NO IORG
نووترين نووچه
Authors Posts by سندس سالح سلێڤانەیی

سندس سالح سلێڤانەیی

سندس سالح سلێڤانەیی
30 POSTS 0 COMMENTS

3

سندس سالح سلێڤانەیی

د ڤان كاودانێن ئالۆز یێن ئابووری دا، ئەركێ كابانیا مالێ گەلەك گرانتر دبیت، ئەو كەسا كو چاڤدێریا مالێ دكەت، پێدڤیە هزرەكا باشتر هەبیت دا كو بارێ سەر هەڤژینێ خوە گران نەكەت، رۆلەكێ گەلەك گرنگ هەیە د رێڤەبرنا مەزاختیێن مالێ دا.
ژ گرنگترین تشتا ئەوە كو كابانیا مالێ پلان و بودجەیەكا دیار دانیت و پێدڤیە بزانیت كا پارەیێ‌ مالێ بۆ چ دێ هێتە مەزاختن و ل كیڤە دێ هێتە سەرفكرن، هەروەسا پێدڤیە جودایێ‌ بكەت دناڤبەرا پێدڤیێن سەرەكی و تشتێن كەمالی دا، تشتێن كو نە گەلەك دپێدڤی بن، باشترە نەهێنە كڕین.
هەروەسا پێدڤیە كابانیا مالێ هەست ب بەرپرسیارەتیێ بكەت دەمێ مەسەلا گۆهۆڕینا كەلوپەلێن ناڤمالێ دهێتە پێش، نە هەر تشتەكێ كەڤن پێدڤیە بهێتە گۆهۆڕین، بەلكو بتبێ ئەو تشتێن كو ب راستی ناچن ئێدی یان خراب بووینە، ئەڤ هزرە دێ هاریكاریا خێزانێ كەت كو پارەیێ‌ خوە بپارێزیت.
ئێك ژ خالێن گرنگ ئەوە كو كابانیا مالێ لیستەیەكا تشتێن پێدڤی دانیت و پێگیریێ‌ پێ بكەت و دەمێ‌ چوو بازاڕی بتنێ وان تشتا بكڕیت یێن كو ل سەر لیستێ هەین، نەكو هەر تشتەكێ چاڤێ وێ ڤێ یكەڤیت بكڕیت، ب ڤی ڕەنگی، كابانیا مالێ دشێت رۆلەكێ باش ببینیت د پاراستنا ئابووریا خێزانێ دا و باری نەكەتە سەر هەڤژینێ خوە، ئەڤە دێ هاریكاریەكا مەزن بیت ژبۆ پێشكەفتنا خێزانێ و دووربوون ژ كێشەیێن ئابووری.
لەورا دڤێ‌ قوناغێ‌ دا گەلەكا گرنگە هەموو كابانیێن مالێ‌ ڤێ‌ رەوشێ‌ ل بەر چاڤ وەربگرن و بارێ‌ هەڤژین یان خێزانا خوە ژی گران نەكەن، هەمان شیرەتا من بۆ كچان ئەوە ب تایبەت ئەوێن هێشتا ژیانا هەڤژینیێ‌ پێك نە ئیناین و ل گەل مالا خوە دژین، فەرە ئەو ژی دڤێ‌ رەوشێ‌ بگەهن و بارێ‌ باب و برایێن خوە ل بەر چاڤ وەربگرن، چنكو پڕانیا وان فەرمانبەرن و مووچەیێ‌ وان گیرۆدبن، لەورا دڤێت ئەو ژی بزاڤێ‌ بكەن ئەو تشتێ‌ گەلەك پێدڤی نەبیت نەكڕن، چنكو ئەم هەموو دزانین بۆ هەر مالەكێ‌ دو تشت پێدڤی نە، یا ئێكێ‌ خوارن و ڤەخوارن كو ئەو گەلەك د پێدڤی نە، چنكو هەكە ئەو دمالێ‌ دا نەبن دێ‌ گەلەك كێماسی هەبن، یا دویێ‌ دبێژنێ‌ تشتێ‌ (كەمالیەت) كو ئەڤە نەگەلەك ژ گرنگانە، بۆ نموونە هەر كچەك یان ژنەك دشێت (گولاڤێ‌) نەكڕیت، یانژی ئێكا ئەرزان بكڕیت، بەلێ‌ كەس ژمە هەموویان نەشێت بێی خوارن و ڤەخوارن بژیت.

