ب درێژاهى یا مێژویێ هه‌مى هه‌ول هاتینه‌ دان ژلایێ دوژمنێن گه‌لێ مه‌ ڤه‌ بۆ وێ چه‌ندێ ملله‌تێ مه‌ نه‌گه‌هیته‌ ئارمانجا خوه‌ ئه‌ڤه‌ ژى ژبه‌ر هندێ یه‌ كو گه‌لێ كورد بێى حه‌زا وان ژلایێ چه‌ند وه‌لاتان ڤه‌ هاتینه‌ پشككرن و ژبه‌ر به‌رژه‌وه‌ندیا وان وه‌لاتان و ده‌مێ دبیته‌ بابه‌تێ كوردان هه‌مى دگه‌ل ئێك دا ئێك هه‌لویستن, لێ ئه‌ڤ هه‌لویسته‌ یێ سه‌یر نینه‌ ل ده‌ڤ دوژمنێن مه‌ ژبه‌ركو ئه‌م دزانین ئه‌ڤه‌ دوژمنێن مه‌نه‌ یێن به‌رده‌وام و دێ دبه‌ردوام بن ژى, ده‌وله‌تا عیراقێ ژى ئێكه‌ ژ وان وه‌لاتان كو پشكه‌كێ كوردان ل سه‌ر هاتیه‌ پشككرن بێى حه‌زا وان و هه‌ر ژ دامه‌زراندنا ده‌وله‌تا عیراقێ تا نوكه‌ چه‌ندین به‌لێن و ماف داینه‌ كوران لێ نه‌هاتینه‌ جێبه‌جێكرن, هه‌ر چه‌نده‌ كوردان پشكدارى د ده‌ستهه‌لاتێ دا كریه‌، لێ وه‌كو پشكدار نه‌وه‌ك شه‌ریك, ئه‌ڤه‌ ژى نیشانا وێ چه‌ندێ یه‌ كو ئه‌وان نه‌ڤێت كورد پشكدار و شه‌ریكێن كاریگه‌ر بن, واتا ژ بلى كوشتن و ئه‌نفال و كیماباران و ده‌ربه‌دركرن و وێرانكرنا گوند و باژێرێن كوردان هیچ قازانجه‌ك مه‌ ژ حكوومه‌تا عیراقێ نه‌دیتى یه‌ و ئه‌ڤجا ئه‌م سه‌د سالێن دی ژى دگه‌ل دابین هه‌ر یا ژ خویه‌, ئه‌ڤجا یا فه‌ر و پێدڤى یه‌ ل سه‌ر سه‌ركردایه‌تیا سیاسیا كوردى ب ئێك جارى ده‌ستا ژ عیراقێ به‌رده‌ت و ده‌ست ب چاره‌سه‌ركرنا ئاریشێن د ناڤا هه‌رێمێ دا بكه‌ت و كۆده‌نگیه‌كا نشتیمانى په‌یدا بكه‌ت و ل سه‌ر پرسێن ستراتیژى و نه‌ته‌وه‌ى و نشتیمانى ئێك هه‌لویست بن به‌رامبه‌رى هه‌ر جۆره‌ دوژمنه‌كى و هه‌ر پێشهاته‌كى نه‌خاسمه‌ بۆ ڤێ قووناغێ ژبه‌ر كو ئه‌م نوكه‌ ژ هه‌ر ده‌مه‌كى پێدڤى ب ئێك هه‌لویستى و ئێكرێزیا ناڤمالا كوردى نه‌, چونكى نه‌خشێ جیهانێ یێ جوگرافى به‌ره‌ف گوهۆرینێن مه‌زنه‌ و پێدڤى یه‌ ئه‌م دبه‌رهه‌ڤ بین ژبه‌ر كو ئه‌م ژى پشكه‌كین ژ وێ گوهۆرینێ داكو ئه‌ڤ ده‌لیڤا زێرین ژ گه‌لێ مه‌ نه‌چیت و خوینا شه‌هیدێن مه‌ ب هه‌روه‌ نه‌چیت جونكى مێژوو دووباره‌ نابیته‌ ڤه‌.

