سایكۆلۆژیایا جڤاكی پویته‌ی ب بابه‌تێ جه‌نگێ سایكۆلۆژی دده‌تن وه‌ك ئێك ژ بابه‌تێن زێندی یێن جه‌نگی ل ئه‌ڤرۆكه‌ و سه‌رده‌مێن كه‌ڤن دا. هه‌ر قۆناغه‌ك ژ قۆناغێن نه‌ته‌وه‌ و وه‌لاتێن جۆداجۆدا شێوازێن جیاوازێن بۆ زالبوون بسه‌ر یێ به‌رامبه‌ری خۆ دا بكار ئینای كه‌ ئێك ژ وان شێوازان شه‌ڕێ ده‌روونی بوویه‌ كه‌ نه‌وه‌ك جه‌نگێن دیتر ب تۆپ و تفه‌نگ و گۆلله‌ و تیر و كه‌وانان دهێته‌كرن، به‌لكۆ فرت و فێل و گۆتگۆتك و ئاخفتن و چیرۆكه‌كا دره‌وین و نووچه‌یه‌ك خه‌له‌ت و راگه‌هاندنه‌ك چه‌واشه‌كری ڤی كاری دكه‌تن و گۆڕه‌پانا وێ ژی نه‌ ئاخا دوژمنی یه‌ به‌لكۆ دل و ده‌روون و كه‌ساتیا تاكێ جڤاكێ و خه‌لكێ سیڤیل و سه‌ربازن كه‌ دكه‌ڤیته‌ به‌ر ئارمانجا ڤان كه‌رسته‌ و ڕێكێن جه‌نگێ ده‌روونی.
هه‌رچه‌نده‌ رۆسی جه‌نگێ ده‌روونی ب هه‌ر كاره‌ك سیاسی یان سایكۆلۆژی كه‌ بۆ مه‌ره‌ما هه‌ڕفاندنا مۆرالا دوژمنی و بێهێزكرنا وی د جه‌نگی دا و نه‌چاركرنا وی بۆ ته‌سلیم بوونێ و ده‌ركه‌فتن ژ به‌ره‌ی جه‌نگی، دده‌نه‌ پێناسه‌كرن، لێ د ڤان جۆره‌ جه‌نگێن ده‌روونی دا شێوازێن له‌شكری، ئابووری، ئایینی ژی دهێنه‌ بكار ئینان و ئه‌ڤ چه‌نده‌ گرێدایه‌ ب سروشتێ دوژمنی ڤه‌ كه‌ ئایا دێ شێتن لدویڤ كیژ شێوازی مه‌زنترین كارتێكرنێ د وێ جڤاكێ دا بكه‌ن و ئه‌و جڤاكه‌ خۆدان كیژ خالا لاوازیێ یه‌ هه‌تاكۆ بشێن د وی ده‌رگه‌هی دا بهێنه‌ ژۆر و بسه‌ر وی دا زال ببن. وه‌ك دیاره‌ شێواز هه‌ر چه‌وا بیتن گرنگ ئه‌وه‌ كه‌ مه‌به‌ستا سه‌ره‌كی یا هه‌ر جه‌نگه‌كێ ده‌روونی كارتێكرنه‌ ل سه‌ر مۆرالا جڤاكا سیڤیل و پێشمه‌رگه‌ی و هێزا له‌شكرییا وێ جڤاكێ و لاوازكرنا وان و دروستكرنا هه‌ست و هزرێن نه‌رینی و خراب و شاش به‌رامبه‌ری خۆدێ خۆ و هێزا ده‌ستهه‌لاتدار و له‌شكری و دروستكرنا جۆره‌كێ سه‌قایێ بێ باوه‌ریێ و نه‌مانا هه‌ستا نه‌ته‌وه‌یی و نیشتمانی به‌رامبه‌ری دۆزا ره‌وایا خۆ و نه‌ته‌وه‌یا خۆ و لدۆماهێكێ ژی گۆهۆڕینا ره‌فتارێن مرۆڤی به‌رڤ ناره‌زایی ده‌ربڕین یان ڕه‌ڤین و سستی و خاڤی د به‌رگریكرن ژ خۆ و جڤاك و ئاخ و نیشتمانێ خۆیه‌.
به‌لاڤكرنا زانیارییه‌كا نه‌راست ژ كاودانێن ئابووری، له‌شكری، سیاسی، ئایینیێ جڤاكه‌كێ، ڤه‌گێڕانا چیرۆكه‌كا دره‌وین لدۆر كه‌سه‌كی یان سه‌ركرده‌یه‌كی، به‌لاڤكرنا سه‌رهاتیه‌كا بێ بنه‌ما لدۆر كه‌سه‌كی و بێبه‌ختیكرن ل وی، هنارتنا هنده‌ك كه‌سێن كرێ گرتی بۆ ناڤ جڤاكێ بۆ به‌لاڤكرنا وێنه‌یێن گرێدای ب چالاكیێن دوژمنی دناڤ خه‌لكێدا، به‌لاڤكرنا ترس و پرس و به‌رهه‌لایێ دناڤ جڤاكێدا، ب هه‌ر شێوازه‌كێ زاره‌كی یان بڕێكا ئه‌نترنێتی یان مۆبایلێ یان هه‌ر ده‌زگه‌هه‌ك و كه‌ناله‌كێ بیتن، پشكه‌كه‌ ژ سه‌دان شێوازێن جه‌نگێ سایكۆلۆژیێ كۆ دوژمن دگه‌ل لایه‌نێ به‌رامبه‌ر دا بكار دئینیتن دا بشێتن مه‌زنترین زیانێ بگه‌هینیته‌ هزر و مێنتالیته‌ و هه‌ست و سۆز و بیروباوه‌رێن وان و ڕێكێ بۆ سه‌ركه‌فتنێن له‌شگه‌ری خۆش بكه‌تن.
د به‌رنگاربوونا جه‌نگێ سایكۆلۆژی ژی پێشمه‌رگه‌ یان كارمه‌نده‌كێ ئاسایشێ بتنێ نه‌شێتن چاره‌سه‌ركه‌ر بیت به‌لكۆ یا فه‌ره‌ هه‌ر تاكه‌ك د جڤاكێدا، بێی جیاوازییا ره‌گه‌زی و ژی و ئایین و مه‌زهه‌ب و پیشه‌ و پله‌ و پایه‌یا جڤاكی و سیاسی و ئایینی، خۆ به‌رامبه‌ر پاراستنا ئاسایشا كوردستانێ ب به‌رپرسیار بزانیتن و دگه‌ل دیتن یان هه‌ستپێكرن ب شێوازه‌ك ژ شێوازێن جه‌نگێ سایكۆلۆژی بزویترین ده‌م ئاگه‌هداری لایه‌نێن په‌یوه‌ندار بكه‌تن، داكۆ دویڤدا چۆنا راستی یان نه‌راستیا بابه‌تی بهێته‌كرن یان ئه‌و كه‌سێ پێڕادبیتن بهێته‌كرن و ڕێكارێن پێدڤی بهێته‌كرن و بزاڤ بۆ چاره‌سه‌ركرن و نه‌هێلان یان لاوازكرنا زیانێن وێ بهێته‌دان. ده‌زگه‌هێن راگه‌هاندنێ مه‌زنترین چه‌په‌رێن بهێزن كه‌ دشێتن بڕێكا به‌لاڤكرنا زانیاریێن دروست به‌رسڤا چه‌واشه‌كارییا دوژمنی بده‌تن و هه‌ول و بزاڤێن وان بۆ دلساركرنا جڤاكێ و تاك و پێشمه‌رگه‌ی پوچه‌ل بكه‌تن. هه‌بوونا لیژنه‌یه‌كا بسپۆر و شه‌هره‌زایان بۆ ڤێ چه‌ندێ گه‌له‌ك گرنگه‌ بۆ هندێ لده‌مێ به‌لاڤبوونا هه‌ر شێوازه‌ك ژ شێوازێن شه‌رێ ده‌روونی بزاڤێ بكه‌تن خه‌لكێ د راستیا بابه‌تی بگه‌هینیتن و نه‌هێلیتن ئاستێ باوه‌ری بخۆ بوونێ لنك پێشمه‌رگه‌ی و هه‌ر تاكه‌كێ جڤاكا كوردستانێ بهێته‌ خوارێ و زیانێ بگه‌هینیته‌ به‌رژه‌وه‌ندیێن كورد و كوردستانیان.