2

سندس سالح

شۆرەشا ئیلۆنێ ئێك ژ گرنگترین رویدانێن دیرۆكا گەلێ مە یە. ئەڤ شۆرەشە ل سالا 1961ێ دەست پێ كر دەما مەلا مستەفا بارزانی گەڕیایەڤە بۆ كوردستانێ پشتی دوازدە سالان ژ سیرگۆنیێ ل یەكێتیا سۆڤیەتێ. وی ب گەلەك ئاریشەیان را سەرەدەری كر هەتا گەهشتیە وێ باوەریێ كو رێكا چەكداری تنێ چارەسەریە.
دەسپێكا شۆرەشێ هشیاری و هەست و سۆزێن نەتەوەیی د نێڤ خەلكێ مەدا بلند كرن. خەلكێ كوردستانێ یێن ژ هەر چین و تەبەقان پشتەڤانیا شۆرەشێ كرن. گوندی، رەنجبەر، خواندەڤان، بازرگان، ژن و مێر هەمیێ ل گەل ئێك رابوون. ئەڤە ئێكەم جار بوو كو شۆرەشەكا كوردی ئەڤ قەبارە وەرگرتی.
د دەمێ شۆرەشا ئیلۆنێ دا، پێشمەرگەیان گەلەك دەڤەر ئازاد كرن و حوكمەتا ئیراقێ نەشیا وان ژ ناڤ ببەت. لەورا ب نەچاری ڤە ل سالا 1970ێ پەیمانا ئادارێ ل گەل سەركردایەتیا شۆرەشێ مۆركر. ئەڤ پەیمان یا گرنگ بوو چونكی بۆ یەكەم جار دانپێدان ب مافێن گەلێ كوردی هاتە كرن.
شۆرەشا ئیلۆنێ د وارێ فێركرنێ دا ژی گەلەك دەستكەفت هەبوون. گەلەك قوتابخانە هاتنە ڤەكرن و زمانێ مە بوو زمانێ خواندنێ. رادیۆیا دەنگێ كوردستانێ هاتە دامەزراندن كو بوویە دەنگێ شۆرەشێ. رۆژنامە و گۆڤار ب زمانێ مە هاتنە وەشاندن. ئەڤ هەمی تشت بوونە ئەگەرێ گەشەكرنا هوشیاریا نەتەوەیی.
شۆرەشا ئیلۆنێ، سەرەرای كو نەگەهشتە ئارمانجێن خۆ یێن دوماهیێ، لێ د هشیاركرنا خەلكێ كوردستانێ دا رۆلەكێ گەلەك مەزن هەبوو. ناڤێ وێ د دیرۆكێ دا وەك سەرهلدانەكا نەتەوەیی یا مەزن هاتیە تۆماركرن. گەلەك كەسایەتی و سەركردە د وێ شۆرشێ دا دەركەفتن كو بوونە رەمزێن بەرخۆدان و خەباتێ.
بەرخۆدانا پێشمەرگان د چیا و دۆلێن كوردستانێ دا ئێك ژ مەزنترین بەرخۆدانێن سەردەمێ بوو. وان ب كەمترین ئیمكانان شەڕ ل دژی لەشكرەكێ گەلەك مەزنتر و باشتر چەكدار دكر. لێ ئیمانا وان یا قاهیم و باوەریا وان ب دۆزا خۆ یا رەوا ئەو كرنە خودانێن ئیرادەیەكا پۆلایین.
ئەنجامێن شۆرەشا ئیلۆنێ یێن مەزن هەبوون. سەرەرای كو شۆرەش ل دوماهیێ ب رێكا لەشكری نەگەهشتە ئارمانجێن خۆ، لێ گەلێ مە فێر بوو كو بێی ئێكگرتن و خەباتەكا بەردەوام ناهێتە گەهشتن ب مافێن رەوا. هەروەسا بوو دەرسەك بۆ نەیارێن مە كو گەلێ كوردستانێ یێ ئامادەیە هەر قوربانیەكێ بدەت د رێكا ئازادیا خۆ دا.
شۆرەشا ئیلۆنێ بەردەوام دێ مینیت هێما و رەمزا خەباتا گەلێ مە بۆ ئازادی و سەربەستیێ. ئەوێن د وێ شۆرەشێ دا گیانێ خۆ قوربان كرین، ناڤێن وان د دیرۆكێ دا ب زێری هاتینە نڤیسین. ئەركێ مەیە كو ئەم وێ خەباتێ بەردەوام بكەین و نەهێلین خوینا شەهیدان بێ ئەنجام بچیت.

