سـندس سلێڤانـەی

توندوتیژیا بەرانبەر ئافرەتێ ئێك ژ گرفتێن مەزنە د جڤاكا مەدا. ئەڤ دیاردە ب شێوەیێن جودا جودا خۆیا دبیت، ژ ئازاردانا دەروونی هەتا یا لەشی. ئەڤ دیاردە نە تنێ ئافرەتان زیانێ پێ دگەهینیت، بەلكو كارتێكرنەكا خراب ل سەر هەمی جڤاكی دكەت گەلەك جاران توندوتیژی بەرسڤ نابیت و ژ بەر ترسا چێنابیت ئافرەت سكالا بكەن. نەریتێن كەڤن یێن جڤاكی و نەزانین ژی كارتێكرنێ ل سەر ڤێ دیاردێ دكەن. هندەك جاران، ژ بەر نەبوونا پشتەڤانیا یاسایی و جڤاكی، ئافرەت نەچارە بێدەنگ بمینیت.
0پێدڤیە ئەم هەمی رێزێ ل مافێن ئافرەتێ بگرین و بزانین كو ئەو ژی مرۆڤن و خودان هەمان ماف و ئەركن پێدڤیە ئەم ب دو چاڤێن وەكهەڤ بەرێ خۆ بدەینێ، نەك ب چاڤەكێ نزم یاسا ب تنێ بەس نینە بۆ راوەستاندنا ڤێ دیاردێ. پێدڤیە گوهارتن د هزر و نەریتێن مە دا ژی چێببن. پێدڤیە ئەم زارۆكێن خۆ ب شێوەیەكێ دروست مەزن بكەین و فێری رێزگرتنێ بكەین. فێركرن و خواندن دێ رۆلەكێ گرنگ گێرن د كێمكرنا ڤێ دیاردێ دا.
میدیا ژی پێدڤیە رۆلێ خۆ بگێریت د هشیاركرنا جڤاكی دا. پێدڤیە میدیا پەیامێن دروست بەلاڤ بكەت و خەلكی هان بدەت دژی توند و تیژیێ راوەستن.
ئەم ب تنێ ب رێكا كاركرنا پێكڤە دشێین ڤێ دیاردێ بنبر بكەین. پێدڤیە دەزگەهێن حكومی، رێكخراوێن جڤاكا سڤیل و تاكەكەس هەمی ب ئێك دەنگ دژی توند و تیژیێ راوەستن. پێدڤیە ئەم جڤاكەكێ پاقژ و دویر ژ توند و تیژیێ ئاڤا بكەین، جڤاكەك كو تێدا ئافرەت ب ئازادی و رێزگرتن پێكڤە بژین.
د گەلەك جڤاكان دا، ئافرەت دهێنە دیتن وەك كەسێن لاواز و نە خودان بریار. ئەڤە ئێك ژ ئەگەرێن سەرەكییە یێن توند و تیژیێ. هەر وەسا، نەبوونا پەروەردەیەكا دروست و نەبوونا داهاتەكێ ژی دشێن ببنە ئەگەرێن زێدەبوونا توند و تیژیێ.
توند و تیژی نەخۆشییەكە نە ب تنێ د مالان دا، بەلكو د جهێن كاری، خواندنگەهان و د جهێن گشتی دا ژی دهێتە دیتن. ئەڤە گرفتەكا جڤاكییە و پێدڤیە هەمی جڤاك ب ئێك دەنگ دژی راوەستیت.
پێدڤیە ئەم شیان و هێزا ئافرەتان زێدە بكەین و هاریكاریا وان بكەین بۆ هندێ كو باوەریێ ب خۆ بینن و بشێن دژی توند و تیژیێ رابوەستن ئەڤە ئەركێ مەیە هەمیان بێ جوداهی.

