مخابن و گه‌له‌ك ژى مخابن! نوكه ده‌ركه‌فت ئه‌ڤا ب سه‌رێ كوردان دئێت ژ كیژ ژێده‌رى هاتیه، ڕاستى كورد هه‌تا د ڤى ئاستێ عه‌قلى و ده‌روونى دا بیت دێ هه‌ر دبن زۆڵم و ده‌ست و پێت خه‌لكێ بین، مخابن !
ب هه‌بینا هنده‌كا، ئه‌م تێرا خوه هه‌ینه و مه دۆژمن بۆچنه؟ ئه‌ڤه به‌رى و پشتى ڕیفراندۆمێ و هه‌تا نۆكه، جه‌بهه‌یه‌ك یێ چێبى هه‌مى بزاڤا وێ ئه‌وه وێ ئێكێ بكته د مه‌ژیێ مه دا، كۆ هه‌مى ئه‌ڤ به‌ڵا و مۆسیبه‌ته ش وێ ڕیفراندۆمێ یێ چێبى.
ئه‌ڤه شێوازه‌كه ژ وان شێواز و ته‌كنه‌لۆژیایا دۆژمنێن ناڤ و ده‌رڤه بكاردئینیت بۆ دینكرن و شێتكرنا كوردان، نویترین و پێشكه‌تیترین ڕێك، هه‌رزه‌كارێن نه‌سیاسى و په‌روه‌ردێن قوتابخانێت كه‌رب و ڕك و عینادێ ژ كاڵفامییا خوه دكن، لێ كاڵفامن، و لێ ناهێته‌گرتن، به‌لێ ده‌مێ سه‌ركرده‌یه‌كێ سه‌ره ل ڤێ كوردستانێ ئه‌و تلا ده‌نگێ به‌لێ پێ داى، ڤه‌شێریت و وه‌سا دیار بكه‌ت یێ گۆنه‌هباره كۆ ده‌نگداى و بیه ئه‌گه‌رێ ڕوویدانێن ڤان ڕۆژا، ئه‌ڤه مه‌زنترین كاره‌ساته و نموونا وێ ل چ جهێ جیهانێ نائێته دیتن و بیست، مخابن!
به‌لكۆ ژى ئه‌ز و ئه‌م نزانین و ئه‌ڤه ده‌سته‌كه بنه‌مایێت ده‌روونناسیێ دزانن و دزانن هه‌ستا زێده خوه گۆنه‌هباركرنێ مرۆڤى به‌ره‌ف دینبوون و دۆماهیكێ ژى خۆكۆشتنێ دبتن، له‌وما ب زانینا ڤێ ڕاستییا زانستى وێ ته‌كنه‌لۆژیایێ دگه‌ل مه بكار دئینن دا ئه‌وێت ده‌نگێ خوه دایه به‌لێ دین و هار بن،
به‌لێ پا خه‌یالا خۆدانێت ڤى پرۆژه‌ى خاڤه، ئه‌وێت ڕفراندۆم بسه‌ر ئێخستى باشترین و ڕاستترین و شه‌ریفترین و پاقژترین و وێره‌كترین مرۆڤێت ڤێ كوردستانێ و جیهانێ نه، هه‌ر ئێك ش وان ده‌مێ بڕێڤه دچت وه‌كى هنده‌كا سه‌رێ خوه شۆڕ ناكت، به‌لكۆ هندى سه‌ر چیایا سه‌رێ خوه بلند دكت و قه‌ب قه‌با سنگێ وى هه‌واى و عه‌در و عه‌سمانى دكه‌لێشت، ئه‌و هه‌كه‌ر بزانن پشتى ڤى ده‌نگى دێ وى پارچه‌پارچه كن و ستۆیێ وى ب هه‌فت مشارا بڕن و هزار سالا هێلنه د زێندانێ ڤه، هندى هه‌مى مرۆڤاتیێ دفنا خوه ب سه‌ربلندى و شانازى بلند دكن، چنكۆ دزانن مرۆڤ ئێك جار دمرت، ڤێجا نه‌خاسم مرنه‌كا سه‌ربلندانه، به‌لێ پا سه‌رشۆڕى هزاران سالا ڤه‌دكێشت، نموونه زه‌حفن،
خۆدانێت ده‌نگێ “به‌لێ” شه‌رمێ ش چ تشته‌كى و كه‌سه‌كێ نه‌كن، ش چ تشت و هێزه‌كێ نه‌ترسن، ده‌نگێ وه ش بلى سه‌ربلندیا ڤێ دنیایێ سه‌رفیرازییا ئاخره‌تێ ژى ب رسقێ وه كر، وه چ گۆنه‌ه و تاوان نه‌كره، ڕیفراندۆم نه گۆنه‌ه بى، گۆنه‌ه ئه‌و بى مه ش ترسا نه‌كربایه و ب سه‌رشۆڕى ماباین و ژیاباین و مرباین،
ئه‌و بێ ئاقلێت ڤان مۆسیبه‌ت و تاوانا دژى مه تێته‌كرن، ش ڕیفراندۆمێ دبینن ئه‌و مرۆڤن ش لایه‌نێ ده‌روونى ڤه نه‌تمامن، و باشترین به‌لگه ژى ئه‌وه ئه‌ڤ پرۆسه‌یه ل (25/9/2017) و تنێ ئێكجار هاته‌كرن، به‌لێ پا ئه‌ڤه سه‌دان سال و سه‌دان هزار جاره تاوان دژى مه دئێنه‌كرن، پا ئه‌گه‌رێ وان و هه‌تا ڕۆژه‌كێ به‌رى وێ چ بى؟ ئه‌و ژى ڕیفراندۆم بى؟
سه‌رێ خوه بۆ كه‌سێ ناچه‌مینین، مه دروسترین ڕێك یا هه‌لبژارتى هه‌تاكۆ ئه‌گه‌ر ئه‌م هه‌مى ژى ژ ئه‌گه‌رێ وێ بڕیارا گرتن و سه‌رژێكرن و زیندانێ بۆ مه ش دادگه‌ها ڕه‌سافه ده‌ربچیتن یان ژى وه‌كى خویشك و برایێت خوه بێنه ئه‌نفال و جینۆسایدكرن و ژناڤ بچین ژى، ئه‌م ته‌سلیمى وێ بێ عه‌قلیێ و وان بێ عاقلا نابین ئه‌وێت دڤێت مه تێبگه‌هینن یان بخۆ وه‌سا تێدگه‌هن ڕیفراندۆمێ كاره‌سات ئینان یان ئه‌م ژبه‌ر ده‌نگێ به‌لێ گۆنه‌هكارین،
گۆنه‌هكارێن مه‌زن ئه‌ون یێت نه‌وه‌كى مه، پشتڕاستبن و هیچ گۆمانێ نه‌ئێخنه د دل و ده‌روونێ خوه دا، دنیا شانازیێ و حه‌سویدیێ ب مه دبت، مه هاژێ نینه، كه‌س و وه‌لات و نه‌ته‌وه یێ هه‌ى خنێكێ بۆ وێره‌كیا مه دخازت، به‌لێ پا ئه‌م نه د دلێ وان داینه و ئه‌م نزانین، حنێرا مه كرى هه‌مى كه‌س و نه‌ته‌وه‌ك نه‌شێت بكت، گه‌شبین بن، گه‌شبینییا مه كوردان جوانترین نموونه و وانه‌یا وێ یه ل هه‌مى چه‌رخ و سه‌رده‌مان، نهێنییا مان و ئه‌ڤرۆ و سۆبه‌هى، و خۆڕاگرییا مه گه‌شبینییا مه بیه و دێ بیتن،
له‌زێ بكن و ببه‌زن و هه‌ڕن و ل كۆلان و ده‌شت و چیا و خابیر و گۆند و باژێڕان بگه‌ڕهن و داهۆل و زڕنایا هلگرن و ڤێ مزگینیێ بدنه وان كه‌س و دۆست و هه‌ڤالێت وه‌كى ته ده‌نگێ خوه دایه “به‌لێ”، ب شانازى و باوه‌رى بخۆبوونه‌كا بێ وێنه د گۆهێ وى دا هه‌وار بكن: ” یا ته كرى كه‌سێ نه‌كر، ته دنیا كڕى، ته مرۆڤایه‌تى قۆرتالكر”!
نووترين نووچه
- پێدڤییە نیازپاكی و ئیرادەیەكا راستەقینە بۆ چارەسەركرنا كێشەیان هەبیت
- پێدڤییە هەوا هەلبژارتنان د سەقایەكێ ئازاد دا و دوور ژ گرژیێ بهێنە ئەنجامدان
- مەسرور بارزانی: ب هێزبوونا پارتی ب هێزبوونا كوردستانێیە
- گرنگە پڕۆژەیێ (هەژمارا من) بەردەوام بیت
- سەرۆكێ حوكمەتا هەرێمێ بۆ گوپیتكا جیهانییا سەقای هاتە ڤەخواندن
- پترییا كێشەیان دێ هێنە چارەسەركرن
- سەرۆك بارزانی پێشوازی ل شاندەكێ هەڤپشك یێ دەستەیا دەستپاكیێ ل ئیراقێ و هەرێما كوردستانێ كر
- مەسرور بارزانی: داخوازێ ژ ئالیێن سیاسی دكەم دوور ژ سڤكاتیێ و ناڤزڕاندنێ هەوا هەلبژارتنان بكەن
- سەرۆكێ حوكمەتا هەرێمێ پێشوازی ل وەزیرێ بازرگانییا ئیراقێ كر
- پێدڤییە زانكۆیێن مە بناغەیێ هاریكارییا هەڤپشك ل گەل زانكۆ و ناڤەندێن زانستی یێن پێشكەفتی ل دەرڤە دانن
د. نه‌سره‌دین ئیبراهیم گولی
سایكۆلۆژیا كارتێكرنا خیانه‌تێ
به‌لكو خیانه‌ت و ژ پشته‌ڤه خه‌نجه‌ر وه‌شاندن، ڤێجا هێجه‌ت و ئه‌گه‌ر هه‌ر تشته‌ك بن، هنده‌ك ده‌ستكه‌فت، ژ هه‌مى جۆران بۆ خودانێ وێ هه‌بن، لێ ئه‌و ده‌ستكه‌فت هه‌میشه و هه‌رده‌م كاتى و ده‌مه‌كینه. چونكى خیانه‌ت وه‌ك گزى و دزى و قۆپیه‌كرن و ساخته‌چیاتیێ ڕێكه‌كه نه ئاسایى و نه‌یاسایى و ڤه‌ده‌ر ژ یاسایێن سروشتى و بهایێن مرۆڤى و جڤاكى و هه‌ڤسه‌نگیا بڕێڤه‌چوونا وێ حه‌تا ماوه‌یه‌كێ نه‌دیار دێ یا به‌رده‌وام بیت، به‌لێ د درێژماوه دا، ژبلى كارتێكرنا گه‌له‌ك فاكته‌رێن ده‌ره‌كى، ئه‌و كه‌س ل بن گڤاشتنێن فاكته‌رێن ناڤخوه‌یى و ده‌روونى، و یا ژ هه‌میان گرنگتر ئێك ژ وان پێكهاتێن سه‌ره‌كى یێن كه‌ساتیێ ب ناڤێ وژدان، كو هه‌مى بیردۆزێن زانستى و ده‌روونناسى و فه‌لسه‌فى و ئایینى، بوونا وێ مسۆگه‌ر دزانن، تووشى هنده‌ك كریار و بڕاران بیت، وى به‌ر ب شاشى یان سه‌رلێشێواوى یان خرابكرنێ به‌ت.
سه‌باره‌ت ب لایه‌نێ دیتر، هه‌كه‌ر بۆ نموونه كوردستانیێن ڕاست و درۆست بیت، دبیت كاروانێ سه‌ركه‌فتنێ ژ وێ خیانه‌تێ هنده‌ك سستى، كێم و زێده، ڕووى بده‌ت، لێ ئه‌و كاروان هه‌رگیز و قه‌ت ڕاناوه‌ستیت. نینه د جیهانێ دا كاروانه‌ك پاشڤه‌بێت و پێشڤه نه‌چیت. هه‌كه وه‌سا بیت ئه‌و نه كاروانه، به‌لكۆ گاڕانه. گاڕانه ژ به‌ر نه‌زانییا ئه‌ندامێن تێدا، كۆ گا و گۆلك بن، پشت و پشت پاشده‌كڤت.
كاروانێ كوردستانێ ئه‌و كاروانه، یێ زانا و سه‌ركردێن وه‌سا سه‌ركاروانیا وێ دكه‌ن، ب سروشت و یاسایێن گوهۆڕینا جڤاكى، هه‌ر دێ پێشڤه‌چیت، و چ جاران پاشڤه نائێت، تنێ ئاسته‌نگ بۆ په‌یدا دبن و ژ ئه‌گه‌رێن وه‌كى گه‌نده‌ڵیێ و ژ وان ژى گه‌نده‌لیا خیانه‌تێ، چه‌ند مده‌هه‌كى لڤین و پێشڤه‌چوونا وێ تنێ خاڤتر دبیت.
دبیت هه‌بن ئه‌وێن هه‌ر ژ ئێكه‌م قووناغ ب خوه سست و خاڤ بین و خوه ب ڤێ كاروانێ ڤه شۆڕكربى و پشتى تێر و ژ خوارنا زێده‌تر بێهیڤى بین و كارێ خوه ڤه‌شارتن و ڤه‌دزین و ڤه‌كێشانێ بكه‌ن، به‌لێ ئه‌ڤه نه دووماهیا ڤى كاروانى یه. ئه‌ڤ نموونه‌یێن هۆسا د دیرۆكێ و ته‌نانه‌ت قۆرئانێ دا ژى هه‌نه. له‌شكرێ داوود و نه‌یارێن وان … نموونه‌كه.