3

سندس سالح سلێڤانەی

ل ڤی سەردەمێ پێشكەفتنێ یێ‌ كو ئەم تێدا دژین، ئەم هزر دكەین مە چو كێماسی نەماینە و گەلەك تشتێن گرنگ ئەم ژبیرا خۆ دبەین، ئێك ژ وان ژی، ئاریشەیا كێمبوونا رێژەیا ئاڤێ‌ یە كو تشتەكێ‌ مەترسیدارە بەرب بیابانبوونێ‌ ڤە دچیت. گەلەك خالێن لاوان د ناڤ مە دا هەنە، بەلێ‌ ئێك كو گەلەكا گرێدای جڤاكا مەیە ئەو ژی تانكێن ئاڤیێنە، گەلەك خەلك نەشێن تەوافێن تانكێن خۆ ب شێوەیەكێ دروست چێكەن كو چو بهایەكێ‌ گران نینە لێ‌ كارێ‌ وێ‌ زۆرێ‌ گرنگە، ئەڤە ژی بوویە ئەگەرێ زێدە ب هەەرچوونا ئاڤێ‌.
دڤێت ئەم بزانین كو بهایێ چێكرنا تانكێن ئاڤێ گەلەك بلندە. بلا چەند تشتەكێ مە ب چاڤێن خۆ دیتی هەبن، خەلك دبێژن هەمی كەرەستەیێن چێكرنا تانكەكێ ب ٥ هزار دینارانە و ئەڤ چەندە گەلەك گرانە بۆ پتریا خەلكێ ناڤنجی. ل گەل وێ ژی، گەلەك جاران تانكێن چێكری یێن كوالێتیا وان نزمە و پشتی دەمەكێ كێم، كێشە تێدا پەیدا دبن.
ئەڤ گرانبوونە نە ب تنێ كێشەیە، بەلكو گەلەك خەلك ب شێوەیەكێ نەدروست و بێ تێگەهشتن مامەلێ د گەل ئاڤێ دكەن، ئاڤێ دمەزێخن و ب هەدەرددەن. ئەڤ كریارە د دەمەكی دا چێدبیت كو هشكاتی گەلەك خرابە و زیان ددەتە سروشتێ و ژینگەهێ. د ڤان دەمێن دژوار دا، دڤێت مرۆڤ هەستیارتر بن بەرانبەر ڤێ رەفتارێ، چونكی ئاڤ سەرچاوەیەكە كو ژیان پێڤە گرێدایە.
كێشا دی ئەوە كو ل گەلەك جهان، سیستەمێن ئاڤدانێ یێن كەڤنن و هندەك جاران نەشێن ئاڤێ بگەهیننە هەمی مالان. ئەڤە ژی بوویە ئەگەرێ هندێ كو خەلك پشتبەستنێ ل سەر تانكێن ئاڤێ بكەن. ل دەمێ تانك ژی گران بن، ژیان بۆ خەلكی گەلەك دژوارتر دبیت.
رێكارێن چارەسەركرنێ دشێن ئەڤ بن:، حوكمەت دڤێت بەرنامەیەكێ چێكەت ب هاریكاریا خەلكێ هەژار بۆ چێكرنا تانكێن ئاڤێ. گەرەكە پەروەردە و هوشیاریا خەلكی بهێتە زێدەكرن دەربارەی گرنگیا پاراستنا ئاڤێ و چەوانیا كێمكرنا مەزاختنا وێ، دڤێت پرۆژێن نوی بۆ ڤەگوهاستنا ئاڤێ بهێنە دانان، داكو ئاڤ ب شێوەیەكێ دروست بگەهیتە هەمی دەڤەران.
ئەگەر ئەم باشتر بنێرینە ڤێ كێشێ، دێ بینین كو ئەڤە نە ب تنێ كێشەیەكا ئابووریە، بەلكو كێشەیەكا ژینگەهیە ژی. دەمێ هشكاتی بەردەوام دبیت و خەلك ئاڤێ دمەزێخن، ئەڤ چەندە دێ زیانێن مەزن گەهینیتە سەرچاوێن ئاڤێ یێن سروشتی. ئەم دبینین چەوا چەم و روبار و كانی هێدی هێدی هشك دبن، و ئەڤە بوویە ئەگەرێ ژناڤچوونا گەلەك جۆرێن گیانەوەران و رووەكان. گەلەك جاران، خەلك بەلكی نەزانن كا چەوا دشێن ئاڤێ كێمتر بكار بینن. بۆ نموونە، ل دەمێ شووشتنا جلكان یان ڤەكرنا ئاڤێ بێ سەبەب دەمێ دەست و روویان دشۆن. ئەڤ كریارێن سادە، دەمێ ژ لایێ هەموو خەلكێڤە بهێنە دوبارەكرن، دێ بنە ئەگەرێ مەزاختنا ملیۆنان لترێن ئاڤێ.
دیسا كێشا تانكێن ئاڤێ و بهایێ وان یێ گران دكەت كو گەلەك خەلك تانكێن خراب یان بچووك بكرن، و ئەڤە دكەت كو ئەو دەمەكێ زۆر بدەنە چاڤەرێكرنا ئاڤێ، نەخاسمە ل دەمێن گەرمێ دا. ئەڤ چەندە دكەت كو رۆژانە ژیانا وان یا دژوار بیت و نەشێن بكارێن خۆ یێن ئاسایی رابن.
هەروەسا، دڤێت ئەم بزانین كو ل هندەك ناوچەیان، خەلك ناچارن ئاڤێ ژ چەم و روبارێن پیس وەرگرن، و ئەڤە دكەت كو نەخۆشی و ڤایرۆس د ناڤ واندا بەلاڤ ببن. ئەگەر هەمی خەلك تانكێن باش و پاك هەبا، ئەڤ جۆرە نەخۆشی دێ كێمتر بەلاڤ بوون.
گەلەك جاران، رێكارێن نویكرن و چاككرنا تانكان ژی گەلەك گران دبن و خەلك نەشێن خەرجیێن وان بدەن. ئەڤ چەندە دكەت كو خەلك تانكێن خراب و پیس و ژەنگی بكاربینن، ئەڤە ژی دشێت سەبەبێ نەخۆشیان بیت.
رێكارێن دی یێن چارەسەركرنێ دشێن ئەڤ بن: پێشخستنا تەكنیكێن نوی بۆ پاراستنا ئاڤێ، وەك كۆمكرنا ئاڤا بارانێ، چێكرنا سیستەمێن ڤەگوهاستنا ئاڤێ یێن نوی، و چێكرنا تانكێن هەڤپشك بۆ گوندان كو خەلك بشێن ب هەڤرا بكاربینن.
هەروەسا، دڤێت حوكمەت و رێكخراوێن جڤاكی هەڤكاریێ بكەن بۆ دانانا پرۆژێن پاراستنا ئاڤێ و چێكرنا تانكێن نوی ب رێكێن هەرزانتر. دڤێت مەدرەسە و زانكۆ ژی رۆلەكێ گرنگ بگێرن د بەلاڤكرنا هوشیاریێ دا دەربارەی ڤێ كێشێ.
نابیت كێشا ئاڤێ و تانكان تنێ كێشا حوكمەتێ بیت، بەلكو ئەركێ هەر تاكەكێ جڤاكێیە ب شێوەیەكێ بەرپرسیار مامەلێ دگەل ڤێ سەرچاوەیا ژیانێ بكەت. هەڤكاری و هاریكاریا ئێكودو دشێت گەلەك كێشان چارەسەر بكەت و بارێ ژیانێ سڤكتر بكەت.

