نزار بنیامێن رێكانی
ل ژێر درووشمێ (كوردستانه‌كا بهێز)كابینه‌یا نه‌هێ یا حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ ل رێكه‌فتی ٢٠١٩/٧/١٠ێ سویندا قانوونی خار ل په‌رله‌مانێ كوردستانێ و پتریا ئه‌ندامێن په‌رله‌مانی ده‌نگ پێدا كو ژ سه‌رۆك وه‌زیران رێزدار (مسرۆر بارزانی) و جێگرێ وی رێزدار (قوباد تاله‌بانی) و بیست و دو وه‌زیران و نۆزده‌ وه‌زاره‌تان و چه‌ند ده‌سته‌یان پێكهاتبوون و پتریا لایه‌نێن سیاسی یێن خودان كورسی د په‌رله‌مانی دا پشكداری د حوكمه‌تێ دا كر، كو ئه‌ڤ چه‌نده‌ ژی خاله‌كا بهێز بوو ژبۆ سه‌ركه‌فتنا كابینێ و ژهێلێن گشتی یێن به‌رنامێ كارێ حوكمه‌تێ و ژ هێلێن هه‌ره‌ گرنگ لسه‌ر ئاستێ خزمه‌تگوزاریان دا و د خالا شه‌شێ دا به‌حسێ په‌یداكرنا كاری بۆ كه‌رتێ تایبه‌ت و به‌رفره‌هكرنا وه‌به‌رهێنانێ د بیاڤێن جودا جودا دا وه‌كی (پێشه‌سازی و گشتوكال و گه‌شتوگوزار) تاكو ده‌لیڤه‌یێن كاری زێده‌ بكه‌ن و یاسا كاری بهێته‌ رێكخستن و پتر ده‌لیڤه‌یێن كاری بۆ گه‌نجێن هه‌رێمێ بهێته‌ په‌یداكرن، ئه‌ڤه‌ژی خاله‌كا گه‌له‌كا گرنگه‌ بۆ هندێ گه‌نجێن مه‌ بێ ئۆمێد نه‌بن ژبێ كاریێ و هانده‌ره‌كه‌ گه‌نجێن مه‌ كاربكه‌ن و بێ كار نه‌مینن، نه‌خاسمه‌ ئه‌و كه‌سێن ده‌رچووین كۆلیژه‌ و په‌یمانگه‌هان و ئه‌وله‌ویه‌تا دلیڤه‌یێن كاری بۆ وان بیت، ژبه‌ر كو هه‌ر ئێك ژ وان د واره‌كی دا شه‌هره‌زایه‌، و جهێ خۆشحالیێ یه‌ د ڤێ كابینێ دا ئه‌و به‌لێن هاته‌ دی و ژماره‌كا زۆرا گه‌نجێن مه‌ بوونه‌ خودان كار ده‌لیڤه‌یێن كارى بۆ هاتنه‌ دیتن ل كه‌رتێ تایبه‌ت، نه‌خاسمه‌ ئه‌و پرۆژه‌یێن ستراتیژی و مه‌زن هاتنیه‌ ڤه‌كرن و ژ لایێ حوكمه‌تێ و سه‌رمایه‌دار و كۆمپانێن ناڤخوه‌ و بیانی د هه‌می واران دا، سه‌ره‌رای وان هه‌می ئاسته‌نگێن سیاسی و ئابۆری و ساخله‌می كه‌فتینه‌ به‌ر ڤێ كابینێ، نه‌خاسمه‌ سه‌رده‌مێ هاتنا ڤایرۆسێ كۆرۆنایێ و نه‌فرێكرنا بودجا هه‌رێمێ ژلایێ به‌غدا ڤه‌ و راگرتنا نه‌فتا هه‌رێمێ و دروستكرنا گرفتان ژلایێ هنده‌ك لایه‌نێن ناڤخوه‌ی یێن پشكدار د حوكمه‌تا هه‌رێمێ و به‌غدا دا و بریارێن دادگه‌ها فیدرالی یا ئیراقێ، لێ كاروانێ ئاڤه‌دانیێ نه‌هاته‌ راوه‌ستاندن و یێ به‌رده‌وامه‌ ژلایێ سه‌رۆك وه‌زیران رێزدار (مسرۆر بارزانی) ڤه‌ و هیڤییا مه‌ ئه‌وه‌ د داهاتی و كابینێن بهێت دا ئه‌ڤ كاروانه‌ یێ به‌رده‌وام بیت، نه‌خاسمه‌ د وارێ په‌یداكرنا ده‌لیڤه‌یێن كاری دا بۆ گه‌نجێن مه‌ ژبه‌ر كو گه‌نج هێزا وه‌لاتی نه‌ د هه‌ر واره‌كی دا یێ، به‌رده‌وام بیت كاروانێ ئاڤه‌دانیێ ل هه‌رێما كوردستانێ ژبۆ خزمه‌تا گه‌ل و وه‌لاتێ مه‌.