هه‌ر كاروانه‌كى هنده‌ك مێرخاسێن تێدا، چ جاران تێر و بێ هیڤى نابن. بێ هیڤیبوونا هنده‌ك بێ هیڤیان چ جاران وان بێ هیڤى ناكت. كاروانێن ل دووماهیێ دگه‌هنه بنه‌جهێ یێ ب هیڤیا ڤان كه‌سانڤه، نه ئه‌وێن وه‌ك وى له‌شكرى ب هێجه‌تا ڤه‌خوارنا ئاڤێ و… سست ببن و خوه ڤه‌شێرن. ئه‌و كه‌س ئه‌ون یێن وه‌ك مه‌لك داوودێ دامه‌زرێنه‌رێ ده‌وله‌تا به‌نى ئیسرائیلى ب گه‌شبینى و زانایى و هشیارى كاروانێ خوه یێ له‌شكرى دگه‌هیننه سه‌رێ ملێ و خیانه‌تا هنده‌كا وى سست ناكت.
ده‌وله‌تا پشتى ڕیفراندۆمێ پێژانێ ئازادیێ یه ( سایكۆلۆژیایا سیاسى یا كوردستانیان)
(دیوار و تێگه‌ه و سیسته‌مێ ده‌وله‌تێ یا شیاى ببیته پێژانه‌كێ موكم دا نه‌هێلیت هه‌ر كه‌س و وه‌لات و نه‌ته‌وه‌ك ب دلێ خوه ژێ ده‌رباز ببیت)
بێگومان كورد ئێكه ژ نه‌ته‌وه‌یێن ب نه‌ژاد ئاریایى كه ماوه‌یێ چه‌ند هزاران ساله لڤى سنوورێ نۆكه تێدا، دژیتن، و وه‌كى نه‌ته‌وه‌یێن دیترێن ده‌ردۆر و برایێ خۆ ژ لایه‌نێ كه‌لتوورى و جڤاكیڤه یا لبن كارتێكرنا وان بیروباوه‌رێن جڤاكى و ئایینى دا بوویه كه لڤێ ده‌ڤه‌رێ بوونا خۆ هه‌بوویه و ئێك ژ كه‌ڤنترین ڤان بیروباوه‌ران ئایینێ كه‌ڤنارێ زه‌رده‌شتى بوویه كه ب شایه‌تى گه‌له‌ك ژێده‌ران ئایینێ سه‌ره‌كیێ ڤێ نه‌ته‌وه‌ى بوویه هه‌تا هاتنا مه‌سیحیه‌تێ و ئیسلامێ. ئه‌ڤ ئایینه وه‌كى ئایینێن به‌رى و پشتى خۆ بۆ ئازادیێ و بده‌ستڤه‌ئینانا ئێك ژ خه‌ونێن كه‌ڤنارێن مرۆڤان و ژ وان ژى كوردان هات، لێ ئازادییا وى تنێ ماوه‌یه‌كى تێدا هاته پاراستن و ئه‌و ژى لبن وێ ده‌وله‌تا میدى یا گشت هۆز و به‌ره‌بابێن كوردان لبن ئالا و سیبه‌را وێ هاتبوون كۆمكرن.
دیاره ئازادى هینگى و به‌رى هینگى بۆ كوردان و هه‌مى مرۆڤاتیێ ئێك ژ تێگه‌ه و بهایێن مه‌زن بوویه، كه پشكه‌كه ژ ستراكتوور و پێكهاته‌یا كه‌ساتیێ ل نك تۆخمێ مرۆڤى. فه‌لسه‌فێ و زانستێن جودا و ده‌روونناسیێ ژى ب درێژاهییا هزاران سالان پێكۆلا تێگه‌هشتن ژ لایه‌نێن وێ یێن جودا كرى دا ئاستێ كارتێكه‌رییا وێ ل سه‌ر ژیانا مرۆڤان بزانن.
نڤیسه‌رێ ڤێ گۆتارێ بۆ زانینا ڕێزبه‌ندییا وێ ل نك ته‌خه‌كێ جڤاكا كوردستانى، ڤه‌كۆلینه‌ك زانستى بناڤۆنیشانێ (ستراكتوور و دینامیكا ئاراسته‌یێن قوتابیان بۆ ڕامانا ژیانێ و بهایان ل نك قوتابیێن كۆلیژێن په‌روه‌رده‌یى ل زانینگه‌هێن كوردستانێ) ئه‌نجامدا، وه‌ك ناما دكتۆرایێ، و سه‌مپلێ ڤه‌كۆلینێ (252) قوتابى بین ژ زانینگه‌هێن دهۆك و سه‌لاحه‌دین، و بۆ ڤێ مه‌به‌ستێ ڤه‌كۆله‌رى پیڤه‌رێ بناڤۆده‌نگێ “میلتۆن ڕۆكیچ”(M. Rokeach) یێ ( بهایان) بكارئیناند كو پێكدهات ژ ( 36) بڕگا، و پشتى ده‌رئینانا ساخله‌تێن وێ یێن سایكۆمێتریك، و بكارئینانا سیسته‌مێ ئاماریێ (spss)، گه‌هشته ئه‌نجامه‌كێ كۆ دگه‌ل زانست و لۆژیك و پێكهاتا سایكۆلۆژییا تاكێ كوردستانى دگونجیت و ئه‌و ژى ده‌ركه‌فتنا بهایێ ئازادیێ بى ل ڕێزبه‌ندییا ئێكه‌م لنك قوتابیێن كوردستانێ ل وێ قووناغا خواندنێ.
ئه‌ڤه ئه‌نجامه‌ك ئه‌رێنى یه ژ ته‌خ و نه‌ته‌وه و نیشتمانه‌كێ كۆ تێدا بۆ هزاران ساله ئازادییا وى هاتیه بنپێكرن و ئه‌و ژ هینگى وه‌ره خه‌ونێ ب هاتنا ڕۆژه‌كا دیتر بۆ بده‌ستڤه‌ئینانا وێ ئازادیێ دكه‌ت. كوردستانى هه‌میشه ل به‌ندا وێ ڕۆژێ بووینه، و ئێك ژ وان ڕۆژێن خۆش ژى ده‌وله‌تبوونه، چونكو وى تاكى د ناخ و ده‌روونێ خوه دا كاكل و هێڤێنێ هه‌بوونا شیانێن ده‌وله‌تداریێ یێ تێدا هه‌ى. چونكى ئێكه‌م پێنگاڤ بۆ ده‌وله‌تێ حه‌ز و ڤیانا ئازادیخوازى و ئازادبوون و سه‌ربخۆیێ یه. ده‌وله‌ت، وه‌كى ژ هه‌مى جۆرێن پێناسا ده‌ردكه‌ڤیت كه كیانه‌كێ سیاسییه بۆ نه‌ته‌وه یان كۆمه‌كا خه‌لكێ كو د چه‌ند خالان دا هه‌ڤپشكن، سنووره‌كێ جۆگرافیایێ هه‌ى و دشێت وى ژ گه‌له‌ك فاكته‌رێن كارتێكه‌رێن ده‌ره‌كى و نه‌خاسمه كوشت و كۆشتارێ بپارێزیت. دیاره ئه‌وێن ب ناڤ به‌رپه‌ڕێن دیرۆكێ دا چووین دزانن مرۆڤایه‌تیێ پشى ده‌یناندنا سیسته‌مێ ده‌وله‌تێ و نه‌خاسمه ل پشتى جه‌نگێ جیهانیێ دووهه‌م كێمترین ڕێژه‌یا شه‌ڕان بخۆڤه دیتیه، كو ب شێوه‌یه‌كێ ئۆتۆماتیكى به‌رهه‌مێ هه‌بوونا كیانێ ده‌وله‌تێ بوویه كه ئه‌و مرۆڤ تێدا پاراستین. ل ده‌مه‌كى كه به‌رى هینگى ب هزاران شه‌ڕ د ناڤبه‌را نه‌ته‌وه و مرۆڤان ڕووى ددان ژ ئه‌گه‌رێ نه‌بوونا سنوورێن دیاركرى و دانپێداى. چونكى نۆكه دیوار و تێگه‌ه و سیسته‌مێ ده‌وله‌تێ یا شیاى ببیته پێژانه‌كێ موكم دا نه‌هێلیت هه‌ر كه‌س و وه‌لات و نه‌ته‌وه‌ك ب دلێ خوه ژێ ده‌رباز ببیت، و وه‌كى چاوا و ژ ئه‌گه‌رێ نه‌بوونا وێ ده‌وله‌تێ تاوانێن وه‌كى ئه‌نفال و كێمیاباران و … هتد، د گه‌ل دا ئه‌نجام بده‌ت. ژ به‌ر هندێ ژى هه‌بوونا وێ بۆ مه ب گرنگ و فه‌ر دهێته زانین و كوردستانیان دڤێت ب هه‌ر ڕه‌نگه‌كێ هه‌بیت وێ بده‌ستخۆڤه بینن.
*بسپۆرێ زانستێن پێداگۆگى و په‌روه‌رده‌یى/فاكۆلتییا په‌روه‌رده/ زانینگه‌ها زاخۆ
ڕیفراندۆم: شه‌ڕ چێتره یان ده‌وله‌ت یان به‌تالى؟
(شرۆڤه‌ك سایكۆلۆژى بۆ گۆتنه‌ك كورده‌وارى )
د. نه‌سره‌دین ئیبراهیم گۆلى*
گه‌له‌ك جاران هه‌ر ئێك ژ مه بخۆ و دبیت خه‌لك و نه‌ته‌وه‌یێن دیتر گۆتنێن وه‌كى ” شه‌ڕ چێتره ژ به‌تالیێ” و به‌لكۆ گه‌له‌ك گۆتنێن پێشیێن كورده‌وارى بۆ مه‌به‌ستێن نه‌رێنى یان بۆ شكاندنا كوردان بكا ئینابیت و ئه‌و چه‌ند ژى قووناغ یان جۆره‌كه ژ وێ هه‌ستا كۆژه‌كا خوه ب كێم دیتن، یاكۆ بیردۆزێن ده‌روونناسى ب فاكته‌ره‌كێ كۆژه‌ك، چ ل سه‌ر ئاستێ تاكى و چ ل سه‌ر ئاستێ جڤاكى، دبینن.
دیاره ڕه‌نگ و ڕووى و وشه‌یێن ڤێ گۆتنێ د به‌رێخۆدانا ده‌ستپێكێ دا كرێت و نه‌رێنى دهێنه‌دیتن، به‌لێ پێداچوونه‌ك ب دیرۆكا كورد و كوردستانیان، ژ لایه‌نێ جڤاكى و كه‌لتوورى و فه‌رهه‌نگى و ئایینى وه‌سا نیشا ناده‌ت و به‌رۆڤاژى ڕامانه‌ك ب هێز و ئه‌رێنى یا تێدا هه‌ى و د فه‌لسه‌فه‌یا سیاسى و كارگێڕى و جڤاكیا سه‌رده‌مدا، وه‌ك ئێك ژ بنه‌ما و پره‌نسیپێن دیمۆكراسیه‌تێ دهێته دیتن و زانین، لده‌مه‌كى ئه‌ڤه بۆ هزاران سالانه بابۆكالێن مه وێ بنه‌مایێ د ژیانا خوه بكاردئینن، مه ل بن هه‌ستا خوه ب كێم زانینا كو هنده‌ك نه‌ته‌وه‌یان ل ده‌ڤه‌رێ و ژ به‌ر ئه‌گه‌رێن هه‌ڤڕكیا سیاسى و نه‌ته‌وه‌یى و جڤاكى و كه‌لتوورى د دل و ده‌روونێ مه دا چاندى، وێ وه‌كى گه‌له‌ك تشتێ دیتر ب كێماسییه‌ك ژ خوه دبینین و هه‌تاكۆ گه‌له‌ك جاران بۆ خۆ شكاندنێ وێ د گۆتنێن خۆ دا دووباره دكه‌ین و وه‌ك لاوازییه‌كا خوه بۆ خوه و خه‌لكێ دیار دكه‌ین، ل ده‌مه‌كى كو دیرۆكا مرۆڤایه‌تیێ نیشا دده‌ت، ده‌مێ كوردان شارستانیه‌ت هه‌ى خه‌لكێ هێشتان” نان ب گۆهى دخوار” ! به‌لێ خه‌لكێ هه‌ر یا كریه د سه‌رێ مه دا كورد نه‌ته‌وه‌كن به‌ڵاڕویش و هه‌مى ده‌مه‌كى ل به‌ڵایێ و شه‌ڕى و فتنا و ئاریشان دگه‌ڕهن.