*بسپۆرێ پێداگۆگیا و سایكۆلۆژیایێ / به‌شێ ده‌روونزانی / زانینگه‌ها زاخوَ

ده‌مێ پرسیاره‌كا لۆژیكی ئاراسته‌ی تیرۆریزمێ دهێته‌كرن كه‌ بۆچی دگه‌ل كاودانێن جیهانا سه‌رده‌م ناكۆكیێ دكه‌ن، دبیتن به‌رسڤا هه‌ره‌ دیارا وان ئه‌و بیتن كه‌ ئه‌و دژی نویگه‌رایی و نویبوونێ نه‌ و وێ چه‌ندێ ب ( بدعه‌ ) دده‌نه‌ زانین و وه‌سا دده‌نه‌ زانین و خویاكرن كه‌ ئه‌ڤ نویخوازییه‌ دگه‌ل بنه‌ما و پره‌نسیپ و بۆهایێن ئایینێ ئیسلامێ ناگۆنجن. ژڤێ هزرێ یه‌ ئه‌و نۆكه‌ و چاخێ نوی ب پیڤه‌ره‌كێ كه‌ڤن دپیڤن و ل هه‌مان ده‌مدا هه‌ر ئه‌ون كه‌ گه‌له‌ك ژ لایه‌نێن ڤێ نویخوازیێ و پێشكه‌فتنێ بۆ مه‌ره‌م و مه‌به‌ستێن تایبه‌تێن خۆ بكار دئینن و مه‌به‌ست ژی هه‌می ئه‌و كه‌ره‌سته‌ و ئالاڤ و ده‌زگه‌هێن راگه‌هاندنێ و له‌شكرینه‌ یێن كۆ ئه‌و رۆژانه‌ د كار و كریار و ره‌فتارێن خۆ یێن تیرۆریستانه‌دا بكار دئینن و بڤێ چه‌ندێ ڤێ ( بدعێ ) بۆ خۆ ( حه‌لال ) دزانن و بۆ خه‌لكێ دیتر ب ( حه‌رام ) دهژمێرن. ئایا ئه‌ڤ ئایدیۆلۆیایا تێر پارادۆكس و هه‌ڤدژ و نه‌وه‌ك ئێك ژ كیڤه‌ سه‌رچاڤه‌ی دگریتن؟
پشتی كڤشكرنا نه‌ستی ( لاشعوری ) وه‌ك ئێك ژ پێكهاته‌یێن سایكۆلۆژیایا كه‌ساتییا مرۆڤی كه‌ ژ لایه‌نێ فرۆیدێ ده‌روونناس هاته‌ ئه‌نجامگرتن، كۆ گرنگییا وێ وه‌كی ڤه‌دیتنا ئه‌نتگرێتی یه‌ د فیزیكی دا، زانست ڤێ چه‌ندێ نیشان دده‌تن كه‌ ده‌مێ هزرا مرۆڤی بێ مفا لده‌وروبه‌ری تشته‌كی دزڤڕیتن و به‌رده‌وام هه‌می هێز و شیانێن خۆ لسه‌ر ڤێ چه‌ندێ كۆم دكه‌تن، ئه‌ڤه‌ ئانكۆ وی هه‌م هه‌ست ( شعور ) و هه‌م نه‌ستێ خۆ سه‌رقالی ڤێ چه‌ندێ كر و بگره‌ و ده‌ست و پێ یێن نه‌ستی ژی كرنه‌ د ناڤ زكێ وی دا و نه‌هێلان نه‌ست ببیته‌ ژێده‌رێ سروش ( ئیلهامێ ) بۆ هاتنا هزر و بیروباوه‌رێن داهینه‌رانه‌ د مێشكی دا، و ئه‌ڤ یاسایه‌ لسه‌ر كه‌ساتییا تیرۆریستان ژی جێبه‌جێ و په‌یاده‌ دبیتن. چ گۆمان تێدا نینه‌ هندی هزرا دژایه‌تیكرنا ڤێ ناكۆكی و ناته‌باییا دناڤبه‌را بۆهایێن وی و یێن جیهانا ده‌رڤه‌ و سه‌رده‌میانه‌ ، كه‌ یا بوویه‌ بابه‌ته‌كێ دیفاكتۆ و ناهێته‌ حاشالێكرن، چه‌وا ئه‌ڤ كه‌سێ تیرۆریست دشێتن داهینانێ بكه‌تن و خزمه‌تا خێزان و جڤاك و ژینگه‌هێ و جیهانێ بكه‌تن؟ ب هاتنا نوییاتی و نویخوازیێ هیچ زیانه‌ك ل كه‌ساتییا تیرۆریستی ناكه‌ڤیتن، به‌لكۆ هه‌كه‌ر تیرۆریست یێ تێگه‌هشتی و هشیار بیتن دێ خۆ ب رویبارێ شارستانیه‌تێ و نویخوازیێدا به‌رده‌تن و بڤێ چه‌ندێ مێشكێ خۆ ژ هه‌می قه‌ید و به‌ندێن به‌رته‌نگكه‌ر ئازاد كه‌تن و دێ بینیتن كه‌ چه‌وا نه‌ستێ وی دێ هارییكارییا ئاڤاكرنا كه‌ساتییا وی كه‌تن و ب سروش هنده‌ك هزر و بیروباوه‌ر و داهینان و سه‌ركه‌فتنا ئیننه‌ گۆڕێ كه‌ ببیته‌ گۆرزه‌كێ مه‌زن ل دژی وان كه‌سێن ئه‌و ب هه‌ڤڕك و دوژمنێن خۆ دزانن و ژ لایه‌ك دیتر ڤه‌ وی ژ ڤێ پارادۆكسا هزری یاكۆ به‌رده‌وام وه‌كی كرمێ ددانا وی ژناڤداڤه‌ دخۆتن، قۆرتال كه‌تن.
*بسپۆرێ پێداگۆگیا و سایكۆلۆژیێ / به‌شێ ده‌روونزانیێ / زانینگه‌ها زاخوَ

فه‌لسه‌فه‌یا كوڤناره‌ و كلاسیكییا به‌رێ یاكو ژ یه‌ونانا به‌رێ هاتیه‌ سه‌رهلدان و ل جیهانێ بگشتی و جیهانا ئیسلامی به‌لاڤه‌بووی بۆ سه‌لماندن و تێگه‌هشتن ژ دیارده‌ و بوویه‌ر و تشتان پشتا خوه‌ ب هنده‌ك یاسایانڤه‌ گرێدده‌تن كو ئێك ژ وان یاسایا خوَیه‌تییه‌. د دیتنا فه‌لسه‌فێ دا تشت د بنه‌ره‌تدا نه‌گوهۆڕن، ئانكو چ گوهۆڕین تێدا دروست نابیتن، و هه‌كور ئه‌ڤ چه‌نده‌ رووی بده‌تن ئه‌ڤه‌ ئانكو ناڤه‌رۆكا ڤی تشتی نه‌ی ڕه‌سه‌نه‌، چونكی ڕه‌سه‌ناتی یا تشتی یا د هندێ دا كو ناڤه‌رۆكا وێ نه‌هێته‌ گوهۆڕین، و ئه‌ڤ پیڤه‌ره‌ دگه‌ل فه‌لسه‌فه‌ و لۆژیكێ سه‌رده‌مدا ناگۆنجیتن.
ئه‌گه‌ر ئه‌م ته‌ماشه‌ی دیارده‌یا تیرۆرێ بكوین و بڤێ یاسایێ كوساتیا تیرۆریستان بپیڤین چ گۆمان تێدا نینه‌ دێ بۆ مرۆڤایه‌تیێ خوَیا بیتن كو ژده‌یكبوونا وێ هه‌له‌یه‌كا مه‌زن و دیرۆكییه‌. هزركرن د هندێدا كو كه‌ساتیا هه‌می تیرۆریستان ب سروشت و زگماكی خرابه‌، ناگۆنجیتن دگه‌ل لۆژیك و بنه‌مایێن زانستیێن سه‌رده‌م. تیرۆریست ژی مرۆڤه‌كه‌ وه‌ك هه‌ر مرۆڤه‌ك دیتر ده‌مێ دهێته‌ سه‌ر ڤێ جیهانێ لاپه‌ره‌یه‌كا سپییه‌ و ل ئه‌نیا هیچ كوسه‌ك ژ وان مۆهرا تیرۆریستبوونێ و خرابیێ نه‌هاتیه‌ لێدان، به‌لكو ژینگه‌ها مرۆڤی و جڤاكێ و خێزانێ و قوتابخانه‌ و ده‌زگه‌هێن راگه‌هاندنێ وی دگوهۆڕن و دكه‌نه‌ مرۆڤه‌ك تیرۆریست و ته‌ژی كه‌رب و كینه‌ و لادای و خوه‌ نه‌ویست و دووره‌ په‌رێز و دوژمنێ مرۆڤایه‌تی و شارستانیه‌ت و كولتوور و مه‌زهه‌ب و ئایین و نه‌ته‌وه‌ و نه‌ژادێن دیتر كرین. به‌رۆڤاژی ڤێ لۆژیكا كلاسیك و ل دووڤ بنه‌مایێن زانستێن په‌روه‌رده‌یی و سایكۆلۆژی یێن نوی، ماده‌م ئه‌ڤ مرۆڤه‌ ئافراندیێن ژینگه‌هێنه‌، كوواته‌ ده‌لیڤه‌ یێ هه‌ی گه‌له‌ك ژ وان بهێنه‌ گوهۆڕین و چاره‌سه‌ر ببن و بهێنه‌ سه‌ر ڕێكا راست، به‌لێ ئه‌گه‌ر ڤێ چه‌ندێ ئاسته‌نگ هه‌بن، دبیتن ڕێكێن دیتر بۆ ڤێ چه‌ندێ هه‌بن. ئه‌م دبینین چه‌ندین جاران ڤان ڕێكخراوێن تیرۆریستی گه‌له‌ك كسێن كۆ د ناڤه‌رۆك و نه‌راستیا په‌یاما ڤان ڕێكخراوێن تیرۆریستی دا گه‌هشتین و دڤێتن كو خوه‌ ژ ئاگرێ وان قۆرتال بكه‌ن، دهێنه‌ گۆلله‌بارانكرن و ئه‌ڤه‌ ئاسته‌نگه‌ك مه‌زنه‌ ل به‌رده‌م پرۆسێسا گوهۆڕینێ، چونكی هندی كوسه‌ك دناڤ ڤان ڕێكخراوێن تیرۆریستیدا بیتن و ژ سنوورێ دیتن و كارتێكورییا وان دویر نه‌كوڤیتن نه‌شێتن ژ قه‌ید و به‌ندێن هزری یێن وان قۆرتال ببیت.