ئه‌و پرۆتوكولا هاتیه‌ كرن د ناڤبه‌را وه‌زاره‌تا پێشمه‌رگێ هه‌رێما كوردستانێ و وه‌زاره‌تا به‌ره‌ڤانیا وه‌لاتێن ئێكگرتیێن ئه‌مریكا دا ل هه‌ولێرا پایته‌خت و ب سه‌رپه‌رشتیا سه‌رۆك بارزانى كو ئه‌ڤه‌ ماوێ دو سالانه‌ كار بۆ هاتبوو كرن, هه‌ر چه‌نده‌ ئه‌ڤ پرۆتوكوله‌ دێ بۆ ده‌مه‌كێ ده‌ستنیشانكرى بیت و پرۆتوكوله‌كا سه‌ربازیه‌ بۆ شه‌رێ دژى داعشێ و كونترۆلكرنا باژێرێ مووسلێ یه‌, لێ ب شێوه‌یه‌كێ فه‌رمى ئه‌ڤ جۆره‌ پرۆتوكوله‌ ل سه‌ر ئاسته‌كێ هه‌ری بلند دهێته‌ هژمارتن، ژبه‌ر كو دگه‌ل وه‌لاته‌كێ بهێزه‌ و سه‌رپه‌رشتى یا هه‌ڤپه‌یمانى یا نیڤده‌وله‌تى دكه‌ت و هه‌ولێر ژى به‌شه‌كێ گرنگه‌ ژ وێ هه‌ڤپه‌یمانیێ, كو ئه‌ڤه‌ ژى ده‌ستكه‌فته‌كێ دى یه‌ بۆ هه‌رێما كوردستانێ و پێشمه‌رگه‌ى, و هه‌ر دیسان دێ بیته‌ ئه‌گه‌رێ وێ چه‌ندێ كو گه‌له‌ك وه‌لاتێن دی یێن هه‌ڤپه‌یمان ڤان جۆره‌ پرۆتوكولا ئیمزا بكه‌ن دگه‌ل هه‌رێمێ و ئه‌ڤه‌ ژى ژ ئه‌نجامێ وێ قوربانیدانا پێشمه‌رگه‌ى و خۆراگرى یا خه‌لكێ كوردستانێ و پێداگرى یا هه‌لویستێ نه‌گۆرێ سه‌رۆك بارزانى یه‌ كو قووناغ قووناغ ده‌ستكه‌فتێن مه‌زن بۆ سه‌ربخۆیا كوردستانێ مسوگه‌ر و نێزیك كرینه‌ و پێگه‌هێ سیاسى و قانوونى ل سه‌ر ئاستێ نیڤده‌وله‌تى بهێزتر لێ كرینه‌. ب نێرینا من ئه‌ڤ پرۆتوكوله‌ دێ بیته‌ مایێ پاراستنا هه‌رێما كوردستانێ ژ هه‌ر مایتێكرنه‌كا ده‌ره‌كى بۆ سه‌ر ئاسایشى و سه‌قامگێریا ده‌ڤه‌رێ ب گشتى و هه‌رێما كوردستانێ ب تایبه‌تى و هه‌ر وه‌سا دێ بیته‌ به‌رێ بناغه‌ی بۆ ئاڤاكرنا ده‌وله‌تا كوردى كو ئه‌ڤه‌ ده‌ستكه‌فته‌كێ هه‌ری مه‌زن و مێژوویى یه‌ بۆ گه‌لێ كوردستانێ و پێدڤى هه‌مى لایه‌ن و پێكهاتێن سیاسى و جڤاكى د ناڤا هه‌رێمێ دا شانازیێ ب هه‌لویست و قوربانیدانا پێشمه‌رگه‌ى و سه‌رۆك بارزانى ببه‌ن، تاكو كوردستان گه‌هشتیه‌ ڤێ قووناغێ.