یا ڤه‌شارتى نینه ئاڤێستا، پرتووكا ئایینى یا كو زه‌رده‌شتێ میدى، وه‌ك ئێك ژ بزاڤێن چاكسازیێ ل ده‌ستپێكا مرۆڤاتیێ و پێشى نێزیكى (4200) سالان، هاتى نڤێسین و به‌لاڤكرن، ئێكه‌م پرتووكه ب زمانێ كوردى هاتیه‌تۆماركرن و فه‌لسه‌فه‌یا ئایینى و پرۆگرامێ چاكسازییا وى په‌یامبه‌رێ كورد و ئاریایى یه، ب سه‌ر مرۆڤاتیێ دا باراندى. ڤێ پرتووكێ كارتێكرنه‌ك مه‌زن ل سه‌ر شارستانیه‌تێ بگشتى، و ئایێنێن وه‌كى جۆهیاتیێ ( یه‌هوودیه‌ت) و مه‌سیحیه‌تێ و هه‌تاكۆ فه‌لسه‌فه‌یێن دیتر، و نه‌خاسمه فه‌لسه‌فه‌یا یه‌ونانى و ئه‌لمانى و … هتد، هه‌بوویه و پێداچوون ب ناڤه‌رۆكا وان نیشان دده‌تن گه‌له‌ك ژ وان ژ ئایینێ زه‌رده‌شتى یێن هاتینه‌وه‌رگرتن و چاڤلێكرن.
ئێك ژ وان ژى مه‌زنترین فه‌یله‌سۆفێ حه‌زژێكه‌رێ زه‌رده‌شتى، ئانكۆ فریدریك نیچه‌یه، كه ل سالا (1753) پرتووكه‌ك بناڤێ زه‌رده‌شتى نڤێسى و تیدَا باوه‌رێن خۆ یێن فه‌لسه‌فى به‌لاڤكرین، و تێدا ب ئاشكرایى خۆیا دبیت كا نیچه چه‌ند كه‌فتیه بن كارتێكرنا زه‌رده‌شتى و چه‌ند ب باوه‌رێن وى سه‌همگرتى و حێبه‌تییه و وان ب دروست و گرنگ دزانیت.
دیاره ژى ئه‌ڤ پرتووكا زه‌رده‌شتى، ئانكۆ ئاڤێستا، یاكۆ د ناڤ نه‌ته‌وه‌كێ میدى-كوردى هاتیه گۆڕێ، وه‌ك چه‌وا هه‌مى ئایینێن دیتر ژى وه‌سا بووینه، هه‌ر ئایین و په‌رتووكه‌كا وى ئایینى دویر نه‌بوویه ژ كه‌لتوور و فه‌رهه‌نگێ جڤاكیێ وى نه‌ته‌وه‌ى و كوردان، و گه‌له‌ك كارتێكرن ل سه‌ر هاتیه‌كرن.
نیچه‌یێ فه‌یله‌سۆف، ل جهه‌كى ژ پرتووكا خوه و ب كارتێكرنا زه‌رده‌شتى، دبێژیت: “ئه‌ز داخوازا شه‌ڕى و جه‌نگى دكه‌م. به‌لێ شه‌ڕه‌كێ تێدا نه ئاسن و نه ئاگر هه‌بیت، به‌لكۆ بنه‌ما و پره‌نسیپ تێدا ململانێ و شه‌ڕى بكه‌ن، و هه‌ڤڕكى و كێبركێیا وێ یا خۆدانێن بیروباوه‌ران بیتن”(ل. 286). ئانكۆ هه‌مان ئه‌وه یا كوردان گۆتى و شه‌ڕ پێ چێتر و باشتره ش به‌تالیێ! به‌س ئه‌و شه‌ڕ یێ كۆ چه‌ك و تڤه‌نگ و كۆشتار و سه‌ربڕین و تالانكرن و جاریه برن و سۆتن و وێرانكرن و مالوێرانى بوونا خۆ نینه. به‌لكۆ ل شوینا وان، خۆدانێن بیروباوه‌ر و هزرێن قه‌نج و بمفا و به‌رهه‌مهینه‌ر بێن و هزرێن خوه پێشكش بكه‌ن و كى باشتر بیتن ئه‌و سه‌ركه‌فتى و یێ دیتر دۆڕایه.
به‌لێ ئه‌و جۆرىِ شه‌ڕێ كورد دخوازن نهێنییا وێ ئه‌ڤه‌یه، و ئه‌ڤه هزاران ساله ئه‌م و خه‌لك ب شاشى تێگه‌هشتینه و ده‌وله سه‌رێ وێ شاشیێ هنده‌ك و یان گه‌له‌ك جاران تڕانا ژى بخۆ دكه‌ین. و ئه‌ڤرۆكه ژى، ل سه‌ر هزرا بابۆكالان و په‌یامبه‌رێ كه‌ڤنار و فه‌لسه‌فه‌یا حه‌زژێكه‌رێن وى و وێ، و ب كه‌لتووره‌كێ زه‌نگینێ كورده‌وارى و قه‌نجیخوازیێ و ئازادیخوازى و ل چه‌رخێ دیمۆكراسیه‌تێ هه‌وار دكه‌ن: شه‌ڕێ چۆنا سه‌ر سندۆقێن ده‌نگدانێ و ژپێخه‌مه‌ت ئاڤاكرنا ده‌وله‌ته‌كێ گه‌له‌ك ژ وى شه‌ڕێ ئه‌ڤه سه‌دان ساڵه ب هه‌مى جۆرێن چه‌كێ گه‌رم و سار، بێ مفا سه‌دان هزار قۆربانى هه‌ین، چێتر و باشتره.
ژێده‌ر: نیچه، فریدریك(2010). هكژا تكلم زردشت: كتاب للكل و لا لأحد، ترجمه: فلیكس فارس، میراپ.
*بسپۆرێ زانستێن پێداگۆگى و په‌روه‌رده‌یى/فاكۆلتییا په‌روه‌رده/ زانینگه‌ها زاخۆ
سه‌د پرسیار و سه‌ده‌مین گۆتارا سه‌د سالان پشتى سایكس ـ پیكۆ
سه‌د پرسیار و سه‌ده‌مین گۆتارا سه‌د سالان پشتى سایكس ـ پیكۆ و سه‌د ڕۆژان پێشى ڕیفراندۆما سه‌رخوه‌بوونا كوردستانێ
د سیسته‌مێ په‌روه‌رده‌یێ هه‌ڤچه‌رخ دا شێوازێ پرسیاركرنێ وه‌ك ئالاڤه‌ك بۆ ئازراندنا هزرێ ب ڕێیه‌كا سه‌ركه‌فتى هاتیه هژمارتن، كو ل ڤێ گۆتارێ ما یا ڤیاى مفاى ژێ وه‌ربگرین بۆ گه‌نگه‌شا بابه‌ته‌كێ وه‌كى ڕیفراندۆمێ. ئه‌رێ كه‌س هه‌یه نزانیتن كا ڕیفراندۆم چیه؟ ئه‌رێ دزانن ئێكه ژ ڕێكێن دیمۆكراسیانه یێن ده‌ربڕین ژ مافێن ڕه‌وایێن خۆ ل دۆر بابه‌تێن گرنگێن جڤاكى و سیاسى؟ بۆچى گرنگه بۆ سه‌بخۆبوونا كوردستانێ بهێته‌كرن؟ كى تێدا مفاداره؟ كى ژى زیانمه‌ند؟ بۆچى هنده‌ك دژاتییا وێ دكه‌ن؟ كه‌سانه‌ك دیتر كریه كاره‌ك پیرۆز و مه‌زنترین ئارمانجا ژیانێ؟ بۆچى فه‌لسه‌فا ژیانا هنده‌كان تێكدانا وێ یه؟ بۆچى ئه‌وێن دى وه‌سا نینن؟ بۆچى پێشتر نه‌هاتیه‌كرن؟ ئه‌گه‌ر چیه نۆكه به‌حسه‌كێ گه‌رم و گۆڕه؟ جه‌نابێ سه‌رۆك بارزانى ل ڤى ژیێ مه‌زن چ دڤێت؟ و ل جهێن دیتر گه‌نجێن هه‌یین تنێ ڕابردوویه‌كێ ڕه‌ش دبینن؟ بۆچى ئه‌و ئاسۆیێن گه‌ش ناخوینن؟
بۆچى پشكه‌ك مه‌زن ل گه‌ل باوه‌را جه‌نابێ بارزانى نه؟ چى د مه‌ژیێ وان دایه؟ بۆچى هنده‌ك دیتر هێشتان تێناگه‌هن؟ چى د كلۆخێ سه‌رێ وان دایه؟ كى ل به‌ندا هاتنا وێ ڕۆژێ یه؟ كى ل پشتا نه‌یارێن وێ نه؟ چیه هنده‌ك عه‌ره‌ب د گه‌لدانه؟ بۆچى هنده‌كان ژى نه‌ڤێتن؟ ئیرانێ چ دڤێت؟ پالده‌رێ نه‌ڤیانا وى وه‌لاتى چیه؟ ئه‌رێ جیهان ل پشتا كیژ تاخمى یه: به‌لێ یان نه‌خێران؟ كێ چرایێ كه‌سك هلكریه؟ كى ژى چرایێ سۆر و كى یێ زه‌ر؟ هه‌تا كه‌نگى كوردستانى بێهنا خۆ فره بكه‌ن؟
هه‌تا كه‌نگى ئه‌م ل هیڤییا ئه‌نفالكرن و كێمیاباران و وێرانكرنا گۆند و باژێڕان بین؟ هه‌تا چه‌ند هزار سالێن دیتر خزمه‌تكارێن كه‌سێن ناسیۆنالیست و خۆپه‌رێست بین و وان منه‌ت پێنه‌هه‌ى؟ باشه سه‌د ساله سایكس ـ پیكۆ، ڕه‌وایه سه‌د و هزار سالێن دیتر ژى خۆ ل په‌یماننامه‌ك دیتر وه‌كى وێ بگرین؟ باشه پا مافێ شه‌هید و بریندار و خوینا وان و ڕۆنده‌كێن زارۆ وان چى؟ كا مافێ زارۆك و كه‌س و كارێن ئه‌نفال و حه‌له‌بچه و گه‌رمیان و بارزان و به‌هدینان و فه‌یلیان؟ و كا یێن ئه‌وانێن دیتر؟ ئه‌گه‌ر نه ده‌وله‌تا كوردستانێ بیت كى دێ وى مافى ستینیتن؟ ئه‌ڤه ده‌هان ساله مادا (140) وه‌كى خۆیه، پا كه‌نگى هێته جێبه‌جێكرن؟
هه‌ر كه‌سێ دهێت یان زه‌ڕقاوییه یان سه‌دامه یان به‌غدادى، پا ئه‌ڤا دیتر چیه؟ هه‌كه‌ر “حه‌سه‌ن كه‌چه‌ل” و “كه‌چه‌ل حه‌سه‌ن” وه‌كى ئێكه، بۆچى ئه‌م ل هیڤیا وانین؟ هه‌میا په‌ترۆلا مه بۆ نه‌مانا كره كه‌ره‌سته، پا مه ئه‌و زێڕ بۆچیه؟ باشه مانه هه‌كه‌ر ئه‌مریكا و ئه‌ورۆپى و ڕۆس وێ ببه‌ن هیچ نه‌بیت سه‌رێ مه نابڕن و كچێن مه كرێت ناكه‌ن و نافرۆشن؟ بۆچى بۆ عه‌ره‌بێن شۆڤینى و ناسیۆنالیست بیتن مه پێ ئه‌نفال بكه‌ن؟ بۆچى ئیرانى بخۆن پۆل پۆل گه‌نجێن مه ل سێدارێ بده‌ن؟ بۆچى تورك ببه‌ن و به‌رهه‌م تاوانێن پیران و ئارارات و ئاگرى و نه‌هرى و دێرسم و … هتد، بیتن؟
بۆچى ئه‌ڤ نه‌ته‌وه ڤان تاوانان ل دژى مه دكه‌ن؟ چونكى كافرین؟ یان سوننه‌نه؟ یان شێعه‌نه؟ یان تنێ چونكى كوردین؟ و تنێ مه دڤێت ئازاد و سه‌ربه‌ست و سه‌ربخۆبین و وه‌كى مرۆڤان بژین؟ ئه‌رێ مه وه‌لاتێ كه‌سه‌كێ داگیر كرییه؟ ئه‌رێ ئه‌م ل چه‌كێ ئه‌تۆمى و كێمیاوى گه‌ڕهاینه؟ ئه‌رێ كوردستانیان داخوازا گوهۆڕینا ئایینى كریه؟ ئه‌رێ مه كچ و ژنێن خه‌لكێ كرینه جاریه و فرۆتینه؟
ئه‌رێ مه برایێن توركێن تۆرانى و عه‌ره‌بێن سامى و پارسێن ئاریایى كێمیاباران و ئه‌نفال و تالان كرینه؟ باشه ژبلى ژیانه‌كا ئاسایى و ئاسۆده‌یا ده‌روونى و جڤاكى مه چى ژ كێ خواستیه؟ ئه‌رێ ئه‌ڤ داخوازیه تاوانن؟ هه‌كه‌ر تاوانه د كیژ بڕگا دستوورى یان په‌یماننامێن جیهانى و پرتووكێن ئایینى دا هاتیه‌گۆتن؟ ئه‌رێ ئه‌گه‌ر نه‌حه‌ز ڤێ چه‌ندێ بۆ مه حه‌ز ناكه‌ن، بۆچى دڤیا كورده‌ك وه‌سا بیت؟ باشه ئه‌ڤه ویژدانه مرۆڤ نه‌یارێ خوه و نیشتمانێ خوه و خه‌لكێ وێ بیت؟ باشه هه‌كه‌ر ئه‌ڤه نه شه‌رم بیت، پا شه‌رم د چى دایه؟ مرۆڤى دۆست و كوردێن هۆسا هه‌بن دوژمن بۆ چنه؟
كوردستان مالا مه هه‌میانه، بۆچى هنده‌كان یا نه‌خۆش بۆ مالا خوه دڤێت؟ كى دێ بێژیت ئه‌ڤ تۆخمه مرۆڤه ژ لایه‌نێ سایكۆلۆژیڤه ته‌ماو و دروستن؟ بۆ كێ بێژى وه‌ره خه‌نجه‌رێ ل پشتا مالباتا خوه بده دێ وه‌كه‌ت؟ ئه‌رێ دین و هار و شێته‌ك ژى دێ وى كارى كه‌ت؟ باشه ئاقلێ كوردان بۆ كه‌نگیه؟ بۆچیه ئه‌و مه‌ژیێ ب ڤى ڕه‌نگى د گه‌ل خوه و مالباتا خوه بكه‌ت؟ هه‌تا كه‌نگى ئه‌م دێ نڤستى بین؟ دێ دووڤه‌لانك و خزمه‌تكارێ نه‌یارێ خوه بین؟ بۆچى ده‌ستێ ئێكى ماچى بكه‌ین یێ خوه و مالباتا خوه نه‌كه‌ین؟ به‌لێ بنێ پێ خه‌لكێ بئالیسین؟
بۆچى برایێ ئێك نه‌بین، به‌لێ ژنا خه‌لكێ بین؟ بۆچى ل پشتا ئێكدیتر نه‌بین به‌لێ مستا خه‌لكێ ل سه‌ر دفنا مه بیت؟ هه‌تا كه‌نگى دێ “ده‌وێ جه‌ڕباندى” جه‌ڕبینین؟ كه‌نگى دێ باوه‌ر كه‌ین”ڕه‌شۆ بده‌ستێن خوه هه‌كه دێ ئاڤ وى به‌ت”؟ هه‌تا كه‌نگى ” پیرێ … پیرێ … سه‌لامعه‌لێكۆم …، ئه‌م هاتین وه ” فه‌تح” بكه‌ین؟ بۆچى “ب ده‌ستان بده‌ین و ب پێیان ل دووڤ بگه‌ڕهین”؟ بۆچى ئه‌م هند ساده‌نه و یا ژ مه‌ڤه” ب كۆلیلكه‌كێ بهار” دهێت، و ژ بیرا مه دچیت ئه‌ڤه چه‌ند سه‌د سال بۆرین و بهار هه‌ر بۆ مه نه‌هات؟ دێ كه‌نگى فێر بین “دلێ نازك ناگه‌هیته چ مرادا”؟ بۆچى ئه‌م وه‌كى مه‌لا مه‌حموودێ دێرشه‌وى گۆتى “خۆدى خێرا حامدێ خه‌لیفه بنڤێست”، نابێژین خۆدێ خێرا ئه‌بووبه‌كرێ به‌غدادى خه‌لیفێ داعشێ ژى نه‌نڤێسیت و كارێ ده‌وله‌تبوونێ نه‌كه‌ین؟ بۆچى هنده‌ك خوه ل به‌زا ئیرانێ دهلاڤێژن؟ یێن دى ل یا سۆننان؟ یێ دى ل به‌زا په‌زى و مها و چێل و گۆلا؟.