لێ جڤاك دشێتن ب ڕێكێن دیتر وه‌كی بلندكرنا ئاستێ ژیارێ و ته‌ناهیێ و خزمه‌تگۆزاریێن ساخله‌می و په‌روه‌رده‌یی كاربكه‌تن بۆ پێشگیریكرن ( وقایه‌ ) ژ چۆنا تاكێن جڤاكێ بۆ ناڤ ڕێكخراوێن تووندرۆ و تیرۆریستی. فه‌یله‌سۆفێ مه‌زن ڤیكتۆر هۆگۆ دبێژیت ” هه‌ر قوتابخانه‌یه‌كا دهێته‌ ئاڤاكرن زیندانه‌ك دهێته‌ دائێخستن “، و ئه‌ڤه‌ نیشانه‌ كو ژ هندێ قوتابخانه‌ و په‌روه‌رده‌كرن رۆله‌كێ مه‌زن د پێشگیری و چاره‌سه‌ركرنا تاوانێ و تاوانباران دگێڕیتن. ئه‌ڤ كه‌ساتیێ تیرۆریستی به‌رهه‌مێ په‌روه‌رده‌یه‌كێیه‌ كو تێدا هنده‌ك كه‌سێن ویژدان مری به‌رده‌وام پسته‌پستێن لبن گۆهێن گه‌نج و قوتابیان دخوینن و هه‌می جیهانێ لبه‌ر چاڤێ وان ب ” كافر ” دهژمێرن.
له‌وما ئه‌گه‌ر ده‌زگه‌ه و سه‌نته‌رێن په‌روه‌رده‌یی و راگه‌هاندن و ئایینی زارۆك و گه‌نج و قوتابیان ل سه‌ر بنه‌مایێ ڤیانا به‌رامبه‌ر و بیروباوه‌رێن جیاواز و نه‌ژاد و نه‌ته‌وه‌ و ئاینێن دیتر په‌روه‌رده‌ بكه‌ن، چ گۆمان تێدا نینه‌ دێ ئه‌ڤ كوسه‌ فێری مرۆڤدۆستی و ڕێزگرتن ل ئایین و نه‌ته‌وه‌یێن دیتر بیتن و بچاڤه‌كێ مرۆڤایانه‌ ته‌ماشه‌ی ڤێ ژیانێ كوتن و ژ وێ هۆڤاتیا تیرۆریست تێدا دژیتن و په‌روه‌رده‌ دبیتن دویر دكه‌ڤیتن.

ده‌مێ سایكولۆژی جیاوازه‌ ژ ده‌مێ سروشتیێ كو مه‌به‌ست ژێ ئه‌و یه‌كویێن ده‌می نه‌ وه‌ك سال و هه‌یڤ و هه‌فتی و رۆژ و ده‌مژمێر و. .. هتد، و بریتیه‌ ژ هه‌موو ئه‌زموونێن مرۆڤی و ئه‌و بوویه‌ر و روودانێن كو ئه‌و لسه‌ر ئاستێ هه‌سته‌وه‌ری وه‌ك لایه‌نه‌كێ خوه‌دی ( objective ) هه‌ست پێدكه‌تن. ڤی بابه‌تی گه‌له‌ك سه‌رنجا زانا و بسپۆرێن جودا جودا یا بۆ خوه‌ ڕاكێشای، به‌لێ زانستێ سایكوَلۆژی بچاڤه‌كێ تایبه‌ت ته‌ماشه‌ی ڤی بابه‌تی دكه‌تن و وی ب هه‌موو لایه‌نێن كه‌ساتی، هه‌لچوونی، سۆزداری و جڤاكیێ مرۆڤی ڤه‌ گرێدده‌تن. چونكو د بنه‌ره‌ت دا خال و ته‌وه‌رێ سه‌ره‌كی د ژیانێدا مرۆڤه‌ كو ئه‌و بخوه‌ ژیانا خوه‌ و لسه‌ر بنه‌مایێ رابردوو و نۆكه‌ و ئایینده‌ی ڕێك بێخیتن و هه‌موو ئه‌ڤ چه‌نده‌ رامانه‌كا سایكوَلۆژیك دده‌ته‌ ده‌می. و ئه‌ڤه‌ ئانكو ده‌م بۆ مرۆڤێن جیاواز تشته‌ك جیاوازه‌. بۆ زارۆكوكی هه‌میشه‌ ده‌م خوه‌ د ئایینده‌ی دا دبینیتن و گوتن و كریار و هزرێن وی لدۆر داهاتووی دزڤڕن، به‌لێ بۆ كوسه‌كێ دانعه‌مر ئایینده‌یه‌ك نینه‌ به‌لكو ژیان د رابردووی دا رامانا خوه‌ دده‌تن چونكو ئه‌و هێدی ل هیڤیا ئایینه‌ی دا نینه‌ و چ باوه‌ری پێ نینه‌ به‌لێ رابردوو و تام و چێژ و بوویه‌رێن وێ ئه‌و رامانه‌ یاكو د هزرا ڤی كه‌سی دا هه‌ی.
هنده‌ك نه‌خوه‌شێن ده‌روونی و بوونه‌وه‌ر یێن هه‌ین كو د نۆكه‌دا دژین و نه‌شێن ئاسۆیه‌كێ ده‌می بۆ خوه‌ دروست بكه‌ن، و ئه‌ڤ چه‌نده‌ نه‌خاسمه‌ لسه‌ر گیانه‌وه‌را دچه‌سپیتن كو نه‌شێن رابردوو یان ئاسۆیه‌كێ داهاتووی بۆ خوه‌ دروست بكه‌ن و هه‌روه‌سا نه‌شێن خوه‌ ژ قه‌ید و به‌ندێن ده‌مێ نۆكه‌ قۆرتال بكه‌ن. ئه‌و هه‌موو تام و چێژا ژیانا كو د نۆكه‌ دا دبوورینین وه‌ردگرن و هه‌لسه‌نگاندنا وان بۆ ده‌مێن رابردوو و ئایینده‌ی لاواز یان ب ئێكجاری نینه‌، و ئه‌و وه‌كی بویكوكا لاستیكینه‌ د ده‌ستێن نۆكه‌ دا و ده‌مێ نۆكه‌ وان ب دلێ خوه‌ هرڤه‌ دئینیتن و وێڤه‌ دبه‌تن.
ڤه‌كوَلینێن زانستی ئاماژه‌ی ب راستیه‌كێ دده‌تن كو سنێله‌یێن تاوانبار د هه‌بوونا ئاسۆیه‌كێ ده‌می دا یێن د هه‌لوێسته‌كێ گه‌له‌ك به‌رته‌نگدا، ئانكو وان چ ئاسۆیه‌ك بۆ داهاتوویا خوه‌ نینه‌، و به‌رۆڤاژی هه‌موو ته‌كه‌زا وان یا لسه‌ر ده‌مێ نۆكه‌دا. مرۆڤێن ئاسایی و ده‌رووندروست خوه‌دانێ سیسته‌مه‌كێ ده‌می نه‌ كو د هه‌ر سێ قۆناغێن رابردوو و نۆكه‌ و ئایینده‌دا دژین. ئه‌و گرنگیێ دده‌نه‌ رێكخستنێ و پلانده‌یناندنێ وه‌ك شێوازه‌ك ژ شێوازێن گه‌هشتن ب ئایینده‌ی و ده‌ستكوفتان لسه‌ر بنه‌مایێ كارو چالاكی یێن نۆكه‌ و ئه‌زموون و وانه‌یێن رابردووی، ئانكو بشێوازه‌كێ ماتماتیكی لنك وان ( رابردوو+نۆكه‌+ئایینده‌ = ژیان )ه‌. هه‌كو ئه‌م ڤێ یاسایێ لسه‌ر كوساتی و و كار و كریار و ره‌فتارێن تیرۆریستان جێبه‌جێ بكه‌ین دێ گه‌له‌ك ب ئاشكرایی بینین كو ڤێ یاسایێ جهێ خوه‌ د هزرا وان دا نینه‌ و به‌لكو ئه‌ڤ یاسایه‌ لنك وان بڤی ره‌نگی یه‌: ( نۆكه‌+نۆكه‌+نۆكه‌=ژیان )، و ئه‌ڤه‌ هه‌موو به‌لگه‌نه‌ بۆ هندێ كو ڤێ چه‌ندێ بسه‌لمینن كو بۆ تیرۆریستان نه‌ رابردوو و بۆها و ئه‌زموونا وان و نه‌یا وێ جڤاكا وان دڤێتن ده‌ستهه‌لاتدارییا وان بگرنه‌ ستۆیێ خوه‌ گرنگ و فه‌ره‌، به‌لگه‌ ژی بۆ ڤێ چه‌ندێ تێكدان و خرابكرنا هه‌موو شوینه‌وارێن دیرۆكی یێن وان ده‌ڤه‌رانه‌ بهه‌موو جۆرێن خوه‌ڤه‌، كو سیمبۆلێ شارستانیه‌ت و سیمایێ كولتووری و جڤاكی و ئایینیێ وان ده‌ڤه‌رانه‌، كو د هه‌مان ده‌مدا جهێ فه‌خر و شانازییا هه‌ر جڤاكه‌كێنه‌. هه‌موو هزرا تیرۆریستان یا لسه‌ر هندێ ده‌ستهه‌لاته‌كێ د ده‌مێ نۆكه‌ دا ئاڤا بكه‌ن كو هیوا و ئۆمیدا وان تنێ د ده‌مێ نۆكه‌ دا تێر بكه‌تن، بێی هندێ هزرا خوه‌ د هندێ دا بكه‌ن بڤێتن ئایینده‌یه‌كێ ب پشته‌ڤانییا كارێ نۆكه‌ و پێشینه‌یا رابردووی ئاڤا و دروست بكه‌ن و ئه‌ڤه‌ ژی ئێكه‌ ژ وان بناس و پالده‌ر و ئه‌گه‌رێن كو شكه‌ستن و ژناڤچوونا وان، زوو یان دره‌نگ، مسۆگه‌رتر دكه‌تن، چونكو ئاڤاكرنا ده‌وله‌ت و ده‌ستهه‌لاتێ بێی هه‌بوونا ئه‌زموون و بناغێ به‌رێ و رابردووی و خزمه‌ت و كار و بزاڤا نۆكه‌، و هه‌بوونا پلانه‌كا رێكخستی و لێكدای بۆ ئایینده‌ی، هزره‌ك نه‌ك تنێ نه‌ڤێككه‌فتی و خیال پلاڤییه‌ به‌لكو ئه‌سته‌مه‌ و ئه‌ڤ هزرا خاڤ وه‌كی خانیه‌كییه‌ لسه‌ر بناغێ گره‌كێ كایێ و پووشی هاتبیته‌ ئاڤاكرن و دوماهیكا وێ هه‌ڕفتنه‌.
