هه‌ستیار دا به‌رهۆش نینه باجا ناكوَكیێن میران یێن به‌ری پێنچ چه‌رخان ملله‌ت بده‌ت و نها جارهكا دی باجا ناكۆكیێن سه‌رۆك حزبان بده‌ته‌ڤه، لهورا ههر كه‌س و لایه‌نه‌ك خوه ژ بهر بارێ ئێكرێزی و ئێكده‌نگیا گهل بهاڤێژیت و كار بۆ خواسته‌كا مافێن نه‌ته‌وه‌یی نه‌كه‌ت، به‌رامبه‌ر مێژوویێ و به‌ره‌بابێن داهاتی دێ شه‌رمزار و رووره‌ش بیت.
پرۆپاکندا ب هەروە ل شونا قەدغەکرنێ
و ل داواویێ بریارا قه‌ده‌غه‌كرنا ژماره‌كا په‌رتووكان ل كوردستانێ ده‌رچوو، ئهڤ ههرێما هه‌رده‌م شانازی ب ئازادیا راوبۆچوونێن جودا، ئازادیا بێ سنوورا چاپ و وه‌شانێ دكر، ئه‌ڤرۆ نه‌چاربۆو ل جهێ چاڤدێری و سنورداركرن و رێكخستنا به‌رهه‌مێ ئه‌ده‌بی و هونه‌ری و هزری بریارا قه‌ده‌غه‌كرنێ بۆ چهند په‌رتووكێن دبێژن پرۆپاگندێ بۆ هزرا سه‌له‌فیا جیهادی دكهن بده‌رینیت، بدیتنا من ئهڤه ئێكه ژ گهلهك شاشه بریارێن د ماوه‌یێ سالێن بۆردی دا ده‌رچووین؛ كو چ نه‌خشه و پلان بۆ بلندكرنا ئاستێ هزری و ره‌وشه‌نبیریێ خهلكێ ده‌ڤه‌رێ نه‌بویه، به‌لكو جاران رێڤه‌به‌رییه‌ك دا هێته چێكرن یا رۆژنامه، گۆڤاره‌ك هاتینه ده‌رئێخستن تنێ دا فلان ببیته رێڤه‌به‌ر یان فلان ببیته سه‌رنڤیسه‌ر، ئانكو گرنگیدان ب چێكرن و داهێنانا پله و پۆستان نه‌ك بهرههم و كاركرنێ بوو !ئهڤه مانشێته
چنكو ههر جڤاكه‌كی تایبه‌تمه‌ندیا خوه هه‌یه و دهۆك بجووكترین پارێزگه‌هه و یا زانایه كو تاكه پارێزگه‌ها ئێك ره‌نگ و ده‌نگه، دهۆك به‌هره‌یا بلندترین رێژه‌یا بیروقتارییه‌ت و كێمترین رێژه‌یا كه‌سكاتی و وه‌به‌رهێنانێ هه‌یه، ئانكو كێمترین رێژه‌یا به‌رهه‌مێ مه‌عرفی و ئه‌ده‌بی و هونه‌ری.. . هه‌یه، ههلبهت سه‌رباری گهلهك باشیان ئهڤ كێماسی ههنه ژبلی ته‌ڤنێ جڤاكی كو عه‌شیره‌تگه‌ریا خوه‌رته و هزرا ئولداریا نه‌ریتی یا زاله و ئهڤ ساخله‌ته ژ ڤالاتیێ نه‌هاتینه! ژ ئه‌نجامێ هۆكارێن ده‌ره‌كی/ داگیركرنا كویتێ/ و كاودانێن نافخوه‌یی/ ئه‌نفالێن ره‌ش/ بارێ نافخوه و ده‌ره‌كی نه‌تنێ یێ هاریكار و به‌رهه‌ڤبۆو به‌لكو هانده‌ربۆو؛ بۆ سه‌رهلدانه‌كا سه‌رانسه‌ری ب به‌سرا ده‌ستپێكر و ب دهۆكێ بداوی بۆو، ئهگهر ههر باژار و گونده‌ك ل كوردستانێ ب رێكخستن و سه‌رپه‌رشتیا حزبه‌كا كوردی هاتبیته‌كرن، بێگومان سه‌رهلدانا دهۆكێ بێ پلان و رێبه‌ری بۆو، پشتی رزگاربۆونا باژێری ژنوو پیشه‌نگ و سه‌رشاكێن كادرێن حزبێن كوردی ل جاده‌یان دیاربۆون، ئانكو جه‌ماوه‌ری كر و حزبێن سیاسی هاتنه سهر سفرا حازر، باشبۆو هه‌لبژاردن هاتنه ئه‌نجامدان و په‌رله‌مان روونشت، لێ ل سهر پویره‌ی/ گومركێ، ههر زوو كه‌بكێ حه‌مه ئاغای بۆ ده‌شتا چالدێران، كو هه‌ردو لایه‌نێن وه‌لاتێ لێكڤه‌كری دوباره لێكڤه‌كر و نه‌چاربۆون ههر یه‌ك د پشته‌ڤانیا ره‌وتێ دینی دا بكه‌ڤیته به‌ریكانێ لگه‌ل لایه‌نی هه‌ڤدژ!
