سه‌رۆكێ ئوكرانيا پيترو پوروشينكو د پرێس كۆنفرانسه‌كي‮ ‬دا ديار كر كو‮ ‬گه‌له‌ك كه‌سێن كو نها ئه‌ندامێن په‌رله‌مانێ وه‌لاتێ مه‌ نه‌ پشته‌ڤانيا رژێما به‌رێ دكه‌ن و ئه‌و نوونه‌رێن خه‌لكێ مه‌ نينن و ژ به‌ر وێ‮ ‬يه‌كێ ژي‮ ‬من فه‌رمان دايه‌ كو په‌رله‌مان بهێته‌ هلوه‌شاندن و دڤێت جاره‌كا دي‮ ‬هه‌لبژارتنێن په‌رله‌ماني‮ ‬ل وه‌لاتێ مه‌ بهێنه‌ كرن دا خه‌لك ل سه‌ر بنه‌مايێ راستيا نها ل وه‌لاتي‮ ‬نوونه‌رێن خوه‌ هه‌لبژێرن و ژ به‌ر وێ‮ ‬يه‌كێ ژي‮ ‬يا هه‌ري‮ ‬راست ئه‌و بوو كو په‌رله‌مانێ نها بهێته‌ هلوه‌شاندن‮.‬
پشتي‮ ‬وێ‮ ‬يه‌كێ هنده‌ك ئاليێن سياسي‮ ‬يێن ئوكرانيا كو دژبه‌ريا حوكمه‌تا نها دكه‌ن ديار كرن كو‮ ‬سه‌رۆكێ نها پوروشينكو ژي‮ ‬دڤێت وه‌ك سه‌رۆكێ به‌رێ‮ ‬يێ ئوكرانيا كه‌سێن نێزيكي‮ ‬خوه‌ د هه‌موو پۆستێن حوكمه‌ت و په‌رله‌ماني‮ ‬دا بجه بكه‌ت و ژ به‌ر وێ‮ ‬يه‌كێ ژي‮ ‬فه‌رمانا هلوه‌شاندنا په‌رله‌ماني‮ ‬دايه‌،‮ ‬چونكو په‌رله‌مان جهه‌كه‌ نوونه‌راتيا خه‌لكي‮ ‬دكه‌ت و د ناڤ خه‌لكي‮ ‬دا ژي‮ ‬بير و بۆچوونێن گه‌له‌ك جودا هه‌نه‌ و بريارا هلوه‌شاندنا په‌رله‌ماني‮ ‬دێ زيانێن خوه‌‮ ‬يێن مه‌زن ل سه‌ر بارێ ئابووري‮ ‬و سياسي‮ ‬يێ وه‌لاتي‮ ‬هه‌بيت‮.‬
ل هه‌مبه‌ر وێ‮ ‬يه‌كێ ژي‮ ‬گه‌له‌ك پشته‌ڤانێن پوروشينكو ديار دكه‌ن كو‮ ‬بريارا سه‌رۆكێ وه‌لاتي‮ ‬د جهێ خوه‌ دايه‌ و پێدڤي‮ ‬بوو به‌ريا نها ئه‌و برياره‌ هاتبا دان،‮ ‬چونكو وه‌لاتێ مه‌ ژ قۆناغه‌كا هه‌ستيار ده‌رباز دبيت و دڤێت د ناڤ په‌رله‌مان و هه‌موو سازيێن‮ ‬دي‮ ‬يێن ده‌وله‌تێ دا گوهۆرين بهێنه‌ كرن و‮ ‬يێن بخوازن دژبه‌ريا شۆره‌شا ئوكرانيا بكه‌ن دڤێت ژ كاري‮ ‬بهێنه‌ دوورخستن‮.‬
وه‌زيرێ ده‌رڤه‌‮ ‬يێ روسيا سيرگێي‮ ‬لاڤرۆڤ ژي‮ ‬ديار كر كو‮ ‬هلوه‌شاندنا په‌رله‌مانێ ئوكرانيا ب فه‌رمانا سه‌رۆكێ وي‮ ‬وه‌لاتي‮ ‬نيشا دده‌ت كو ئالۆزيێن مه‌زن د ناڤبه‌را په‌رله‌ماني‮ ‬و حوكمه‌تێ دا هه‌يه‌،‮ ‬چونكو به‌ريا نها گه‌له‌ك ژ ئه‌ندامێن په‌رله‌ماني‮ ‬دژبه‌ريا سياسه‌تا پوروشينكو كرينه‌ و ب وێ رێكێ ژي‮ ‬سه‌رۆكێ ئوكرانيا دڤێت كه‌سێن نێزيكي‮ ‬خوه‌ د هه‌موو پۆسته‌كێ دا بجه بكه‌ت دا رێگري‮ ‬ل داخوازيێن خه‌لكێ بهێته‌ كرن و دڤێت سازيێن نێڤده‌وله‌تي‮ ‬باش دووڤچوونا هه‌لبژارتنێن په‌رله‌ماني‮ ‬بكه‌ن چونكو ره‌نگه‌ سه‌خته‌كاريێن مه‌زن د هه‌لبژارتنان دا بهێنه‌ كرن‮.‬