بۆچى ئه‌م ل به‌زا چاره‌نڤیسێ و دیرۆكێ و جیهانى َو به‌حتێ خوه، خوه ناهلاڤێژین؟ دێ هه‌ر ئێك ژ وان چ ده‌ته مه هه‌كه مه وه‌كى وان كر؟ تنێ چه‌رخ و فه‌له‌ك نه‌بیت، دۆر یا گه‌هاندیه ده‌وله‌تبوونا كوردستانیان؟ هه‌رێ ما ئه‌و ده‌وله‌ت ژ كه‌شتیه‌ك ئارام پێڤه‌تر هه‌یه بۆ مه؟ بۆچى هنده‌كان دڤێت ب بزمارا جهێ ڕوونشتنا خوه كۆن بكه‌ن؟ باش ما ئه‌م هه‌مى پێكڤه تێدا نینه؟ ما ئه‌م هه‌مى پێكڤه بن ئاڤ نابین؟ ڕكێن هنده‌كان یێن چنه؟ باشه وان ڕك و كه‌ربوكینان ژبلى ئێش و ئازارێن ده‌روونى و جڤاكى چ گه‌هاندیه خودانێن وان؟
بۆچى كۆڕێن ده‌یك و بابه‌كێ د گه‌ل ئێك هۆسا ڕه‌فتارێ دكه‌ن؟ باشه پا هه‌كه به‌ختى ڕوویێ خوه ل مه وه‌رگێڕاند دێ ته‌كبیر چ بیت؟ دى َهوون به‌رسڤا خه‌لكێ و ئاینده‌ى چاوا ده‌ن؟ دێ ب چ ڕوویه‌كى چنه ناڤ دیرۆكێ و خه‌لكێ دا؟ دێ چاوا مرن؟ دێ به‌رسڤا خودایێ خوه چاوا ده‌ن؟ دێ چ بێژن و چ هێجه‌تێ گرن؟ دێ چ بێژنه وژدانا خوه؟ بۆچى هوون نه‌یارێن ده‌وله‌تبوونا كوردستانه‌كا بریندار و ماندى و بێ خودانن؟؟.
سیاسه‌تا پیره‌ژنان و پیره‌ژنێن سیاسى (سایكۆلۆژیایا گه‌شه‌ى و سیاسه‌تێ)
سایكۆلۆژیایا گه‌شه‌كرنێ (علم النفس النمو) پویته‌یه‌ك مه‌زن ب قۆناغێن گه‌شه‌یا مرۆڤى و ساخله‌تێن جۆدایێن فیزیۆلۆژیك و جڤاكى و مێنتالى و سایكۆلۆژى و…هتد، د هه‌ر ئێك ژ وان قۆناغان دده‌تن. دانعه‌مرى ژى ئێك ژ وان قۆناغێن گهۆڕینێن مه‌زن و به‌رچاڤ ب سه‌ر هه‌مى لایه‌نێن ژیانا وى دهێن، گوهۆڕینێن بایۆلۆژیك كارتێكرنه‌ك مه‌زن د بیاڤێن دیترێن ژیانا وى دا دكه‌تن و نه‌خاسمه لاوازییا شیانێن جه‌سته‌یى و لڤین و سێكس و ساخله‌میا كه‌لواشێ وى، ڕه‌نگڤه‌دانێ ل سه‌ر هه‌مى لایه‌نێن جڤاكى و سایكۆلۆژیێ وى دكه‌ت و ڕۆلێ وى یێ جڤاكى لاوازتر ژ به‌رێ دكه‌تن، و ب هه‌مان ئاراسته ژى ڕه‌وشا وى یا سایكۆلۆژى و مێنتالى ڕۆژ ل دووڤ ڕۆژێ ل خرابیێ و ئالۆزیێ دده‌ت. پشكه‌ك ژ وێ لاوازیێ ئه‌م د سه‌ره‌ده‌ریا ڕۆژانه‌یا خوه د گه‌ل وان دبینین و نه‌خاسمه ژى پیره‌ژنان، ئه‌و به‌رده‌وام گازنده‌ى ژ گه‌له‌ك تشتان دكه‌ن: ساخله‌میا خوه، گازنده‌یا ل به‌رچاڤنه‌گرتنا وان ژ ئالیێ جڤاكێ و ده‌وروبه‌ر و خێزانێ و كه‌سوكار و خزمێن دوور و نێزیك، و..هتد. ل ئاستێن گه‌له‌ك ئالۆز ژى هنده‌ك جاران دگه‌هیته نه‌ساخیێن گرانێن وه‌كى پاركینگسۆن و ..هتد، ئه‌وێن ئه‌م د جڤاكى كورده‌وارى دا بناڤێن وه‌كى سه‌وده‌سه‌رى و خه‌ڕفین و تشتێ هۆسا دنیاسین، ئه‌ڤ تشته هه‌مى ڕاشتیێن ژیانا مرۆڤینه و یێن لایه‌نێن جودایێن تایبه‌تمه‌ندیێن جۆدایێن وان قۆناغانه، نه‌خاسمه پیراتیێ و سیاسه‌تا ڕه‌فتارى و ده‌روونناسیا وى، و دبیت كه‌س ژى هه‌بن هه‌دارا خوه ل به‌ر وان گازنده‌یا ژى نه‌بیت. جۆره‌كێ به‌رنیاسێ وان ڕه‌فتاران د جڤاكا مه دا ململانێیا بویك و خه‌سویێ یه.
د بیاڤێ سیاسه‌تێ دا ژى گه‌له‌ك فاكته‌رێن هه‌ین كارتێكرنێ ل سه‌ر ڕه‌فتارێن سیاسیێن لایه‌نێن جودا د جڤاكێ دا دكه‌ت، كه به‌رده‌وام گازنده‌ى ژ هه‌ر تشته‌كى و بڕیار و ڕه‌فتاره‌كا سیاسى ل وه‌لاتى بكه‌ن، و نه‌ك وه‌ك پشكه‌ك ژ دیمۆكراسیه‌ت و ئازادیا ده‌ربڕینێ، به‌لكۆ ژپێخه‌مه‌ت شكاندنا یێ به‌رامبه‌ر، كۆ به‌هرا پتر ژى پارتێن ده‌ستهه‌لاتداره د سیسته‌مێ حۆكمڕانیێ دا. ئه‌ڤ ڕه‌فتارێن هه‌ڕفینه‌ر جاران خوه د ڕه‌نگه‌كێ دور ژ لۆژیكێ پشكداریا سیاسى ل وى جهى دبینیتن، پترتر وێنه‌یه‌كى د هزرا مرۆڤى دا دروست دكه‌ت كه دشێتن بناڤه‌كێ وه‌كى “پیره‌ژنێن سیاسى” بهێنه نیاسین. ئه‌ڤ سیاسه‌تڤانێن پیره‌ژنكانى وه‌سانه د ناڤا هه‌مى پرۆژه و بزاڤ و چالاكى و به‌رهه‌م و ده‌ستكه‌فتێن سیاسى ل سه‌ر ئاستێ نافخوه‌یى و ده‌رڤه، سه‌ربارى هه‌مى ئاریشه و قه‌یران و دوژمن و نه‌یاران، تنێ وان تشتووك و لاوازیێن بچووك دبینن و دخوینن، و وان “ژ مێشێ دكه‌نه گامێش”، و بێى هندێ قه‌نجیان و ده‌ستكه‌فتان ببینن و د ئه‌لیفبایا كاودانێن ڕامیارى و تێگه‌هێن سه‌رده‌م و ده‌ڤه‌رێ و به‌رژه‌وه‌ندیێن گشتى و نه‌ته‌وه‌یى بگه‌هن، وان تشتان وه‌كى چیڕۆك و چیڤانۆك، شه‌ڤ و ڕۆژ ل ده‌زگه‌هێن ڕاگه‌هاندنێ ب سه‌دان جار و ڕه‌نگ و شێوه‌یان دوباره و سه‌د باره دكه‌ن، و ب ڤێ چه‌ندێ هه‌ست و سۆزێن خه‌لكێ دكه‌نه ئارمانج و هژمارا ئه‌ندام و لایه‌نگرێن خوه پترتر دكه‌ن، وه‌ك ده‌ستكه‌فته‌ك سیاسى، به‌لێ ل سه‌ر پشتا ڤى گه‌لێ سته‌مدیده، لێ كى دزانیت، تنێ ئه‌و نه‌بن یێن دزانن، یێن دیتر یێن ب ده‌رزیكێن ڕه‌نگاوڕه‌نگێن سیاسى و ئایینى و شاش هاتینه په‌نجكرن و ئاگه‌ه ژ خوه نینه و ل دووڤ وان پیره‌ژنان داهۆلێ بۆ سیاسه‌تێ و چه‌پلا بۆ وان دقۆتن، بێى هندێ بزانن وان لایه‌نان تنێ ئه‌و یێن كرین پێسترك بۆ گه‌هشتن ب ئارمانجێن خۆ نه‌ك یێن وان، یێن بكارئیناین. باشه دێ پرسیاره‌كێ ئاراسته‌ى وان پیره‌ژنكێن سیاسى دكه‌ین: بابۆ پارتێن وه چو به‌لكو هژماره‌كا پترتر یا مرۆڤان تێدا بن، به‌لێ پا هوون گازنده و پۆر پۆرێ ژ كوردستانێ و سیاسه‌ت و ده‌ستهه‌لات و گه‌نده‌لى و ئاریشه و كێماسى و هه‌مى تشتان ل ڤێ كوردستانا خۆدان پێنج شه‌ش مه‌لیۆن مرۆڤان و هند ژى دوژمن، دكه‌ن، ئه‌رێ هه‌وه د مالباتا خوه یا پێنج شه‌ش كه‌سى دا چه‌ند ئاریشه و خه‌م هه‌نه و چه‌ند تێدا نه‌گه‌نده‌لن؟! ئانكۆ ده‌ستهه‌لات بزه‌حمه‌ته و نه‌خاسمه هه‌كه‌ر دوژمن مه‌زن و گه‌له‌ك بن و هوون ژى ب فیتیێن هنده‌كان و نه‌خاسمه وه‌لاتێن داگیركه‌ر و شۆڤینیزما عه‌ره‌بى، خو بكه‌نه نه‌یارێن كوردستانێ و ژبه‌ر كۆ مامه‌كێ ته یێ پارتى زه‌نگینتره ژ ته یان دۆتمامه‌كا ته یا فلان پارتێ شوو ب ته یان برایێ ته نه‌كریه یان ژى چ پارچه زه‌ڤى بۆ بابكالكێ ته ده‌رنه‌كه‌فتینه، ببیه هه‌ڤڕك و نه‌یار و دوژمن و بارویت بۆ دوژمنان و نه‌هێلى كوردستان ئازاد و سه‌ربخوه بیتن هه‌تا دۆتماما ته شوى ب ته بكه‌تن ته چ مفا نه‌گه‌هاندیه كه‌سێ و خوه به‌لكۆ تنێ خوه دئێخییه به‌ر نفرین هزاران شه‌هید و هێتیم و سێڤیان، چونكى ده‌وله‌تا كوردستانێ نه یا بابێ پارته‌كێ یان كه‌سه‌كێ پارتى ب تنێ یه یێ هه‌مى كوردستانیانه ب هه‌مى ته‌خوچین و ئایین و نه‌ته‌وانڤه و زیانا نه‌بوونا وێ ژى بۆ هه‌میانه و ئه‌نفال و حه‌له‌بچه و … هتد به‌لگه‌نه بۆ ڤێ گۆتنێ. هه‌ر مرۆڤه‌كى ل ڤێ كوردستانێ تێرا خوه یا هه‌ى و به‌ركه‌فتى و كێم و زێده و ل دووڤ گه‌له‌ك پیڤه‌ران تشتێ به‌ر هه‌میان كه‌فتى. ڤێجا خوه نه‌كه‌ن بچووك و نه‌بن پیره‌ژنكێن سیاسى!