ئه‌ڤ هه‌ر دو پرسه‌ زۆر دگرنگن بۆ گه‌لێ كورد ژ به‌ر كو ده‌مێ هه‌ر دو پرسا یێ هاتى و ده‌لیڤه‌ ژى یا گونجایه‌ بهێنه‌ بجهكرن, هه‌ر چه‌نده‌ كارێن زۆر باش بۆ ریفراندۆمێ هاتینه‌ كرن ژ لایێ سه‌ركردایه‌تیا سیاسیا كوردى ڤه‌ و ب تایبه‌تى ژ لایى پارتى ڤه‌ ژ به‌ر كو د وى ده‌مى دا پارتى و بارزانى سه‌ركێشیا شۆره‌شا كوردى دكر كو ئه‌ڤه‌ راستیه‌كه‌ كه‌س نه‌شێت حاشایه‌تیێ لێ بكه‌ت و تا نوكه‌ ئه‌و خه‌بات یا به‌رده‌وامه‌ و چه‌ندین قوربانى بۆ هاتینه‌ دان, هه‌ر ژ شۆره‌شێن ئێكێ و دویێ یێن بارزان و شۆره‌شا ئیلۆنا مه‌زن و گولانا پێشكه‌فتن خواز و سه‌ركێشیا سه‌ركردایه‌تیا ده‌مكى و سه‌رپه‌رشتیا سه‌رهلدانا 1991ێ و ئازادیا عیراقێ و شه‌رێ دژى تیرۆرستێن داعش كو نوكه‌ جیهان هه‌مى شانازیێ ب قاره‌مانیا پێشمه‌رگه‌ی دبه‌ن و ئه‌نجامێ ڤێ خه‌باتێ (په‌رله‌مان و حكوومه‌ت و سه‌رۆكایه‌تیا هه‌رێمێ) هاتینه‌ دامه‌زراندن و كه‌فتینه‌ د خزمه‌تا وه‌لاتیان دا بێگومان د ماوێ حوكمرانیا وان بیست و چار سالێن بۆری دا سه‌ره‌رایى وان هه‌مى قه‌یرانێن سیاسى و ئابوورى و شه‌رێن ناڤخۆیى یێن بووینه‌ به‌ربه‌ست هه‌مبه‌رى حكوومه‌تێ بێگومان كێماسى و گه‌نده‌لی ژى هه‌بوویه‌، لێ ئه‌م ژ بیر نه‌كه‌ین ئه‌ڤه‌ ژى دزڤریته‌ڤه‌ بۆ وێ چه‌ندێ كو مه‌ كیانه‌كێ سه‌ربه‌خوه‌ و گوتاره‌كا ئێكگرتى نه‌بوویه‌, ژ بۆ نه‌هێلانا ڤێ گه‌نده‌لیێ و ڤان قه‌یرانێن دارایى هه‌ردو سه‌رۆكایه‌تێن هه‌ریمێ و حكوومه‌تێ چه‌ندین بریارێن گرنگ و چاره‌نڤیس ده‌ركرینه‌ بۆ هندێ گه‌نده‌لى و قه‌یرانا داریى نه‌مینیت كو ئه‌ڤه‌ پرۆسه‌یه‌كه‌ دڤێت به‌رده‌وام بیت و دووڤچوونه‌كا به‌رده‌وام بۆ بهێته‌ كرن هه‌ر چه‌نده‌ رێگرى ل هنده‌ك كاران هاتیه‌ كرن، لێ وه‌ك پێویست نه‌بوویه‌ و كارێن ژ هه‌میان باشتر حكوومه‌تێ ده‌رباره‌ى چاكسازیێ هاڤێتینه‌ ئه‌و پلانا ریفورما ئابوورى بوویه‌ ئه‌وا ل رێكه‌فتى 30/5/2016ێ ل هه‌ولێرا پایته‌خت و ب ئاماده‌بوونا بانكا نیڤده‌وله‌تى و ب هاریكارى و پشته‌ڤانیا نه‌ته‌وه‌ێن ئێكگرتى برێڤه‌ چوو كو ب دیتنا من ئه‌ڤ ریفورمه‌ دێ بیته‌ بنه‌مایێ سه‌ربه‌خوه‌یا ئابوورى ل هه‌رێما كوردستانێ و هه‌ر وه‌سا په‌یاما سه‌رۆكێ هه‌رێمێ بۆ ڤێ ریفورمێ كو دێ پشته‌ڤانه‌كێ بهێز بیت بۆ ئه‌نجامدانا چاكسازیێ ل هه‌رێما كوردستانێ, هه‌ر وه‌كى د په‌یاما خوه‌ دا دیاركرى ئه‌م خه‌لكێ خوه‌ دلنیا دكه‌ین كو هیچ كه‌سه‌ك د ڤێ پرۆسێ دا پارێز به‌ندى نینه‌ و هه‌مى سێكته‌ر و دام و ده‌زگه‌هان دێ ڤه‌گریت و هیچ به‌ربه‌سته‌ك ژى نابیت رێگر بیت به‌رده‌م وان دامه‌زراوێن ده‌وله‌تێ بۆ جێبه‌كرنا به‌رنامه‌ و پلانا ریفروم و روی ب ریبوونا گه‌نده‌لیێ و مه‌ باوه‌ریه‌كا ته‌مام ب ڤان چاكسازیان هه‌یه‌, هه‌ر وه‌كى چاوا شۆره‌شا چه‌كدارى ب سه‌ركه‌فتیه‌ و ئه‌ڤ شۆره‌شه‌ ژى دێ ب سه‌ركه‌ڤیت.