سندس سالح سلێڤانەی

سترانێن کەڤن زێدەتر ژ دەنگەکێ خوەش و ئاوازەکێ دلڤەکەری نە، ئەو دیرۆکا مللەتی د ناڤ خوە دا ڤەشارتی نە. ئەڤرۆ، ل دەمەکێ کو گەلەک ژ هونەرمەندێن مە بەرێ خوە ددەنە سترانێن نوی، هێژایە کو ئەم گرنگیێ بدەینە سترانێن کەڤن، وەک میراتەکێ بێ هەمپا یێ کەلتوورا مە.
سترانێن کەڤن چیرۆکێن مە یێن دژوار ڤەدگێڕن، ساخلەتێن جڤاکا مە دیار دکەن، و بوویەرێن دیرۆکی د ناڤ پەیڤێن خوە دا ڤەدشێرن. مەقامێن «لاوک» و «حەیران» یێن کوردی نە تنێ ئاوازێن خوەش نە، بەلکو دیوانەکا دیرۆکا زارەکی یا گەلێ کورد نە. د دەمێن بێ خودان، ئەڤ ستران وەکو دەفتەرێن دیرۆکی هاتینە پاراستن و ژ نڤشەکێ بۆ نڤشەکێ دی هاتینە ڤەگوهاستن.
دەنگبێژێن کەڤن وەکو حەسەنێ جزیری، سەعید یوسف، محەمەد عارف، و ئەیشا شان، ب دەنگێن خوە یێن زێڕین، هەزاران سال ژیانا کوردەواری پاراستینە. دەمێ مە گوه ددەتە سترانێن وان، ئەم نە ب تنێ موزیکەکا جوان دبهیزین، بەلکو ئەم دکەڤینە ناڤ جیهانەکا دەولەمەند یا هەست و نەریتان.
مخابن کو نوکە، گەلەک ژ هونەرمەندێن مە بەرێ خوە ددەنە ستایلێن نوی یێن موزیکێ و نەریتێن کەڤن ژ بیر دکەن. دگەل هێلانا سترانێن کەڤن، ئەم بەشەکێ گرنگ ژ ناسناما خوە ژی ژ دەست ددەین. نە ب تنێ ئەم ئاوازێن رەسەن بەرزە دکەین، بەلکو ئەم چیرۆکێن گرنگ یێن دیرۆکا خوە ژی ژ بیر دکەین.
دڤێت هونەرمەندێن مە چیرۆکێن مە یێن کەڤن بپارێزن و بگەهیننە نڤشێن نوی. بەلێ ئەڤە نە تشتەکە کو تنێ ئەرکێ هونەرمەندان بیت. جڤاک ژی دڤێت پشتەڤانی بدەتە ئەوێن کو دخوازن سترانێن کەڤن زیندی بهێلن.
خوەشبەختانە، هندەک هونەرمەندێن مە یێن باش هەنە کو هێشتا سترانێن کەڤن دخونن.
وەکو نمونە، دەنگبێژ نزار زاخویی و گروپا موزیکا «دەشتا نینەوا» بەردەوام دخەبتن دا کو سترانێن کەڤن بپارێزن. ئەڤ کارێ وان گەلەک گرنگە ژ بو پاراستنا میراتێ مە یێ کەلتووری.
ب کورتی، سترانێن کەڤن کانیا هونەرا راستەقینە نە. ئەم دڤێت قیمەتێ وان بزانین و وان زیندی بهێلین. هەر چەند کو سترانێن نوی و ستایلێن نوی ژی گرنگن، بەلێ ئەم نابیت کو بنیاتێ هونەرا خوە، ئانکو سترانێن کەڤن، ژ بیر بکەین.

سندس سالح سلێڤانەیی

بڕیاردان ئێك ژ گرنگترین كاران نە د ژیانا مە هەموویان دا و رۆژانە ئەم گەلەك بڕیاران ددەین، هندەك ژوان د بچووكن وەكی كا ئەم چ ب خۆین یان كیژ جلكان بكەینە بەر خوە، لێ هندەك بڕریارێن دی یێن گەلەك مەزن هەنە وەكی كا ئەم دێ چ خوینین، یان كا ئەم دێ دگەل كێ ژیانێ درێژە پێدەین، یان كا ئەم دێ ل كیرێ ئاكنجی بین،

بڕیارێن باش ژیانا مە باشتر لێ دكەن، لێ بڕیارێن خراب دشێن ژیانا مە تێكبدەن، ژبەر ڤێ چەندێ، پێدڤی یە مرۆڤ ب هشیاری و ب زانیاریێن تەمام بڕیارێن خوە بدەت، گەلەك جاران ئەم دترسین ژ بڕیاردانێ، چونكی ئەم دترسین ژ ئەنجامێن وێ، لێ نەدانا بڕیارێ ژی ب خوە بڕیارەكە، ئەوژی بڕیارا مانا ل سەر هەمان رەوشێ بێ گوهۆڕین،
بۆ دانا بڕیارێن باش، پێدڤی یە مرۆڤ سێ تشتان بكەت: ئێكەم، هەموو زانیاریێن پێدڤی كۆم بكەت دەربارەی بابەتێ بڕیارێ، یا دویێ‌ باش هزرێن خوە ل سەر ئەنجامێن هەر بڕیارەكێ، چ ئەنجامێن نێزیك و چ ئەنجامێن دوور، سێیەم، ب دلەكێ ڤەكری گوهداریا شیرەتێن كەسێن ب ئەزموون بكەت، هندەك كەس ب لەز بڕیاران ددەن بێ كو باش هزر تێدا بكەن ئەڤە گەلەك جاران دبیتە ئەگەرێ بڕیارێن خراب، هندەكێن دی ژی گەلەك درەنگ بڕیاران ددەن، ب رادەیەكی كو دەمێ بڕیاردانێ دچیت و دەلیڤە ژدەست دچن، هەر دو رێك یێن خراب ژ بۆ بڕیاردانێ. پێدڤی یە مرۆڤ ب هەڤسەنگی و ل دەمێ گونجای بڕیارا خوە بدەت، هەروەسا، پێدڤی یە مرۆڤ بڕیارێن خوە ل دووف بەرژەوەندیێن خوە یێن راستەقینە بدەت، نەك ل دووف كێفا دەمەكی یان ل ژێر كارتێكرنا دیتنا خەلكی، مرۆڤێ سەركەفتی ئەوە یێ كو بڕیارێن خوە ددەت ب ئازادی و ب زانین،
ل دووماهیێ‌ پێدڤی یە مرۆڤ نەترسیت بڕیاردانێ و هەكە بڕیارەكا خراب دەركەفیت، ژێ فێر ببیت و بڕیارەكا باشتر ل پاشەرۆژێ بدەت،چونكی ژیان پێكهاتیە ژ زنجیرەكا بڕیاران و كەسێ كو دشێت بڕیارێن باش بدەت، دێ گەهیتە ژیانەكا باش و سەركەفتی.