*بسپۆرێ پێداگۆگیا و سایكولۆژیێ / به‌شێ ده‌روونزانیێ / زانینگه‌ها زاخوَ

نموونه‌یا هه‌ره‌ دیارا ڤێ چه‌ندێ كوردستانا باشووره‌ كو هه‌ر ژ ده‌ستپێكا ده‌یناندنا سنوورێ وێ د په‌یمانا سیڤه‌ردا ل ده‌سنپێكا سالێن ( 20 ) دا لسه‌ر ڤێ خولێ یا بڕێڤه‌ چووی و ڤێ چه‌ندێ هه‌ر جارێ كۆمه‌كا بهایێن ئیناینه‌ ناڤ گۆڕه‌پانا ژیانا جڤاكی و تاكییا كوردستانیان. راپه‌رینا بارزانییان ل ده‌ستپێكا سه‌ده‌ی بیسته‌م و پاشی یا شێخ مه‌حمودی و پشتی هنگی یێن بارزانیێ نه‌مر ل قۆناغێن جۆداجۆدایێن دیرۆكی و هه‌تا چۆنا وی بۆ كۆمارا مهاباتێ و مشه‌ختبوونا وی و هه‌ڤالێن وی بۆ سۆڤیه‌تا جاران و پشتی هنگی هاتنا وی لسالا ( 1958 ) و ده‌ستپێكا شۆره‌شا ئه‌یلولێ ( 1961 ) نیشان دده‌تن كو لڤێ قۆناغێ خه‌لك بجاره‌كێ هنده‌ك بهایێن جوانێن كورده‌واری كرنه‌ هێڤێنێ ژیان و خه‌باتا خوه‌ و ژ وان ژی دلسۆزی بێی جیاوازییا ره‌گه‌زی و عه‌شایری و ته‌خ و چین و ئاستێ كه‌لتووری و رۆشنبیری و خۆڕاگری و ژێیاتی یا بێ وێنه‌ بۆ كوردایه‌تی و به‌خشنده‌بوون د ڕێكا وێ دا،. .. هتد، ئه‌ڤه‌ ئێك بوو ژ ده‌ستكه‌فتێن مه‌زنێن ڤێ شۆره‌شێ كو خه‌لكێ نه‌ك ته‌نها چاڤێن وان ل ده‌ستێ شۆره‌شا كوردی نه‌بوو به‌لكۆ یێ ئاماده‌ بوو ژبلی گیانێ خوه‌ گه‌له‌ك ژ مال و داراییا خوه‌ پێشكه‌شی شۆره‌شێ بكه‌تن.
ته‌ناهییا كوردستانێ هه‌تا كاره‌ساتێن هه‌له‌بچه‌ و ئه‌نفالێن ره‌ش جاره‌ك دیتر هنده‌ك بها ئینانه‌ ناڤ جڤاكا كورده‌واری كو هنده‌ك ژ وان لاوازییا هه‌ستا نه‌ته‌وایه‌تی بوو لنك هنده‌ك ته‌خ و لایه‌ن و كه‌سان په‌یدا ببوو و بخوه‌ به‌رهه‌مێ هه‌ل و بزاڤێن رژێما به‌عس گۆڕ به‌ گۆڕ بوون كو دڤیا ناسنامه‌یا كوردایه‌تیێ هه‌لگریتن و بۆ ڤێ چه‌ندێ هه‌ر ڕێكه‌كا هه‌بی جه‌ڕباند، و نموونه‌یا سه‌رهلدان و گه‌شه‌یا بهایێن لاوازییا هه‌ستا نه‌ته‌وه‌ایه‌تی و نیشتمانی د ستراكتوورێ كه‌ساتیا تاكێ كوردی خوه‌ د چه‌ندین كریارێن وه‌كی بوون ب جاش و چه‌لاوخۆرێن رژێمێ و كه‌فتنه‌ به‌ر سینگێ وان د ئۆپه‌راسیۆنێن به‌دناڤێن ئه‌نفال و كیمیابارانكرنا ده‌ڤه‌رێن جۆداجۆدایێن كوردستانێ و بێسه‌راوشوینكرنا گه‌له‌ك كه‌س و گه‌له‌ك خزمه‌تێن دیترێن رژێمێ بوون كه‌ وان كه‌سێن نه‌فس نزم و خۆفرۆش وه‌سا هزر دكر نه‌ته‌وه‌یێ كورد ئێدی نارابیته‌ سه‌ر پێیێن خوه‌ و ژ ڤێ چه‌ندێ پێ ل بهایێن ژێیاتی و نیشتمانپه‌روه‌ری و وه‌لاتپارێزیێ ناو خزمه‌تكرنا رژێما به‌عسا فاشی كره‌ بهایێن ژیانا خوه‌.
به‌رده‌وامییا ئه‌نفال و كێمیابارانكرنێن كوردستانێ خوه‌ د پشتی راپه‌رین و جه‌نگێ ناڤخۆییدا دیت كو ئه‌و ژی چه‌ند ساله‌كا ڤه‌كێشا و وێ چه‌ندێ ژی هنده‌ك بهایێن نه‌شرین ئیناندنه‌ ناڤ كه‌لتوور و گۆڕه‌پانا ژیانا جڤاكی وه‌ك دوژمنداره‌تیكرنا برایێ خوه‌ یێ كورد و تێهنیبوون ب خوونا وی، ژبیركرنا زۆرداری و زۆلمل رژێما به‌عس و ل شوونا ته‌كه‌زكرنه‌ سه‌ر دوژمنی به‌زینه‌ ئێك و گه‌له‌ك بهایێن ژ ڤی جۆری هاتنا دناڤ كه‌لتوورێ كوردستانیان دا، و ته‌ناهیا كو ژ نێزیكی سالێن دوو هزارێ ده‌ستپێكری ب هه‌می ناكۆكیێن ئایدیۆلۆژیكی و سیاسی جاره‌ك دیتر بێهنڤه‌دانه‌ك دایه‌ جه‌سته‌یێ ماندیێ كوردی و ب په‌ندوه‌رگرتن ژ ئه‌زموونا ته‌حلا رابردووی و ب تێگه‌هشتن ژ هندێ كو ئه‌زموونا كوردستانا باشوور یا بوویه‌ جهێ سه‌رنجا دۆست و دوژمنان ل سه‌رتانسه‌ری جیهانێ و ژ ڤێ چه‌ندێ ژی هه‌كه‌ر بزاڤ بۆ راگرتنا وێ نه‌هێته‌ دان و جاره‌ك دیتر بهایێن برایینی و یه‌كسانی و ئازادییا ده‌ربڕینێ و رێزگرتن ل بیروباوه‌رێن جیاواز و لبه‌رچاڤگرتنا به‌رژه‌وه‌ندیێن نه‌ته‌وه‌یی و ژبیركرنا به‌رژه‌وه‌ندیێن تاكی و تایبه‌ت و خزمه‌تكرنا خه‌لك و نه‌ته‌وه‌یێن دیتر و ئایدیۆلۆژیایێن وان و تنێ هزركرن د به‌رژه‌وه‌ندیێن كوردستانیان و نڤشێ ئایینده‌ دا و بهایێن ژ ڤی بابه‌تی لبه‌رچاڤ نه‌هێنه‌ گرتن دبیتن ئه‌ڤ هه‌رێمه‌ بكه‌ڤیته‌ بن مه‌ترسیێ و ئه‌ڤ چه‌نده‌ پشتی ده‌ست وه‌شاندنا ڕێكخراوا تیرۆریستییا داعشێ هاته‌ سه‌لماندن، به‌لێ ڤێ هێڕشا نه‌مه‌ردانه‌ هه‌كه‌ر زیانێن مه‌زن ژی گه‌هاندنه‌ كوردستانیان، به‌لێ د هه‌مان ده‌م دا جاره‌ك دیتر بهایێن ئێكڕێزی و ته‌بایێ، مێرخاسی و ژ خوه‌ بوورین و عه‌گیدییا كوڕێن كوردان، و. .. هتد، ئینانه‌ ناڤ مالا كوردی و كوردستانیان و دبیتن ئه‌ڤ جه‌نگه‌ هه‌كه‌ر چی چه‌ند ساله‌كان ژی ڤه‌كێشێتن (به‌لكۆ 5- 10 ) به‌لێ بدووڤ خوه‌ دا ئاسایشه‌كا مه‌زن بۆ كورد و كوردستانیان بدیاری بهینیتن كو بۆ ده‌ڤه‌رێ و پارچه‌یێن دیترێن كوردستانێ ژی ببیته‌ ده‌رگه‌هه‌ك خێر و بێرێ و ته‌ناهی و پاراستنا ستراكتوورا ئاسایشا جڤاكی و سایكۆلۆژییا تاكێ كوردی یێ كو ژ ئه‌گه‌رێ زۆرداری و زۆلما دوژمنان ئه‌شكه‌نجه‌یێن مه‌زن یێن تێكه‌فتین.