نزار بنیامێن رێكانی

بێگومان هه‌ر ده‌وله‌ته‌كا بهێته‌ دامه‌زراندن پێدڤیه‌ ب رازه‌ مه‌ندیا وه‌لاتیێن وێ بن، نه‌خاسمه‌ ئه‌گه‌ر پێكهاته‌یا وێ ده‌وله‌تێ یا فره‌نه‌ته‌وه‌ و ئایین و مه‌زهه‌ب بیت، داكو ئه‌و ده‌وله‌ت یاسه‌ركه‌فتی بیت، پشتی شه‌ڕێ جیهانی یێ ئێكێ ب دوماهی هاتی و ده‌وله‌تێن سه‌ركه‌فتی د شه‌ڕی دا ده‌ڤه‌ر لێكڤه‌كرین و دیسا ئیمبراتوریه‌تا ئوسمانی ب دوماهی هاتی، كو پتری پێنچ سه‌د سالان ده‌ڤه‌ر ب گشتی و ئیراق ب تایبه‌تی ل بن كونترۆلا وێ بوو، ده‌وله‌تا ئیراقێ و چه‌ندین ده‌وله‌تێن دی هاتنه‌ ئاڤاكرن و دامه‌زراندن و ل سالا ١٩٢١ ده‌وله‌تا ئیراقێ هاته‌ دامه‌زراندن بێ كو ره‌ئیا گه‌لێ كوردستانێ وه‌ربگرن، به‌لكو ب زوری و پشكه‌ك ژ كوردێن كوردستانا مه‌ن دانه‌ دگه‌ل ئیراقێ و یێن دیتر دانه‌ دگه‌ل ده‌وله‌تێن (ئیران، سووریا، توركیا)، ئانكو ئه‌م دشێن بێژین كوردستانا مه‌زن هاته‌ دابه‌شكرن و بۆ چارپارچه‌، هۆسا گه‌لێ كورد بوو نێچیرا وی شه‌ڕی و وان ده‌وله‌تان، ئانكو بوو قوربانی ده‌وله‌تێن به‌رژه‌وه‌ندخواز و ئه‌ڤه‌ چه‌نده‌ ژی ڤه‌دگه‌ریته‌ ڤه‌ بۆ چه‌ند ئه‌گه‌ره‌كان و ب دیتنا من ئه‌گه‌رێ سه‌ره‌كی ژی نه‌ئێكرێزیا گه‌لێ مه‌یه‌، ئه‌ڤه‌ژی نه‌خۆشیه‌كا كه‌ڤن و به‌رده‌وامه‌، له‌ورا دوژمنێن مه‌ ژی ب ساناهی كونترۆلێ لسه‌ر مه‌دكه‌ن، هندی ئه‌م دهۆسابین ئه‌م چ جاران نابینه‌ خودان كیانه‌كێ سه‌ربه‌خوه‌، ئه‌و سیاسه‌ت و حوكمرانیا ل ئیراقێ دهێته‌ جێبه‌جێكرن نه‌ك سیسته‌مێن جیهانی یه‌ به‌لكو سیسته‌مێ به‌رژه‌وه‌ندیێن وانه‌ دهێته‌ په‌یره‌وكرن، هه‌ر چه‌ندێ رژێما ده‌وله‌تێ یێ هاتیه‌ دیاركرن د دستوورێ ده‌وله‌تێ دا لێ كار پێ ناهێته‌كرن ژبه‌ركو دێ هه‌می پێكهاته‌یێن وه‌لاتی گه‌هنه‌ مافێن خوه‌ و ئه‌ڤ چه‌نده‌ژی دبه‌رژه‌وه‌ندیا وان دا نینه‌، له‌ورا ئه‌و به‌رده‌وام پێگیریێ ب ده‌ستووری ناكه‌ن، نموونه‌ پشتی كو رژێما ئیراقێ ژناڤچووی ل سالا ٢٠٠٣ و سیسته‌مێ فیدرالی هاتیه‌ په‌سه‌ندكرن د ده‌ستوورێ ئیراقێ دا ب رازه‌مه‌ندیا هه‌می پێكهاته‌یێن نه‌ته‌وه‌یی و ئایینی و مه‌زهه‌بی یێن ئیراقێ كو بۆ وێ قۆناغێ باشترین چاره‌سه‌ری بوو، لێ مخابن پێگیری پێ نه‌هاته‌كرن بتنێ ل وی ده‌می پێگیری پێ دهاته‌كرن ده‌ما ده‌وله‌ت یا لاواز ژلایێ له‌شكری و سیاسی و جڤاكی ڤه‌ لێ به‌روڤاژی ڤێ چه‌ندێ نوكه‌ هیچ كار ب ده‌ستووری ناهێته‌كرن و هه‌می ئه‌و مافێن هاتینه‌ دیاركرن بۆ گه‌لێن ئیراقێ ناهێنه‌دان، نه‌خاسمه‌ بۆ گه‌لێ مه‌یێ كورد و نوكه‌ سیسته‌مێ ده‌وله‌تێ سیسته‌مێ حزبی و مه‌زهه‌بی یه‌ و ئه‌ڤه‌ژی مه‌ترسی یه‌ لسه‌ر پاشه‌رۆژا ده‌وله‌تێ و چ ده‌وله‌ت بیێ قانوون و ده‌ستوور پێش ناكه‌ڤن.