سندس سالح سلێڤانەی

ئافرەت، ئەو نیڤا جڤاکێیە کو ب درێژاهیا دیرۆکێ هاتیە پەراویزکرن و دەنگێ وێ د گەلەک واران دا نەهاتیە گوهلێبون. ل سەرانسەری جیهانێ، ئافرەت بۆ بدەستڤەئینانا مافێن خوە یێن بنیات د سیاسەتێ دا خەباتەکا بێ وەسف کریە. ب دیتنا من، بەشداریا ئافرەتان د سیاسەتێ دا نە ب تنێ مافێ وانە، بەلکو پێدڤیاتیەکە بۆ گەشەکرنا هەر ئێک جڤاکەکی.
ل دەڤەرا مە یا بادینی، رۆلێ ئافرەتێ د سیاسەتێ دا هێشتا گەلەک سنووردارە. هەرچەندە کو هندەک پێشکەفتن چێبووینە، لێ بەربەستێن کەلتووری و جڤاکی هێشتا رێگرن د رێیا بەشداریا ئافرەتان دا. گەلەک جاران، ئافرەت دهێنە مەزاختن وەک کەسێن کو نەشێن بریاران بدەن یان سەرکردایەتیا سیاسی بکەن، کو ئەڤە هزرەکا شاشە.
دیرۆکێ سەلماندیە کو دەما ئافرەت دگەهنە دەسەلاتێ، گەلەک جاران گرنگیێ ددەنە دۆزێن جڤاکی وەک پەروەردە، تەندروستی و ئاشتی. ئەو خودان دیتنەکا جودا نە بۆ چارەسەرکرنا گرفتان، و ئەڤ جوداهیە د بەرژەوەندیا هەمی جڤاکی دایە. ب نموونە، ل وەلاتێن کو رێژا ئافرەتان د پەرلەمانێ دا بەرزترە، دبینین کو سیستەمێن تەندروستی و پەروەردە باشترن.
ل جڤاکا مە یا بادینی، گەنگەشەکرنا دۆزا مافێن ئافرەتان پێدڤی بە کارەکێ بێ راوەستیانە دڤێت ئەم پال بدەینە کچان کو بخوینن، ببنە پسپۆر د وارێن خوە دا، و بەشداریێ د سیاسەتێ دا بکەن. هەروەسا، دڤێت ئەم مێران پال بدەین کو پشتەڤانیا ئافرەتان بکەن، نە رێگریێ لێ بکەن.
سەرکردایەتیا ئافرەتان د سیاسەتێ دا بەرهەمێ پەروەردەیەکا دورست و هاندەرە، لەوما پێویستە گرنگی ب پەروەردەیا کچان بهێتە دان هەر ژ زارۆکینیێ. دڤێت کچ و کور بزانن کو توانایێن وان وەک ئێکن، و هەر دوو دشێن بگەهنە بلندترین پلان. هەروەسا، پێویستە رەوشەنبیریا جڤاکێ بهێتە گوهۆرین، دا ئافرەت وەک هەڤالەک و شریکەک د ئاڤاکرنا جڤاکێ دا بهێتە دیتن، نە ب تنێ وەک کەسەکێ ناڤمالێ.
ئەگەر ئەم دخوازین جڤاکەکا پێشکەفتی و دادپەروەر هەبیت، پێدڤیە ئەم بهێلین هەمی دەنگ بهێنە گوهلێبون. نیڤا جڤاکێ بێ دەنگ بهێلی، وەک نیڤا گەنجینەیا خوە زەویاندی. ئەم هەمی بەرپرسیارین ژ ئاڤاکرنا جڤاکەکێ کو تێدا هەمی کەس دشێن ب ئازادی و وەکهەڤی بژین، و رۆلێ خوە د پێشڤەبرنا وەلاتێ خوە دا ببینن.
ل دووماهیکێ، گەهاندنا دەنگێ ئافرەتێ بۆ ناڤ سیاسەتێ، نە ب تنێ مافێ وانە، بەلکو بەرژەوەندیا هەمیانە. ئەو جڤاکێ کو نیڤا هێزا خوە بکارنینیت، نەشێت ب تەمامی گەشە بکەت. ئەم هەمی پێکڤە بەرپرسیارین ژ ئاڤاکرنا داهاتیەکا گەشتر، کو تێدا هەمی دەنگ خودان هەمان بەها بن، و هەمی کەس شیان هەبیت باوەریێن خوە ب ئازادی دەربرینیت.