*بسپۆرێ زانستێن پێداگۆگى و په‌روه‌رده‌یى/فاكۆلتییا په‌روه‌رده/ زانینگه‌ها زاخۆ
پرستیژ د مێنتالیته‌یا ڕۆسیان دا و بزاڤێن ڕاگه‌هاندنا ده‌وله‌تا كوردستانێ
نه‌یا ڤه‌شارتیه ژ سه‌رده‌مێ قۆتالبوونا خوه ژ بنده‌ستێن هۆزێن هۆڤ و نه‌ته‌وه‌یێن وه‌كى مه‌غۆل و ته‌ته‌ر و یێن دیتر، و دامه‌زراندنا ڤى وه‌لاتى و گه‌له‌ك ژ ڕاسپاردێن پێترێ مه‌زن، ڤى وه‌لاتى ڕۆله‌كێ دیار و به‌رچاڤ د بیاڤێن سیاسى و كه‌لتوورى و جڤاكى و زانستى و ئابوورییا ده‌ڤه‌رێ و جیهانێ دا گێڕایه. د قۆناغێن جودایێن دیرۆكى و سیاسى دا، هنده‌ك جاران پاشكه‌فتن و ڕاوستیان ب سه‌ردا هاتیه، لێ پشتى ڤلادیمیر پۆتین هاتیه د گۆڕه‌پانا سیاسیا ده‌ستهه‌لاتداریا وێ دا، ئاستێ پێشكه‌فتنا وێ بلندتر بوویه، هه‌رچه‌نده كه دیارده‌یێن گه‌نده‌لیێ هه‌ر یێن ماین و ژ جاران گه‌له‌ك كێمتره، هه‌ر چه‌نده ژى دانعه‌مرێن وى وه‌لاتى گازندا ژ گه‌له‌ك لایه‌نێن سیاسه‌تا وى دكه‌ن و دبیتن پشكه‌ك ژ وێ گازندێ ژى بۆ سروشتێ وان و ئه‌زموونا ڕاهاتن دگه‌ل سیسته‌مێ كۆمۆنیزم و سۆشیالیزمێ بیتن و هێشتان تایا وێ ئه‌و به‌رنه‌داینه، به‌لێ پا به‌رۆڤاژى وان نڤشێ نوو ب هاتنا وى یێن بووینه خۆدانێ جیهانه‌ك دیتر، یاكۆ بابۆكالێن وان به‌رى هینگى ژێ هاتبوونه بێ به‌هركرن.
ڕاسته وه‌لاته‌كه دوور نینه ژ دیكتاتۆریه‌تێ، و به‌لگۆ ژى بۆ ڤێ گۆتنێ ئه‌وه كه ڕێڤه‌برنا وه‌لاته‌كێ هند مه‌زن و نێزیكى (17) مه‌لیۆن كیلۆمترێن چارگۆشه، و بزاڤا ب ڕۆسیكرنا زمان و كه‌لتوور و ئاخ و جۆگرافیایایا نێزیكى سه‌دان نه‌ته‌وه‌یێن جودا، و هه‌بوونا هه‌ڤڕكییه‌كا بێ وێنه ل گه‌ل وه‌لاتێن ده‌رودۆرى خوه كو نێزیكى پانزده وه‌لات دبن و ژ وان ژى مه‌زنتر ل گه‌ل ئه‌مریكا و ئه‌ورۆپایێ و گه‌له‌كێن دیترن، به‌لێ پا دیسانێ پرستیژ و به‌رژه‌وه‌ندییا نیشتمانى و وه‌لاتێ وان پشكه‌كه ژ ستراكتوور و پێكهاته‌یا سایكۆلۆژى و كه‌ساتیا تاكێ وى وه‌لاتى ب هه‌مى ته‌خ و چین و نه‌ته‌وه و ئایین و ئالیێن سیاسى، سه‌ربارى هندى َململانێیه‌كا مه‌زن د ناڤبه‌را وان دا دهێته دیتن. به‌لێ پا هه‌ر هه‌ڤنیشتمانیه‌كێ ڕۆسى، ل گه‌ل هندێ شانازیه‌ك مه‌زن ب وه‌لات و شه‌هیدێن وه‌لاتێ خوه هه‌ى و تنێ هژمارا وان ل جه‌نگێ جیهانیێ دوهه‌م نێزیكى سیه مه‌لیۆن مرۆڤان بوویه، گاڤا سه‌ره‌ده‌ریێ دگه‌ل هه‌ر هه‌لوێسته‌كێ ئێكه‌م و دووماهی تشت به‌رژه‌وه‌ندیا ئابووریا وه‌لاتێ خوه‌یه.
ئه‌وێن ل وه‌لاتێن وه‌كى وان تێكلییا مرۆڤان كربیتن د ڤێ گۆتنێ دگه‌هیتن. هه‌كه ڕۆسیه‌ك بزانیت و بشێت سه‌نته‌كى بۆ وه‌لاتێ خوه ژ كه‌سه‌كێ بیانى ڤه‌ڕه‌سینیتن، و وى كارى نه‌كه‌ت، دبیت هه‌مى ئه‌وێ شه‌ڤێ خه‌و ب چاڤێن وى نه‌كه‌ڤیت. هه‌كه‌ر تو پرسیارا جهه‌كى بكه‌ى و ئه‌و جه ڕێكا چه‌ند پێهنگاڤان و نێزیك ژى بیت، دبیت، ڕۆسى هه‌بیت به‌رێ ته بده‌نه هندێ بچیه میترۆى یان ته‌كسیه‌كێ بگرى دا بگه‌هییه وى جهى.
سالانه ئه‌و وه‌لات بۆ بلندكرنا ئاستێ ئابووریا خوه نێزیكى سه‌د هزار قوتابیێن بیانى وه‌ردگریت. باشه هه‌كه هه‌ر ئێك ژ وان ده‌ه هزار دۆلاران خه‌رج بكه‌ت دێ چه‌ند پاره كۆم بیت؟ دبیتن زێده‌ڕۆیى نه‌بیت به‌لێ پا دوور نینه تو كیلۆیه‌كا باجانكا ببیه به‌ر ده‌رگه‌هێ مه‌زنترین به‌رپرسه‌كێ وى وه‌لاتى و ژ ته وه‌رنه‌گریتن، چونكى وێ ب ده‌ستكه‌فته‌ك بۆ وه‌لاتێ ژ دزانیت ژ كه‌سه‌كێ بیانى.
وه‌كى زۆربه‌یا ئه‌ورۆپیان، خه‌لكه‌كێ گه‌له‌ك مڕیتۆ و گرتى و ب شۆل و مژوولن، به‌لێ بۆ هندێ بشێن مفاى بگه‌هیننه وه‌لاتێ خوه دێ تێكلیا بیانیه‌كى كه‌ن و دبیتن هه‌ر ڕێكه‌كێ ل به‌ر ته ده‌ینن. گه‌له‌ك ڕه‌نگێن ژ ڤان ساخله‌تان ل نك وان و ئه‌ورۆپى و وه‌لاتێن دیتر بهێته دیتن. ئه‌رێ ئه‌م ژى وه‌سانه؟ هه‌كه به‌رسڤ “به‌لێ” یه، كا مه چ كرییه و ئه‌م چ دكه‌ین، و هه‌كه‌ر ژى به‌رسڤ “نه” بیتن، بۆچى؟ بۆچى ئه‌م قه‌ره‌بۆ ناكه‌ین؟
ئه‌ڤرۆكه و پشتى ب هێزبوونا هزرا ڕیفراندوما سه‌ربخوه‌یا كوردستانێ، دشێت و یا بزاڤێ دكه‌ت باشترین مفاى ژ ڤى ساخله‌تێ تاكى و سیاسیێ وى وه‌لاتى وه‌ربگریت و سه‌ربارى هه‌بوونا هه‌ڤڕكییه‌كا مه‌زن د ناڤبه‌را وى وه‌لاتى و جیهانێ دا، به‌لێ د پرۆژه‌یێن بازرگانى و وه‌به‌رهینانێ وان بێ به‌هر نه‌كه‌ت.
خه‌لكێ نه‌فتا مه دبر و دكره گۆلله و بۆمبێن كێمیاوى و بسه‌ر مه دا دباراندن و ئه‌م ئه‌نفال و ده‌ربه‌ده‌ر دكرین و تیق تیق ژى بمه دكه‌نین، بلا ڕۆسى ژى بهێن و ماوه‌یه‌كى وێ ببه‌ن و هیچ نه‌بیت پێش وێ په‌ترۆلێ دێ پارییه‌كێ نانى ژى ده‌نه مه و به‌لكۆ ژى دلێ وان بۆ مه‌بسۆژیتن و پشتگیرییا سه‌ربخۆبوونا وه‌لاته‌كى بۆ مه بكه‌ن، هه‌ر چه‌ند گه‌له‌ك یا بزه‌حمه‌ته به‌لێ پا بلا كورد وان ژى بجه‌ڕبینن.
ڕۆسیایێ ژ گه‌له‌ك كه‌ڤن و سه‌رده‌مێ پێترى و هه‌تاكۆ ستالینى خه‌ونێن مه‌زن یێن بۆ داگیركرنا جیهانێ و مفاوه‌رگرتن ژ جیهانێ یا د سه‌رى دا هه‌ى و ئاماده‌نه وه‌كى هنگى و گه‌له‌ك جاران و كا چه‌وا دگه‌ل هیتله‌رى كر بۆ ڤێ ده‌ستكه‌فتێ هه‌ر تشته‌كى بكه‌ن. د هه‌ڤكێشه‌یێن سیاسى دا یا باش ئه‌وه كوردستان مفاى ژ ڤان جۆره ده‌لیڤه‌یان وه‌ربگریتن و نه‌خاسمه هنده‌ك جاران هنده‌ك جهێن سیاسى نه ل دووڤ به‌رژه‌وه‌ندیێن مه‌یه یان جهێن باوه‌ریێ نین و نابیتن تنێ پشتا مه پێ گه‌رم و دلێ مه پێ خۆش بیت.
دیاره هنده‌ك جاران به‌رژه‌وه‌ندیێن گشتى و مه‌زن و نیشتمانى وه‌سا دخوازن، مرۆڤ هنده‌ك ڕه‌فتاران بكه‌تن و هه‌لویستان ده‌رببڕیتن كه ل قۆناغ و ده‌مێن ئاسایى دا وى كارى و وێ ڕه‌فتارێ نه‌كه‌تن. ئه‌ڤه پشكه‌كه ژ فه‌لسه‌فه‌یا پراگماتیزمێ، و بۆ ژیانا هه‌ڤچه‌رخ فه‌ره. هه‌مى كه‌س و لایه‌ن ڤى كارى دكه‌ن. هه‌كه‌ر مرۆڤێن مه‌زن بشێن (غرۆرا) خوه بۆ ئارمانجێن مه‌زن بكه‌نه قۆربانى حنێره‌ك مه‌زنه. ئه‌ڤه نه‌كێماسییه به‌لكۆ شانازیه بۆ وى كه‌سى.