نزار بنیامێن رێكانی
ئه‌و گرژی و ئالۆزیێن د ناڤبه‌را لایه‌نێن سیاسی دا ل هه‌رێما كوردستانێ و بتایبه‌تی ناكۆكیێن د ناڤبه‌را هه‌ردو پارتێن سه‌ره‌كی یێن كوردستانێ (پارتی و ئێكه‌تی) دروست بووین ل سه‌ر چه‌ند بابه‌تێن گرنگ و چاره‌نڤیساز دهێن ئه‌وژی بابه‌تێ سه‌رۆك كۆمارێ ئیراقێ یه‌ كو پشكا گه‌لێ كورده‌ و نه‌ك یا چ حزبان و هه‌روه‌سا بابه‌تێ داهاتێ ناخوه‌ی و گومركێن سلێمانیێ بۆ خزینا حوكمه‌تێ و نه‌دانا مووچه‌یان ژ لایێ هه‌مان ئیداره‌ ڤه‌ و چه‌ندین بابه‌تێن دیتر یێن گرێدایی چاره‌نڤیسێ گه‌لێ مه‌ ڤه‌ و بابه‌تێ پشكداری یا مه‌ د حوكمه‌تا ئیراقا فیدرال و ئه‌نجامدانا هه‌لبژارتنێن په‌رله‌مانێ كوردستانێ و كاراكرن و راستڤه‌كرنا كۆمسیونا هه‌لبژارتنان و ئێگگرتنا هێزێن پێشمه‌رگه‌ی و پاراستنا سنوورێن هه‌رێما كوردستانێ ژ هه‌ر مه‌ترسیه‌كا ده‌رڤه‌ بۆ ڤان بابه‌تان و نێزیكبوون و گه‌هشتن بۆ رێكه‌فتنه‌كا هه‌می پارتێن كوردستانێ ده‌ستپێشخه‌ریا جه‌نابێ سه‌رۆكێ هه‌رێما كوردستانێ رێزدار (نێچیرڤان بارزانی) ل ده‌مێ سه‌ره‌دانا وی بۆ قه‌لا چۆلان و سلێمانیێ ل ده‌ف هه‌می پارتێن سیاسی یێن پشكدار و نه‌پشكدار د حوكمه‌تێ دا و هه‌ردیسا كۆمبوونا د ناڤبه‌رار پارتی و ئێكه‌تیێ دا ل سه‌رۆكایه‌تیا هه‌رێما كوردستانێ ل هه‌ولێرێ نێزیكبوونه‌ك په‌یداكر د ناڤبه‌را هه‌می پارتێن سه‌ره‌كی یێن كوردستانی و هه‌روه‌سا ئومێده‌ك ژی ل ده‌ف خه‌لكی په‌یداكر و ئه‌م دشێن بێژین كۆمبوونا هه‌ر شه‌ش لایه‌نێن سه‌ره‌كی یێن كوردستانێ ل هه‌ولێرێ دگه‌ل خانم (پلاسخارتێ) نوونه‌را نه‌ته‌وه‌یێن ئێگگرتی ل ئیراقێ به‌رهه‌مێ وێ ده‌ستپێشخه‌ری و وێ سه‌ره‌دانا رێزدار (نێچیرڤان بارزانی بۆ بۆ سلێمانیێ هیڤیدارین ئه‌ڤ چه‌نده‌ ببیته‌ دوماهێ بێ ئۆمێدی یا هه‌می لایه‌ن و هێزێن سیاسی و خه‌لكێ خۆشتڤی یێ كوردستانێ و جاره‌كا دی ژیان ئاسایی ببیته‌ڤه‌ و خوه‌شگوزه‌رانی و ئۆمێد بۆ گه‌لێ مه‌ بزڤریته‌ڤه‌ و مه‌ترسیا دوژمنێن گه‌لێ مه‌ ل سه‌ر مه‌ نه‌مینیت و یا ئاڤه‌دان و یا ب هێز بیت هه‌رێما مه‌ و بژیت ئێكرێزی و ئێگگرتنا گه‌لێ مه‌.

گه‌شتوگوزارى ل كوردستانێ

نزار بنیامێن

ئه‌گه‌ر بهێن و كه‌رتێ گه‌شتوگوزار ل هه‌رێما كوردستانێ بكه‌ینه‌ دوو پشك، ئانكو بكه‌ینه‌ دو بنه‌ما كو گرنگترین بنه‌مایێن گه‌شتوگوزاریێنه‌ ل هه‌ر وه‌لاته‌كی و ب تایبه‌تی ل هه‌رێما كوردستانێ، ئه‌و ژی (بنه‌مایێن سروشتی و مرۆڤی). ئێك: بنه‌مایێ سروشتی ئه‌وه‌ كو یا گرێدایی ب جوگرافیا كوردستانێ ڤه‌ بیت، كو جهێ جوگرافی دبیته‌ ئه‌گه‌رێ سه‌ره‌كی كو كه‌رتێ گه‌شتوگوزاری ل هه‌رێمێ گه‌شێ بكه‌ت و یێ چالاك بیت، نموونه‌ سروشتێ كوردستانێ وه‌كی چیا و ده‌شت و نه‌هال و شكه‌فت و رووبار و كانی …هتد پێكدهێت. ئه‌ڤه‌ ژ لایه‌كی ڤه‌ و ژلایه‌كێ دیڤه‌ كه‌ش و هه‌وایێ هه‌رێمێ ژلایێ فه‌له‌كی ڤه‌ و ل هه‌ر چار وه‌رزیێن سالێ یێ گونجایه‌ بۆ گه‌شتوگوزارێ و هه‌ر وه‌سا گیانه‌وه‌رێن هه‌مه‌جۆر ژی لێ هه‌نه‌ و ئه‌ڤه‌ دبیته‌ ئامرازه‌ك بۆ گه‌شتوگوزاریێ ژ هنده‌ك نموونێن سروشتی ژ جهـ و گیانه‌وه‌ران ڤه‌، وه‌كی هاڤینگه‌هێن گه‌لیێ عه‌لی به‌گ و بێخال و جندیان و سه‌رچنار و سوولاڤ و ئاشاوا و سیپه‌ و شه‌رانش و ئاڤا مارك و خالانه‌ و چه‌ندین هاڤینگه‌هێن دیتر و هه‌ر وه‌سا جهێن شینواری وه‌ك شكه‌فتێن هزار مێرد و شانه‌ده‌ر و چوار ستوین و چه‌ندین جهێن دیتر و هه‌روه‌سا گیانه‌وه‌رێن كویڤی و بالنده‌ و گه‌له‌كێن دیتر.
دو: بنه‌مایێن مرۆڤی دیسا رۆله‌كێ به‌رچاڤ و دیار هه‌یه‌ ژبۆ ڤه‌ژاندنا كه‌رتێ گه‌شتوگوزارێ ل هه‌رێمێ مه‌ گه‌له‌ك هێمایێن ئایینی و شوونه‌وار هه‌نه‌، جهێن ده‌ستكرد وه‌كی كه‌لهه‌ و هاڤینگه‌هـ و مه‌زار و مێنۆمێنت و رێستۆرانت و خوارنگه‌هێن گه‌شتوگوزاری…هتد.
ئه‌ڤجا ژبه‌ر هه‌بوونا ڤان هه‌ردو بنه‌مایان ل هه‌رێما كوردستانێ زۆرا فه‌ر و پێدڤی یه‌ ژ كارێن حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ و ب تایبه‌تی ده‌سته‌یا گشی یا گه‌شتوگوزاریێ، گرنگیه‌كا مه‌زن بده‌ته‌ ڤی كه‌رتی، چونكی دێ بیته‌ داهاته‌كێ باش بۆ حوكمه‌تێ و هه‌ڤوه‌لاتیان و هه‌روه‌سا دێ ده‌لیڤێن كاری ژی بۆ خه‌لكی په‌یدابن و دێ رێژا بێكاریێ ژی كێم بیت.