رۆژناما واشنتۆن پۆست د راپۆرته‌كێ دا ديار دكه‌ت كو‮ ‬رژێما سووريێ داخوازيا ئه‌مريكا‮ ‬يا بۆ فرينا فرۆكان ل سه‌ر ئاخا سووريێ قه‌بوول كريه‌ و ب فه‌رمانا ئۆباما دێ فرۆكێن سيخوري‮ ‬يێن ئه‌مريكا د قۆناغا‮ ‬يه‌كێ ل سووريێ هه‌موو بنگه‌هێن داعشێ ده‌ست نيشان بكه‌ن و د قۆناغا دويێ دا دێ فرۆكێن ئه‌مريكا ب گراني‮ ‬هه‌موو بنگه‌هێن داعشێ بۆمبه‌باران كه‌ن و پاشي‮ ‬ژي‮ ‬هێزێن سه‌ربازي‮ ‬يێن سووريێ دێ هێرشي‮ ‬داعش بكه‌ن دا وێ رێكخراوێ ب ته‌مامي‮ ‬ژناڤ ببه‌ن‮.‬
د به‌رده‌واميا راپۆرتێ دا هاتيه‌ كو‮ ‬پشتي‮ ‬ره‌خنه‌يێن توند‮ ‬يێن سيناتۆرێن ئه‌مريكا ب تايبه‌تي‮ ‬ژي‮ ‬يێن كۆماريخوازان ژ ئۆبامايي‮ ‬سه‌باره‌ت ب هێزبوونا داعشێ ئۆباما برياره‌كا وه‌سا ده‌رخستيه‌ و رژێما به‌شاري‮ ‬ژي‮ ‬رازيه‌ كو ئه‌مريكا ئاسمانێ سووريێ بۆ لێدانا داعشێ بكار بينيت‮.‬
ل ئاليێ دي‮ ‬سه‌رۆكێ به‌رێ‮ ‬يێ سازيا هه‌والگێريا ئه‌مريكا مايكل هايدن ديار كر كو‮ ‬ئاگاهيێن دگه‌هنه‌ مه‌ نيشا دده‌ن كو كارێ نها داعش ل سووريێ و عيراقێ دكه‌ت بۆ هندێ‮ ‬يه‌ دا كو خوه‌ ب هێز بكه‌ت و چووينا كه‌سێن ل ئه‌مريكا و ئورۆپا بۆ ناڤ داعشێ ژي‮ ‬وێ‮ ‬يه‌كێ نيشا دده‌ت كو رێكخراوا تيرۆرستي‮ ‬به‌رهه‌ڤيێن مه‌زن دكه‌ت و دێ هێرشي‮ ‬ئه‌مريكا و ئورۆپا ژي‮ ‬كه‌ت و ژ به‌ر وێ‮ ‬يه‌كێ دڤێت ئه‌مريكا ده‌ست ب هنارتنا هێزێن خوه‌‮ ‬يێن سه‌ربازي‮ ‬بۆ ناڤ عيراق و سووريێ بكه‌ت و شه‌رێ داعش بكه‌ت‮.‬
ناڤهاتي‮ ‬دژبه‌ريا خوه‌ ل هه‌مبه‌ر هه‌ڤكاري‮ ‬كرنا د ناڤبه‌را ئه‌مريكا و سووريێ ژي‮ ‬نيشا دا و ديار كر كو‮ ‬هه‌كه‌ ئۆباما كاره‌كێ وه‌سا بكه‌ت دێ ئه‌نجامێن وێ گه‌له‌ك خراب بن،‮ ‬چونكو رژێما ئه‌سه‌دي‮ ‬ل ده‌ف جڤاتا نێده‌وله‌تي‮ ‬ب رژێمه‌كا تيرۆرستي‮ ‬هاتيه‌ نياسين و دڤێت ژبير نه‌كه‌ين كو ب ده‌ستێ وێ رژێمێ هه‌تا نها ب هزاران وه‌لاتيێن بێ تاوان هاتينه‌ كوشتن و چاوا دبيت ئه‌مريكا نها رازي‮ ‬بيت كو ل گه‌ل رژێما وه‌سا بۆ ژناڤبرنا داعشێ رێككه‌ڤتنێ بكه‌ت‮.‬
سه‌رۆكێ به‌رێ‮ ‬يێ سازيا هه‌والگێريا ئه‌مريكا ديار دكه‌ت كو‮ ‬هه‌ڤپه‌يمانێن ئه‌مريكا ل رۆژهه‌لاتا ناڤين و ب تايبه‌تي‮ ‬ژي‮ ‬كورد دشێن بۆ ژناڤبرنا داعشێ هاريكاريا ئه‌مريكا بكه‌ن و دڤێت ئه‌مريكا ب ره‌نگه‌كێ جدي‮ ‬هاريكاريا هێزێن پێشمه‌رگه‌ي‮ ‬بكه‌ت،‮ ‬چونكو وان نيشا دا دشێن دربێن كوژه‌ك ل داعشێ بده‌ن،‮ ‬لێ پێدڤيا وان ب چه‌كێن پێشكه‌ڤتي‮ ‬هه‌يه‌ و ئه‌مريكا ژي‮ ‬هه‌تا نها وه‌ك پێدڤي‮ ‬چه‌ك نه‌داينه‌ كوردان‮.