نزار بنیامێن
بزاڤ و خه‌باتا نه‌ته‌وه‌یى یا گه‌لێ كوردستانێ بۆ وێ چه‌ندێ بوویه‌ كو گه‌لێ كوردستانێ وه‌كى هه‌ر ملله‌ته‌كى ل جیهانێ خودان سه‌روه‌رى و بریار بیت نه‌ك بۆ هندێ بیت كى پۆسته‌ و پلا وه‌ربگریت, به‌لكو بۆ هندێ بیت مرۆڤ خزمه‌تا ملله‌تێ خوه‌ بكه‌ت هه‌ر وه‌كى بارزانیێ نه‌مر گۆتى (جهێ فه‌خر و شانازیێ یه‌ كو مرۆڤ خزمه‌تكارێ ملله‌تێ خوه‌ بیت) ئانكو خزمه‌تكرن مه‌زنترین شه‌ره‌ڤه‌ بۆ هه‌ر كه‌سه‌كى كو خزمه‌تا ملله‌تێ خوه‌, جهێ شانازیێ یه‌ كو سه‌ركردایه‌تیا سیاسیا كوردى هه‌ر ژ ده‌ستپێكا بزاڤا رزگاریخوازیا گه‌لێ كوردستانێ تاكو ئه‌ڤرۆ خزمه‌تا گه‌لێ خوه‌ كریه‌ و ئه‌ڤ خزمه‌ته‌ ژى ئه‌نجامێ وێ قوربانى دانێ یه‌ یا كو خه‌لكێ كوردستانێ داى, ئانكو خه‌لكێ كوردستانێ هه‌ژى هندێ یه‌ هه‌ر جۆره‌ خزمه‌ته‌ك بۆ بهێته‌ كرن, حكوومه‌ت و په‌رله‌مانێ كوردستانێ ئه‌و ده‌زگا بووینه‌ یێن كو پشتى سه‌رهلدانێ هاتینه‌ دامه‌زراندن و كه‌فتینه‌ د خزمه‌تا وه‌لاتیێن كوردستانێ دا و ب رێكا هه‌لبژارتنا نوونه‌رێن پارت و لایه‌نێن سیاسى هاتنه‌ هه‌لبژارتن و ب رێكا وان پۆسته‌ و پله‌ وه‌رگرتینه‌ و هه‌ر ئێك ل دووڤ قه‌بارێ خوه‌ یێ هه‌لبژارتنا پ‌وسته‌ وه‌رگرتینه‌ و خزمه‌تا ده‌نگده‌ر و وه‌لاتیێن خوه‌ كرینه‌, سه‌ره‌رایى وان هه‌مى ئاسته‌نگ و گرفتێن بووینه‌ رێگر هه‌مبه‌رى حكوومه‌تا كوردستانێ چ ل سه‌ر ئاستێ ناڤخۆیى و ده‌ره‌كى، لێ ب هه‌ر حال حكوومه‌تا كوردستانێ شیایه‌ خزمه‌تێ بكه‌ت و ئه‌من و ئاساییشێ و خزمه‌تگوزاریێ بۆ وه‌لاتیێن خوه‌ دابین بكه‌ت, لێ مخابن ئه‌ڤه‌ ماوێ زێده‌ترى ساله‌كێ یه‌ ئالۆزى و ناكۆكیێن مه‌زن كه‌فتینه‌ د ناڤبه‌را هنده‌ك لایه‌نێن سیاسى یێن هه‌رێما كوردستانێ دا كو ژلایێ هنده‌ك ئه‌جیندایێن ده‌ره‌كى ڤه‌ هاتینه‌ دروستكرن و بوویه‌ ئه‌گه‌رێ وێ چه‌ندێ ئاسته‌نگ بۆ حكوومه‌تێ دروست ببن و حكوومه‌ت وه‌كى پێدڤی خزمه‌تا وه‌لاتیێن خوه‌ نه‌كه‌ت و ئه‌ڤ ئاسته‌نگه‌ ژى ژلایێ لایه‌نه‌كێ دیاركرى ڤه‌ هاتیه‌ دروستكرن كو ئه‌و ژى پۆستێ سه‌رۆكێ په‌رله‌مانى بۆ كه‌فتیه‌ و د ماوێ پۆستێ خوه‌ دا ژى یێ سه‌ركه‌فتى نه‌بوو و ببوو ئه‌گه‌رێ وێ چه‌ندێ كو ئه‌ڤ ئالۆزى و ناكۆكیا توند د ناڤبه‌را لایه‌نێن سیاسى دا دروست بكه‌ت كو ئه‌ڤه‌ د ده‌مه‌كى دایه‌ ئه‌م یێ ل هه‌مبه‌رى مه‌زنترین دوژمن كو ئه‌و ژى داعشه‌ و هه‌روه‌سا ناكۆكیێن د ناڤبه‌را هه‌ولێر و به‌غدا دا ل دۆر وان مافێن ره‌وایێن یاسایى د ناڤا ده‌ستوورێ عیراقێ دا هاتین و هه‌روه‌سا ئه‌ڤرۆ نه‌خشێ جیهانێ ب گشتى ل هه‌مبه‌رى گهۆرینێن مه‌زنه‌ و ده‌ڤه‌را مه‌ ب تایبه‌تى, و یا ل سه‌ر هه‌مى لایه‌نێن سیاسى پێدڤیه‌ ببنه‌ ئێك ده‌نگ و ئێك ره‌نگ و ده‌ستا ژى به‌رژه‌وه‌ندیێن خوی یێن تاكه‌كه‌سى و حزبى به‌رده‌ن و به‌رژه‌وه‌ندیا گشتى ل به‌ر چاڤ وه‌ربگرن و هه‌مى لایه‌ین ل دوووڤ بانگه‌وازیا سه‌رۆك بارزانى بچن و ل سه‌ر مێزا گفتوگویێ كۆم ببن و هه‌مبه‌رى گشت پرسان و ئێك هه‌لویستى یا كوردا هه‌مبه‌رى به‌غدا ئێك هه‌لویست بن داكو ئه‌ڤ ده‌لیڤا زێرین ژ ملله‌تێ مه‌ نه‌چیت كو ئه‌و ژى سه‌ربخۆیا گه‌لێ كوردستانێ یه‌.