سـندس سـالـح

ئافرەت د ناڤ جڤاكا مە دا گەلەك زەحمەتیان دكێشن و ئاریشەیێن جوداجودا دهێنە هەمبەر وان. ئەڤ ئاریشە ژ وارێن جودا دهێن و كاریگەریا وان ل سەر ژیان و پێشڤەچوونا ئافرەتان گەلەكا مەزنە. ب سەرەدەریا خراب یا جڤاكێ، نەبوونا یاسایێن پاراستی و نەرێتێن كەڤن ئافرەت هەردەم دهێنە چەوساندن.
پەروەردە ئێك ژ وارێن گرنگە كو ئافرەت تێدا دهێنە ئاستەنگكرن. ل گەلەك دەڤەران كچ ناهێنە رێكرن بو خاندنێ و پێشڤەچوونا زانستی. ئەڤە دبیتە ئەگەرێ هندێ كو نەشێن ژیانەكا باش بۆ خۆ ئاڤاكەن و هەمیشە دمیننە د بن دەستهەلاتا زەلامان دا. هەرچەندە گوهۆرینێن باش هەین ژی، لێ هێشتا رێژا نەخواندەواریێ د ناڤ ئافرەتان دا بلندە.
هەروەسا ئاریشەیا ساخلەمیێ ژی یا گرنگە. خزمەتگوزاریێن ساخلەمی یێن تایبەت بۆ ئافرەتان گەلەك كێمن، ب تایبەت ل گوندان و دەڤەرێن دویر. ئەڤ چەندە دبیتە ئەگەرێ گەلەك نەخۆشیێن كو دشیان دابا بهاتبانە چارەسەركرن.
توندوتیژی دژی ئافرەتان ل سەر هەمی ئاستان بەردەوامە. ژ لێدانێ هەتا پاشڤەبرنێ، ئەڤ كریارە دهێنەكرن ل ماڵ و ل دەرڤە ژی. گەلەك ئافرەت ناچار دبن بێدەنگ بمینن ژ بەر ترسا شەرمەزاریێ یان ترسا زێدەبوونا توندوتیژیێ.
د وارێ ئابووری دا ژی، ئافرەت دەرفەتێن كێمتر هەنە. مووچەیێن وان كێمترن ژ یێن زەلامان بۆ هەمان كار. گەلەك جاران نەشێن كار بدەستخۆڤە بینن ژ بەر ناڤەرۆكا ئەو نۆژدار یان بەرپرسەك بلندە نینە. هندەك كار ژی تەنها بۆ زەلامان دهێنە دیاركرن ئەگەرچی ئافرەت دشێن وان كاران بكەن.
سیستەما میراتێ ژی ل گەلەك جهان دژی ئافرەتانە. ئافرەت گەلەك جاران پشكا كێمتر وەردگرن یان ژی قەت ناگهنە مافێ خۆ یێ میراتێ. ئەڤە دبیتە ئەگەرێ هندێ كو ژ لایێ ئابۆری ڤە هەردەم لاوازبن.
پێدڤیە جڤاك هەمی دەست بدەنە دەستێ ئێك ژبۆ چارەسەركرنا ڤان ئاریشەیان. پێدڤیە پەروەردەكرنا هەمی تاكێن جڤاكی ل سەر رێزگرتنا مافێن ئافرەتان و هزرا یەكسانیێ ژ زارۆكاتیێ ڤە. هەروەسا پێدڤیە یاسایێن بهێز هەبن ژبو پاراستنا ئافرەتان و سزادانا ئەوێن دژی وان رادبن.