پاپا فرانسيس ل ڤێ دووماهيێ د گۆتاره‌كێ دا گۆتبوو بۆ دووماهي‮ ‬ئينانا خوين رێتنێ ئه‌ز‮ ‬يێ به‌رهه‌ڤم بچمه‌ باكورێ عيراقێ و ناڤبژيڤانيێ د ناڤبه‌را گرۆپ و ئاليان دا بكه‌م‮.‬
رۆژناما‮ »‬ئێل ته‌مپۆ‮« ‬به‌لاڤكريه‌ كو پاپا حه‌فتيانه‌ ل مه‌يدانا سێن پۆتروس‮ ‬يا ڤاتيكانێ گۆتاره‌كێ بۆ وه‌لاتيان پێشكێش دكه‌ت و دچيته‌ د ناڤ وه‌لاتيان دا و ئه‌ڤ چه‌نده‌ رێخۆشكه‌ره‌ بۆ داعش كو تيرۆر بكه‌ت‮.‬
ده‌زگه‌هێ سيخۆريا ئيتاليا ناڤه‌ندێن ئێمناهيێ ئاگه‌هدار كرينه‌ كو پلانه‌ك بۆ تيرۆركرنا پاپاي‮ ‬ژ ئاليێ داعش ڤه‌‮ ‬يا هه‌ي‮ ‬و هژماره‌كا وه‌لاتێن ئورۆپي‮ ‬ژي‮ ‬بۆ پاراستنا گيانێ پاپاي‮ ‬هێزێن تايبه‌ت‮ ‬يێن ره‌وانه‌ي‮ ‬ڤاتيكانێ كرين داكو ب پێرابوونێن ئێمناهيێ راببن‮. ‬

ئه‌بو به‌كر شيكاو سه‌رۆكێ رێكخراوا‮ »‬بۆكۆ حه‌رام‮« ‬خيلافه‌تا ئيسلامێ ل ده‌ڤه‌رێن باكورێ نايجيريا راگه‌هاند و دبێژيت‮:»‬مه‌ چو په‌يوه‌ندي‮ ‬ب نايجيريا ڤه‌ نينه‌ و مه‌ باوه‌ري‮ ‬ب ناڤێ وێ ژي‮ ‬نينه‌‮«.‬
‮ ‬كريس ئاولۆكۆلادي‮ ‬په‌يڤدارێ وه‌زاره‌تا به‌ڕه‌ڤانيا نايجيريا گۆتنێن شيكاوي‮ ‬ره‌تكرن و گۆت‮:»‬ئه‌م بهوسته‌كا ئاخا وه‌لاتێ خوه‌ ب ده‌ست تيرۆرستان ڤه‌ به‌ر ناده‌ين كو ب ناڤێ خيلافه‌تا ئيسلامێ كارێن كرێت ئه‌نجام دده‌ن‮«.‬
رێكخراوا‮ »‬بۆكۆ حه‌رام‮« ‬ديار نه‌كريه‌ كا وان ئاگه‌ه ژ خيلافه‌تا داعش هه‌يه‌‮ ‬يان نه‌ و پشكه‌كن ژ وان‮ ‬يا نه‌‮.‬

شه‌رێ له‌شكرێ ليبيا ل گه‌ل چه‌كدارێن توندره‌و و گرۆپێن گرێدايي‮ ‬ئيخوانان ب هه‌موو ره‌نگه‌كێ به‌رده‌وامه‌ و دوهي‮ ‬په‌رله‌مانێ ليبيا عه‌بدولره‌زاق نازوري‮ ‬وه‌ك سه‌رۆك ئه‌ركانێ نوو‮ ‬يێ له‌شكرێ وه‌لاتي‮ ‬ده‌ست نيشان كر و گه‌له‌ك ژ ئه‌ندامێن په‌رله‌مانێ ليبيا چاڤه‌رێ دكه‌ن كو سه‌رۆك ئه‌ركانێ نوو‮ ‬يێ له‌شكه‌ري‮ ‬بشێت د شه‌رێ دژي‮ ‬وان گرۆپێن توندره‌و سه‌ركه‌ڤتي‮ ‬بيت‮. ‬چونكو گه‌له‌ك ژ سياسه‌تمه‌دار و به‌رپرسێن حوكمه‌تي‮ ‬ل ليبيا ديار دكه‌ن كو سه‌رۆك ئه‌ركانێ به‌رێ‮ ‬يێ له‌شكرێ ليبيا هاريكاريا هنده‌ك گرۆپێن ئيسلامي‮ ‬كريه‌ و ژ به‌ر وێ‮ ‬يه‌كێ ژي‮ ‬شه‌رێ ل ترابلوسێ ل هه‌فتيا بۆري‮ ‬گه‌له‌ك زيان گه‌هشتنه‌ هێزێن سه‌ربازي‮ ‬و گه‌له‌ك چه‌كێن گران كه‌ڤتنه‌ ده‌ستێ گرۆپێن ئيسلامي‮ ‬يێن توندره‌و‮.‬