3

سندس سالح سلێڤانەیی

نهێنی د ژیانا مرۆڤی دا وەكی گەنجینەیەكا گرانبهایە و ڤەشارتنا وان نهێنیان ئەركەكێ مەزنە و هەڤالینی پەیوەندییەكە ل سەر بنگەهێ باوەرییێ هاتیە ئاڤاكرن و هەر پەیوەندییەكا باش پێدڤی ب باوەرییەكا قایم هەیە، دەمێ هەڤالەك نهێنیێن خوە بۆ تە دبێژیت ئەڤە نیشانەكا مەزنا باوەرییێ یە، ئەو كەس یێ ب ڤێ چەندێ دزانیت كو تۆ یێ ژێهاتی ڤەشارتنا نهێنیان و تشتێن كو ئەو بۆ تە دبێژیت دێ ل ناڤبەرا مە دا مینیت.
دەمێ‌ مەسەلێ‌ پەیوەندی ب نهێنیێن كچان ڤە هەبیت، گرنگییا ڤەشارتنێ گەلەك زێدەترە، د جڤاكێ‌ مە دا، كچ تووشی زەحمەتیێن مەزن دبن ئەگەر نهێنیێن وان بێنە بەلاڤكرن، نهێنیێن كچان ب تایبەت یێن هەستیارن ژبەر بارودۆخێن تایبەت یێن جڤاكی، چاندی و خێزانی. هەكە تۆ نهێنیێن هەڤالان بەلاڤ بكەی، دێ چەند تشت پەیدا بن: ئێك، تۆ دێ باوەرییا وان ژدەست دەی، دوو، دێ ناڤێ تە ب مرۆڤەكێ نەباوەر د ناڤ خەلكی ڤە بەلاڤ بیت، سێ، تۆ دێ ئەگەرێ‌ ئێشاندنا وان بی.
ژبۆ هندێ تۆ ببیە كەسەكێ باوەرپێكری، پێدڤیە تۆ هزرێ ل وان پەیڤان بكەی یێن تۆ ب دەڤێ خۆ دبێژی، پێدڤیە تۆ ب ڤەشارتنا نهێنیان پابەند بی و نەهێلی هەست بدەی تە نهێنی ڤەشارتینە ژ وان كەسێن تایبەت، مرۆڤێ باوەرپێكری كەسەكە دگەل هندێ ب دەستهێلانا نهێنیان گەلەك زەحمەتە، بەلێ ئەو ب باشی دزانیت ڤەشارتنا نهێنیان چەندا گرنگە بۆ پاراستنا هەستێن هەڤالان، ئەو ب زانیت كو رەنگە نهێنی كلیلا ژیانا مرۆڤەكی بیت و بەلاڤكرنا وێ دێ كاریگەرییەكا نەرێنی ل سەر ژیانا ئەوی كەسی هەبیت.
ل دووماهیێ‌ ڤەشارتنا نهێنیێن هەڤالان، ب تایبەت یێن كچان، نیشانا مرۆڤایەتیا راستەقینەیە، نەهێلە كەس تە بۆ بەلاڤكرنا نهێنیێن كەسێن دی هان بدەت، نهێنی یێن وەكی ئەمانەتێن پیرۆزن، و ڤەشارتنا وان نیشانا مەردایەتی، باوەری و هەڤالینییا راستەقینەیە.

3

سندس سالح سلێڤانەی

ل ڤێ رۆژا پیرۆز، ئەم هەمی گەهشتینە ٧٩ سالڤەگەرا دامەزراندنا پارتیێ، ئەڤ پارتیا كو بوویە هێما ڤیانا ئازادیێ و بەرخۆدانێ. د ڤێ بوونەیێ دا، ئەم سەرێ رێزێ ددەینە وان كەسێن بۆ رێكا مە بووینە رۆناهی، وان خۆدانێن پێنگاڤێن بلند. هەر ژ رۆژا ئێكێ، پارتی هەڤڕكیەك بوو بۆ گەهشتنا مافێن رەوا یێن گەلێ مە و بەرگریكرنا خاكێ وەلاتی. د دەما بۆرینێ ڕا پارتیێ گەلەك قۆناغێن دژوار دەربازكرن، لێ هەر خۆراگر ما سلاڤ و رێز بۆ گیانێ پاك یێ فەرماندە و پێشمەرگەیێن شۆرەشا ئیلۆن و گولانێ، یێن كو رۆژ و شەڤ خەبات كر بۆ گەهشتنا جیهانەكا باشتر بۆ مە. وان بێ وەستان كار كر بۆ هێلانا وەلاتەكێ ئازاد بۆ نفشێن نوی د وێ دەمێ دا سەرهلدانا ئادارا ١٩٩١ێ، رۆژەكا گرنگ بوو د دیرۆكا مەدا. د وێ رۆژێ دا، گەلێ مە نیشا دا كو ئەو دێ هەرگاڤا بەرخودانێ كەت ل دژی زۆرداریێ. ئەڤ سەرهلدانە بوویە هێما ئێكبوونا گەلێ مە و خۆڕاگریا وی ئەم نوكە وەك لاوێن ڤی سەردەمی، شانازیێ ب دیرۆكا پارتیێ دكەین. ئەڤ پارتیە بۆ مە بوویە هیڤی و رۆناهیەك، پشتی وێ گەلەك قۆناغێن نەخۆش دەرباز بووین. د سایا خەباتا وان كەسێن گیانێ خۆ كرینە گۆری، ئەم نوكە د سەردەمەكی ئازاد دا دژین.د ڤان ٧٩ سالێن دەرباز بوی دا، پارتیێ گەلەك پێشڤەچوون ئینان بۆ گەلێ مە. ئەڤ پێشڤەچوون دیار بوون د وارێن جڤاكی، ئابووری و سیاسی دا. ب هەڤرا كار هاتە كرن بۆ پاراستنا ناسناما گەلێ مە، پاراستنا زمانێ مە و هۆزانڤانیا مە.هەروەسا پارتیێ كارێ خۆ یێ دیپلۆماسی د وارێ ناڤنەتەوەیی دا بهێز كر، بۆ ناساندنا دۆزا گەلێ مە بۆ جیهانێ. د ئەنجام دا، گەلەك دەستكەفت هاتنە دەستڤەئینان. دەرگەهێ پەیوەندیان ب گەلەك وەلاتێن دەرڤە را هاتنە ڤەكرن، یێن كو هاریكاری و پشتەڤانی بۆ دۆزا مە كرن گەنجێن ئەڤرۆ گەلەك سوپاسیا خەباتا وان كەسێن بەرێ دكەن، یێن كو رێ بۆ ئازادیا مە دیار كرن. ئەم، وەك نفشێ نوی، پەیمانێ ددەین كو دێ رێبازا وان بەردەوام كەین. دێ هەمی هەولێن خۆ دەین بۆ پێشڤەبرنا وەلاتێ خۆ، پاراستنا دەستكەفتێن هەین، و دروستكرنا جیهانەكا باشتر بۆ نفشێن داهاتی،ل داویێ‌ بلا ڤیانا ئازادیێ، ئێكبوونێ و خۆراگریێ هەردەم د دلێ گەلێ مە دا بمینیت. پیرۆز بیت ٧٩ سالرۆژا دامەزراندنا پارتی.