گه‌له‌ك شۆره‌ش و بزاڤێن سیاسى و جڤاكى و ره‌وشه‌نبیرى یێن كوردى هاتینه‌ ئه‌نجامدان ل هه‌ر چار پاچێن كورستانێ بۆ وێ ئێكێ كو گه‌لێ كورد ژى وه‌كى هه‌ر ملله‌ته‌كى ل جیهانێ ب ئازادى بژیت و ببیته‌ خودان كیانه‌كێ سه‌ربه‌خوه‌ لێ مخابن هه‌مى هه‌ول و بزاڤێن دوژمنێن گه‌لێ مه‌ ئه‌و بوویه‌ كو گه‌لێ كورد نه‌گه‌هیته‌ ئارمانجا خوه‌ نه‌خاسمه‌ ژ لایێ وان وه‌لاتێن كورد لێ د ئاكنجى و هه‌روه‌سا ژ لایێ وان وه‌لاتێن به‌رژه‌وه‌ندیخوازڤه‌ و سه‌ره‌رایى وێ دژاتیێ گه‌لێ كورد ده‌ست ژ خه‌باتا خوه‌یا نه‌ته‌وایه‌تى به‌رنه‌ دا و لێ ئه‌و بزاڤ دبه‌رده‌وامبوون هه‌تا نوكه‌ هه‌ر چه‌نده‌ هه‌مى پارت و بزاڤێن سیاسى ل هه‌ر چار پارچێن كوردستانێ خه‌مسار نه‌كریه‌ ژ بۆ ب ده‌ستڤه‌ئینانا ده‌ستكه‌فتیان بۆ گه‌لێ كورد لێ دڤێت ئه‌م ژبیرنه‌كه‌ین كو درێژترین و خۆراگرترین بزاڤا كورد ل كوردستانا باشوور بوویه‌ ئه‌و ژى شۆره‌شێن ئێكێ و دویێ یێن بارازان و هه‌ر وه‌سا دامه‌زراندنا پارتى دیمۆكراتى كوردستان و شۆره‌شا مه‌زنا ئه‌یلۆنێ كو ب رێبه‌ریا رێبه‌رێ گه‌لێ كورد بارزانیێ نه‌مر بوو و هه‌تا نوكه‌ ئه‌ڤ بزاڤه‌ یا به‌رده‌وامه‌ و پتر ژ سه‌ده‌یه‌كى یه‌ ئه‌ڤ مالباته‌ خه‌باتێ دكه‌ت و دبیته‌ درێژترین بزاڤا سیاسى ل هه‌ر چار پارچێن كوردستانێ دهێته‌ ئه‌نجامدان و بیێ ڤه‌قه‌تیان و پارتى د چه‌ندین قووناغێن سه‌خت و دژوار ده‌رباز كرینه‌ و شیایه‌ ببیته‌ نوونه‌را راسته‌قینه‌یا گه‌لێ كورد و ل سه‌ر ئاستێ هه‌رێمى و نێڤده‌ولى شیایه‌ دۆزا ره‌وایا گه‌لێ كورد ب ده‌ته‌ نیاسین ئه‌نجامێ وێ ژى په‌رله‌مان حوكمه‌ت و سه‌رۆكاتیا هه‌رێما كوردستانێ ده‌ستكه‌فتێن ڤێ خه‌باتێ بوون، هه‌ر وه‌سا شیایه‌ په‌یوه‌ندێن سیاسى و ئابوورى یێن ب هێز ل گه‌ل وه‌لاتێن زلهێز و جیران موكمتر لێ بكه‌ت و چه‌ندین قونسلخانه‌ و كۆمپانێن بیانى د بیاڤێ نه‌فتێ دا بینیته‌ كوردستانێ و چه‌ندین ده‌ستكه‌فتێن دیتر و هه‌روه‌سا خودانا مه‌زنترین پرۆژێ نه‌ته‌وه‌یى یه‌ كو ئه‌و ژى سه‌ربه‌خوه‌یا كوردستانێ یه‌ و ژبه‌ر ڤێ چه‌ندێ هه‌مى دژایه‌تیا پارتى دكه‌ن و پارتى دكه‌نه‌ ئارمانج لێ پارتى ژ هندێ ب هێزتره‌ و ده‌ست به‌ردارى وان ده‌ستكه‌فت و پرۆژێ خوه‌یێ سه‌ربه‌خوه‌یێ نابیت چونكى پارتى پارتا جه‌ماوه‌ى یه‌.