لڤێ داویێ و پشتی بیست سالێن پشته‌ڤانیێ ل گوتاره‌كا دینی یا دژوار و نه گۆنجای لگه‌ل ده‌روونێ مرۆڤێ كورد و پتریا جاران هه‌ڤدژ دگه‌ل ژیوار و ژینگه‌ها كوردی؛ خوه‌راكدانا ره‌وتێن دینی یێن مایتێكرنا وان گه‌هشتییه هه‌موو گه‌هێن ژیانا جڤاكی و تا سه‌ره‌ده‌ریێن كه‌سوكی ژێ قورتالنه‌بۆوین یا به‌رده‌وامبۆو، ئهڤ گۆتارا نموونه‌یی د كاودانێن به‌رته‌نگ دا بێی ڤه‌گه‌ریان بۆ ژێده‌رێن ره‌سه‌ن یێن ئیسلامی یان قه‌بۆلكرنا هێچ ره‌خنه‌ك عه‌قیدی یان مێژوویی ده‌رئه‌نجام كارتێكرنا هزرا سه‌له‌فیا جیهادی یا وێرانكه‌ر بهاتنا داعش بهرههم دا، ل جهێ لێڤه‌بۆون و په‌شیمانیێ ل سهر یا بۆری و ده‌ست ب لێگه‌ریان و ڤه‌دیتنا چاره‌رێكه‌كێ بۆ به‌رسینگكرتنا به‌لاڤبۆونا هزرا تونره‌وا ئیسلامی كو به‌رهه‌مێ وێ یێ ئاشكرا ب كێمی 500 گه‌نجێن كوردن، كو ب فه‌رمی په‌یوه‌ندی ب داعش كریه، ئهڤه ژبلی شانه‌یێن نڤستی كو چاڤه‌رێی ده‌لیڤه‌یێ یان فه‌توایه‌كێنه دا ئهوا وه‌رگرتی بكریار بجهبینن، لایه‌نێن روشه‌نبیری یێن ل سه‌ری مه ئاماژه‌پێكری ژماره‌كا په‌رتووكێن سه‌له‌فی قه‌ده‌غه‌كرن و د قانوونا جادێ دا قه‌غه‌ده و هه‌ڤدژا وێ /كل ممنوع مرغوب/ پرۆپاگنده بۆ وان په‌رتووكان ب هه‌روه‌دكه‌ن، ل جهی كو پێدڤیبۆو پشته‌ڤانی ل چاپكرنا په‌رتووكێن /سكۆلار/ئه‌نتی هزرا سه‌له‌فی هاتباكرن، بلا چ تشته‌ك ژ ڤه‌رێژا هزر و قه‌له‌مێ نڤیسه‌رێ كورد نه‌با دا نه‌هێته گاوركرن، به‌لكو وه‌رگێرانا به‌رهه‌مێ مه‌زنه نڤیسه‌رێن عهرهب لدور ته‌وه‌رێن/ دین- مێژوو/ ژ ژێده‌رێن ره‌سه‌ن و باوه‌رپێكری به‌سبۆو كو جڤاكێ كوردی هشیارببیت و لدور مه‌ترسیا بكارئینان گوتارا دینی بشێوه‌یێ شاش ئاگه‌هدارببیت، ب چار پهیڤێن نموونه‌یی نه‌هێته خاپاندن و بزانیت كو گۆتارا دینی تا وی رادده‌ی یا هه‌ستداره، شیره‌كێ دوو تی یه/دوو ده‌ڤه/ شاش بكارئینانا وێ وهكو شاش بكارئینانا ده‌رمانی یه كو دبیته ئهگهرێ ژه‌هراویبۆونێ ل شووونا چاره‌سه‌ركرنێ، پوخه‌ته‌یا بابهتێ ل شوونا قه‌ده‌غه‌كرنا ده‌ه په‌رتووكان بلا سه‌د په‌رتووك لدور هشیاریا دینی- نه‌ته‌وه‌یی هاتبانه چاپكرن، دا كاتێكرنا وان كاریگه‌ر و چێتربیت، وهكو ئیمامی َعه‌لی (د. خ) گۆتی/ القران حماَل اوجه/ ئهڤێ سه‌ره‌ده‌ریێ بیرا من ل گۆتنا ناڤداره نڤیسه‌ره‌كێ ده‌ڤه‌را مه ئینا، لده‌مێ نڤیسینه‌كا من لدور ئه‌نفالان ره‌دكری، گۆت ( بلا نه بینه به‌نیشتێ ده‌ڤێ مهلا)
نيشاندانWP Facebook Auto Publish Powered By : XYZScripts.com