حوكمه‌تا هه‌رێمێ سه‌ره‌ڕاى گه‌له‌ك ئاسته‌نگێن ژ ده‌رڤه‌ى ده‌ستهه‌لاتا خوه ل سه‌ر ئاستێ جیهانى، و یێن ده‌ستكرد و ساخته لناڤخۆ، بزاڤێن باش د ڤى ئاراسته‌ى دا هه‌بووینه، و پێنگاڤێن سه‌ركه‌فیتانه یێن هاڤێتین، به‌لێ پا ژبه‌ركۆ جیهان یا بوویه ململانێیه‌كا ڕه‌نگاوڕه‌نگ، و خه‌لك هه‌ر گاڤه‌كێ ڕه‌نگه‌كه، پێدڤیه ئه‌م سه‌ربارى نه‌بوونا باوه‌ریێ ب ڤێ جیهانێ و سیاسه‌تا بێ ده‌یك و باب و نه‌دلۆڤان و زۆردار، چاڤه‌ڕێى ئه‌نجامان بین، دمینیت كا دێ باش بن یان ژى نه، تنێ ل ئاینده‌ى دێ دیار بیتن. لێ نه‌یا ڤه‌شارتییه حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ بۆ به‌رژه‌وه‌ندیا هه‌ڤنیشتمانیان، خۆ ل هه‌ر ڕێكه‌كێ دده‌ت و ل هه‌ر تشته‌كى دجه‌ڕبینیتن. به‌لێ پا گه‌له‌كان پێكلۆل كریه و دكه‌ن دا بهایێ وان بزاڤان كێم بكه‌ن و لبه‌ر خه‌لكێ ته‌حل و ڕه‌ش نیشان بده‌ن. لێ، وه‌ك ده‌روونناس دبینن و پێشنیار دكه‌ن، گه‌شبینى باشترین هێڤێن، و ده‌م بسانه‌هیترین ده‌رمانه، بێهنته‌نگى بهێزترین كۆژه‌كه. *بسپۆرێ زانستێن پێداگۆگى و په‌روه‌رده‌یى/فاكۆلتییا په‌روه‌رده/ زانینگه‌ها زاخۆ
پشتى داعشێ: بهێلن بلا عه‌ره‌ب ته‌نا بژین
(فه‌لسه‌فا ئایینى و سایكۆلۆژیا كه‌ساتیا عه‌ره‌بى)
ڕۆژیگرتن وه‌ك ئێك ژ سه‌دان جۆرێن (عیباده‌ت) و كریار و ڕه‌فتارێن تاكێ موسلمانێ عه‌رب، و هه‌مى جۆرێن دیترێن ڕه‌فتارێن هه‌ڤشێوه‌ى وێ ڕاستیه‌كێ ده‌ردئێخن، و نیشاندده‌ن محه‌مه‌دێ ئه‌مین (س) چه‌ند كه‌سه‌ك زانا، د هه‌مان ده‌م شه‌هره‌زایێ سروشتێ جڤاكا بیابانى و سایكۆلۆژیایا تاكێ عه‌ره‌بى بوویه. وى ب ده‌یناندنا ڤان جۆره كریاران یا ڤیاى ژبلى دروستكرنا پابه‌ندیه‌كا ئایینى و جڤاكى، ئاڤاكرنا كه‌ساتیه‌كێ هێمن و ئارام و بێهنفره ژ وان مرۆڤێن بێهن ته‌نگ دروست بكه‌ت. وى ڤیا چاكسازیه‌ك مه‌زن و گوهۆڕینه‌ك هه‌میشه‌یى دڤى كه‌ساتیێ به‌ڵاڕۆیش دا په‌یدا بكه‌ت. دیاره وى په‌یامبه‌رى دڤیا بۆ كێمكرنا بارێ گرانێ ژیانێ و ژیارا ئابوورى ڕۆژیگرتنێ بكه‌ته ده‌رگه‌هه‌ك كارتێكه‌ر. به‌لێ پا ژبیرا مه نه‌چیتن كه‌ساتیێ برسى و شه‌ڕۆكه‌یێ بیابانى ئه‌و چه‌ند هزار سال بى بۆ تێركرنا زكێ خوه و مالبات و ئویجاخێ پێدڤى ب تالان و كۆشتن و فه‌رهۆتێ هه‌بى. وى په‌یامبه‌رى یا ڤیاى ئه‌گه‌ر بناسه‌ك و ئه‌گه‌ره‌ك ژى بۆ نه‌هێلان یان هیچ نه‌بیت، كێمكرنا وێ دیاردێ ژى هه‌بیتن بكاربینیت. وى باشترین ڕێك بۆ وێ چه‌ندێ ڕۆژیگرتن ددیت. چونكى دزانى ده‌مى َمرۆڤ ب ڕۆژى و برسى بیت هێز و گێولێ شه‌ڕى و كۆشتنێ نامینیتن یان كێمتر لێدهێت. ل سه‌ر ڤى بنه‌ماى دشیا ڕۆژیگرتن ببیته ده‌رگه‌هێ چاره‌سه‌ریه‌كا گۆنجاى بۆ ئێك ژ كه‌ڤنترین و پیسترین و خویناویترین دیارده و ڕه‌فتارێن عه‌ره‌بێن بیابانى، و تێگه‌هێ (شه‌هرۆلحه‌رام) و بابه‌تێن گرێداى پێڤه مه‌زنترین گه‌واهى و به‌لگه‌یه بۆ ڤێ گۆتنێ.
ب گۆتنه‌ك دیتر ڕۆژیگرتن، وه‌ك كریارێن دیترێن ئایینێ نوویێ عه‌ره‌بان، مفا و بنه‌مایێن ئابوورى و جڤاكى و سیاسى و له‌شكرى ل پشتێ بین. ئێك ژ وان بنه‌مایێن سه‌ره‌كى، ئه‌و بى تۆڤێ (قه‌ناعه‌تێ)، یان ئه‌وا بابۆكالێن مه كوردان دبێژن: “ده‌ستێ ته‌نا ل سه‌ر زكێ برسى”، د دل و ده‌روونێ وان دا چاند. دیاره ب ڤێ چه‌ندێ محه‌مه‌دێ ئه‌مین (س) وه‌ك كه‌سه‌كێ زانا د بیاڤێ سایكۆلۆژیایا مرۆڤاتیێ دا ب گشتى و عه‌ره‌بان ب تایبه‌تى، گرنگییه‌ك مه‌زن ب ئارامى و ئاسووده‌یى و ئاسایێشا سایكۆلۆژییا تاكى و جڤاكى ددا. د دیتنا وى دا (قه‌ناعه‌ت) هه‌بوون ئێك ژ مه‌زنترین ده‌رگه‌هێن دابینكرنا وێ ئاسووده‌یا ده‌روونى یه.
هه‌ر چه‌نده كه عه‌ره‌بان، وه‌كى گه‌له‌ك لایه‌نێن دیترێن ئایینى هه‌تا ڕاده‌یه‌كێ خه‌مسارى د وێ دا هه‌بى، به‌لێ بێگۆمان وان ژى ئه‌و ب باشترین و ب سانه‌هیترین ده‌رگه‌ه بۆ دیناندنا سنووره‌كێ پیلایى بۆ حه‌زێن بێسنوورێن خوه د كۆشتن و تالانكرنا هۆز و كه‌سێن دیتر دزانى و د ماوێ ژیانا په‌یامبه‌رى دا گه‌له‌ك به‌رچاڤ وه‌ردگرت. به‌لێ پشتى كۆچكرنا وى، جاره‌ك دیتر ئه‌و دیاردا كرێت ده‌ستپێكر و ڤێ جارێ به‌رۆڤاژى جارێن پێشتر و دژى ئایین و ویستا ئیسلامى و په‌یامبه‌رێ خوه، ڕه‌نگه‌كێ ئایینى ژى تێدا سه‌رهلدا و ڕه‌فتارێن كرێتتر تێدا په‌یدا بین و پترتر لێهاتن و سنوورێن وێ خرابتر و ئه‌و كار ڕوویه‌كێ پیرۆز بخۆڤه گرت.
ل ده‌مێ ئه‌ز قوتابیێ زانینگه‌ها حكومى په‌روه‌رده‌یا مۆسكۆ، من هژماره‌كا جۆراوجۆرا قوتابیێن عه‌ره‌ب ژ وه‌لاتێن جودایێن عه‌رب ددیتن و تێبینى كر: باشه نڤشێ عه‌ره‌بان و ساخله‌تێن وان یێن فیزیكى و سه‌روچاڤ و ڕه‌نگ و ڕوویى َوان یێ به‌رنیاسه، به‌لێ بۆچى ئه‌وێن ده‌ڤه‌رێن سووریێ و دیمه‌شق و هنده‌ك جهێن ده‌وروبه‌رێ وێ وه‌كى وان نینه و مرۆڤێ وێ جوانتره؟ هه‌ر هنگى قوتابیه‌كێ عه‌ره‌ب به‌رسڤا من دا: ده‌مێ ل سه‌رده‌مێ ئه‌مه‌وییان عه‌ره‌بان وه‌لاتێ ئه‌ندۆلۆس (ئسپانیایا نۆكه) داگیر (فه‌تح !) كرى، هژماره‌كا مه‌زن ژ كچ و ژنان ژ وى جهى ئینان و گرتن و ڕه‌ڤاندن و ل وه‌لاتێ شامێ ب سه‌ر زه‌لام و خه‌لك و له‌شكرێ خوه دابه‌شكرن.
باشه ئه‌ڤه ل كیرا ئیسلاما پیرۆز دا هه‌یه؟ كه‌نگى تشته‌ك وه‌سا هاتیه گۆتن؟ و گه‌له‌ك پرسیارێن وه‌كى ڤان تشته‌كێ نه‌خۆش ئاشكرا دكه‌ن و هه‌تا نۆكه ژى ئه‌م به‌رمایكێن وێ دبینین، و هه‌تا به‌رى ئێك دو سالان ژى ئه‌و كار دگه‌ل مه كورد و كوردستانیان هاته كرن و دبیتن ئه‌گه‌ر ب قه‌هره‌مانیا پێشمه‌رگه‌ى و فه‌رمانده‌هیا سه‌رۆك بارزانى نه‌بایه نۆكه دا سه‌دان هزار كه‌س ژ ژن و خووشك و كچێن مه هه‌میان هه‌مان چاره‌نڤیسا وان ژنێن ئه‌نده‌لۆسى هه‌بیت.
به‌رۆڤاژى ئیسلامێ، هنده‌ك كه‌س و لایه‌ن و ئه‌كادیمى و ده‌ستهه‌لاتدار و سیاسه‌تڤان و شاه، و به‌رى هه‌میان ژى زه‌لامێن ئایینى، ئایینێ ئیسلامێ یێ كریه “قاچكێ ده‌ڤێ خوه”، و به‌رده‌وام ل بن گوهێن تاكێن عه‌ره‌بێن ڕه‌به‌ن دخوینن كۆ فلان نه‌ته‌وه و وه‌لات و ئایین ونه‌ژاد و ناڤچه و ده‌ڤه‌ر دوژمنێن ته‌نه. دژى ته نه. دژى ئاینێ ته نه، و … هتد. ئه‌ڤ چه‌نده و ب درێژاهیا هزار سالێن بۆرى دا هند یا دووباره بووى كه هێدى ل نك وى تاكى یا بوویه ڕاستى. باشه عه‌ره‌به‌كێ (ئێخسیر !) ل گۆنده‌كێ وه‌لاتێ مه‌غریب و یان توونس و یان بیابانێن هشكێن لیبى یان ئه‌لجه‌زایر یان مۆریتانیا یان … هتد، ژ كیرێ دزانیتن كورد ئیسرائیلى یان مه‌جووسى یان كافرن یان نینن، یان بۆچى دێ كه‌ربێن خوه ژ كوردان ڤه‌كه‌تن، هه‌كه‌ر نه كه‌سه‌كى ئه‌ڤ كاره كربیتن و پف كربیته بن گۆهێن وى؟ باشه ئه‌و كه‌س و مرۆڤێ ساده ل باژێڕه‌كێ وه‌لاته‌ك عه‌ره‌بى، نه هه‌ر ئه‌و مۆسلمانه یێ په‌یامبه‌رێ وى محه‌مه‌د (س) و وه‌كى یێ گه‌له‌ك ژ كوردانه، و ژ ڕه‌فتارێن جوان و مرۆڤدۆستى و ڕاستیێ و دلۆڤانیێ پێڤه‌تر نه‌كرییه و نه‌گۆتیه، یێ كۆ بخۆ جوانترین نموونێ مرۆڤاتیى َو شانازیێ شارستانیه‌تێ یه؟
جهێ داخێ یه ل وه‌لاتێن عه‌ربى ب سه‌دان هزار په‌رتووكێن هه‌مه جۆر چاپ و به‌لاڤ دبن و تژى وان وه‌لاتان (و هه‌تاكۆ وه‌لاتێ مه) نه، و كه‌س چاڤدێرى و لێپێچینێ دگه‌ل به‌لاڤكه‌ر و نڤیسه‌رێن وان ناكه‌تن، و گه‌له‌ك ژ وان ژى ژ لایه‌نێ كه‌سێن ئه‌كادیمى و ئایینى ڤه دهێنه نڤێسین، و تێدا ب به‌رده‌وامى تێگه‌ه و ده‌سته‌واژه‌یێن فلان وه‌لات و نه‌ته‌وه و ئایین و … هتد، دوژمنێن عه‌ره‌بانه و مه‌ترسینه بۆ سه‌ر وان و ئایین و وه‌لاتێن وان و … هتد.
ب ڤى ڕه‌نگى وان ژێده‌رێن ده‌مارگیر كاره‌ك كرییه ئه‌و تاكێن پاقژ و ساده و عه‌ره‌بێن ده‌ستپه‌روه‌ردێن ئایینه‌كێ مرۆڤدۆست بگه‌هیته ئاسته‌كى هه‌مى خه‌لك و نه‌ته‌وه و وه‌لات و ئایین و مرۆڤێن دیتر ل به‌ر وان ببنه “گۆرگ و هرچ”، و ئه‌و تاكێن عه‌ره‌ب ژى ل وان كرینه”ئاڤ و ئاگر”، و هه‌تا كو ب سه‌دان و هزاران ژ وان عه‌ره‌بان و ل بن ناڤێن وه‌كى “جیهاد” و “به‌رگریكرن” و … هتد، ژ وه‌لاتێن عه‌ره‌بى گۆڕ ببنه جهێن دیتر و تاوانێن مه‌زن دكه‌ن.