ب درێژاهى یا مێژویێ هه‌مى هه‌ول هاتینه‌ دان ژلایێ دوژمنێن گه‌لێ مه‌ ڤه‌ بۆ وێ چه‌ندێ ملله‌تێ مه‌ نه‌گه‌هیته‌ ئارمانجا خوه‌ ئه‌ڤه‌ ژى ژبه‌ر هندێ یه‌ كو گه‌لێ كورد بێى حه‌زا وان ژلایێ چه‌ند وه‌لاتان ڤه‌ هاتینه‌ پشككرن و ژبه‌ر به‌رژه‌وه‌ندیا وان وه‌لاتان و ده‌مێ دبیته‌ بابه‌تێ كوردان هه‌مى دگه‌ل ئێك دا ئێك هه‌لویستن, لێ ئه‌ڤ هه‌لویسته‌ یێ سه‌یر نینه‌ ل ده‌ڤ دوژمنێن مه‌ ژبه‌ركو ئه‌م دزانین ئه‌ڤه‌ دوژمنێن مه‌نه‌ یێن به‌رده‌وام و دێ دبه‌ردوام بن ژى, ده‌وله‌تا عیراقێ ژى ئێكه‌ ژ وان وه‌لاتان كو پشكه‌كێ كوردان ل سه‌ر هاتیه‌ پشككرن بێى حه‌زا وان و هه‌ر ژ دامه‌زراندنا ده‌وله‌تا عیراقێ تا نوكه‌ چه‌ندین به‌لێن و ماف داینه‌ كوران لێ نه‌هاتینه‌ جێبه‌جێكرن, هه‌ر چه‌نده‌ كوردان پشكدارى د ده‌ستهه‌لاتێ دا كریه‌، لێ وه‌كو پشكدار نه‌وه‌ك شه‌ریك, ئه‌ڤه‌ ژى نیشانا وێ چه‌ندێ یه‌ كو ئه‌وان نه‌ڤێت كورد پشكدار و شه‌ریكێن كاریگه‌ر بن, واتا ژ بلى كوشتن و ئه‌نفال و كیماباران و ده‌ربه‌دركرن و وێرانكرنا گوند و باژێرێن كوردان هیچ قازانجه‌ك مه‌ ژ حكوومه‌تا عیراقێ نه‌دیتى یه‌ و ئه‌ڤجا ئه‌م سه‌د سالێن دی ژى دگه‌ل دابین هه‌ر یا ژ خویه‌, ئه‌ڤجا یا فه‌ر و پێدڤى یه‌ ل سه‌ر سه‌ركردایه‌تیا سیاسیا كوردى ب ئێك جارى ده‌ستا ژ عیراقێ به‌رده‌ت و ده‌ست ب چاره‌سه‌ركرنا ئاریشێن د ناڤا هه‌رێمێ دا بكه‌ت و كۆده‌نگیه‌كا نشتیمانى په‌یدا بكه‌ت و ل سه‌ر پرسێن ستراتیژى و نه‌ته‌وه‌ى و نشتیمانى ئێك هه‌لویست بن به‌رامبه‌رى هه‌ر جۆره‌ دوژمنه‌كى و هه‌ر پێشهاته‌كى نه‌خاسمه‌ بۆ ڤێ قووناغێ ژبه‌ر كو ئه‌م نوكه‌ ژ هه‌ر ده‌مه‌كى پێدڤى ب ئێك هه‌لویستى و ئێكرێزیا ناڤمالا كوردى نه‌, چونكى نه‌خشێ جیهانێ یێ جوگرافى به‌ره‌ف گوهۆرینێن مه‌زنه‌ و پێدڤى یه‌ ئه‌م دبه‌رهه‌ڤ بین ژبه‌ر كو ئه‌م ژى پشكه‌كین ژ وێ گوهۆرینێ داكو ئه‌ڤ ده‌لیڤا زێرین ژ گه‌لێ مه‌ نه‌چیت و خوینا شه‌هیدێن مه‌ ب هه‌روه‌ نه‌چیت جونكى مێژوو دووباره‌ نابیته‌ ڤه‌.

ئه‌و پرۆتوكولا هاتیه‌ كرن د ناڤبه‌را وه‌زاره‌تا پێشمه‌رگێ هه‌رێما كوردستانێ و وه‌زاره‌تا به‌ره‌ڤانیا وه‌لاتێن ئێكگرتیێن ئه‌مریكا دا ل هه‌ولێرا پایته‌خت و ب سه‌رپه‌رشتیا سه‌رۆك بارزانى كو ئه‌ڤه‌ ماوێ دو سالانه‌ كار بۆ هاتبوو كرن, هه‌ر چه‌نده‌ ئه‌ڤ پرۆتوكوله‌ دێ بۆ ده‌مه‌كێ ده‌ستنیشانكرى بیت و پرۆتوكوله‌كا سه‌ربازیه‌ بۆ شه‌رێ دژى داعشێ و كونترۆلكرنا باژێرێ مووسلێ یه‌, لێ ب شێوه‌یه‌كێ فه‌رمى ئه‌ڤ جۆره‌ پرۆتوكوله‌ ل سه‌ر ئاسته‌كێ هه‌ری بلند دهێته‌ هژمارتن، ژبه‌ر كو دگه‌ل وه‌لاته‌كێ بهێزه‌ و سه‌رپه‌رشتى یا هه‌ڤپه‌یمانى یا نیڤده‌وله‌تى دكه‌ت و هه‌ولێر ژى به‌شه‌كێ گرنگه‌ ژ وێ هه‌ڤپه‌یمانیێ, كو ئه‌ڤه‌ ژى ده‌ستكه‌فته‌كێ دى یه‌ بۆ هه‌رێما كوردستانێ و پێشمه‌رگه‌ى, و هه‌ر دیسان دێ بیته‌ ئه‌گه‌رێ وێ چه‌ندێ كو گه‌له‌ك وه‌لاتێن دی یێن هه‌ڤپه‌یمان ڤان جۆره‌ پرۆتوكولا ئیمزا بكه‌ن دگه‌ل هه‌رێمێ و ئه‌ڤه‌ ژى ژ ئه‌نجامێ وێ قوربانیدانا پێشمه‌رگه‌ى و خۆراگرى یا خه‌لكێ كوردستانێ و پێداگرى یا هه‌لویستێ نه‌گۆرێ سه‌رۆك بارزانى یه‌ كو قووناغ قووناغ ده‌ستكه‌فتێن مه‌زن بۆ سه‌ربخۆیا كوردستانێ مسوگه‌ر و نێزیك كرینه‌ و پێگه‌هێ سیاسى و قانوونى ل سه‌ر ئاستێ نیڤده‌وله‌تى بهێزتر لێ كرینه‌. ب نێرینا من ئه‌ڤ پرۆتوكوله‌ دێ بیته‌ مایێ پاراستنا هه‌رێما كوردستانێ ژ هه‌ر مایتێكرنه‌كا ده‌ره‌كى بۆ سه‌ر ئاسایشى و سه‌قامگێریا ده‌ڤه‌رێ ب گشتى و هه‌رێما كوردستانێ ب تایبه‌تى و هه‌ر وه‌سا دێ بیته‌ به‌رێ بناغه‌ی بۆ ئاڤاكرنا ده‌وله‌تا كوردى كو ئه‌ڤه‌ ده‌ستكه‌فته‌كێ هه‌ری مه‌زن و مێژوویى یه‌ بۆ گه‌لێ كوردستانێ و پێدڤى هه‌مى لایه‌ن و پێكهاتێن سیاسى و جڤاكى د ناڤا هه‌رێمێ دا شانازیێ ب هه‌لویست و قوربانیدانا پێشمه‌رگه‌ى و سه‌رۆك بارزانى ببه‌ن، تاكو كوردستان گه‌هشتیه‌ ڤێ قووناغێ.