ل ئاليێ دي‮ ‬ژ به‌ر دژواربوونا شه‌ري‮ ‬و ڤه‌كێشانا له‌شكري‮ ‬ل گه‌له‌ك ده‌ڤه‌ران بۆ ئه‌گه‌رێ وێ‮ ‬يه‌كێ كو پرانيا وه‌لاتێن جيهانێ باليۆزخانێن خوه‌ قه‌پات بكه‌ن و هه‌موو وه‌لاتيێن خوه‌ ژ ليبيا ده‌رخستنه‌ و ژ نها ره‌وشا ليبيا ب گشتي‮ ‬گه‌له‌ك خرابه‌ و چاڤدێرێن سياسي‮ ‬ژي‮ ‬ديار دكه‌ن كو ليبيا‮ ‬تووشي‮ ‬چاره‌نڤيسێ عيراقێ بوويه‌ و ره‌نگه‌ چاره‌سه‌ريا دووماهي‮ ‬ژي‮ ‬ئه‌و بيت كو ليبيا ژي‮ ‬ل سه‌ر سێ هه‌رێما بهێته‌ دابه‌ش كرن دا ناكۆكيێن نها د ناڤبه‌را هێزێن سياسي‮ ‬و گرۆپێن ئاييني‮ ‬و نه‌ته‌وي‮ ‬دا بهێته‌ چاره‌كرن‮.‬
ل ئاليێ دي‮ ‬گرۆپێ فه‌جر ليبي‮ ‬كو ئێك ژ گرۆپێن ئيسلاميه‌ و د هه‌لبژارتنێن په‌رله‌ماني‮ ‬دا نه‌شيان سه‌ركه‌ڤتي‮ ‬بن ديار دكه‌ن كو مسر و قه‌ته‌ر هاريكاريا هێزێن ئاسماني‮ ‬يێن ليبيا دكه‌ن دا ئه‌و شه‌رێ وان گرۆپێن ئيسلامي‮ ‬بكه‌ن و ژ به‌ر وێ‮ ‬يه‌كێ ژي‮ ‬به‌ريا نها وان ب‮ ‬هاريكاريا گرۆپێن دي‮ ‬يێن سه‌ر ب ئيخوانان هێرشي‮ ‬فرۆكه‌خانا ناڤه‌ندي‮ ‬يا ل باژارێ ترابلوسێ كربوون و نها ژي‮ ‬شه‌ره‌كي‮ ‬گران ل ره‌خ فرۆكه‌خانێ و ناڤه‌ندێن دي‮ ‬يێن سه‌ربازي‮ ‬ل پايته‌ختێ ليبيا به‌رده‌وامه‌‮.‬
ل ئاليێ دي‮ ‬رێكخراوا مافێ مرۆڤي‮ ‬يا سه‌ر ب نه‌ته‌وێن ئێكگرتي‮ ‬ژي‮ ‬راپۆرته‌ك ل سه‌ر ره‌وشا مافێ مرۆڤي‮ ‬ل ليبيا به‌لاڤ كر و د راپۆرتێ دا هاتيه‌ ديار كرن كو‮ ‬ژ به‌ر شه‌رێ ناڤخوه‌يي‮ ‬ل ليبيا ب سه‌دهزاران وه‌لاتي‮ ‬نه‌چارن كو ژ ترابلوس و ده‌ڤه‌رێن دي‮ ‬يێن شه‌ري‮ ‬بره‌ڤن و به‌رێ خوه‌ دده‌نه‌ ده‌ڤه‌رێن سه‌ر سنۆري‮ ‬و ده‌ڤه‌رێن دي‮ ‬يێن ئارام و ره‌وشا ژيانا خه‌لكێ ب تايبه‌تي‮ ‬ژي‮ ‬يا زارۆكان گه‌له‌ك خرابه‌‮.‬
د پشكه‌كا دي‮ ‬يا راپۆرتێ دا هاتيه‌ كو‮ ‬جڤاتا نێڤده‌وله‌تي‮ ‬وه‌ك پێدڤي‮ ‬به‌حسێ ره‌وشا خراب‮ ‬يا ل ليبيا ناكه‌ت و ره‌وشا نها ل ليبيا و شه‌رێ كو دهێته‌ كرن زيانه‌كا مه‌زن گه‌هانديه‌ ئابووريا جيهانێ،‮ ‬چونكو رێژا فرۆشتنا په‌ترۆلا ليبيا گه‌له‌ك‮ ‬يا كێم بوويه‌ و هه‌ر گرۆپه‌ك دڤێت ب خوه‌ په‌ترۆلێ بفرۆشيت و ژ به‌ر لاوازي‮ ‬و نه‌مانا ده‌ستهه‌لاتا ناڤه‌ندي‮ ‬ل سه‌ر گه‌له‌ك ده‌ڤه‌ران وێ‮ ‬يه‌كێ كاريگه‌ريا خوه‌ ل سه‌ر رێژا هنارتنا په‌ترۆلێ كريه‌ و ئه‌وه‌ ژي‮ ‬كاريگه‌ريا خوه‌ ل سه‌ر ئاستێ بازرگانيا نه‌فتێ ل جيهانێ دكه‌ت و دڤێت بله‌ز چاره‌يه‌ك بۆ ره‌وشا نها‮ ‬يا ليبيا بهێته‌ ديتن‮.‬

ئاژانسا رويترز ديار كر كو‮ ‬پشتي‮ ‬ب پشته‌ڤانيا ئه‌مريكا سه‌رۆكێ مسرێ عه‌بدولفه‌تاح سيسي‮ ‬بزاڤا راگرتنا شه‌رێ ل‮ ‬غه‌زه‌ كري‮ ‬و هه‌روه‌سا سيسي‮ ‬يێ بزاڤا هندێ دكه‌ت جاره‌كا دي‮ ‬كاريگه‌ريا خوه‌ ل سه‌ر وه‌لاتێن عه‌ره‌بي‮ ‬وه‌ك به‌رێ زێده‌ بكه‌ت و ئه‌مريكا ژي‮ ‬بۆ به‌رژه‌وه‌نديێن خوه‌ پشته‌ڤانيه‌كا ته‌مام دده‌ته‌ سيسي‮ ‬و به‌رپرسێن سعووديێ ژي‮ ‬ژ وێ‮ ‬يه‌كێ نه‌رازي‮ ‬نه‌ و وه‌سا دزانن كو ئه‌و‮ ‬يه‌ك بۆ لاوازكرنا پێگه‌هێ سعووديێ دهێته‌ كرن‮.‬