*بسپۆرێ پێداگۆگیا و سایكۆلۆژیێ / به‌شێ ده‌روونزانیێ / زانینگه‌ها زاخوَ

دلپیسیی ل سه‌ر ئاستێ خێزانی و تاكی ئێكه‌ ژ گیروگرفت و ئاریشه‌یێن سایكۆلۆژی كو دوژمنێ په‌یوه‌ندیێن سه‌ره‌كیێن خێزانێیه‌ و به‌رده‌وامییا وێ ل جه‌م هه‌ر ئێك ژ ڤان دوو كه‌سان هه‌كه‌ر لسه‌ر هیچ بنه‌مایه‌كێ ڕاسته‌قینه‌ نه‌بیتن د ماوه‌یه‌كێ درێژ دا زیانه‌كا مه‌زن ل خێزانێ ب گشتی و زارۆكان ب تایبه‌تی د ده‌تن و خێزانێ به‌ره‌ڤـ ئاقاره‌كێ نه‌دیار و هه‌لدێرێ هاژۆتن. پشكه‌كا مه‌زن ژ ئه‌گه‌رێ سه‌رهلدانا وێ ل جه‌م تاكی، چ ژن بیتن و چ زه‌لام، ژ په‌روه‌رده‌یه‌كا خه‌له‌ت دناڤـ خێزانێدا یان ل بن كارتێكرنا ده‌یك و بابه‌كێ نه‌تێگه‌هشتی كه‌ دبنه‌ڕه‌تدا ئه‌ڤـ جۆره‌ ره‌فتاره‌ یێن لجه‌م وان هه‌ین سه‌رێ خۆ هه‌لدده‌تن. هه‌لبه‌ت ئه‌زموونا رابردوویا هه‌ر ئێك یان هه‌ر دووك ڤان كه‌سان ژی بێ به‌هر نینه‌ د دروستكرنا ڤێ چه‌ندێ لجه‌م تاكێ به‌رامبه‌ر.
ئه‌ڤـ كێشه‌یه‌ نه‌ك ته‌نها لسه‌ر ئاستێ تاكی و خێزانی، به‌لكۆ ل سه‌ر ئاستێن مه‌زنتر و نه‌ته‌وه‌یی و سیاسی ژی ب ئاشكرایی دهێته‌ تێبینیكرن. نموونه‌یا هه‌ره‌ دیارا وێ ل ده‌ڤه‌رێ دلپیسییا نه‌ته‌وه‌یێن ده‌ردۆرێن كوردانه‌ ل هه‌مبه‌ر نه‌ته‌وه‌یێ كوردی و مافێن ڕه‌وایێن كوردستانیانه‌. بۆ ماوه‌یێ چه‌نده‌ها سه‌د سالانه‌ نه‌ته‌وا كوردی ب ده‌ست جۆره‌ها زۆرداری و سته‌مێن بچویك و مه‌زن د نالیتن ل سه‌ر ده‌ستێ وه‌لاتێن ده‌وروبه‌ر، كو ئه‌گه‌رێ وێ ژی ته‌نها كوردبوونا مه‌یه‌، كه‌ ڤان وه‌لاتا نه‌ڤێتن دان ب مافێن ڕه‌وایێن مه‌ و كه‌لتوور و فه‌رهه‌نگ و زمان و بوونا مه‌ بده‌تن و ژ پێخه‌مه‌ت به‌رژه‌وه‌ندیێن بێ بنه‌مایێن ئابووری و سیاسی و كه‌لتووری هه‌می بزاڤه‌كێ دكه‌ن تاكۆ ببنه‌ به‌ربه‌سته‌ك ل به‌رده‌م گه‌هشتن ب هیوا و ئارمانجێن خۆ. ئه‌ڤـ دلپیسییا ئه‌ڤ وه‌لات و نه‌ته‌وه‌یه‌، وه‌كی ژانه‌كا ده‌روونی، تێكه‌فتین و ژ ئه‌گه‌رێ هه‌می جۆرێن دژایه‌تیكرنێ و دوژمنكاریێ به‌رامبه‌ر نه‌ته‌وه‌یێ مه‌ بۆ خۆ ب ڕه‌وا دبینن، هه‌كه‌ر چی ئه‌گه‌رێن جیاوازێن رامیاری و ئابووری و ئایدیۆلۆژیكی یێن لپشتێ، لێ د هه‌مان ده‌مدا بۆ تێگه‌هشتن و تێگه‌هاندنه‌كا خه‌له‌ت ژ نه‌ته‌وه‌یێ مه‌ و بنیات و ستراكچه‌رێ تاكی و جڤاكی و بۆها ئاراسته‌یێن وێ دزڤڕیتن كه‌ پشكه‌ك ژ ڤێ خه‌له‌ت تێگه‌هشتنێ بۆ وێ په‌روه‌ردیا خه‌له‌ته‌ كه‌ هنده‌ك كه‌س و لایه‌ن و پارت و ڕێكخراو و ده‌زگه‌هێن ڕاگه‌هاندنێ و بۆ مه‌ره‌مێن سیاسی پێ ڕادبن و بڤی ڕه‌نگی تاكێن جڤاكێن خۆ ب ئاڤا ڕه‌شا دلپیسیێ ئاڤ دده‌ن و وان لسه‌ر بنیاته‌كێ خه‌له‌ت په‌روه‌رده‌ دكه‌ن و پێدگه‌هینن كو ل ده‌مێن جیاواز دا و نه‌خاسمه‌ ژی گاڤا ده‌ستهه‌لات دكه‌ڤیته‌ د ده‌ستێن ئێك ژ ڤان تاكا دا ره‌فتارێن وی لسه‌ر ئاستێ مه‌زن و سیاسی به‌رامبه‌ر ئه‌وێن دیترێن دژی نه‌ته‌وه‌یێ مه‌نه‌ و هه‌مان خه‌له‌تی و دلپیسیێ دووباره‌ دكه‌ن یاكۆ ئه‌وێن پێشی وان ئه‌نجامداین.
په‌روه‌رده‌یه‌كا ڕاسته‌قینه‌ و دگه‌لدا ژی تێگه‌هشتن ژ ره‌وایه‌تییا مافێن گه‌لێ مه‌ و ئارمانجێن ره‌وا و كه‌لتوور و فه‌رهه‌نگ و بۆهایێن جڤاكا مه‌ یا كورده‌واری ل جه‌م تاكێن ڤان وه‌لات و نه‌ته‌وه‌یان، و ده‌ستهه‌لگرتن ژ هنده‌ك یان گه‌له‌ك به‌رژه‌وه‌ندیێن تایبه‌ت و هزركرن د به‌رژه‌وه‌ندیێن گشتی و ده‌ڤه‌رێ جیهانی، و داننان ب مافێن ڕه‌وایێن گه‌لێ كورد، ئه‌و چاره‌سه‌رینه‌ یێن كۆ ئه‌ڤ وه‌لاته‌ دشێن شوینوارێن ڤێ دلپیسیێ و دلڕه‌شیێ ژناڤ خۆ و ژ دل و ده‌روونێ تاكێن خۆ پاقژ بكه‌ن و نه‌هێلن نه‌ته‌وه‌یێ كوردی و جیهان ژی ب ئاگرێ دلپیسییا وان بسۆژیتن.
*بسپۆری پێداگۆگیا و سایكۆلۆژی / به‌شی ده‌روونزانی / زانستگه‌ی زاخوَ

ڕێبازا سایكۆلۆژیایا شرۆڤه‌كاری یاكۆ فرۆیدێ به‌رنیاس سه‌ركێشیا وێ دكه‌تن د داهێنانێن خوه‌ دا ل دۆر شرۆڤه‌كرنا لایه‌نێ ده‌روونیێ مرۆڤی كۆمه‌كا تێگه‌هان زێده‌كرینه‌ سه‌ر فه‌رهه‌نگۆكا ڤێ زانستێ، كو ئێك ژ وان حاشالێكرنه‌ (الانكار یان Denial) كه‌ ڕامانا وێ یا سایكۆلۆژیكانه‌ ره‌تكرنا دانپێدانێ یه‌ ب لایه‌نه‌كێ دیاركری ژ وی كه‌توارێ كو په‌یوه‌ندی ب تاكیڤه‌ هه‌ی. مه‌به‌ستا سه‌ره‌كی ژ ب كارئینانا میكانیزمێن به‌رگریكرنا سایكۆلۆژیك خۆپاراستنه‌ ژ روویدانا نیگه‌رانیێ و په‌ریشانیێ ژ وی تشتی، ئانكۆ ئه‌ڤ تشته‌ د بنه‌ڕه‌تدا بۆ وی تاكی ژێده‌رێ جۆره‌كێ سه‌رئێشیێیه‌، له‌وما تاكی دڤێتن بڕێكا حاشالێكرنێ ژ ڤێ ره‌وشێ و ئازار و ئێشانا سایكۆلۆژیك قۆرتال بكه‌تن. هه‌رچه‌نده‌ ب دیتنا سایكلۆژیێ بكارئینانا ڤان میكانیزما، كه‌ هژمارا وان خۆ ل زێده‌تر ژ ده‌ها دده‌تن، تاڕاده‌یه‌كێ بۆ خۆ گۆنجاندنێ ب مفانه‌، لێ ل هه‌مان ده‌مدا ژی بكارئینانا وان پترتر ژ ئاسته‌كێ پێدڤی و گۆنجای نیشانه‌كه‌ ژ جۆره‌ك په‌ریشانیێ و تێكچۆنه‌كا سایكۆلۆژیك و نه‌مانا باوه‌ری ب خۆبوونێ لنك وی تاكی و هه‌ستكرن ب گۆنه‌هباریێ و نه‌مانا ئارامییا ده‌روونی لنك وی. ئه‌ڤ میكانیزمه‌ ژ لایه‌نێ “من ” كه‌ساتیێڤه‌ دهێته‌ دروستكرن و وه‌ك دیاره‌ كو ئه‌ڤ پشكا گرنگ ژ ستراكچه‌رێ كه‌ساتیا مرۆڤی هژماره‌كا كارێن سه‌ره‌كی وه‌كی هزركرنێ، تێگه‌هشتن ژ تشتی و چاره‌سه‌ركرنا ئاریشه‌یا ب ستۆیێ خۆڤه‌ دگریتن. هه‌كه‌ر ماوه‌یه‌كێ دویر و درێژ و به‌رده‌وام ” من ” د بزاڤا بكارئینانا فرت و فێل و میكانیزمێن به‌رگرییا ده‌روونی دا بیتن، ده‌لیڤه‌ بۆ ئه‌نجامدانا كارێن سه‌ره‌كیێن خۆ نابیتن.