4

سندس سالح سلێڤانەی

د ناڤبەرا هەرێما كوردستانێ و حوكمەتا فیدرال ل بەغدا چەندین گرفت و كێشە هەنە، ب تایبەتی د وارێ پەترۆلێ و مووچەیان دا. ئەڤ پەیوەندی هەمی دەم نەیێن ئارام بووینە و گەلەك جاران گەهشتینە ئاستەكێ ئالۆز. د سالێن بۆرین دا، بەغدا گەلەك جاران مووچێن فەرمانبەرێن هەرێمێ بڕینە، و هەرێم ژی بەرەڤ هنارتنا پەترۆلێ ب شێوەیەكێ سەربەخۆ چوویە، ئەڤە ژی دبیتە ئەگەرێ گرژیێن زێدەتر. حوكمەتا فیدرال دبێژیت كو هەرێم دڤێت پەترۆلا خۆ ب رێكا كۆمپانیا سۆمۆ یا ئیراقێ بفرۆشیت، لێ هەرێم دبێژیت كو دەستوورێ ئیراقێ مافێ رێڤەبرنا سامانێن سروشتی یێن خۆ ددەتێ هەروەسا، شێوازێ دابەشكرنا بودجێ ژی كێشەیەكا گرنگە. هەرێم داخوازا پشكا خۆ دكەت ژ بودجا گشتی یا ئیراقێ، كو ب گۆرەی دەستووری دڤێت ١٧٪ بیت، لێ بەغدا چەندین مەرجان بۆ ڤێ چەندێ دانیت كو ژ وان مەرجان رادەستكرنا پەترۆلێیە د ناڤبەرا ڤان هەردو لایەنان دا چەندین رێككەفتن ب مەرەما چارەسەریا ڤان كێشان هاتینە ئیمزاكرن، لێ پڕانیا وان د ناڤ كاغەزان دا مانە و نەهاتینە جێبەجێكرن. ئەڤ رەوشە دبیتە سەدەما لاوازبوونا ئابووریا هەرێما كوردستانێ و ئیراقێ ب گشتی د ڤان دەمێن دویماهیێ دا، ب مەرەما چارەسەركرنا ڤان كێشان، حوكمەتا هەرێمێ و یا فیدرال دگەل ئێك رویشتینە. ئەنجامێن ڤان دانوستاندنان، هەتا نوكە ب تەمامی نەیێن دیار. ئەگەر ئەڤ پەیوەندی باشتر ببن، دێ باندۆرەكا ئەرێنی ل سەر رەوشا ئابووری و ژیانا خەلكێ هەرێمێ هەبیت.
هەروەسا، زۆر گرنگە كو هەر دوو لایەن بگەهنە رێككەفتنەكا هەمیشەیی دەربارەی مووچە و پەترۆلێ. چونكی ئەڤ دویماهی ئانین دێ بیتە ئەگەرێ سەقامگیریا ئابووری ل هەرێمێ و ئیراقێ ب گشتی. لەوما دڤێت هەردو لایەن پێنگاڤێن پێدڤی بۆ چارەسەركرنا ڤان كێشان هاڤێژن پرسا دادوەری و شەفافیەتێ ژی گەلەك گرنگە د ڤی واری دا. ژ بەر كو هەرێم دڤێت داهاتێن پەترولێ ب شێوەیەكێ شەفاف بگەهینیتە دەستێ حوكمەتا فیدرال، و ژ لایێ خۆڤە، حوكمەتا فیدرال ژی دڤێت بودجە و مووچەیان ب شێوەیەكێ دادپەروەرانە ب ڤی رەنگی پارچەبكەت، وەزارەتا پەترۆلێ یا ئیراقێ و وەزارەتا سامانێن سروشتی یا هەرێما كوردستانێ رۆلەكێ گرنگ د ڤی واری دا دگێرن. چونكی دڤێت هەماهەنگیێن زێدەتر د ناڤبەرا ڤان وەزارەتان دا هەبن، داكو كێشێن بەرهەمئینان و هنارتنا پەترولێ چارەسەر ببن.
هەرێما كوردستانێ ژی دڤێت كارێ گەشەپێدانا كەرتێن دی یێن ئابووری بكەت، ب مەرەما كێمكرنا پشت بەستنێ ب داهاتێن پەترولێ. ئەڤە دێ كێشێن ئابووری یێن هەیی كێمتر كەت، و دێ فرەجۆری د ئابووریا هەرێمێ دا پەیدا كەت، ئەڤرۆكە هەردو لایەن باش تێگەهشتینە كو پەیوەندیێن باش د ناڤبەرا وان دا، دێ بیتە ئەگەرێ سەقامگیریێ ل سەرانسەری ئیراقێ. چونكی سەقامگیریا ئابووری یا هەرێمێ، دێ باندۆرێ ل سەر سەقامگیریا ئیراقێ ب گشتی كەت و بەر ب ژی ژ ئالیێ نێڤدەولەتی ڤە ژی، گەلەك وەلات و رێكخراوێن نێڤدەولەتی تەماشەی ڤان كێشان دكەن، و هەوڵددەن رێیێن چارەسەركرنێ بۆ ڤان پەیوەندیان پێشنیار بكەن. چونكی سەقامگیریا ئیراقێ ژ سەقامگیریا ناڤچێ نایێتە جوداكرن.
دڤێت ئەم بێژین ژی كو خەلكێ هەرێمێ ژ هەمیان زێدەتر زەرەرا ڤان كێشان دبینن. لەوما ژ بەر بەرژەوەندیا خەلكی، دڤێت هەردوو لایەن دانوستاندنان بدۆمینن و بگەهنە رێككەفتنەكا هەردەم.