سـندس سـالـح

ل ڤی وارگەهێ پیرۆز، مەزارێ نەمران، ل بەر سیبەرا گیانێن وان یێن كو ژبۆ مە ژیان و گیانێ خۆ گۆری كرن ئەم رادوەستین. ئەڤ جهە نە ب تنێ خاكەكە، بەلكو مینا پەرستگەهەكێیە ژبۆ بیرهاتنا قارەمانێن مە. ل ڤێرێ، ناڤێن وان یێن بلند و كار و كریارێن وان یێن مەزن دێ هەر و هەر ل بیرا مە بن.
ئەڤ خاكا پیرۆز، شاهدێ قوربانیێن بێ سنۆرە، سترانا ئازادیێ یا وان دەنگڤەددەت. دەنگێ وان هێشتا د گوهێن مەدا زیندیە، پەیامێن وان یێن بەرخودانێ، هێڤی و برایەتیێ، وەك زێرێ خومالی د دلێ هەر كوردەكی دا.
ئەم ل ڤێرێ نە ژبۆ شینگێریێ، بەلكو ژبۆ وەرگرتنا هێزێ ژ بیرهاتنا وان. قارەمانێن مە، وان وەك مشەختا، تاری یا شەڤێ رۆناهی كر، ب خۆینا خۆ یا سۆر، رێیا ئازادیێ ژبۆ مە ڤەكر.
چاخێ بێدەنگیێ یێ دەرباز بووی، نوكە دەمێ كریارێیە. چەندین كو نەیارێن مە گەلەكن، ئەم ب باوەریا خۆ دێ سەردكەڤین، هەروەكی وان یێن ل ڤێرێ ڤەشارتی ژی باوەری ب سەركەفتنێ هەبوو. ئەڤ كەسێن قارەمان، ئەو یێن كو گیانێ خۆ گۆری كرن ژبۆ مە، ئەو یێن كو هەر تشتەك دانە مە، ژبۆ كو ئەم بگەهینە ئازادیێ.
ل بەر ڤی مەزاری، ئەم سۆز ددەین كو بخەباتێن خۆ، عەردێ وان خۆیش بكەین، و ب دلەكێ سەرفراز، پەیرەوی ل شۆپێن پێیێن وان بكەین. ئەڤ گۆرە دێ هەمی دەم بن چاڤێ مە بن، دێ هەر بیرا مە ئینیت كو ئازادی نایێتە وەرگرتن، بەلكو پێدڤیە بهێتە بدەستڤەئینان.
مالا گیانێن وان یێن پاك ئاڤا بیت، و بلا ئەو ب ئارامی راوەستن ل بن سیبەرا ئالایێ مە. هەروەسا، ئەم سۆز ددەین كو ب زندی هێلینا ئارمانجێن وان، و ئەڤ خاكا پیرۆز بپارێزین، هەتا كو ئەم ڤەدگەرین بۆ بەر گیانێ پیرۆزیێ خۆدان. ئەڤ مەزارە بۆ مە زیارەتگەهەكە، جهەكێ پیرۆزە، هێماكە ژبۆ فیداكاریا وان و سەرفرازیا نەتەوا مە.
بلا دوعا و دلۆڤانیا خۆدێ ل سەر گیانێن پاك یێن نەمران بن.

سندس سالح سلێڤانەی

ئەڤرۆ، ل ٣٧ سالیا كارەساتا ئەنفالێ دا، ئەم د پێدڤینە كو ئەڤ كارەساتە ژ بیرا مە نەچیت و دڤێت ئەم وان قوربانیان بینە بیرا خۆ یێن ب هەزاران كەس هاتینە قەتلكرن د ڤێ كۆمكوژیێ دا. ئەنفال، كو ناڤەكێ هاتییە وەرگرتن ژ قورئانێ، بوو ناڤێ ئۆپەراسیۆنەكا لەشكەری یا حكومەتا عیراقێ دژی گەلێ كورد ل سالێن ١٩٨٨ێ. د ڤێ كۆمكوژیێ دا، نێزیكی ١٨٢ هەزار كەس هاتنە كوشتن، بێسەروشوینكرن، ئاوارەكرن، و ژمارەكا مەزن ژ گوندێن كوردستانێ هاتنە رووخاندن و وێرانكرن ئەڤرۆ، دەمێ ئەم ڤەگەرن ٣٧ سال پاش، دبینین كو برینێن ئەنفالێ هێشتا نە ساخ بووینە. گەلەك مالبات هێشتا ل بەندا دیتنا تەرمێن خۆشتڤیێن خۆنە، گەلەك زارۆك بێ باب و دایك مەزن بووینە، گەلەك ژن بێ مێر، و گەلەك پیر بێ زارۆك مانە. ئەڤ برینێن كویر نیشانا وێ چەندێنە كو چەند كارەسات دشێت كاریگەریا خۆ ل سەر نەسلان بهێلیت.
ئەنفال نە ب تەنێ كۆمكوژیەك بوو، بەلكو پرۆسەیەكا سیستەماتیك بوو ژ بۆ ژناڤبرنا ناسنامەیا كوردی. د هەشت قۆناغان دا، رژێما عیراقێ گوندێن كوردستانێ رووخاندن، خەلك ژ جهێن وان دوورخستن، و ب هەزاران كەس بێسەروشوین كرن. بكارئینانا چەكێن كیمیاوی، وەك د كارەساتا هەلەبجێ دا، ژی بەشەك بوو ژ ستراتیژیا ژناڤبرنێ. سەرەڕای كو گەلەك ساڵ دەرباز بووینە، هێشتا تژی مینێن چەكداری و مەترسیدارن، و گەلەك ژ ئەنفالكریان هێشتا د گۆرێن بكۆم دا نە و نەهاتینە ڤەگەراندن بۆ مالباتێن وان.
ژ لایەكی یاسایی ڤە، سالا ٢٠٠٧ێ، دادگەها باڵا یا تاوانان ل عیراقێ ئەنفال وەك جینۆساید ناسكر. بەلێ تا نوكە، گەلەك وەلات و رێكخراوێن نێڤدەولەتی هێشتا ب فەرمی ئەنفال وەك جینۆساید نەناسكرینە، ئەڤ چەندە ژی دبیتە ئاستەنگ ل بەرامبەر قوربانیان دا كو مافێن خۆ بدەستخۆڤە بینن، و ژی مالباتێن قوربانیان دا كو قەرەبوویا خسارێن خۆ وەرگرن.
ئەڤرو:ل ٣٧ سالیا ئەنفالێ، دڤێت ئەم د خۆشی و سەرفیرازیێ دا ژی رێزا قوربانیان بگرین، و بزانین كو هەر تشتەكێ كو ئەم نوكە وەكی كورد ب دەست خۆڤە تینین، بەرهەما خەبات و قوربانیدانا وان كەسانە یێن كو ژیانا خۆ ژ دەست دایە دا كو ئەم ئێن مای بژین. ئەركێ مە ئەوە كو نە ب تەنێ بیرا وان بینین، بەلكو ژ بۆ پێكئینانا ئارمانجا وان یا ئازادی، دادپەروەری، و ئاشتیێ ژی بخەبیتین.
هەروەسا، دڤێت ئەم بەلگەنامە و چیرۆكێن قوربانیان كۆم بكەین و بپارێزین. هەر چیرۆكەك ژ چیرۆكێن قوربانیان پارچەیەكە ژ دیرۆكا مە و لازمە نەیێتە ژبیركرن. ب رێیا موزەخانە، یادگار، و پرۆگرامێن هشیاركرنێ، ئەم دشێین مێژوویا خۆ بپارێزین و هەڤوەلاتیێن خۆ هشیار بكەین دەربارەی ئەنفالێ.
خەباتا مە دژی ژبیركرنێ و ژ بۆ دادپەروەریێ هێشتا د بەردەوامە. سالا ٣٧ا بلا ببیتە سالا چالاكی و پێشڤەچوونێ د ڤێ خەباتێ دا. بلا ئەم ب یەكگرتی كار بكەین ژ بۆ كو جیهان نە ب تنێ ببهیزیت ناڤێ «ئەنفال»، بەلكو ژ بۆ كو تێبگەهیت ژی كا بۆچی یادكرنا ئەنفالێ گرنگە ژ بۆ ناسناما كوردی و ژ بۆ كو جینۆساید جارەكا دی دووبارە نەبیت.بلا ئەم ل ڤێ ٣٧ سالیێ دا سۆزا خۆ نویبكەین كو ئەم دێ هەردەم دەنگێ قوربانیێن ئەنفالێ بین، و كو ئەم دێ خەبات كەین ژ بۆ كو جیهان قەت ژبیر نەكەت كا چ هاتیە سەرێ گەلێ مە.