د به‌رده‌واميا راپۆرتا ئاژانسا رويترز دا هاتيه‌ كو‮ ‬سه‌ره‌دانا جۆن كێري‮ ‬يا بۆ قاهيره‌ و پشته‌ڤاني‮ ‬كرنا ئه‌مريكا بۆ بزاڤێن مسرێ بووينه‌ جهێ دلگرانيا سعووديێ و ژ به‌ر وێ‮ ‬يه‌كێ ژي‮ ‬وه‌زاره‌تا ده‌رڤه‌‮ ‬يا سعووديێ به‌ريا نها ديار كربوو مه‌ نه‌ڤێت ناڤبژيڤانيا سعووديێ وه‌ك ده‌ستێوه‌ردانه‌كا ده‌ره‌كي‮ ‬لێ بهێت و دڤێت قاهيره‌ تنێ رێخوه‌شكه‌ر بيت بۆ راگرتنا شه‌رێ ل‮ ‬غه‌زه‌ و ژ به‌ر كو سعووديێ وه‌ك پێدڤي‮ ‬پشته‌ڤاني‮ ‬ل وێ بزاڤا مسرێ نه‌كر ئه‌و دانوستاندن ژي‮ ‬نه‌گه‌هشتنه‌ چو ئه‌نجامه‌كێ و ديسان شه‌رێ ل‮ ‬غه‌زه‌ ده‌ستپێ كر و دژوارتر بوويه‌‮.‬
د پشكه‌كا دي‮ ‬يا راپۆرتێ دا ئاماژه‌ ب ناكۆكيێن د ناڤبه‌را سعووديێ و مسرێ دا هاتيه‌ كرن و هاتيه‌ ديار كرن كو‮ ‬ده‌مێ سيسي‮ ‬سه‌ره‌دانا سعووديێ كر داخواز ژ شاهێ سعووديێ كربوو كو پشته‌ڤانيێ ل پێشنياز و بزاڤێن مسرێ بۆ راگرتنا شه‌رێ‮ ‬غه‌زه‌ بكه‌ن و سعووديه‌ بێده‌نگ ما و ئه‌و بێده‌نگي‮ ‬ژي‮ ‬نيشا وێ‮ ‬يه‌كێ بوو كو سعووديه‌ نه‌دڤيا هاريكاريا مسرێ بكه‌ت و ژ به‌ر وێ‮ ‬يه‌كێ ژي‮ ‬قاهيره‌ نه‌شيا رێگريێ ژ دژواربوونا شه‌رێ‮ ‬غه‌زه‌ بكه‌ت‮.‬
چاڤدێرێن سياسي‮ ‬ژي‮ ‬ئاماژه‌ ب وێ‮ ‬يه‌كێ دده‌ن كو‮ ‬ژ به‌ر ناكۆكيێن د ناڤبه‌را مسرێ و ب تايبه‌تي‮ ‬ژي‮ ‬ژ به‌ر سياسه‌تا سيسي‮ ‬يا ل هه‌مبه‌ر ئيخوانان گه‌له‌ك وه‌لاتێن عه‌ره‌بي‮ ‬يێن وه‌ك قه‌ته‌ر و ئوردن ناخوازن سعووديه‌ خوه‌ نێزيكي‮ ‬مسرێ بكه‌ت و ژ به‌ر وێ‮ ‬يه‌كێ ژي‮ ‬شاهێ سعووديێ پشته‌ڤاني‮ ‬ل بزاڤێن سيسي‮ ‬بۆ راگرتنا شه‌رێ‮ ‬غه‌زه‌ نه‌كر و ل ئاليێ دي‮ ‬هنده‌ك گرۆپێن فه‌له‌ستيني‮ ‬ژي‮ ‬كو سعووديه‌ و قه‌ته‌ر پشته‌ڤانيێ ل وان دكه‌ن دبينن كو‮ ‬يا سيسي‮ ‬دڤێت بكه‌ت تنێ بۆ باشكرنا پێگه‌هێ خوه‌ و باشكرنا په‌يوه‌نديێن خوه‌‮ ‬يێن ل گه‌ل ئيسرائيلێ‮ ‬يه‌ و ئه‌و وه‌سا باوه‌ر دكه‌ن كو سيسي‮ ‬دڤێت‮ ‬غه‌زه‌ بكه‌ته‌ قوربانيا په‌يوه‌نديێن خوه‌‮ ‬يێن ل گه‌ل ئيسرائيلێ و ژ به‌ر وێ‮ ‬يه‌كێ ژي‮ ‬وان داخواز ژ سعووديێ كربوو كو پشته‌ڤانيێ ل پێشنيازا سيسي‮ ‬نه‌كه‌ن و هه‌ر ئه‌و‮ ‬يه‌ك ژي‮ ‬بۆ ئه‌گه‌ر كو جاره‌كا دي‮ ‬شه‌رێ ل‮ ‬غه‌زه‌ دژوارتر ببيت‮.‬