8

سندس سالح سلێڤانەی

ژن د ناڤ جڤاکا کوردی دا، ب تایبەت ل دەڤەرا بەهدینان، خودان جهەکێ گرنگە د وارێ هونەری دا. ئەو ب شێوەیەکێ بەردەوام کاریگەریا خوە ل سەر هونەرێ بەهدینی هەبوویە و گەلەک بەرهەمێن هونەری ئافراندینە هونەرێ ژنێن بەهدینی د گەلەک وارا دا دیارە، وەکی چێکرنا تەڕاشا، دەستکاری، قەیتان، خەملاندنا جلکا، ستران و مۆزیکێ، و هەروەسا شانۆگەری و هۆزانڤانی. ژنێن بەهدینان ب تایبەت د چێکرنا تەڕاشا دا هونەرەکا تایبەت هەیە کو ژ دەمێن کەڤن دا هاتیە پاراستن ژن ب ڕێکا هونەرێ خۆ شیایە هزر و هەست و ئازارێن خۆ دەربڕیت.
دەمێ ئەم ل مۆزیکا بەهدینی دنێڕین، دبینین کو ژن ڕۆلەکێ گرنگ هەبوویە د پاراستنا سترانێن فۆلکلۆری دا. گەلەک سترانبێژێن ژن یێن ناڤدار ل دەڤەرا بەهدینان هەنە کو ب دەنگێ خوە یێ خوەش ستران گۆتینە و هەتا نوکە ژی کاریگەریا
وان ل سەر مۆزیکا بەهدینی هەیە.
د وارێ دەستکاریێ دا، ژنێن بەهدینان ب چێکرنا بەرێن ڕەنگین، خالیچە، و جلکێن ڕەنگین یێن کو نیشانا ناسناما بەهدینی نە، ناڤ و دەنگەکێ بلند هەیە. ئەڤ هونەر ژ دەمێن کەڤن دا هاتیە ڤەگوهاستن ژ دایکا بۆ کچا و هەتا نوکە ژی بەردەوامە.
لێ دگەل ڤێ یەکێ ژی، ژن د وارێ هونەری دا ل دەڤەرا بەهدینان ب گەلەک ئاستەنگا ڕا دەرباز بوویە. جڤاکێ مە یێ نەریتی گەلەک جارا نەهێلایە کو ژن ب شێوەیەکێ ئازاد هونەرا خۆ پێشکێش بکەت. لێ دگەل ڤێ یەکێ ژی، ژنێن بەهدینان هەر بەرخۆدان کریە و ب سەرکەفتن هونەرا خۆ گەهاندیە ئەڤرۆ.
نوکە ب پێشکەفتنا تەکنۆلۆژیێ و ڤەکرنا جڤاکێ، ژن زێدەتر دەرفەت هەنە بۆ پێشکێشکرنا هونەرێ خوە. گەلەک ژنێن هونەرمەند یێن بەهدینی د ڤێ دەمێ دا هەنە کو ل سەر ئاستێ ناڤخۆیی و ناڤنەتەوەیی ناڤ و دەنگێ وان بلند بوویە و هونەرێ دەڤەرا بەهدینان ل دەرڤە ژی داینە ناسین.
ب کورتی، ژن ستوینەکێ سەرەکی یە د پاراستن و پێشڤەبرنا هونەرێ بەهدینی دا، و بێ ڕۆلا وێ، هونەرێ مە یێ دەولەمەند دێ نە ئەوها بیت وەکی ئەڤرۆ.