سندس سالح سلێڤانەی

هونەر ب هەمی شێوەیێن خوە وەکی ئێک ژ گرنگترین پارچەیێن پێشکەفتنا جڤاکی و شارستانیەتێ یە. ل سەرانسەری دیرۆکێ، کچ و ژنان ڕۆلەکێ سەرەکی د ڤی بواری دا هەبوویە، هەر چەندە گەلەک جاران کارێ وان هاتیە ڤەشارتن یان ب کێمی هاتیە دیتن. د سەردەمێ مە دا، کچان گەلەک ئاستەنگ بڕینە و ناڤێن خوە د هونەری دا تۆماربکەن، ب تایبەت ل دەڤەرا بەهدینان د کوردستانێ دا.
کچێن هونەرمەند ل دەڤەرا بەهدینان، ب تایبەتی د بوارێن وەکو مۆزیک، شانۆ، وێنەکێشان، دەست کاری و ئەدەبیاتێ دا، کاریگەریەکا مەزن ل سەر خەلکێ مە کریە. ئەوان ب بەهرا و شیانێن خوە یێن تایبەت، گیانەکێ نوی بەخشیە هونەرێ کوردی. هەر ژ وێنەکێشێن جوان کو دیمەنێن سروشتی یێن کوردستانێ کێشاین، هەتا گوهدارێن مۆزیکێ یێن کو سترانێن کەڤن ڕاستڤەدکەن.
گەلەک ژ کچێن دەڤەرا بەهدینان بوارێ هونەری وەک ڕێیەکێ دبینن بۆ دەربڕینا هەستێن خوە و دەنگ دانا بابەتێن گرنگ یێن جڤاکی. ب ڕێیا وێنە، مۆزیک، پەیڤ یان شانۆیێ، ئەو دشێن چیرۆکێن ڤەشارتی بێژن و خەونێن خوە بینێن هندەک ژ وان ب کارێ خوە یێ هونەری دبنە دەنگێ وان ژنێن دی یێن کو نەشێن ب ئازادی دەنگێ خوە بلند بکەن. هەلبەت، کچێن هونەرمەند ل دەڤەرا بەهدینان ب گەلەک چالنجا ڕە ڕووبەرو دبن. گەلەک جاران، نەریتێن کەڤن و بۆچوونێن جڤاکی ئاستەنگیا دروست دکەن بەرامبەر کچان کو بخوازن د بوارێ هونەری دا کار بکەن،نەخاسمە د بوارێن وەکی موزیک و شانۆیێ دا. لێ ب سەرەڕای ڤان ئاستەنگیا، گەلەک کچێن بادینان سەرکەفتنە د هەلبژارتنا بوارێ هونەری دا و ناڤێن خۆ د ئاستێن جۆربەجۆر دا توماربکەن.ئامادەکرنا پەروەردەیا هونەری و پشتەڤانیا مال و جڤاکی د پێشکەفتنا کچێن هونەرمەند دا گەلەک گرنگە. فیستەڤال و پێشانگە و چالاکیێن هونەری کو ل سەرانسەری دەڤەرا بادینان دهێنە ئەنجامدان، دەرفەتێن باش بۆ کچان پەیدا دکەن کو بەهرا و هونەرێ خۆ نیشان بدەن و ئەزموونا خۆ دەولەمەند بکەن.
تەکنۆلۆژیا نوی و تۆڕێن جڤاکی ژی دەرفەتێن نوی ڤەکرینە لبەر کچێن هونەرمەند بۆ بەلاڤکرنا کارێ خوە بۆ جیهانەکا بەرفرەهتر. ئەڤرۆ، کچ دشێن ب ڕێیا ئینتەرنێتێ کارێ خۆ بگەهیننە بینەرێن ل هەمی دەرێن جیهانێ و ببنە ئیلهام بۆ کچێن دی ژی کو بێنە بوارێ هونەری.هەروەها، پێویستە جڤاکێ مە بزانیت کو پشتەڤانیکرنا کچێن هونەرمەند، نە ب تنێ بۆ پێشخستنا وەلاتی یە گرنگە، لێ هەروەها ڕەنگڤەدانا ئاستێ پێشکەفتنا جڤاکی و هشیاریا مە یە. هەر چەند دەنگێن جۆربەجۆر و تاقیکرنێن هونەری د وەلاتێ مە دا زێدەتر بن، ئەو وەلاتە دبیتە دەولەمەندتر و خورتتر پێویستە بێژین کو کچێن بادینی یێن هونەرمەند چیرۆکەکا سەرکەفتنێ و خۆڕاگریێ دنڤیسن. ئەو ب کارێ خۆ نە ب تنێ پێشەنگەن د بوارێ هونەری دا، لێ هەروەها گەهینەرێن پەیاما خەلکێ مە نە بۆ نفشێن داهاتی. رۆلا وان د پاراستن و گەشەپێدانا هونەرێ کوردی دا گەلەک گرنگە و پێویستە جڤاک پشتەڤانیا وان بکەت و دەرفەتێن زێدەتر پەیدا بکەت ژ بۆ کو ئەو بشێن داهێنانا خوە بەردەوام بکەن و ببنە نموونە بۆ هەمی جڤاکی.