سكرتێرێ گشتيێ ناتو ئه‌ندرێس فوغ‮ ‬راسمۆسێن ديار كر‮ ‬برياره‌ كو د ڤێ حه‌فتيێ دا هه‌ڤپه‌يمانيا ئه‌تله‌تيكا باكوور‮ (‬ناتۆ‮) ‬كۆم ببيت و د ڤێ كۆمبوونێ دا هێزه‌كا تايبه‌ت بۆ پاراستنا رۆژهه‌لاتا ئورۆپا پێك بينيت‮.‬
ل دووڤ گۆتنێن سكرتێرێ ناتۆ كو د مالپه‌رێ فه‌رمي‮ ‬يێ ناتۆ دا به‌لاڤ بووينه‌،‮ ‬مه‌به‌ست ب پێكئينانا وێ هێزێ بۆ وێ‮ ‬يه‌كێ‮ ‬يه‌ كو بشێت ل به‌رامبه‌ر گه‌فێن روسيا ب راوه‌ستيت و هه‌روه‌سا د شيانێن وێ دا بيت كۆنترولا هه‌موو كێشه‌ و ئالۆزيێن دي‮ ‬يێن نێڤده‌وله‌تي‮ ‬بكه‌ت‮.‬
د به‌رده‌واميا ئاخڤتنێن خوه‌ دا سكرتێرێ ناتۆ گۆت‮: ‬‮»‬پێكئينانا ڤێ هێزا تايبه‌ت دێ پشكه‌ك بيت ژ ئاماده‌كاريان بۆ به‌رسڤدانا روسيا د وان هه‌موو ده‌ستێوه‌ردانێن ئه‌و د ئوكرانيا دا دكه‌ت‮«.‬
پشتي‮ ‬كو سكرتێرێ ناتۆ ئه‌ڤ برياره‌ ده‌رئێخستي،‮ ‬كوشكا سپي‮ ‬يا ئه‌مريكي‮ ‬ب ره‌نگه‌كێ ئێكسه‌ر پشته‌ڤانيا خوه‌ بۆ ڤێ بريارا ب له‌زا ناتۆ ديار كر‮.‬
هه‌ر د ڤێ ده‌ربارێ دا كاتلين هايدن په‌يڤدارا ئاسايشا نه‌ته‌وه‌يي‮ ‬يا‮ ‬
ناتۆ ديار كر كو‮ ‬ئه‌و هێزا تايبه‌ت‮ ‬يا كو برياره‌ بهێته‌ پێكئينان بتنێ هێزه‌كا به‌ره‌ڤانيێ‮ ‬يه‌ و ب چو ره‌نگان گه‌فان بۆ سه‌ر روسيا دروست ناكه‌ت،‮ ‬لێ دێ به‌ره‌ڤانيێ ژ ئاخا ئوكرانيا كه‌ت‮.‬
ئه‌ڤ پێنگاڤێن ناتۆ پشتي‮ ‬وێ‮ ‬
يه‌كێ هاتن ده‌مێ سه‌رۆك و سه‌رۆك وه‌زيرێن وه‌لاتێن ئورۆپا رۆژهه‌لات هۆشداريێن توند ل دۆر ده‌ستێوه‌ردانێن روسيا د ئوكرانيا دا داين كو سه‌رۆكا ليتوانيا داليا گربوسكايتي‮ ‬ديار كر بوو كو ژلايێ پراكتيكي‮ ‬ڤه‌ روسيا‮ ‬يا د ره‌وشا‮ ‬
شه‌ري‮ ‬دا ل دژي‮ ‬ئورۆپا و داخواز ژ ئورۆپيان كر كو كه‌ل و په‌لێن له‌شكري‮ ‬بۆ ئوكرانيا بهنێرن و سه‌رۆكێ پوله‌ندا ژي‮ ‬راگه‌هاند بوو كو ل سه‌ر ده‌ڤه‌رێ پێدڤيه‌ د ناڤبه‌را ئورۆپا‮ ‬يا بن ده‌ست و ئورۆپا‮ ‬يا ديموكرات دا ئێكێ هه‌لبژێرن‮.‬
پشتي‮ ‬ده‌ستێوه‌ردانێن ئاشكرا‮ ‬يێن روسيا د رۆژهه‌لاتێ ئوكرانيا دا و هاتنا سه‌ربازي‮ ‬و تانكێن روسي‮ ‬بۆ ناڤ ئاخا ئوكرانيا ب مه‌به‌ستا پشته‌ڤانيا جوداخوازێن ئوكراني،‮ ‬سه‌رۆك وه‌زيرێن بريتانيا دێيڤد كاميرۆن د داخۆيانيه‌كێ دا گۆت‮:‬‮ »‬هه‌بوونا سه‌ربازێن روسي‮ ‬د ناڤ ئوكرانيا دا ناهێته‌ قه‌بوولكرن و د چه‌ند رۆژێن دي‮ ‬دا دێ ل گه‌ل ئێكه‌تيا ئورۆپا سزايێن نوو ل سه‌ر روسيا سه‌پينين‮«.‬
سه‌رۆك وه‌زيرێن بريتانيا ئه‌و‮ ‬يه‌ك ژي‮ ‬ديار كر كو‮ ‬ئه‌و دێ د به‌رده‌وام بن ل سه‌ر زێده‌كرنا سزايان هه‌تا وي‮ ‬ده‌مێ روسيا هێزێن خوه‌ ژ ئوكرانيا ڤه‌كێشيت‮.‬