4

سندس سالح سلێڤانەی

ل دویڤ سالێن بۆری، دەنگێ موەلیدەیان بوویە پشكەك ژ ژیانا مە یا رۆژانە. ئەڤ دەنگە د گەلەك شەڤان دا خەو ژ چاڤێن مە رەڤاندی. هەر وەسا بوویە ئەگەرێ پیسبوونا ژینگەهێ و زیانێن ساخلەمیا مرۆڤی. لێ نها ب راكرنا مولیدەیان و دابینكرنا كارەبا یا بەردەوام، ئەم دێ گوهۆڕینێن مەزن د ژیانا خۆ دا بینین كو ژ گرنگترین وان گوهۆرینان ئەوە كو ئەم دێ ژ دەنگێ بێزاركەر یێ مولیدەیان رزگار بین. ئەڤ دەنگە یێ بوویە سەرئێشیەكا مەزن بۆ هەمی خەلكی، نەخاسمە بۆ نەخوەشێن دلی و زارۆیێن بچویك. دیمەنێ موەلیدەیێن ل سەر بانان و ب رەنگێن جودا ژی دێ نەمینیت. باژارێن مە دێ رۆناهیتر بن و كەش و هەوایەكێ باشتر ژی دێ هەبیت، ژ بەر كو موەلیدە دویكێلەكا زۆر ژێ دەردكەن كو دبیتە ئەگەرێ پیسبوونا هەوایی، هەروەسا گەلەك مال و دوكان دێ ژ خەرجیێن موەلیدەیا رزگار بن. هەتا نها بهایەكێ مەزن بۆ مولیدەیان دهاتە دان، هەم بۆ كڕینێ‌ و هەم بۆ گازوایلێ‌. ئەڤ پارە دشێن ژ بۆ تشتێن گرنگتر بێنە مەزاختن. ئەم دێ ژ مەترسیێن كو مولیدە دروست دكەن ژی رزگار بین وەكی شەوتان كو ژ ئەنجامێ هندەك شاشیێن بچویك دروست دبن كارەبا دێ هاریكاریا باشتركرنا ئابووریا وەلاتی ژی كەت. ب نەبوونا كارەبا، گەلەك كارگەه نەشیان ب شێوەكێ دروست كار بكەن. نها دێ شێن بەرهەمێن باشتر دروست بكەن، كو ئەڤە دێ هاریكاریا ئابورویا مە كەت. كارەبا دێ هاریكاریا پێشكەفتنا ئامێرێن تەكنیكی و كارێن ئەلیكترۆنی ژی كەت ئەگەر ئەم تەماشەی وەلاتێن پێشكەفتی بكەین، دێ‌ بینین كو گەلەك ژ وان ژ مولیدە نینن. ئەو ل سەر كارەبا گشتی پشت بەستنێ دكەن. ژبەر هندێ، دابینكرنا كارەبا دێ كوردستانێ نێزیكی وان وەلاتێن پێشكەفتی كەت. دێ بیتە نیشانا پێشكەفتنا وەلاتی.
د دویماهیێ دا، راكرنا مولیدەیان دێ گرنگیەكا مەزن بۆ داهاتیا كوردستانێ هەبیت. نەخاسمە كو ئەم دكەڤینە سەردەمەكێ نوی یێ تەكنۆلۆجیایێ كو پێدڤی ب كارەبێ‌ هەیە. ئەڤە دێ رویەكێ شارستانی دەتە وەلاتێ مە و دێ ژیانەكا باشتر بۆ مە هەمیان دابین كەت.

2

سندس سـالح سلێڤانەی

ژن رۆلەكێ گەلەك گرنگ د ئاڤاكرنا جڤاكەكا ئازاد و یەكسان د دیرۆكێ دا دگێرن، ژنان ب رێكێن جۆر ب جۆر د وارێن جودا جودا دا دەستنیشانی هەیە، هەر ژ مالا خۆ و پەروەردەكرنا زارۆكان هەتا كارێن دەرڤەی مالێ و گەهشتنە جهێن بلند یێن رێڤەبەریێ.
د دەمێ بەرێ دا، گەلەك جڤاك ب چاڤەكێ كێم ل ژنان دیتێن و مافێ دەنگێ وان یێ كێم بوو. لێ نها، ب خەباتا ژنان و وان كەسێن كو باوەری ب یەكسانیێ هەین، گەلەك تشت هاتینە گوهۆرین. ژن بووینە پارلەمانتار، وەزیر، سەركێش، دكتۆر، ئەندازیار، مامۆستا، و گەلەك كارێن دی كو بەرێ نەدهاتە قەبوولكرن. هەر چەندە ژن نیڤا جڤاكی پێك دئینن، لێ هێشتا د گەلەك جهان دا ماف و دەرفەتێن وان یێن كێم و سنووردارن. ل گەلەك وەلاتان، ژن رووبەری ئاستەنگێن جودا دبن، وەك مافێن كێم، ئاستێ پەروەردەیا نزم، بێكاری، و توندوتیژی. دەما ئەم ژن ژ ڤان ئاستەنگان رزگار نەكەین، ئەم نیڤەكا ژ هێزا جڤاكی بێ كار دهێلین و ئەڤ چەندە زیانێ دگەهینیت هەمی كەسان.
د جڤاكێ مە دا، ژن ب سالان دەنگێ وان نەدهاتە گوهلێبون و نەشیان پشكداری د هەلبژارتنان دا بكەن. ئەڤرۆ، ئەم دبینین كو ژن نە ب تنێ دەنگ ددەن، لێ هەروەسا ژ بۆ پۆستێن گرنگ ژی دهێنە هەڵبژارتن. دیسا ژی، رێژەیا ژنان د جهێن بریاردانێ دا هێشتا گەلەك كێمە و پێدڤیە ئەڤ چەندە باشتر ببیت.د بوارێ پەروەردەیێ دا، ژن نیشا دایە كو ئەو دشێن گەلەك سەركەفتی بن و هندەك جاران پیتر ژ زەلامان پێش دكەڤن. لێ د گەلەك جهان دا، ژن هێشتا دەرفەتا پەروەردەیا باش نینە و ئەڤ چەندە رێ ل بەر وان دگریت كو ئەو پێش بكەڤن.
د وارێ كاری دا، ژن هێشتا تووشی جوداهیێ دبن. گەلەك جاران، ژن بۆ هەمان كاری پارەیەكێ كێمتر ژ زەلامان وەردگرن. هەروەسا، گەلەك جاران ژن ناگەهنە پوستێن بلند یێن رێڤەبەریێ، هەر چەندە ئەو شیان و زانینا پێدڤی هەنە.
توندوتیژی ل دژی ژنان ژی ئاستەنگەكا مەزنە. د گەلەك جڤاكان دا، ژن تووشی توندوتیژیا جەستەیی، دەروونی و جنسی دبن. ئەڤ چەندە كاریگەریەكا خراب ل سەر ژیانا وان و سەرجەم جڤاكی دكەت.
بۆ چێكرنا جڤاكەكێ ئازاد و یەكسان، پێدڤیە ژن هەمان دەرفەت و مافێن كو مێر هەین وەربگرن. پێدڤیە ژن بشێن بخوینن، كار بكەن، و د بریاردانێ دا پشكدار بن، بێی كو تووشی جوداهی و رەفتارێن نەباش ببن. ئەڤ چەندە نە ب تنێ بۆ ژنان باشە، لێ بۆ هەمی جڤاكی یە، چونكی دەما ژن پێش دكەڤن، جڤاك ژی پێش دكەڤیت.
ئەڤرۆ ل وەلاتێن پێشكەفتی، ژن د هەمی واران دا رۆلێن گرنگ دگێرن ئەو بووینە رێبەر، زانا، و د بوارێن نوی و تەكنیكی دا سەركەفتینە. ل وەلاتێن پێشكەفتی، ژن بووینە سەرۆكێن وەلاتان، وەزیر، دادوەر، خودانێن كۆمپانیان، و زانایێن ناڤدار.
پێدڤیە جڤاك هەمی، ب ژن و مێرڤە، كار ژ بۆ راوەستاندنا وان یاسا و نەریتێن بكەن كو رێ ل بەر یەكسانیێ دگرن. یاسایێن نوی پێدڤینە كو پشتگیریا مافێن ژنان بكەن و دژی توندوتیژیێ بن. هەروەسا، پێدڤیە پەروەردە و فێركرن هەبیت ژ بۆ گوهۆرینا وان باوەریێن كەڤن یێن كو دژی ژنان بوون.
ل دوماهیێ، ژن ستوینەكێ جڤاكی نە و بێی وان، ژیانا مە یا كێماسی دبیت. پێدڤیە ئەم كار بكەین ژ بۆ جڤاكەكێ كو هەر كەس تێدا ئازاد بیت و هەمان دەرفەتان وەربگریت، بێی جوداهی ب ڤێ چەندێ، ئەم دێ بەرەڤ جیهانەكا باشتر و یەكسانتر ڤە چین.