طومان تيَدا نينة كو كةركووك كوردستانة و باذيَرةكىَ ديَرينىَ كوردستانىَ ية و خودان ميَذوويةكا كةظنة و خودانا شوونوارةكىَ بةرنياسة ل سةر ئاستىَ جيهانىَ كو ئةو ذى طوندىَ (جةرموو) ية، ديرؤكا وىَ بؤ ضةرخىَ بةرينيىَ نوو(هزارا حةفتىَ بةرى زايني) ظةدطةريت كو ذيان ل وى طوندى دةست ثيَ كرية و ئةظ جيهانا نوكة شانازيىَ و ب وى طوندى و شارستانيةتىَ دبةت، هةر ضةندة د هةر ضةرخةكى دا ضةندين هةول هاتينة دان بؤ هندىَ ناظ و جوطرافيا وىَ بهيَنة طهؤرين و ضةندين ناظ و نةتةويَن ديتر ئيناينة د ناظا كةركووكىَ دا، لىَ رةسةنايةتيا خةلكىَ كةركووكىَ و سةركردايةتيا سياسى يا كوردستانىَ و ب تايبةتى ثارتى ديموكراتى كوردستان و هةلويستىَ نةطؤرىَ بارزانيىَ نةمر كو دةمىَ دبيَذيت (ئةطةر كوردةك ذى د كةركووكىَ دا نةمينيت كةركووك هةر كوردستانة) و هةر وةسا بارزانى شؤرةشا ئيلؤنىَ و طولانىَ كرنة قوربانى كةركووكىَ كو د وى دةمى دا حكوومةتا عيراقىَ ذ وان سؤزيَن خوة ليَظةبوو ئةويَن داينة كوردان ل ساليَن (1958و1970)ىَ رىَ نةداية دوذمنان كو بشيَن طهؤرينىَ ل سةر ديموطرافيا كةركووكىَ بكةن و تا نوكة كورد دبةردةوامن ل سةر وىَ قوربانيدانىَ ثيَخةمةت هندىَ كو كوردستان رزطار ببيت و هيض بوستةكا ئاخا كوردستانىَ نةمينيتة ل بن دةستيَن دوذمنان، نةخاسمة كةركووكا دلىَ كوردستانىَ، تشتةكىَ سةير نينة دوذمنيَن مللةتىَ مة دوذمنايةتيا مة دكةن، لىَ يا سةير و نةخؤش ئةوة ئةم كورد هاريكاريا دوذمنيَن خوة دكةين تاكو ئةو بشيَن د ريَكا مةرا ئارمانجيَن خوة بجه بينن، ئةظة د دةمةكى داية ثيَشمةرطةهيَن مة ظان ناوضا دثاريَزن و خوة دكةنة قوربانى ظىَ ئاخىَ داكو ئةظ دةظةرة بزظرنة ظة ل سةر هةريَما كوردستانىَ، لىَ هندةك كورديَن مة كار بؤ هندىَ دكةن ئةظ دةظةرة هةر وةكى خوة بمينن و نةزظرنة سةر هةريَما كوردستانىَ و ب تايبةتى ييَن دةستهةلات و كةسيَن ئيَكىَ بريار د دةست دا هةى، ل وان دةظةران، ئةظ هةلويستة د ضاظثيَكةفتنةكا دكتؤر نةجمةدين كةريم ثاريَزطارىَ كةركووكىَ دا ل راديويا سةوا هاتة دياركرن، كو كوردة و هةر د هةمان دةم دا ئةندامىَ مةكتةبا سياسيا ئيَكةتى نشتيمانى ية كو د ديدارا خوة دا طؤتبوو (ئةم دىَ كةركووكىَ كةينة هةريَمةكا سةربةخؤ و ثاشان دىَ ظةطةرينة سةر هةريَما كوردستانىَ) كو د ظىَ ئاخفتنىَ دا بةريَز كةريم جارةكا دى مة دزظرينيتة ضارطوشا ضنة(سفر) ئانكو ئةظ هةلويستة وةكى هةمان هةلويستيَن دةستهةلاتداريَن حكوومةتيَن ضوويى ييَن عيراقىَ بوو بؤ دياركرنا ضارةنظيسىَ كةركووكىَ كو ئةظة جهىَ قةبوولكرنىَ نةبوو ذلايىَ سةركردايةتيا كوردى ظة و نوكة ذى جهىَ قةبوولكرنىَ نينة، ثيَدظى بوو بةريَز نةجمةدين كةريم ئةظ ليَدوانا نةخؤش ب رةنطةكىَ دى داباية، داكو دلىَ كوردان خؤش كرباية، نةكو بةرؤظاذي، ئةظجا يا باش ئةوة ئةم كار بؤ زظرينا ئيَكسةر يا كةركووكىَ بكةين بؤ سةر هةريَما كوردستانىَ، نةك قووناغ قووناغ ذبةر كو دةم يىَ طونجاي نينة ئةم خوة طيرو بكةين و ئيَدى ئةظ دةليظا زيَرين جارةكا دى بؤ مة ناهيَتة ظة و وةرن ثيَكظة دانيشن دطةل هةمى لايةنيَن سياسى ييَن كوردستانى و ثشتةظانيا بةرنامىَ سةرؤك بارزانى بكةن بؤ ئةنجامدانا ريفراندؤمىَ و زظرين بؤ رةئيا طةل و ئيَدى بةسة كويَلةتى و بن دةستى.