ئه‌ڤ هه‌ر دو پرسه‌ زۆر دگرنگن بۆ گه‌لێ كورد ژ به‌ر كو ده‌مێ هه‌ر دو پرسا یێ هاتى و ده‌لیڤه‌ ژى یا گونجایه‌ بهێنه‌ بجهكرن, هه‌ر چه‌نده‌ كارێن زۆر باش بۆ ریفراندۆمێ هاتینه‌ كرن ژ لایێ سه‌ركردایه‌تیا سیاسیا كوردى ڤه‌ و ب تایبه‌تى ژ لایى پارتى ڤه‌ ژ به‌ر كو د وى ده‌مى دا پارتى و بارزانى سه‌ركێشیا شۆره‌شا كوردى دكر كو ئه‌ڤه‌ راستیه‌كه‌ كه‌س نه‌شێت حاشایه‌تیێ لێ بكه‌ت و تا نوكه‌ ئه‌و خه‌بات یا به‌رده‌وامه‌ و چه‌ندین قوربانى بۆ هاتینه‌ دان, هه‌ر ژ شۆره‌شێن ئێكێ و دویێ یێن بارزان و شۆره‌شا ئیلۆنا مه‌زن و گولانا پێشكه‌فتن خواز و سه‌ركێشیا سه‌ركردایه‌تیا ده‌مكى و سه‌رپه‌رشتیا سه‌رهلدانا 1991ێ و ئازادیا عیراقێ و شه‌رێ دژى تیرۆرستێن داعش كو نوكه‌ جیهان هه‌مى شانازیێ ب قاره‌مانیا پێشمه‌رگه‌ی دبه‌ن و ئه‌نجامێ ڤێ خه‌باتێ (په‌رله‌مان و حكوومه‌ت و سه‌رۆكایه‌تیا هه‌رێمێ) هاتینه‌ دامه‌زراندن و كه‌فتینه‌ د خزمه‌تا وه‌لاتیان دا بێگومان د ماوێ حوكمرانیا وان بیست و چار سالێن بۆری دا سه‌ره‌رایى وان هه‌مى قه‌یرانێن سیاسى و ئابوورى و شه‌رێن ناڤخۆیى یێن بووینه‌ به‌ربه‌ست هه‌مبه‌رى حكوومه‌تێ بێگومان كێماسى و گه‌نده‌لی ژى هه‌بوویه‌، لێ ئه‌م ژ بیر نه‌كه‌ین ئه‌ڤه‌ ژى دزڤریته‌ڤه‌ بۆ وێ چه‌ندێ كو مه‌ كیانه‌كێ سه‌ربه‌خوه‌ و گوتاره‌كا ئێكگرتى نه‌بوویه‌, ژ بۆ نه‌هێلانا ڤێ گه‌نده‌لیێ و ڤان قه‌یرانێن دارایى هه‌ردو سه‌رۆكایه‌تێن هه‌ریمێ و حكوومه‌تێ چه‌ندین بریارێن گرنگ و چاره‌نڤیس ده‌ركرینه‌ بۆ هندێ گه‌نده‌لى و قه‌یرانا داریى نه‌مینیت كو ئه‌ڤه‌ پرۆسه‌یه‌كه‌ دڤێت به‌رده‌وام بیت و دووڤچوونه‌كا به‌رده‌وام بۆ بهێته‌ كرن هه‌ر چه‌نده‌ رێگرى ل هنده‌ك كاران هاتیه‌ كرن، لێ وه‌ك پێویست نه‌بوویه‌ و كارێن ژ هه‌میان باشتر حكوومه‌تێ ده‌رباره‌ى چاكسازیێ هاڤێتینه‌ ئه‌و پلانا ریفورما ئابوورى بوویه‌ ئه‌وا ل رێكه‌فتى 30/5/2016ێ ل هه‌ولێرا پایته‌خت و ب ئاماده‌بوونا بانكا نیڤده‌وله‌تى و ب هاریكارى و پشته‌ڤانیا نه‌ته‌وه‌ێن ئێكگرتى برێڤه‌ چوو كو ب دیتنا من ئه‌ڤ ریفورمه‌ دێ بیته‌ بنه‌مایێ سه‌ربه‌خوه‌یا ئابوورى ل هه‌رێما كوردستانێ و هه‌ر وه‌سا په‌یاما سه‌رۆكێ هه‌رێمێ بۆ ڤێ ریفورمێ كو دێ پشته‌ڤانه‌كێ بهێز بیت بۆ ئه‌نجامدانا چاكسازیێ ل هه‌رێما كوردستانێ, هه‌ر وه‌كى د په‌یاما خوه‌ دا دیاركرى ئه‌م خه‌لكێ خوه‌ دلنیا دكه‌ین كو هیچ كه‌سه‌ك د ڤێ پرۆسێ دا پارێز به‌ندى نینه‌ و هه‌مى سێكته‌ر و دام و ده‌زگه‌هان دێ ڤه‌گریت و هیچ به‌ربه‌سته‌ك ژى نابیت رێگر بیت به‌رده‌م وان دامه‌زراوێن ده‌وله‌تێ بۆ جێبه‌كرنا به‌رنامه‌ و پلانا ریفروم و روی ب ریبوونا گه‌نده‌لیێ و مه‌ باوه‌ریه‌كا ته‌مام ب ڤان چاكسازیان هه‌یه‌, هه‌ر وه‌كى چاوا شۆره‌شا چه‌كدارى ب سه‌ركه‌فتیه‌ و ئه‌ڤ شۆره‌شه‌ ژى دێ ب سه‌ركه‌ڤیت.