3

سندس سالح سلێڤانەیی

خێزان بناغێ ژیانا مە یە، جهێ كو ئەم تێدا گەش دبین و دبینە كەسێن باش ل جیهانێ، خێزانا ئارام و بەختەوەر وەك دارەكێ یە كو فێقیێن خۆش ددەت و ئەندامێن خێزانێ دبنە ئەو فێقی یێن شیرین د جڤاكی دا، لەورا گەلەكا پێدڤیە كو مرۆڤ باش لێ بنێریت و چاڤدێریا خێزانا خوە بكەت، خێزانا ئارام پێدڤی چەند بنەمایان هەیە.
یا ئێكێ‌: هەموو ئەندام دڤێت رێزێ‌ ل ئێك بگرن، چنكو رێزگرتن دەرگەهێ سەرەكی یێ خێزانا بەختەوەرە، ل وی جهی كو رێز هەبیت، جهێ ئاریشەیان نابیت.
یا دویێ‌: دڤێت گوهدان هەبیت، گوهداریا ئێككرن، باوەری و دلفرەهی بنیاتێن خێزانا باشن.
یا سێیێ‌: دڤێت گەنگەشە و ئاخفتنێن ڤەكری هەبن، دەمێ‌ كێشە دروست دبن، دڤێت ئەندامێن خێزانێ ب هێمنی و رێزگرتن ئاخفتنێ ل سەر بكەن، نەهێلن كێشە بمینن بێ چارەسەری، چونكو ئەو دێ مەزن بن و دێ خێزانێ ژ ناڤدا خون.
یا چارێ‌: دڤێت دەم بۆ ئێكودو هەبیت، دەمێ خێزانی یێ پێكڤە گەلەك گرنگە، چ سەرەدانێن هەفتانە بن، چ سفرێن خوارنێ یێن روژانە بن، چ گەشتێن خێزانی بن. ڤی دەمی پەیوەندیێن مە پتر بهێز دكەت و باوەریێ دناڤبەرا مە دا دروست دكەت
یا پێنجێ‌: دڤێت هەر ئێك ژ مە شیانێن خوە بكار بینیت بۆ بەرژەوەندیا هەموویان، چنكو گەلەك جاران تاكەكەس ب تنێ ل بەرژەوەندیا خوە دگەڕیت، لێ ل خێزانا باش، ئەندام ل بەرژەوەندیا هەموو خێزانێ دگەڕن.
یا شەشێ‌: فێرببە چەوا لێبورینێ ب خوازی و لێبۆرین ل ل هەر جهەكی چێدبن، لێ چەوانیا مامەلەكرنا مە دگەل وان یا گرنگە.
یا حەفتێ‌: هەستێن خوە پارڤە بكە، خێزان جهێ هەستێن مە یێن راستەقینە یە، بێژە وان كو تۆ وان خۆش دڤێی.
یا هەشتێ‌: پشتەڤانیا ئێك بكەن، لدەمێ كێشەیان، پێدڤیە هەمی ئەندام هەڤكاریا ئێك بكەن داكو ئاریشان چارەسەر بكەن.
یا نەهێ‌: هەردەم پێكڤە بكەنن و كەیفخۆشیێ بكەن. كەنی دەرمانێ گەلەك ئێش و ئازارانە.
یا دەهێ‌: خێزانا خوە بكە پێشی دڤێت تۆ هەردەم بیرا خێزانا خوە بكەی و وان بكەیە ئارمانجا سەرەكی د ژیانا خوە دا.
یا دووماهیێ‌: بزانە كو خێزانا ئارام زوو دروست نابیت، بەلكی ب خەباتا هەر ئێك ژ مە دروست دبیت، هەموو رۆژان هەول بدە كو تۆ بەشێ خوە بكەی بۆ دروستكرنا خێزانەكا ئارام و بەختەوەر.

website security
WP Facebook Auto Publish Powered By : XYZScripts.com