سندس سالح سلێڤانەی

پەروەردە بنیاتێ هەر مللەتەكێ پێشكەفتییە ئەو وەلاتێن كو گرنگیێ ددەنە پەروەردەیێ، د واران دا سەركەفتینە و ب لەزەك مەزن گەشە دكەن ئەڤ راستی دبیتە هێمایەكا گرنگ بۆ مە كو هندی ئەم ژی پێدڤی ب گرنگیەكا تایبەت بدەینە پەروەردەیا خۆ پەروەردە نە ب تنێ وانە خواندنە؛ بەلكو پرۆسەیەكا كویرترە كو كەسایەتیێ دروست دكەت پەروەردەیا راستەقینە زارۆكێن مە فێردكەت چاوا بهزرن، چاوا پرسیارێن باش بكەن و چاوا كێشەیێن ئالۆز چارەسەر بكەن. ئەڤ شیانە وان بۆ ژیانێ ئامادە دكەت.
د سەردەمێ ئەڤرۆ دا، جیهان ب لەز دهێتە گوهۆرین و تەكنۆلۆژیا نوی هەمی تشتان دگوهۆریت. ژ بەر ڤێ چەندێ، پێدڤیە سیستەمێ پەروەردەیا مە ژی خۆ نوی بكەت دا كو كاری بیت زارۆكێن مە بۆ جیهانا سبەهی ئامادە بكەت. پەروەردەیا نوی پێدڤیە زێدەتر گرنگیێ بدەتە هزرا رەخنەگر، داهێنانێ و چارەسەركرنا كێشەیان.
دگەل گرنگیا وانەیان، پەروەردە پێدڤیە گرنگیێ بدەتە پەرەپێدانا شیانێن كۆمەلایەتی ژی. زارۆك پێتڤیە فێر ببن چەوا دگەل كەسێن دی كار بكەن، چاوا هاریكاریا بكەن و چاوا هەستێن خۆ بێژن. ئەڤە هەمی بەشەكێ گرنگە ژ پەروەردەیا بكێرهاتی.
پەروەردەیا باش هەروەسا دبیتە ئەگەر كو نەڤیێن مە باوەری بخو هەبیت كو زارۆك دبینن كو ئەو دشێن فێر ببن و سەركەفتی بن، دێ باوەریا وان ب خۆ زێدەتر بیت. ئەڤ جۆرە باوەری ژی وان پال ددەت كو پتر هەول بدەن و ئاستێن بلندتر بەرهەڤ بكەن.
هەروەسا، پەروەردە نابیت تنێ لسەر زانست و تەكنۆلۆژیا بیت. پێدڤیە كو پەروەردە گرنگیێ بدەتە پاراستنا ناسنامەیا مەیا كوردی،خەلكێ مە و زمانێ مە ژی. ئەڤ هەڤسەنگی دێ بیتە ئەگەر گرنگیێ ب خۆ بدەن هەم پێشكەفتی بن و هەم گرێدایی رەسەنێن خۆ بن.
ئەركێ پەروەردەیێ نە ب تنێ لسەر ملێن مامۆستایانە. دایك و باب، جڤاك، راگەهاندن و دەزگەهێن حكۆمی هەمی بەرپرسن د پەروەردەكرنا نەڤیێن مە دا. هەكە مە بڤێت وەلاتێ مە پێشبكەڤیت، پێدڤیە ئەم هەمی وەك ئێك تیم كار بكەین دا كو سیستەمێ پەروەردەیێ بگوهۆرین.
ب كورتی، پەروەردە كلیلا پاشەرۆژا مەیە. گرنگیێ دان ب پەروەردێ دێ بیتە ئەگەرێ ئاڤاكرنا جڤاكەكێ زانا، خودان شیان و ئامادە بۆ روی ب روویی ئاستەنگێن سەردەمێ. ئەم نەشێین داهاتویەكا گەش بێی پەروەردەیەكا باش بئاڤاكەین.