نزار بنیامێن
بزاڤ و خه‌باتا نه‌ته‌وه‌یى یا گه‌لێ كوردستانێ بۆ وێ چه‌ندێ بوویه‌ كو گه‌لێ كوردستانێ وه‌كى هه‌ر ملله‌ته‌كى ل جیهانێ خودان سه‌روه‌رى و بریار بیت نه‌ك بۆ هندێ بیت كى پۆسته‌ و پلا وه‌ربگریت, به‌لكو بۆ هندێ بیت مرۆڤ خزمه‌تا ملله‌تێ خوه‌ بكه‌ت هه‌ر وه‌كى بارزانیێ نه‌مر گۆتى (جهێ فه‌خر و شانازیێ یه‌ كو مرۆڤ خزمه‌تكارێ ملله‌تێ خوه‌ بیت) ئانكو خزمه‌تكرن مه‌زنترین شه‌ره‌ڤه‌ بۆ هه‌ر كه‌سه‌كى كو خزمه‌تا ملله‌تێ خوه‌, جهێ شانازیێ یه‌ كو سه‌ركردایه‌تیا سیاسیا كوردى هه‌ر ژ ده‌ستپێكا بزاڤا رزگاریخوازیا گه‌لێ كوردستانێ تاكو ئه‌ڤرۆ خزمه‌تا گه‌لێ خوه‌ كریه‌ و ئه‌ڤ خزمه‌ته‌ ژى ئه‌نجامێ وێ قوربانى دانێ یه‌ یا كو خه‌لكێ كوردستانێ داى, ئانكو خه‌لكێ كوردستانێ هه‌ژى هندێ یه‌ هه‌ر جۆره‌ خزمه‌ته‌ك بۆ بهێته‌ كرن, حكوومه‌ت و په‌رله‌مانێ كوردستانێ ئه‌و ده‌زگا بووینه‌ یێن كو پشتى سه‌رهلدانێ هاتینه‌ دامه‌زراندن و كه‌فتینه‌ د خزمه‌تا وه‌لاتیێن كوردستانێ دا و ب رێكا هه‌لبژارتنا نوونه‌رێن پارت و لایه‌نێن سیاسى هاتنه‌ هه‌لبژارتن و ب رێكا وان پۆسته‌ و پله‌ وه‌رگرتینه‌ و هه‌ر ئێك ل دووڤ قه‌بارێ خوه‌ یێ هه‌لبژارتنا پ‌وسته‌ وه‌رگرتینه‌ و خزمه‌تا ده‌نگده‌ر و وه‌لاتیێن خوه‌ كرینه‌, سه‌ره‌رایى وان هه‌مى ئاسته‌نگ و گرفتێن بووینه‌ رێگر هه‌مبه‌رى حكوومه‌تا كوردستانێ چ ل سه‌ر ئاستێ ناڤخۆیى و ده‌ره‌كى، لێ ب هه‌ر حال حكوومه‌تا كوردستانێ شیایه‌ خزمه‌تێ بكه‌ت و ئه‌من و ئاساییشێ و خزمه‌تگوزاریێ بۆ وه‌لاتیێن خوه‌ دابین بكه‌ت, لێ مخابن ئه‌ڤه‌ ماوێ زێده‌ترى ساله‌كێ یه‌ ئالۆزى و ناكۆكیێن مه‌زن كه‌فتینه‌ د ناڤبه‌را هنده‌ك لایه‌نێن سیاسى یێن هه‌رێما كوردستانێ دا كو ژلایێ هنده‌ك ئه‌جیندایێن ده‌ره‌كى ڤه‌ هاتینه‌ دروستكرن و بوویه‌ ئه‌گه‌رێ وێ چه‌ندێ ئاسته‌نگ بۆ حكوومه‌تێ دروست ببن و حكوومه‌ت وه‌كى پێدڤی خزمه‌تا وه‌لاتیێن خوه‌ نه‌كه‌ت و ئه‌ڤ ئاسته‌نگه‌ ژى ژلایێ لایه‌نه‌كێ دیاركرى ڤه‌ هاتیه‌ دروستكرن كو ئه‌و ژى پۆستێ سه‌رۆكێ په‌رله‌مانى بۆ كه‌فتیه‌ و د ماوێ پۆستێ خوه‌ دا ژى یێ سه‌ركه‌فتى نه‌بوو و ببوو ئه‌گه‌رێ وێ چه‌ندێ كو ئه‌ڤ ئالۆزى و ناكۆكیا توند د ناڤبه‌را لایه‌نێن سیاسى دا دروست بكه‌ت كو ئه‌ڤه‌ د ده‌مه‌كى دایه‌ ئه‌م یێ ل هه‌مبه‌رى مه‌زنترین دوژمن كو ئه‌و ژى داعشه‌ و هه‌روه‌سا ناكۆكیێن د ناڤبه‌را هه‌ولێر و به‌غدا دا ل دۆر وان مافێن ره‌وایێن یاسایى د ناڤا ده‌ستوورێ عیراقێ دا هاتین و هه‌روه‌سا ئه‌ڤرۆ نه‌خشێ جیهانێ ب گشتى ل هه‌مبه‌رى گهۆرینێن مه‌زنه‌ و ده‌ڤه‌را مه‌ ب تایبه‌تى, و یا ل سه‌ر هه‌مى لایه‌نێن سیاسى پێدڤیه‌ ببنه‌ ئێك ده‌نگ و ئێك ره‌نگ و ده‌ستا ژى به‌رژه‌وه‌ندیێن خوی یێن تاكه‌كه‌سى و حزبى به‌رده‌ن و به‌رژه‌وه‌ندیا گشتى ل به‌ر چاڤ وه‌ربگرن و هه‌مى لایه‌ین ل دوووڤ بانگه‌وازیا سه‌رۆك بارزانى بچن و ل سه‌ر مێزا گفتوگویێ كۆم ببن و هه‌مبه‌رى گشت پرسان و ئێك هه‌لویستى یا كوردا هه‌مبه‌رى به‌غدا ئێك هه‌لویست بن داكو ئه‌ڤ ده‌لیڤا زێرین ژ ملله‌تێ مه‌ نه‌چیت كو ئه‌و ژى سه‌ربخۆیا گه‌لێ كوردستانێ یه‌.