ئه‌ڤ جۆرێ میكانیزمێن سایكۆلۆژی نه‌ك ته‌نها لسه‌ر ئاستێ تاكی به‌لكۆ د سیاسه‌تێدا ژی دهێته‌ دیتن. دۆزا گه‌لێ كورد ژ ڤی بابه‌تییه‌. نه‌ته‌وا كوردی یێ خۆدان كه‌توار و كه‌لتوور و زمان و هه‌می سالۆخه‌تێن دیمۆگرافیێن نه‌ته‌وه‌یه‌كێ بۆ ماوه‌یه‌كێ دویرودرێژه‌ ب ڤێ میكانیزما سایكۆلۆژیك به‌لێ ل سه‌ر ئاسته‌ك مه‌زنتر و سیاسی و ده‌ڤه‌رێ سه‌ره‌ده‌ری دگه‌لدا دهێته‌ كرن و كه‌فتیه‌ به‌ر هێڕشێن نكۆلی لێكرنێ و حاشالێكرنا ڤی نه‌ته‌وه‌ی یا بوویه‌ قاچكێ ده‌ڤێ وان لایه‌ن و نه‌ته‌وه‌ و وه‌لاتێن دژایه‌تیا وێ دكه‌ن. وان دوژمنێن نه‌ته‌وه‌یی هه‌رده‌مه‌كێ به‌ر پێیێن خۆ دیتبن ب هه‌می ڕه‌نگه‌كی دژایه‌تی و دوژمناتیا مه‌ یا كری و نه‌هێلایه‌ ئاڤا خۆش ب گه‌وریا مه‌ دا بچیته‌ خوارێ و بكارئینانا به‌رده‌وام یا ڤێ میكانیزمێ هزرا چاره‌سه‌ركرن و سه‌ره‌ده‌رییه‌كا كه‌تواری و راسته‌قینه‌ د گه‌ل ڤێ دۆزا ره‌وا ل به‌ر به‌رزه‌كری. دووماهیا جۆرێن ڤه‌شارتیێن ڤێ میكانیزمێ خۆ د هێڕشێن رێكخراوه‌كا تیرۆریستی دا دیت كه‌ ب ناڤێ ده‌وله‌ته‌كا خه‌یالی خیڤه‌تێن خۆ ئینان و ل ڕه‌خ مالا مه‌ داناندن و چاوا ده‌نگۆیێ ده‌وله‌تا كوردی گه‌هشته‌ دوژمنێن مه‌ وان ده‌ست ب پفدانا ڤان تیرۆریستا كرن و ب هاریكارییا هژماره‌كا خه‌لكێن ده‌ڤه‌رێ كه‌ د بنه‌ڕه‌تدا ئاكنجیێن ڕه‌سه‌نێن كوردستانێ و ده‌ڤه‌رێ نینن و ل سه‌رده‌مێن جۆدا و نه‌خاسمه‌ قۆناغا ده‌ستهه‌لاتا به‌عسا فاشی و سه‌دامێ گۆڕ به‌ گۆڕ هاتینه‌ ناڤ كوردان، په‌لاماری كوردستانێ دده‌ن و ب سه‌دان هزار كه‌سان ب دڕندایه‌تی و دویر ژ هه‌می پیڤه‌رێن مرۆڤایه‌تیێ تالان دكه‌ن و دكۆژن و دڕه‌ڤینن و ئاواره‌ و ده‌ربه‌ده‌ری كوردستانێ و جیهانێ دكه‌ن تنێ ژ به‌ر هندێ كو ژ ئه‌گه‌رێ قۆرتالبوون ژ زۆرداریێ به‌حسێ سه‌ربخۆیێ و ده‌وله‌تبوونێ دكرن و چونكی كوردن.
ژێـــده‌ر:1- بیشكچی، ئیسماعیل ( 2014). كۆمارا توركیا چ دا كوردان؟ گۆڤارا مه‌تین، ژ. 224، ل. 4-11.
2- صالح،قاسمحسین. (2011)الشخصیه‌العراقیه‌المڤهروالجوهر- تحلیلاتسیكوسوسیولوجیه‌،گ. 2.

*بسپۆری پێداگۆگیا و سایكۆلۆژی / به‌شی ده‌روونزانی / زانستگه‌ی زاخوَ

پشتی بانگهێشتكرنا وه‌لاتێن ئێكگرتیێن ئه‌مریكا یاكۆ ئاراسته‌ی سه‌رۆكێ هه‌رێما كوردستانێ هاتیه‌كرن و ئه‌و ژی بۆ مه‌به‌ستا روینشتن دگه‌ل كاربده‌ستێن ڤی وه‌لاتی، خاله‌كا وه‌رچه‌رخان د سایكۆلۆژیایا سه‌ركرداتیا ئه‌مریكی دا دهێته‌ هه‌ستپێكرن كو ئه‌و ژی گه‌هشتن ب وێ باوه‌رێ یه‌ كه‌ ئه‌و وه‌لاتێ بناڤ عێراق یاكو ل چارێكا ئێكه‌ما سه‌دێ بیستێ و بره‌زامه‌ندییا به‌ریتانیا و چه‌ند وه‌لاتێن دیترێن ئه‌ورۆپی هاتیه‌ ده‌یناندن، یا لسه‌ر بنیاته‌كێ خه‌له‌ت و خاڤ هاتیه‌ ئاڤاكرن، و به‌لگه‌ ژی بۆ ڤێ چه‌ندێ ئه‌زموونا ڤی وه‌لاتییه‌ هه‌ر ژ ده‌ستپێكا ده‌یناندنا وێ و هه‌تا نۆكه‌ ژی هیچ جۆره‌ ڤه‌حه‌ویانه‌ك ڤێ نه‌كه‌فتیه‌ و به‌رده‌وام یا د ئاگرێ ململانێ و جه‌نگ و چه‌نده‌ها جۆرێن كێشه‌یێن ده‌ره‌كی و نافخۆیی دا سۆتی.
ئه‌ڤرۆكه‌ و پشتی نێزیكی هه‌شتێ سالان ژ هنگی وه‌ره‌ وه‌لاتێن وه‌كی ئه‌مریكا هزرێ د هندێ دا دكه‌ت كه‌ یا فه‌ره‌ ئه‌ڤ وه‌لاته‌ سه‌ر ژ نوی بهێته‌ ئاڤاكرن و دبیتن ئێك ژ گرنگترین قۆناغێن ڤێ پرۆژه‌ی ئاڤاكرنا ده‌وله‌تا كوردی بیت كه‌ گه‌هشتن ب وێ قۆناغێ چه‌ندین ئاسته‌نگێن مه‌زن دكه‌ڤنه‌ د ڕێكا وێ دا یا ژ هه‌میا مه‌زنتر هه‌بوونا كۆمه‌كا بۆهایێن شۆڤینی و خۆپه‌رێستانه‌یه‌ كو یێن ل نك دوژمنێن كوردستانیان هه‌ین.