به‌ري‮ ‬دو رۆژان سه‌رۆكێ كومسيۆنا ئورۆپي‮ ‬جوزيي‮ ‬مانوێل باروزو هۆشداري‮ ‬دابوون كو د كێشه‌يا ئوكرانيا دا بگه‌هنه‌ خالا نه‌زڤرينێ و ئاماژه‌ ب وێ‮ ‬يه‌كێ دا بوو كو ب رێيا ته‌له‌فۆنێ وي‮ ‬سه‌رۆكێ رۆسيا ڤلاديمێر پۆتين ئاگه‌هدار كريه‌ كو روسيا دێ باجه‌كا گران ده‌ت هه‌كه‌ ببيته‌ ئه‌گه‌رێ دروستبوونا نه‌ساقامگيريه‌كا نوو ل ئوكرانيا‮.‬

ئاژانسا رويترز ديار كر كو‮ ‬وه‌زيرێ ده‌رڤه‌‮ ‬يێ ئيرانێ به‌رهه‌ڤيا خوه‌ ديار كريه‌ كو سه‌ره‌دانا سعووديێ بكه‌ت و ل گه‌ل به‌رپرسێن وي‮ ‬وه‌لاتي‮ ‬سه‌باره‌ت ب شه‌رێ ل دژي‮ ‬داعش و هه‌ڤكاريا هێزێن هه‌رێمي‮ ‬دانوستاندنان بكه‌ت،‮ ‬چونكو مه‌ترسيا داعش ل سه‌ر ئيرانێ رۆژ ب رۆژێ زێده‌تر دبيت و ترسا به‌رپرسێن ئيرانێ ژ وێ‮ ‬يه‌كێ هه‌يه‌ كو پارێزگه‌هێن باشور و ده‌ڤه‌رێن سوننه‌نشين‮ ‬يێن ئيرانێ ژي‮ ‬ده‌ست ب شه‌ره‌كي‮ ‬ل دژي‮ ‬وي‮ ‬وه‌لاتي‮ ‬بكه‌ن و ژ به‌ر وێ‮ ‬يه‌كێ ژي‮ ‬ئيرانێ دڤێت ل گه‌ل سعووديێ و وه‌لاتێن دي‮ ‬يێن عه‌ره‌بي‮ ‬هاريكار بيت دا داعش ژناڤ بچيت‮.‬
د ئاليێ دي‮ ‬چاڤدێرێن سياسي‮ ‬ژي‮ ‬ديار دكه‌ن كو‮ ‬پشتي‮ ‬ئه‌مريكا ديار كري‮ ‬ئه‌و ل سه‌ر ستراتيژيه‌كا نوو كار دكه‌ن و دڤێت هه‌ڤپه‌يمانيه‌كا هه‌رێمي‮ ‬و جيهاني‮ ‬بۆ شه‌رێ ل دژي‮ ‬داعش بهێته‌ دروست و ئيرانێ ژي‮ ‬دڤێت د ناڤا وێ هه‌ڤپه‌يمانيێ دا جهێ خوه‌ بگريت،‮ ‬چونكو وي‮ ‬وه‌لاتي‮ ‬چه‌ند ئارمانجێن سه‌ره‌كي‮ ‬هه‌نه‌،‮ ‬يا‮ ‬يه‌كێ ئيرانێ دڤێت ئالۆزيێن خوه‌‮ ‬يێن ل گه‌ل سعووديێ تا راده‌يه‌كێ چاره‌سه‌ر بكه‌ت و‮ ‬يا دي‮ ‬ئيرانێ دڤێت ب رێيا هاريكاري‮ ‬كرن بۆ شه‌رێ داعش خوه‌ نێزيكي‮ ‬جڤاتا نێڤده‌وله‌تي‮ ‬بكه‌ت و بزاڤێ بكه‌ت دا سزايێن ئابووري‮ ‬يێن ل سه‌ر ئيرانێ بهێنه‌ راكرن و ژ به‌ر وێ‮ ‬يه‌كێ ژي‮ ‬به‌رپرسێن ئيرانێ دبينن شه‌رێ ل دژي‮ ‬داعش بۆ وان دێ ده‌ليڤه‌كا زێرين بيت و ژ به‌ر وێ‮ ‬يه‌كێ ژي‮ ‬وان نه‌ڤێت وێ ده‌ليڤێ ژ ده‌ستان بده‌ن و نێزيكبوونا ل گه‌ل سعووديێ ژي‮ ‬پێنگاڤه‌كا مه‌زن‮ ‬يا بۆ وێ‮ ‬يه‌كێ دهێته‌ ديتن‮.‬
هه‌فتيا بۆري‮ ‬جێگرێ وه‌زيرێ ده‌رڤه‌‮ ‬يێ ئيرانێ ئه‌مير عه‌بدوللاهيان سه‌ره‌دانا سعووديێ كربوو و گه‌له‌ك ژ چاڤدێرێن سياسي‮ ‬ئاماژه‌ ب وێ‮ ‬يه‌كێ دكه‌ن كو دێ وێ سه‌ره‌دانێ دا گه‌له‌ك تشت هاتينه‌ گه‌نگه‌شه‌ كرن و زه‌مينه‌ بۆ سه‌ره‌دانا وه‌زيرێ ده‌رڤه‌‮ ‬يێ ئيرانێ بۆ سعووديێ هاتيه‌ ئاماده‌كرن‮.‬