ئه‌و ژێده‌ر ل شوونا نیشادان و گۆتن و بیرئینانا خوه و وان ژ هندێ مرۆڤ هه‌مى پێكڤه و وه‌كى ئێكن و هه‌مى كۆڕێن ده‌یبابه‌كى و مالباته‌كێنه، نه‌كۆ هنده‌ك نه گۆرگ و هرچ و كافر و دوژمنن، و تێنگه‌هشتن و تێگه‌هاندنا ڕه‌نگێ ڕاستێ ململانێ و هه‌ڤڕكییا مرۆڤان و ژیانێ ب گشتى، وه‌ك دیارده‌یه‌ك سروشتى و ده‌یناندنا ڕێیێن دروست و زانستیانه بۆ چاره‌سه‌ركرن و سه‌ره‌ده‌ریكرن د گه‌ل ژیانێ و ڤى كاودانى، ب هزاران گه‌نجێن خوه به‌سه‌ردا دبه‌ن و ب ناڤێ ئیسلامێ دخاپینن و دده‌نه كوشتن و ژ كیستێ كه‌س و كارێن وان دكه‌ن. دیاره تاوانێن داعشێ دووماهیك پیلانا وان بى و سه‌رنه‌گرت و چ بۆهسته‌ك ژى نه‌چۆ سه‌ر ئاخا (وه‌ته‌ن عه‌ره‌بى)، به‌لكۆ ژى كورد و كوردستان، ئه‌و نه‌ته‌وه و جهێ هزاران ساله خزمه‌تا وان و كه‌لتوورێ وان كرى، و ئه‌و ب برایێ مه‌زن دزانى، ژى ژ خۆڤه‌كرن.
فه‌ره ئه‌و لایه‌ن و ئه‌كادیمى و ده‌ستهه‌لات و كه‌س و ده‌زگه‌هێن فه‌رمى و نه‌فه‌رمى یێن ئایینى ئه‌زموونا داعشێ بۆ خۆ بكه‌نه وانه‌یه‌ك مه‌زن و هه‌میشه‌یى. بلا هێدى ده‌ست ژ كه‌رب و كینه و ده‌مارگیرى و هشكباوه‌ریێ به‌رده‌ن و نه‌بنه سه‌ده‌ما ژده‌ستدانا گه‌نجێن عه‌ره‌ب و ئاخا خوه. هێدى ب به‌لاڤكرنا زانیاریێن شاش و تژى دره‌و وان گه‌نجان دین و هار نه‌كه‌ن. به‌سه! به‌ڵا خوه ژ وان گه‌نج و وى نه‌ته‌وه‌ى ڤه‌كه‌ن و ڤه‌بن! هه‌وه ژ بلى مالوێراینێ چ مفا و تشته‌ك نه‌گاهانده وان و جیهانێ.
بلا ڕۆژیگرتن وانه‌یه‌ك بیت و ئه‌و بزانن (قه‌ناعه‌ت) مه‌زنترین زه‌نگینیه بۆ هه‌ر مرۆڤه‌كى. ئه‌و خه‌لیفه‌یێن ل به‌غدایێ و جهێن دیتر هزاران هزار پاره و ژن و خانى و كۆچك و تشت هه‌ى كیڤه چوون؟ چى ل گه‌ل خوه بر؟ بۆ چى نموونه‌یێ عه‌ره‌بان یى َچاڤلێكرنێ ئه‌و خوینڕێژ بن، نه‌ك په‌یامبه‌ر و جامێرێن دیتر، كه د ناخ و ده‌روون و مێنتالیته و هزرا وان دا (قه‌ناعه‌ت) جوانترین تشت و ساخله‌ت بى؟ بۆچى ئه‌و عه‌ره‌ب بیرا خوه ل وان ڕۆژان نائینن بابوكالێن وان ژ وه‌لاته‌كێ هه‌ژار و بیابانه‌كێ هشك و تۆز و ئاخى َپێڤه‌تر جهه‌ك نه‌بى لێ بژین و سه‌خمه‌راتى وى عه‌ردێ هه‌ژار، وه‌كى “تێژكێن كتك و پشیكا” هه‌تا ئێڤارى َو سال ب سال و هنده‌ك جاران بۆ حێشتره‌كێ سه‌دان سالان بسه‌روچاڤێن ئێكڤه بین؟ ئه‌وان پشتى سه‌دان سالان داگیركرنێ نۆكه زێده‌ترى چه‌ندین وه‌لات و چه‌ندین ملیۆن كیلۆمترێن چارگۆشه یێن هه‌ین و جهێن زه‌نگین و ب مفایێن گه‌هشتینه وان؟ فه‌لسه‌فه‌یا ده‌یناندنا ڕۆژیگرتنێ هه‌كه نه بۆ هندێ بیتن پا بۆ چیه؟ بۆچى ئه‌و خۆ تێناگه‌هینن و ناهێلن گه‌نج و لاوێن عه‌ربان ل شوونا كار و كاسبییه‌كا پاقژ و (حه‌لال) ل گۆند و باژێڕان، وان ل جهێن جودایێن جیهانێ دده‌نه كوشتن و ناهێلن وه‌كى مرۆڤێن ئاسایى و ل سه‌ر ڕێبازا په‌یامبه‌رێ خوه بژین؟ ئه‌وان هه‌روه‌سا هزاران گه‌نجێن كورد و نه‌ته‌وه‌یێن دیترێن موسلمان ب ڤى ناڤى خاپاندن و گۆرى مه‌ژیێ خوه یێ ڕه‌ش و پیسكرن.
باوره‌ى بخۆبوون ده‌سپێك و دووماهیا ده‌وله‌تبوونێ یه
بابه‌تێ باوره‌ى بخۆبوونێ ئێكه ژ وان بابه‌تێن كارتێكرنه‌ك مه‌زن ل سه‌ر ژیانا هه‌ر تاكه‌كى دكه‌تن. ڕاسته باوره‌ى بخۆبوون نه پارییه‌كێ نانى یه كه‌سه‌ك بده‌ته مرۆڤى و كه‌سه‌ك دیتر، به‌لێ پا گه‌له‌ك مرۆڤ دشێن وێ ل نك كه‌س یان كه‌سانه‌كێ دروست بكه‌تن، ب تایبه‌ت هه‌كه بناس و ئه‌گه‌رێن جڤاكى و په‌روه‌رده‌یى ل پشتا نه‌بوونا وێ ل و د ناڤ ده‌روونێ كه‌سه‌كى دا بیت و لاوازییا باوره‌ى بخۆبوونێ ل نك وى كه‌سى نه ژ ئه‌گه‌رێن بۆ ماوه‌یى بیت. بۆ نموونه خواندنا گه‌له‌ك جۆرێن ژێده‌رێن زانستێن سایكۆلۆژى و جڤاكى وێ لاوازیا باوره‌ى بخۆبوونێ ل نك وى كه‌سى ب هێز دكه‌ن.
ل جڤاكێ كورده‌وارى، به‌رۆڤاژى گه‌له‌ك كه‌لتوور و فه‌رهه‌نگێ وه‌لاتێن دیتر، لایه‌نێ په‌روه‌رده‌یا شاش و نه‌دروست (سه‌قه‌ت) ئێكه ژ گرنگترین و مه‌زنترین بناسێن وێ لاوازیێ. ده‌مێ خویشك و برا یان باب یان ده‌یك یان كه‌سه‌ك ل ده‌ڤێ مرۆڤى ( ئانكۆ د ناڤ ده‌ڤێ زارۆ یان كچ یان كۆڕێ خوه دده‌ت)، گاڤا ئاخفت وى پاشڤه لێدده‌ن و ب ڕه‌نگه‌كى نه‌هێلن ب دلێ خوه ب ئاخڤیتن یان ده‌ربڕینێ ژ تشته‌ك یان هزره‌كا خوه بكه‌ت، ببنه ئه‌وێن هه‌وار دكه‌ن:” ها ! كێزێ خوه ئینانده ڕێزێ”، و ئاخفتنێن ب ڤى ڕه‌نگى كارتێكرنێ ل سه‌ر دیتن و هزر و كه‌ساتى و بنیاتێ وى زارۆى دكه‌ت و دبیت د هه‌لوێستێن دیتر و جهه‌ك جودا ژى هه‌مان هزر ل نك په‌یدا ببیت و ئاستێ باوره‌ى بخۆ بوون ل نك لاواز ببیت. گه‌له‌ك نموونه‌یێن وه‌كى وێ ئێكه ژ كۆژه‌كێن باوره‌ى بخۆبوونێ ل نك تاكێ كوردستانێ و دیارده‌یه‌ك به‌ربه‌لاڤ و زه‌حفه و ته‌نانه‌ت د ناڤ ئاستێن بلندێن جڤاكى و ئابوورى دا. ل سه‌ر ئاستێ نه‌ته‌وه‌یى و جڤاكى ژى ب هه‌مان شێوه‌یه و ئاستێ باوه‌رى بخۆبوونا نه‌ته‌وه‌یى ل نك وى نه‌ته‌وه‌ى و جڤاكێ دكه‌ڤیته بن كارتێكرنا ڕه‌فتار و گۆتار و چاوانیا سه‌ره‌ده‌رییا نه‌ته‌وه و كه‌لتوور و فه‌رهه‌نگ و جڤاكێن دیتر، نه‌خاسمه ئه‌وێن دوژمن و نه‌یار. مه كوردستانیان مه‌زنترین و ئالۆزترین و كه‌ڤنترین ئاریشه‌یا ژ ڤى جۆرى هه‌ى، كو ڤه‌گێڕانا وێ د ڤێ گۆتارێ دێ وێ گه‌له‌ك درێژ كه‌ت و ژ بابه‌تى دوور كه‌ڤیت.
هه‌لبه‌ت ئه‌گه‌رێن دیرۆكى و سیاسى و ئایینى یێن شاش و بێ بنه‌ما ژى ل پشتا ڤى بابه‌تى یێن هه‌ین. لێ ل ڤێرێ ده‌لیڤه بۆ شرۆڤه‌یا ڤان هه‌مى لایه‌نان نینه. لێ ئه‌وا فه‌ره بهێته گۆتن هه‌ر مرۆڤه‌ك، وه‌ك زه‌رده‌شت پیامبه‌رێ مه‌زنێ ئاریاییان پێشى (4200) ساڵان دبێژیتن:”ئافرینه‌ر و (خالقێ) چاره‌نڤیسا خۆیه”، ئه‌ڤه یاسایه‌ك باش و بهێزه بۆ چاره‌سه‌ركرنا ڤێ لاوازیێ ل نك وان مرۆڤان یێن بده‌ست لاوازیا باوره‌ى بخۆبوونێ دنالینن. ڕاسته ئه‌و چاره‌سه‌ریه تشته‌ك ڕێژه‌ییه به‌لێ پا هنده‌ك ژ وێ ده‌ستكه‌فتێ ژى هه‌ر نه یا خرابه.
ئه‌ڤ گۆتنه نۆكه، د چه‌رخێ (21) دا د گه‌له‌ك ژ تیۆر و بیردۆزێ، كه‌ساتیێ و ده‌روونناسیێ دا، د بیروباوه‌رێن زانایێن وه‌كى دیل كارنێگى، كارل ڕۆجێرز، ماسلۆ، ڤیكتۆر فرانكل، و … هتد، و هه‌تاكۆ كه‌سه‌كێ وه‌كى ئیبراهیم فه‌قێ یێ مسرى، و گه‌له‌كێن دیتر دا ژى ب ئاشكرایى دهێته دیتن.
گه‌له‌ك جاران كه‌سه‌ك وه‌سا هزر دكه‌تن چونكى وى/وێ باوه‌رنامه یان ترۆمبێل یان كۆمپانیا یان خانى یان پاره نینه، نه‌شێتن بگه‌هیته فلان تشتى یان فلان تشتى نزانیت، به‌لێ پا ئه‌ز ئێكم و گه‌له‌ك ژ هه‌وه ژى وه‌سانه، به‌لكۆ شڤان یان جۆتیاره‌ك یان مرۆڤه‌ك ساده‌تر ژ مه گه‌له‌ك تشتان دزانن و ئه‌م وان تشتان نزانین. دبیتن ئه‌و به‌خته‌وه‌ریا ئه‌و شڤان یان جۆتیار یان مرۆڤێ ساده یان ژن و بچویكێن هه‌ر ئێك ژ وانا تێدا، مه‌زنترین به‌رپرس و یان ژى زه‌نگینترین مرۆڤ ل باژێڕ و وه‌لاتێ ته و ژن و بچووكێن وان تێدا نه‌بیت و ئه‌و خه‌ونا ب هندى َڤه ببینن دا بگه‌هنه به‌خته‌وه‌ریێ و وێ شادى یا شڤانه‌ك و مالباتا وى تێدا. دبیت گه‌له‌ك كه‌س ڤێ گۆتنێ باوه‌ر ناكه‌ن به‌لێ پا هوون دشێن ڤێ په‌رسیارێ ژ وان كه‌سان بكه‌ن به‌لێ ب مه‌رجه‌كێ ئه‌و د به‌رسڤدانێ دگه‌ل ته د ڕاست بن.