بۆهایێن شۆڤینیێن وه‌كی حه‌زا زاڵبوون ب سه‌ر كورد و كوردستانیان، نه‌ڤیانا ژبه‌ر ئێكچۆنا ( وه‌ته‌ن عه‌ره‌بی) یان عێراقا عه‌ره‌بی، هه‌ستا خوه‌ ب مه‌زنتر زانین ژ كورد و كوردستانیان ل نك حكۆمه‌تا ناڤندی، هزرا د خزمه‌تا عه‌ره‌ب و عه‌ره‌باتیێ دا بوونا كوردان و نه‌ته‌وێن كوردستانێ، هزرا بمنه‌ت زانینا ئیسلامكرنا كوردستانیان و بێی هندێ كه‌ بیرا وان بیتن ئه‌ڤ ئاینێ پیرۆز بێی جیاوازی یا بۆ هه‌می مرۆڤایه‌تیێ هاتیه‌ خوارێ و نه‌ك تنێ یا عه‌ره‌بانه‌، بۆهایێن دیكتاتۆرخوازیێ، بۆهایێ ده‌یناندنا به‌رژه‌وه‌ندیێن خۆ به‌ری یێن خه‌لكێن دیتر و به‌لكو ژی گۆهنه‌دان ب وان، ڤیانا خۆسه‌پاندن ل سه‌ر كوردستانیان، كو هنده‌ك جاران و ل گه‌له‌ك قۆناغان و نه‌خاسمه‌ ل سه‌رده‌مێ ده‌ستهه‌لاتا دیكتاتۆریه‌تا به‌عس و سه‌دامێ گۆڕ ب گۆڕ خۆ د نكۆلی لێكرن ژ بوونا كوردان و به‌لكۆ ژی ب عه‌ره‌ب زانینا وان و حاشا لێكرن ژ ره‌سه‌ناتی و سه‌ربخۆبوونا وان یا نه‌ته‌وه‌یی و. .. هتد، كۆمه‌كن ژ وان بۆهایێن شۆڤینینه‌ كۆ بكووری جهێ خۆ د ڕه و ڕیشالێن ستراكتوورێ كه‌ساتیا تاكێ ده‌ستهه‌لاتدارێن حكومه‌تا ناڤندی دا ڤه‌كرین و مێنتالیته‌یه‌كا شۆڤینی و دیكتاتۆریانه‌ ژێ دروستكری كو هه‌می ده‌مه‌كی دژی بۆهایێن ره‌سه‌ن و پیرۆز و جوان و مرۆڤدۆستانه‌ و ئازادیخوازی و تێهنیێ دانپێدانا جڤاكییا خه‌لك و نه‌ته‌وه‌یێن دیتر بۆ كورد و كوردستانیان و گه‌له‌ك بۆهایێن دیترێن گه‌لێ مه‌ ڕوه‌ستیای و نه‌هێلای دارێ ڤان بۆهایا سه‌رێ خۆ هه‌لبده‌ت و بێهنا خوه‌ ب خۆشی و ئازادی هه‌لكێشیتن. نه‌ته‌وایه‌تیا هشك و دۆگماتی ده‌ها كاره‌سات و تاوانێن مه‌زنن ل دژی كورد و كوردستانیان كو دۆماهیك تاوانا هه‌ره‌ مه‌زن ژی نه‌مه‌ردییا ڕێكخراوا تیرۆریستانه‌یا داعشێ بوو كه‌ دبنه‌ڕه‌تدا ره‌نگڤه‌دانا سیاسه‌ت و پرۆژه‌یێن شۆڤینیێن ده‌ڤه‌رێ بوویه‌، كو دژی كوردستانیان هاته‌ پیاده‌كرن و هزاران قۆربانی و شه‌هید ل دووڤ خوه‌ هێلان. ئه‌ڤ مێنتالیته‌یا شۆڤینی و دژایه‌تیكرنا بۆهایێن مرۆڤدۆستانه‌یێن كورده‌واری بوونه‌ بنیاتێ ژبه‌رئێكچۆنا دیوارێن حكومه‌تا ناڤندی و ڕزین و خراب بوونا وێ و هزركرن د سه‌رژنوی ئاڤاكرنا وێ ل سه‌ر هنده‌ك بۆهایێن سه‌رده‌میانه‌ كه‌ بگۆنجن دگه‌ل جیهانا هه‌ڤچه‌رخ و دیمۆكراتیك.
*بسپۆرێ پێداگۆگیا و سایكۆلۆژیێ / به‌شێ ده‌روونزانی / زانینگه‌ها زاخوَ

ئاسایشا سایكۆلۆژی وه‌ك پێناسه‌ بریتیه‌ ژ هه‌ستكرنا تاكی ب ئارامی و ته‌ناهییا ده‌روونی بێی كارتێكرنا هیچ فاكته‌ر و گڤاشتنه‌كا ده‌ره‌كی كه‌ مه‌ترسیێ لسه‌ر ڤێ ته‌ناهیێ بكه‌ت و وه‌ك ژ ڤێ پێناسه‌ و پێناسه‌یێن هاوشێوه‌ دیار دبیت فاكته‌رێن ده‌ره‌كی رۆل و كارتێكرنه‌كا به‌رچاڤ دگێڕن د دابینكرن و مسۆگه‌ركرنا ئاسایشا ده‌روونی دا. ئه‌ڤ فاكته‌ر و بناسێن ده‌ره‌كی دبیت فاكته‌رێن مرۆڤی و جڤاكی بن یان ژی فیزیكی و كۆنكرێت بن. فاكته‌رێ مرۆڤی وه‌ك چه‌وا هه‌بوونا دوژمن و نه‌یار و گرووپ و لایه‌نێن دژایه‌تیكه‌ر گرنگن د تێكدان و شه‌پرزه‌كرنا جڤاكێ بگشتی و سایكۆلۆژیایا تاكی نه‌خاسمه‌، هند ژی فاكته‌رێن مادی و كۆنكرێت د كارتێكه‌رن د دروستكرن یان تێكدانا ئارامی و ئاسایشا ده‌روونی.
ئێك ژ وان فاكته‌رێن كۆنكرێت كه‌ گه‌له‌ك گرنگه‌ د به‌رهه‌ڤییا تاكێن جڤاكێ ژ ئالیێ ئاسایشا ده‌روونیڤه‌ لایه‌نێ ئابووری و نه‌خاسمه‌ ژی كشتۆكالییه‌. كوردستان وه‌ك جهه‌ك جیۆپۆلیتیك ژبلی كۆ ژ لایه‌نێ په‌ترۆلێڤه‌ گه‌له‌ك زه‌نگینه‌، ب هه‌مان ئه‌ندازه‌ ژی ئاڤ و خاك د ژیانا جڤاكێ بگشتی و دیمۆگرافیایا وێ دا كارتێكه‌ره‌، و دبیتن پشكه‌كا مه‌زن ژ وێ زۆردارییا ل كوردستانیان دهێته‌كرن بۆ ڤان سێ ته‌خێن زێڕین، ئانكۆ: ئاڤ، ئاخ و په‌ترۆلا وێ بزڤڕیت.
لایه‌نێ كشتۆكالیا كوردستانیان هه‌می ده‌مه‌كی باره‌كێ مه‌زن ژ ئاسایشا سایكۆلۆژیایا تاكێ ڤی جهی یا هه‌لگرتی، لێ ئه‌ڤ لایه‌نه‌ پشتی ده‌ستهه‌لاتا ڕژێما گۆڕ ب گۆڕا به‌عسا فاشی و تێكدانا پترتر ژ ( 4500 ) گۆند و باژێڕۆكێن وێ و هه‌روه‌سا پشتی ڕاپه‌رینا گه‌لێ مه‌ و سه‌رهلدانا جه‌نگێن نافخۆیی و زالبوونا سیسته‌مێ مووچه‌ی قۆناغه‌ك خراب ده‌ستپێكر، و كار گه‌هشته‌ هندێ كه‌ ئه‌و چه‌ند خه‌لكا ل گۆندان ژی دژیان به‌رێ خۆ بده‌نه‌ باژێڕان یان ژی به‌هرا پترتریا وان ده‌ست ژ كارێ كشتوكالیێ به‌رده‌ن و ئه‌ڤه‌ مه‌زنترین گۆرزێ كۆژه‌ك بوویه‌ ل ستراكتوورێ ئاسایشا سایكۆلۆژیایا كوردستانیان و ئه‌ڤ ڕاستیه‌ هنگی به‌رجسته‌ و بارز بوو كه‌ لڤان سالێن دۆماهیكێ حكومه‌تا ناوه‌ندی جه‌نگه‌كێ ئابووری-سایكۆلۆژی ل دژی كوردستانیان ڕاگه‌هاند و پیاده‌كر و ئاستێ ڤێ نه‌ئارامیێ و نه‌بوونا ئاسایشا سایكۆلۆژی هندێ دیتر بلندتر بوو. هه‌رچه‌نده‌ كۆ ئه‌ڤه‌ ئه‌زموونه‌ك ته‌حل و دژوار بوو و دیار بوو كۆ مووچه‌ نه‌هه‌می تشته‌كه‌ و ئه‌گه‌ر ئه‌م وه‌كی جاران نه‌زڤڕینه‌ سه‌ر لایه‌نێ كشتوكالی و ئاستێ ئاسایشا خۆراكییا كوردستانێ بلند نه‌كه‌ین هه‌میشه‌ دێ ئاسایشا سایكۆلۆژییا تاكێ كوردستانێ دبن مه‌ترسی و گه‌فێن دوژمناندا بیت، و ئه‌ڤ چه‌نده‌ لسه‌ر ده‌مێن جۆداجۆدا یا دژی كوردستانیان هاتیه‌ جێبه‌جێكرن و مه‌ ئه‌زموونه‌كا بێ وێنه‌یا د ڤی بواریدا هه‌ی و نه‌خاسمه‌ دگه‌ل رژێما به‌عسی ده‌مێ ڤیای ب هه‌می شیانڤه‌ ڕه و ریشالێن ڤی لایه‌نێ گرنگ ل كوردستانێ هشك بكه‌تن چونكی ب باوه‌را وێ ستونه‌كێ خۆڕاگرییا نه‌ته‌وه‌یێ كورد د سه‌رده‌مێن جیاواز دا بوویه‌.