طومان تيَدا نينة كو كةركووك كوردستانة و باذيَرةكىَ ديَرينىَ كوردستانىَ ية و خودان ميَذوويةكا كةظنة و خودانا شوونوارةكىَ بةرنياسة ل سةر ئاستىَ جيهانىَ كو ئةو ذى طوندىَ (جةرموو) ية، ديرؤكا وىَ بؤ ضةرخىَ بةرينيىَ نوو(هزارا حةفتىَ بةرى زايني) ظةدطةريت كو ذيان ل وى طوندى دةست ثيَ كرية و ئةظ جيهانا نوكة شانازيىَ و ب وى طوندى و شارستانيةتىَ دبةت، هةر ضةندة د هةر ضةرخةكى دا ضةندين هةول هاتينة دان بؤ هندىَ ناظ و جوطرافيا وىَ بهيَنة طهؤرين و ضةندين ناظ و نةتةويَن ديتر ئيناينة د ناظا كةركووكىَ دا، لىَ رةسةنايةتيا خةلكىَ كةركووكىَ و سةركردايةتيا سياسى يا كوردستانىَ و ب تايبةتى ثارتى ديموكراتى كوردستان و هةلويستىَ نةطؤرىَ بارزانيىَ نةمر كو دةمىَ دبيَذيت (ئةطةر كوردةك ذى د كةركووكىَ دا نةمينيت كةركووك هةر كوردستانة) و هةر وةسا بارزانى شؤرةشا ئيلؤنىَ و طولانىَ كرنة قوربانى كةركووكىَ كو د وى دةمى دا حكوومةتا عيراقىَ ذ وان سؤزيَن خوة ليَظةبوو ئةويَن داينة كوردان ل ساليَن (1958و1970)ىَ رىَ نةداية دوذمنان كو بشيَن طهؤرينىَ ل سةر ديموطرافيا كةركووكىَ بكةن و تا نوكة كورد دبةردةوامن ل سةر وىَ قوربانيدانىَ ثيَخةمةت هندىَ كو كوردستان رزطار ببيت و هيض بوستةكا ئاخا كوردستانىَ نةمينيتة ل بن دةستيَن دوذمنان، نةخاسمة كةركووكا دلىَ كوردستانىَ، تشتةكىَ سةير نينة دوذمنيَن مللةتىَ مة دوذمنايةتيا مة دكةن، لىَ يا سةير و نةخؤش ئةوة ئةم كورد هاريكاريا دوذمنيَن خوة دكةين تاكو ئةو بشيَن د ريَكا مةرا ئارمانجيَن خوة بجه بينن، ئةظة د دةمةكى داية ثيَشمةرطةهيَن مة ظان ناوضا دثاريَزن و خوة دكةنة قوربانى ظىَ ئاخىَ داكو ئةظ دةظةرة بزظرنة ظة ل سةر هةريَما كوردستانىَ، لىَ هندةك كورديَن مة كار بؤ هندىَ دكةن ئةظ دةظةرة هةر وةكى خوة بمينن و نةزظرنة سةر هةريَما كوردستانىَ و ب تايبةتى ييَن دةستهةلات و كةسيَن ئيَكىَ بريار د دةست دا هةى، ل وان دةظةران، ئةظ هةلويستة د ضاظثيَكةفتنةكا دكتؤر نةجمةدين كةريم ثاريَزطارىَ كةركووكىَ دا ل راديويا سةوا هاتة دياركرن، كو كوردة و هةر د هةمان دةم دا ئةندامىَ مةكتةبا سياسيا ئيَكةتى نشتيمانى ية كو د ديدارا خوة دا طؤتبوو (ئةم دىَ كةركووكىَ كةينة هةريَمةكا سةربةخؤ و ثاشان دىَ ظةطةرينة سةر هةريَما كوردستانىَ) كو د ظىَ ئاخفتنىَ دا بةريَز كةريم جارةكا دى مة دزظرينيتة ضارطوشا ضنة(سفر) ئانكو ئةظ هةلويستة وةكى هةمان هةلويستيَن دةستهةلاتداريَن حكوومةتيَن ضوويى ييَن عيراقىَ بوو بؤ دياركرنا ضارةنظيسىَ كةركووكىَ كو ئةظة جهىَ قةبوولكرنىَ نةبوو ذلايىَ سةركردايةتيا كوردى ظة و نوكة ذى جهىَ قةبوولكرنىَ نينة، ثيَدظى بوو بةريَز نةجمةدين كةريم ئةظ ليَدوانا نةخؤش ب رةنطةكىَ دى داباية، داكو دلىَ كوردان خؤش كرباية، نةكو بةرؤظاذي، ئةظجا يا باش ئةوة ئةم كار بؤ زظرينا ئيَكسةر يا كةركووكىَ بكةين بؤ سةر هةريَما كوردستانىَ، نةك قووناغ قووناغ ذبةر كو دةم يىَ طونجاي نينة ئةم خوة طيرو بكةين و ئيَدى ئةظ دةليظا زيَرين جارةكا دى بؤ مة ناهيَتة ظة و وةرن ثيَكظة دانيشن دطةل هةمى لايةنيَن سياسى ييَن كوردستانى و ثشتةظانيا بةرنامىَ سةرؤك بارزانى بكةن بؤ ئةنجامدانا ريفراندؤمىَ و زظرين بؤ رةئيا طةل و ئيَدى بةسة كويَلةتى و بن دةستى.