سندس سالح سلێڤانەی

باژێرێ دهۆكێ، یێ كو دكەڤیتە باكوورێ هەرێما كوردستانێ، د سالێن دویماهیێ دا گوهۆرینێن مەزن ب خۆڤە دیتینە. ئەڤ باژێرە، یێ كو بەری بیست سالان باژێرەكێ بچویك بوو، نوكە بوویە ناڤەندەكێ گرنگ یێ بازرگانی و خواندنێ.
د وارێ ئاڤاكرنێ دا، دهۆك گەشەكرنەكا بەرچاڤ ب خۆڤە دیتیە. گەلەك ئاڤاهیێن نوی هاتینە چێكرن، و باژێر ب شێوەیەكێ بەرفرەه بەرەڤ چیایان ڤە درێژ بوویە. هەروەسا، گەلەك پرۆژێن نیشتەجێبوونێ هاتینە جێبەجێكرن، كو بوینە سەدەما زێدەبوونا هژمارا ئاكنجیان.
د وارێ خواندنا بلند دا، زانكۆیا دهۆكێ رۆلەكێ گرنگ دگێریت د پێشڤەبرنا باژێری دا. ئەڤ زانكۆیە بوویە جهێ خواندنێ بۆ هزاران خواندكار، و هەر سال ژمارەكا مەزن یا پسپۆران پێشكێشی بازارا كاری دكەت.
د وارێ بازرگانیێ دا، دهۆك بوویە ناڤەندەكێ گرنگ. گەلەك بازارێن نوی و ناڤەندێن كرین و فرۆتنێ هاتینە ڤەكرن، و پەیوەندیێن بازرگانی د گەل وەلاتێن جیران دا بهێزتر بوینە. ئەڤە ژی بوویە ئەگەرێ باشتربوونا رەوشا ئابووری یا خەلكی.
د وارێ گەشتیاریێ دا، دهۆك پێشكەفتنەكا بەرچاڤ ب خۆڤە دیتیە. گەلەك هۆتێل و جهێن ڤەحەسیانێ هاتینە چێكرن، و هەر سال ژمارەكا مەزن یا گەشتیاران سەرەدانا باژێری دكەن. جوانیا سروشتی یا دەڤەرێ و كەش و هەوایێ خۆش بوینە سەدەما راكێشانا گەشتیاران.
د وارێ تەندروستیێ دا، گەلەك نەخۆشخانە و ناڤەندێن تەندروستی یێن نوی هاتینە ڤەكرن. خزمەتێن تەندروستی یێن پێشكەفتی دهێنە پێشكێشكرن، و پێدڤیێن خەلكی یێن تەندروستی باشتر دهێنە جێبەجێكرن.
هەروەسا، تۆرا رێ و بانان یا باژێری هاتیە باشتركرن. رێكێن نوی هاتینە چێكرن و یێن كەڤن هاتینە نویكرن، كو ئەڤە ژی بوویە سەدەما ئاسانكرنا هاتن و چوونێ د ناڤ باژێری دا.
لێ دگەل ڤان پێشكەفتنان، هندەك ئاریشە ژی هەنە كو پێتڤی چارەسەریێ نە. بۆ نموونە، زێدەبوونا هژمارا ترومبێلان بوویە سەدەما قەرەبالغیێ ل سەر رێكان، و پێتڤی یە پلانێن نوی بۆ رێكخستنا هاتن و چوونێ بهێنە دانان.
سەرەرای ڤان ئاریشەیان، دهۆك بەردەوامە د پێشكەفتنێ دا. پلانێن نوی بۆ پێشخستنا باژێری دهێنە دانان، و هاریكاری د ناڤبەرا دەزگەهێن جۆربەجۆر دا دهێتەكرن دا كو باژێر بەرەڤ پێش ڤە بچیت و ببیتە باژێرەكێ نموونەیی.