پشتی وان ئاسته‌نگێن حكومه‌تا ناوه‌ندی د سیاسه‌تا خۆ به‌رامبه‌ر په‌ترۆل و مووچه‌یێ هه‌رێما كوردستانێدا دروستكرین و پشتی وی جه‌نگێ نه‌خوازرایێ تیرۆریستێن داعش بسه‌ر مه‌ دا سه‌پاندی، بڕیارا قه‌ده‌غه‌كرنا ئینانا هنده‌ك به‌رهه‌مێن كشتوكالی و گیانه‌وه‌رێن وه‌ك مریشكا ژ ده‌رڤه‌ی كوردستانێ ئێكه‌ ژ وان پێنگاڤێن مه‌زن بوویه‌ كه‌ حكومه‌تا هه‌رێما كوردستانێ بۆ زڤڕاندنا پرستیژا كشتوكالی ل كوردستانێ و ئاسایشا خۆراكی و لدویڤدا ژی ئاسایشا سایكۆلۆژیایا هه‌ڕفتیا كوردستانیان دای. چونكی ئه‌ڤ هه‌ر دوو جۆرێن ئاسایشێ پێكڤه‌ گرێداینه‌ و هه‌كه‌ر پلانێن درێژخایه‌ن بۆ بهێنه‌ داڕشتن بێگۆمان نه‌ك ته‌نها مسۆگه‌ركه‌رێ ئاسایشا سایكۆلۆژییا تاكێ ئه‌ڤرۆكه‌یه‌، به‌لكۆ ده‌ستگرتنه‌كه‌ بۆ نڤشێن ئایینده‌، یێن كۆ بێگۆمان، وان ژی به‌هر یا د هه‌می خێر و بێرا ڤێ كوردستانێدا هه‌ی.
*بسپۆرێ پێداگۆگیا و سایكۆلۆژیێ / به‌شێ ده‌روونزانی / زانینگه‌ها زاخوَ

دبیت كێم كه‌سێ وه‌كی ڤیكتۆر فرانكل (1905 ـ 1997) هند ته‌كه‌ز ل سه‌ر تێگه‌هێ رامانا ژیانێ كربیت و نه‌خاسمه‌ ئه‌ڤ بابه‌ته‌ وه‌ك لایه‌نه‌كێ سایكۆلۆژیك و ب ره‌نگه‌كێ سیستماتیك و زانستیانه‌ دابیته‌ به‌رئێك و به‌رهه‌مێ وێ بزاڤێ ژی پرتووكه‌كه‌ ب ناڤێ “مرۆڤ ل دووڤ رامانا ژیانێ. ئه‌زموونا هه‌ر كه‌سه‌كێ و سه‌ربۆرا ژیانا وی باشترین چارچووڤێ ئه‌ندازه‌یه‌ كو تێدا رامان ژ ژیانێ ل نك وی مرۆڤی دروست دبیت و دجه‌ڕبینیت و تام دكه‌ت و ده‌ردبڕیت. ئه‌ڤ زانایێ ب ناڤوده‌نگێ ئۆتریشی خودانێ ئه‌زموونه‌كا ته‌حله‌ ژ وان رۆژێن ب سه‌ر وی دا هاتی و و ئه‌و د قه‌ید و به‌ندێن نازیسما هیتله‌ریدا زیندانی و مرنا ده‌یك و باب و برا و خێزانا خوه‌ ب چاڤێن خوه‌ دیتی. ئه‌رێ كه‌س دێ شێت نكۆلی و حاشایێ ل كارتێكرنا ڤان جۆره‌ سه‌ربۆرێن ته‌حل و نه‌خۆش بكه‌ت.
به‌لێ فرانكل د وێ باوه‌رێدایه‌ كۆ مرۆڤ پێدڤی ب هۆنه‌را ژیانێیه‌ و ئه‌و كه‌سێ د ڤێ ژیانا كاتیدا نه‌شێتن بۆ ڤێ “بوونا ده‌مكی” رامانه‌كێ په‌یدا بكه‌ت نه‌شێت ئامانجه‌كێ بۆ ژیانا خوه‌ دروست بكه‌ت. چونكی مرۆڤ خودان سالۆخه‌ته‌كێ ئێكانه‌یه‌ و ئه‌و ژی ئه‌وه‌ كو دشێت ب ڕێیا “چوونه‌پێشڤه‌” به‌رده‌وامیێ ب ژیانا خوه‌ بده‌ت و ئه‌و ژی چونكو وه‌ك داستایۆفسكی باوه‌ری پێ هه‌ی “مرۆڤ بوونه‌وه‌ره‌كێ زیندییه‌ كو دشێت ل گه‌ل هه‌ر تشته‌كی رابێت” و فرانكل ژی د ڤێ چه‌ندێ دا رژده‌ كو وه‌ك هه‌ڤالێن فه‌یله‌سۆفێن وی یێن دیترێن رێبازا بوونی (ئێكزێستنشیالیزم existentialism ) باوه‌ری پێ هه‌ی مان و بوونا مرۆڤی گرێدایه‌ ب ئارمانجێن ژیانێ.
هه‌لبه‌ت چ گومان تێدا نینه‌ كو ده‌یناندنا ئارمانجا رامانێ دده‌ته‌ ژیانا مرۆڤی، لێ ل ڤێرێ د جهێ خوه‌ دایه‌ بهێته‌ گۆتن كو كیژ ئارمانجن پترتر رامانێ دده‌نه‌ ژیانی؟ چونكی ئارمانجێن هه‌ین نه‌رینی و یێن هه‌ین ئه‌رینی و مفایێ وێ به‌هرا هه‌می مرۆڤایه‌تیێنه‌. ئارمانج ژ ئارمانجێ جودایه‌. مرۆڤ دشێت ئارمانجێن وه‌كی ده‌یكا ترێزا هه‌بیت و بۆ به‌لاڤكرنا بیروباوه‌رێن خوه‌ ده‌ستی ژ هه‌می خۆشی و جیهانێ بشۆت و ل گۆندێن پاشكه‌فتی ل دوورترین جهێن جیهانێ و وه‌لاتێ هندستانێ كارێ خزمه‌تا خه‌لكێ بكه‌ت و ئارمانجێن هه‌ین كه‌ تاكێن تیرۆریست بۆ خوه‌ ده‌یناندین و تێدا نه‌ك خزمه‌تا مرۆڤایه‌تی بكه‌ن، به‌لكو بۆ چه‌سپاندنا هزرو بیروباوه‌رێن چاواشه‌كریێن خوه‌ مه‌زنترین زۆرداریێ ل خه‌لكێ سڤیل بكه‌ن كه‌ نموونه‌یێ وێ د هزاره‌یا سێهه‌مدا تنێ هه‌ڤالێن وان یێن سه‌ر ب ڕێكخراوێن بوو كو حه‌رام و ئه‌لشه‌باب ل وه‌لاتێن هه‌ژارێن ئه‌فریقیا دا ئه‌نجام دده‌ن. ئه‌وان رامانا ژیانا خوه‌ یا د زۆرداری و كوشتن و سۆتن و سه‌ربڕینێ دا دیتی. ئه‌رێ شارستانی ژ ڤی تاكێ رامانا ژیانا خوه‌ د ڤان جۆره‌ ره‌فتارێن تیرۆرستان دا دبینیت چاڤه‌ڕێی چ بكه‌ت؟ ئه‌رێ ئاڤاكرنا دارێ رامانا ژیانا خوه‌ ل سه‌ر بنیاتێ ژیان و ئارمانجێن خه‌لكێ چ دگه‌هینیت؟
هه‌كه‌ ب باوه‌را فرانكلی پێدانا رامانێ رۆلێ وه‌ریسه‌كی دگێڕیت كو ژیان پێڤه‌گرێدایه‌، دبینین ده‌مێ كویر هزرێ د ڤێ رامانێ د ژیانا تیرۆرستان دا دكه‌ین ب ئاشكرایی دهێته‌ هه‌ستپێكرن وه‌ریسه‌كێ زراڤه‌ و پچانا وێ هینگی مسۆگه‌رتر دبیت كه‌ ببینین كه‌ ئه‌و هێشتا ب جوانی د رامانا ژیانێ نه‌گه‌هشتینه‌ و به‌لگه‌ ژی بۆ ڤێ چه‌ندێ ئه‌وه‌ كه‌ بۆ ئه‌وان رامانا ژیانێ خه‌لكێ چ رامانا خوه‌ نینه‌، ئه‌ڤجا دێ ته‌ چ هیڤی ب ده‌وله‌تا تیرۆرستان هه‌بیت؟ بوونا مرۆڤی هنگی رامانا خوه‌ دبیت كو مرۆڤی ب تنێ ل به‌ر خوه‌ نه‌بیت، وه‌كی ئه‌وا تیرۆرست دكه‌ن، به‌لكو رامانا ژیانا خوه‌ د هندێ دا ببینیت كا چاوا دێ شێت خزمه‌تا مرۆڤاتی كه‌ت و بۆ كه‌سانێن دیتر بژیت نه‌ك ژیانا خه‌لكێ، كو وه‌ك دیاریه‌كێ یه‌ خودایێ مه‌زن دایه‌ هه‌ر كه‌سه‌كێ و ستاندنا وێ تنێ مافێ خوه‌ دایه‌، ژ خه‌لكێ بستینیت و گۆری هنده‌ك مه‌ره‌م و بیروباوه‌رێن چه‌واشه‌كری و شێواندی بكه‌ن، ئه‌ڤه‌ ئه‌وه‌ كو د هزرا تیرۆرستان دا ڤێ رامانێ چ بوهایێ خوه‌ نینه‌ و رامانا ژیانێ ل نك وان تنێ یا د هه‌ڕفاندن و تێكدان و خرابكرنێدا.
*بسپۆرێ پێداگۆگیا و سایكۆلۆژیێ / به‌شێ ده‌روونزانی / زانینگه‌ها زاخوَ