دلهین حەمدی
بۆڕییا نەفتا كەركووك بۆ بەندەرێ حەیفا ل سالا (١٩٣٢) یێ ژ لایێ كۆمپانیا نەفتا نیشتیمانی یا ئیراقێ ڤە، دەست ب درستكرنا وێ هاتبوو كرن و ل سالا (١٩٣٤) كاركرن تێدا ب دوماهیك دهێت و ئەڤ بۆڕییە ل وەختەكێ هاتبوو درستكرن كو بریتانیایێ حوكمێ ئیراق و ئوردن و فلستینێ دكر و هەتا سالا (١٩٤٨)ێ نەفتا كەركووكێ ب ڕێیا ڤێ بۆڕیێ دهاتە ڤەگوهاستن بۆ بەندەرێ حەیفا و ل وێرێ ب وەلاتێن جیهانێ دهاتە فروتن،پشتی لاوازبوونا دەسهەلاتا ئینگلیزی ل دەڤەرێ و درستبوونا دەولەتا ئیسڕائیلێ ل سالا (١٩٤٨)ێ هنارتنا نەفتێ ب ڕێیا ڤێ بۆڕیێ ب ئێكجاری هاتیە ڕاوەستاندن و ژ وی وەختی هەتا نوكە ئیراق نەچار دبیت نەفتا كەركووكێ ب ڕێیا وەلاتێ توركیایێ هەناردەی جیهانێ بكەت،ل ڤێرێ تورك شیاینە مفایەكێ مەزن ژ نەفتا ئیراقێ ببینن و ئەو مفایێ كو توركان ژ نەفتا ئیراقێ وەرگرتی ب هیچ ڕەنگەكێ ئیراقیا ئەو مفا ژێ نەوەرگرتیە بەلكی ئەڤ نەفتە ب تنێ بوویە ئەگەرێ كوشتن و نەهامەتیان و مالوێرانیێ بۆ خەلكێ ئیراقێ،توركان گەلەك ب زیرەكانە نەفت ب ئەرزانی ل ئیراقێ وەرگرتییە و ب دوو قات ب ئیسڕائیلێ فرۆتیە چونكی توركیا ئێكەم وەلاتێ ئیسلامی بوو كو دان ب دەولەتا ئیسڕائیلێ دانای .
نوكە ژی و پشتی هەڕفینا ڕژێما سەدامێ دیكتاتۆر ئیراقییان ژ بەر هەبوونا دەهان كێشەیێن ناڤخۆیی و نەبوونا مێشكێ بڕێڤەبرنا دەولەتێ نەشیاینە هەتا جارەكێ ژی ب كورد و شیعە و سوننە ڤە ل سەر مەلەفێ نەفتا ئیراقێ كۆمببن و ل بن دەستێ توركان بیننە دەرێ و ئیراقێ ڕزگار بكەن، ل ڤێرێ رزگاركرنا ئیراقێ ژ دەستێ توركان گەلەك یا ب ساناهی یە و ل پێشیێ دڤێت دەولەتا ئیراقێ دان ب دەولەتا ئیسڕائیلێ دانیت چونكی ب هیچ ڕەنگەكێ ئیراقێ ئەو شیان نینن و نابن ژی كو بشێن دەولەتا ئیسڕائیلێ بهەڕفینن و پاشان پێدڤیە ئیراق پەیوەندیێن ئاشتیێ و دیبلۆماسیێ و بازرگانیێ دگەل ئیسڕائیلێ ئیمزا بكەت و دەست ب ڤەژاندنا بۆڕیا نەفتا كەركووكێ بۆ بەندەرێ حەیفا ل ئیسڕائیلێ بكەت و ئێدی ب ڕێیا ڤێ بۆڕیێ نەفتا زەڤیێن دیتر یێن هەرێما كوردستانێ و ناڤەڕاستا ئیراقێ ژی فڕێ كەتە بەندەرێ حەیفا داكو ل وێرێ بهێتە فرۆتن، چونكی پێش چەند ڕۆژەكان ژی سەرۆكاتیا كۆماری یا توركیایێ ئاماژە ب وێ چەندێ كربوو كو ئێدی گرێبەستا مە و ئیراقێ سەبارەت بۆڕیا نەفتا ئیراقێ ب دوماهی هاتیە و مەرەما وان ل ڤێرێ ئەوە داكو ئیراق كۆژمەكێ پارێ مەزنتر بۆ توركیایێ دابین بكەت بەرامبەری شاندنا نەفتا ئیراقێ، لەوڕا پڕۆژەیێ بۆڕیا نەفتا كەركووك ـ حەیفایێ دێ بیتە مەزنترین سەرچاوێ داهاتی و مفای ژ بۆ ئیراقێ، هەروەسا دێ بیتە مەزنترین زەرەر ژ بۆ وەلاتێ توركیایێ و بۆ هەتا هەتایێ ژی مەلەفێ نەفتا ئیراقێ دێ ژ بن دەستێ توركێن ڕەگەزپەرست و شۆفینی ڤە هێتە دەرئێخستن و ل ڤێرێ تاكە وەلاتێ دكەڤیتە د ناڤبەرا ئیراقێ و بەندەرێ حەیفا یێ ئیسڕائیلی دا وەلاتێ ئوردنێ یە، لێ باوەر ناكەم ئوردن ل بن ڕێبەراتیا مەلك عەبدولایێ دویێ ببیتە ڕێگر و بارگرانی ژ بۆ ڤێ پلانێ، چونكی گەلەك حەژ گەلێ كورد و گەلێ ئیراقێ دكەن و پەیوەندیێن توند و توڵ ژی د ناڤبەرا وان دا هەنە و ئەگەر داخوازا كۆژمەكێ پارەی ژی بكەن بێگومان دێ كۆژمەكێ كێم و گونجای بیت نە وەكی وەلاتێ توركیایێ.