هه‌كه مرۆڤ خوه بنیاسیت و شانازیێ بخۆ و گه‌له‌ك ژ وان تشت و زانیارى و شیان و ده‌ستكه‌فتێن خوه بكه‌ت ئاستێ باوره‌ى بخۆبوونێ ل نك وى بلندتر دبیتن. به‌لێ ئه‌ڤه نه ب ڕامانا دفن بلندیێ دهێت. ئانكۆ كه‌سه‌ك ب وى چاڤى ته‌ماشه‌ى وان تشتان بكه‌ت و خوه پێ مه‌زن بیتن. هه‌ر مرۆڤه فه‌ره بزانیت وى و وان هنده‌ك تشتێن هه‌ین خه‌لكا دیتر ئه‌و تشت نینه و خۆزیكا بۆ وى تشتى دخوازن، تنێ ئه‌و مرۆڤ بخۆ ب وى تشتى دحه‌سن و پێدزانن.
كه‌ساتیا كوردستانیان، به‌رۆڤاژى یا ئه‌م د خوه دگه‌هین، جهى َداخێ و مخابنیێ یه ژ نیشانێن ڕه‌شبینیێ یه ل نك خه‌لكێ مه، به‌روڤاژى ئه‌وا خه‌لك ژ مه دئاخڤیتن و ب شاشى و ژ به‌خیلی ڤه و بۆ كه‌رب ڤه‌دگێڕیت، ئێكه ژ سه‌ركه‌فتیترین مرۆڤێن خودان ئاسته‌كێ بلندێ باوره‌ى بخۆبوونێ ل ته‌ڤایا جیهانێ، و ئه‌ڤه ژى ب مه‌رجه‌كى ئه‌م بخۆ بین و كه‌س مایێ خوه د مه نه‌كه‌ت. ئه‌ڤه ئه‌و ئارمانجه یا كو سه‌ركردێن وه‌كى جه‌نابێ بارزانى بزاڤێ دكه‌ت دا بۆ هه‌مان مه‌به‌ست بده‌ست خه‌لكێ ڤێ كوردستانێ ڤه بینیت. ئه‌و دبینیت هه‌كه ده‌لیڤێ ڤێ سه‌رخۆبوونێ بۆ تاكێن كوردستانى هه‌بیت ئه‌و تاك، به‌رۆڤاژى ئه‌و ڕه‌شبینییا، بۆ هزاران سالان هه‌یه، مه ژ خودێ خوه و خه‌لكێ ژ خۆدێ مه بۆ مه چێكرى و د مه‌ژى و بیردانكا مه دا چاندى و جێگیر كرى، دێ گه‌له‌ك داهینانان كه‌ت یێن كو خه‌لكا دیتر ب هه‌بوون و دیتن و بهیستنا وان دێ ل مه مینیته حێبه‌تى. به‌لگه ژى بۆ ڤێ گۆتنێ ئه‌و ئیمپراتۆریه‌تا بابۆكالێن مه ل قۆناغه‌كا وه‌كى چه‌ند سه‌د سالان پێشى زایینێ ئاڤاكرى و ئاسته‌كێ باشێ ئابوورى و جڤاكى و كه‌لتوورى و سایكۆلۆژى بۆ تاكێن میدیایى دروستكرى. له‌وما ل چه‌ند هیڤیێن بهێت دێ تو ب بلندترین ئاستێ باوره‌ى بخۆبوونێ بڕیارێ ل سه‌ر داهاتوویه‌كا گه‌ش ده‌ى و نیشا خه‌لكێ ده‌ى تو ژ هه‌مى لایه‌كیڤه ژ كه‌س و چ نه‌ته‌وه و وه‌لاته‌كى كێمتر نینى ب مه‌رجه‌كى هه‌كه سه‌ربخۆ بى و ل بن ده‌ستێ زۆردار و سته‌مكاران نه‌بى.
هێڤێنێ ده‌وله‌تداریێ د ناخێ كوردستانیان دا (سایكۆلۆژیایا مه‌عریفى و ئایینى)
د بیاڤێ سایكۆلۆژیا په‌روه‌رد و فێربوونێ دا، بیردۆزا كو زانایێ به‌رنیاس ژوولیان ڕۆتێرى (Julian Bernard Rotter, 1916- 2014 ) ده‌یناندى و ب ئێك ژ تیۆرێن بچووك و سه‌رده‌میانه دهێته هژمارتن و ل سالا (1966) ب ناڤێ ڤه‌كۆلینه‌ك زانستى ل ژمارا (80) گۆڤارا ( psychological monographs ) به‌لاڤكرى. ب گشتى ئه‌ڤ تیۆره ئاماژه‌ى ب هندێ دكه‌ت كه سه‌نته‌ر و جه و ئاراسته‌یا كۆنترۆلكرنێ ( locus of control ) ڕۆله‌ك گرنگ د ژیانا مرۆڤى و شێوازێ هزركرن و دیتنا وى بۆ ژیانێ دا یێ هه‌ى. ب دیتنا وى زاناى ئه‌ڤ باوه‌ره د بنه‌ڕه‌تدا دابه‌شى سه‌ر دو جۆر و شێوازان دبیت: جۆرێ ناڤخۆیى (internal locus ) ئه‌و جۆره یێ تێدا خودانێ وێ هزردكه‌ت كه هه‌مى ڕه‌فتار و كار و كریار و ئه‌نجامێن وان به‌رهه‌مێ كار و بزاڤ و هزركرن و لڤین و مه‌ژیێ مرۆڤى بخۆنه، نه‌ك یێن كه‌س و لایه‌ن و جه و تشت و ئه‌گه‌ره‌ك دیتر. به‌روڤاژى هنده‌ك مرۆڤێن هه‌ین خۆدان جۆرێ هزركرنا ده‌ره‌كینیه ( external locus ) و ئه‌ڤ جۆره مرۆڤه ئه‌ون یێن هزردكه‌ن هه‌ر تشته‌كێ بسه‌رێ وان دهێتن یان ڕه‌فتار و ئه‌نجام و سه‌ركه‌فتن یان سه‌رنه‌كه‌فتنا وان به‌رهه‌مێ كارتێكرنا هنده‌ك ڕه‌فتار و فاكته‌رێن ده‌ره‌كینه و وى چ ده‌ستهه‌لات بسه‌ر وان دا نینه و نه‌شێتن كارتێكرنێ ل سه‌ر وان فاكته‌ران بكه‌ت، بۆ نموونه شانس یان خه‌لك یان كاودانێن دیتر یان به‌خت و هه‌ر تشته‌ك ژ ڤان بابه‌تان.
نڤیسه‌رێ ڤێ گۆتارێ بۆ زانینا جۆرێ ڤێ شێوازێ هزركرنا تاكێ كوردستانى، ڤه‌كۆلینه‌ك زانستى ل سه‌ر بنه‌مایێ وێ بیردۆزێ ئه‌نجام دا. دیاره ژى ئه‌م گه‌له‌ك جاران گازنده‌ى ژ قوتابیێن خوه دكه‌ین و گله‌ییا مه ژ ئاستێ وان یێ زانستى و گه‌له‌ك ژ شێوازێن ڕه‌فتارێن وان یێن په‌روه‌رده‌یى هه‌مى پێدزانن. هه‌ر چه‌نده پێدڤیه ئه‌م به‌رى هندێ ڤان گازندا ژ وان بكه‌ین بزانین گه‌له‌ك تشت و ڕه‌فتار و لایه‌نێن كه‌لتوورى و فه‌رهه‌نگى ل جڤاكێ مه ئێكن ژ وان ئاسته‌نگێن مه‌زن د ڕێكا هزركرنا قوتابیێن مه.
ئه‌و ڤه‌كۆلین ب ناڤۆنیشانێ جهێ كۆنترۆلكرنێ ل نك قوتابیان ل قوتابخانه‌یێن ئاماده‌یى ل ده‌ڤه‌را زاخۆ هاته ئه‌نجامدان و مه‌به‌ست ژێ زانینا ئاراسته‌یا كۆنترۆلكرنێ بى د هزر و مێنتالیته و (ئه‌قلیه‌تێ) و كه‌ساتییا وان دا و چاوانیا وێ ئاراستێ، سه‌مپلێ ڤه‌كۆلینێ (376) قوتابى بین و بۆ ڤێ مه‌به‌ستێ ڤه‌كۆله‌رى پیڤه‌ره‌ك ئاماده‌كر كه پێكدهات ژ (26) بڕگه‌یان، پشتى ده‌رئینانا ساخله‌تێن وێ یێن سایكۆمێتریك (ڕاستى و دروستى، و نه‌گهۆڕى) و بكارئینانا فۆرموولێن ئامارى، گه‌هشته ڤان ئه‌نجامێن ئه‌رێنى و ژ وان ئه‌نجامان ژى ئه‌و بى كه زۆربه‌یا قوتابیان خۆدانێ جهێ كۆنترۆلكرنا ژ جۆرێ ناڤخۆیینه.
دیاره قوتابى پشكه‌كه ژ جڤاكێ كوردستانى، یێ كو ب ڕه‌نگه‌ك نه‌رێنى هاتیه پێناسه‌كرن و شكاندن. ئه‌و ژى پشكه‌كه ژ كه‌لتووره‌كێ هه‌ڕفتى یێ كو خه‌لكێ و نه‌ته‌وه‌یێن دیتر بۆ مه چارچووڤه‌یێ وێ دروستكرى و ئه‌م نه‌چار كرین وه‌سا هزر بكه‌ین. هه‌تاكو گه‌له‌ك ئیماژه و نیشان و هزرێن نه‌رێنى و نگێتیڤانه یێن مه بخوه ژ خودێ خوه و كه‌ساتیا كوردستانیان، د هه‌مى ته‌خ و چین و ئاست و ڕه‌نگێن دیتر، هه‌ى و به‌رهه‌مه‌كێ ڕزیێ هینگى و یێ سه‌ربۆره‌كا دیرۆكى و كه‌لتوورى و ئایینى و په‌روه‌رده‌یى و جڤاكییه، ئه‌ڤ كه‌ساتییه خودان هنده‌ك جۆرێن پێكهاتانه كه وى ژ هه‌ژى گه‌له‌ك ده‌ستكه‌فت و تشت و مافان نیشان دده‌ن، لێ هه‌مى ئه‌و ده‌ستكه‌فت و مافێن ژ وى هاتینه ستاندن. هه‌مى وان بناسان سه‌ربۆره‌ك ته‌حل و دژوار و شه‌قله‌شكێن ده‌ست و پێ ل مه كرینه د زكێ مه دا و ئه‌م یێن زنجیر كرین و نه‌هێلاین ئه‌م ببینه خودانێ گه‌له‌ك تشتان. هه‌مى ده‌مه‌كى خه‌لكى ب ناڤێن جودا یێن كه‌لتوورى و فه‌رهه‌نگى و زمانه‌ڤانى و ئایینى و جڤاكى ئه‌م یێن شكاندین و ئه‌م وه‌سا یێن فێركرین و تێگه‌هاندین خه‌لك و زمان و نه‌ته‌وه و كه‌س و جڤاكێن دیترێن هه‌ین ژ مه باشتر و پاقژتر و پیرۆزترن، هێدى هێدى ئه‌ڤ هزر و باوه‌ره و گۆتگۆتكه د ئه‌جێندا و ده‌زگه‌هێن جڤاكى و ڕاگه‌هاندن و ئایینى و په‌روه‌رده‌یى و فێركرنى دا، ب ڕۆژانه مانشێتێن پرۆپاگنده‌یێن نه‌رێنى بین ئاراسته‌ى ناخ و ده‌روون و هزر و مه‌ژى و مێنتالیته‌یا كه‌ساتییا كوردستانیان دهاتنه‌كرن، ئه‌ڤ كه‌ساتیه لاڕێ و ڤاژێله كر و گه‌له‌ك شاشى پێهاتنه‌كرن و تێدا هاتنه بنیاتنان و ژ وان ژى مرۆڤه‌كێ شكه‌ستى و د نزمترین ئاستێ باوه‌ریبخۆ بوونێ، و ب ماف و نه‌ته‌وه و زمان و كه‌لتوور و فه‌رهه‌نگ و بها و ئالا و شیان و ویست و داخوازى و حه‌ز و ئاره‌زوو و ڤیان و فێربوون و په‌روه‌رده‌یێن خوه ژى. به‌لێ پا وه‌كى دبێژن”هه‌یڤ هه‌تاهه‌تایه ل پشت عه‌وران نامینیتن”، بۆرینا ده‌مى گه‌له‌ك ژ ڤان شاشییان دێ لاده‌تن. نموونه ژى ئه‌ڤ ڤه‌كۆلینه‌یه كه نیشان دده‌ت تاكێ كوردستانى، ئه‌و تاكه یێ كو زه‌رده‌شتێ شه‌هید، پیامبه‌رێ میدیایى و كه‌ڤنارێ كوردان و ئاریان ل نێزیكى چار هزار سالان به‌رى نوكه، ل بن گوهێن مرۆڤاتیێ و كوردان خواندى و نیشان داى كه مرۆڤ خودان و نڤیسه‌رێ چاره‌نڤیسا خوه یه، ئه‌ڤرۆ هێدى یا ڕۆهن دبیت كو كوردستانى هه‌ژى گه‌له‌ك تشتان و مافانه، ئێك ژ وان ژى ده‌وله‌تبوونه، چونكو وى تاكى د ناخ و ده‌روونێ خوه دا كاكل و هێڤێنێ ده‌وله‌تداریێ یێ تێدا هه‌ى.
*بسپۆرێ زانستێن پێداگۆگى و په‌روه‌رده‌یى/فاكۆلتییا په‌روه‌رده/ زانینگه‌ها زاخۆ
نيشاندان
WP Facebook Auto Publish Powered By : XYZScripts.com