ل ئاليێ دي‮ ‬ئه‌كبه‌ر گه‌نجي‮ ‬نڤيسه‌ر و ڤه‌كۆله‌رێ ناڤدارێ ئيرانێ د نڤيسه‌كا خوه‌ دا ئاماژه‌ ب وێ‮ ‬يه‌كێ دكه‌ت كو ئه‌مريكا به‌ريا نها ژي‮ ‬بزاڤه‌كا مه‌زن كريه‌ دا ئيران و سعووديێ بۆ شه‌رێ دژي‮ ‬داعشێ هه‌ڤكاريا هه‌ڤدو بكه‌ن و به‌رپرسێن ئه‌مريكا گه‌هشتنه‌ وێ باوه‌ريێ هه‌كه‌ ئيران و سعووديه‌ هاريكاريا هه‌ڤدو بكه‌ن دێ شێن داعشێ ژناڤ ببه‌ن،‮ ‬چونكو مه‌ترسيا داعشێ ل سه‌ر ئه‌مريكا و به‌رژه‌وه‌نديێن وێ ل ده‌ڤه‌رێ رۆژ ب رۆژێ زێده‌تر دبيت و ئه‌مريكي‮ ‬ژي‮ ‬باش دزانن كو هه‌تا دو هێزێن سه‌ره‌كي‮ ‬يێن كو نوونه‌راتيا به‌ره‌يێن شيعه‌ و سوننان دكه‌ن پێكڤه‌ ل دژي‮ ‬داعش شه‌ري‮ ‬نه‌كه‌ن دێ‮ ‬يا زه‌حمه‌ت بيت كو ئه‌و رێكخراوه‌ ژناڤ بچيت،‮ ‬چونكو ژ بلي‮ ‬بابه‌تێ سه‌ربازي‮ ‬بابه‌تێ هزري‮ ‬و مه‌زهه‌بي‮ ‬ژي‮ ‬بۆ شه‌رێ داعشێ گه‌له‌ك گرنگه‌ و ئه‌مريكا دڤێت بنه‌مايێن هزري‮ ‬يێن داعشێ ب ته‌مامي‮ ‬بهێته‌ هشك كرن‮.‬
ناڤهاتي‮ ‬وێ‮ ‬يه‌كێ ژي‮ ‬ديار دكه‌ت كو‮ ‬ئه‌مريكا بۆ خوه‌ ل هه‌ڤپه‌يمانێن نوو دگه‌ريت دا هه‌م داعشێ ژناڤ ببه‌ت و هه‌م ژي‮ ‬كاريگه‌ريا خوه‌‮ ‬يا ل سه‌ر ده‌ڤه‌رێ زێده‌ بكه‌ت و ژ بۆ وێ‮ ‬يه‌كێ ژي‮ ‬ئه‌مريكا ب هه‌موو ره‌نگه‌كێ گڤاشتنان ل ئيرانێ دكه‌ت دا ئه‌و ژي‮ ‬ده‌ستان ژ سياسه‌تا خوه‌‮ ‬يا به‌رێ به‌رده‌ت و ئه‌و‮ ‬يه‌ك د به‌رژه‌وه‌نديا ئيرانێ دايه‌ و ژ به‌ر وێ‮ ‬يه‌كێ ته‌هران بابه‌تێ په‌يوه‌نديێن ل گه‌ل سعووديێ و شه‌رێ ل دژي‮ ‬داعشێ بۆ خوه‌ ب ده‌ليڤه‌كا زێرين دزانيت دا سزايێن ئابووري‮ ‬و دبلۆماسي‮ ‬كێم بكه‌ت و بشێت خوه‌ ب هێز بكه‌ت‮.‬
هه‌ژي‮ ‬ئاماژه‌پێدانێ‮ ‬يه‌ كو‮ ‬د گۆتارا خوه‌‮ ‬يا هه‌فتيا بۆري‮ ‬باراك ئۆباما سه‌رۆكێ ئه‌مريكا ديار كربوو كو ئه‌و دێ سه‌ره‌دانا رۆژهه‌لاتا ناڤين كه‌ت و دێ كار بۆ دروست كرنا هه‌ڤپه‌يمانيه‌كا هه‌رێمي‮ ‬و جيهاني‮ ‬ل دژي‮ ‬داعش كه‌ت و هۆشداري‮ ‬ژي‮ ‬دا وه‌لاتێن هه‌رێمي‮ ‬كو هه‌كه‌ ئه‌و نها ب ره‌نگه‌كێ ئه‌كتيف ل دژي‮ ‬داعش شه‌ري‮ ‬نه‌كه‌ن دێ هه‌رێما رۆژهه‌لاتا ناڤين تووشي‮ ‬كاره‌ساتێن گه‌له‌ك مه‌زن بيت و ل هه‌مبه‌ر وێ‮ ‬يه‌كێ ژي‮ ‬شاهێ سعووديێ ديار كربوو كو دڤێت ئه‌مريكا و وه‌لاتێن ئورۆپا ژ بۆ شه‌رێ دژي‮ ‬داعشێ ب ره‌نگه‌كێ راسته‌خوه‌ ل گه‌ل مه‌ كار بكه‌ن،‮ ‬چونكو هه‌كه‌ نها ئه‌و شه‌رێ داعشێ نه‌كه‌ن و وێ رێكخراوێ ژناڤ نه‌به‌ن دێ شه‌رێ تيرۆرێ هه‌تا دو هه‌يڤێن دي‮ ‬گه‌هيته‌ ئه‌مريكا و وي‮ ‬ده‌مي‮ ‬دێ گه‌له‌ك‮ ‬يا ب زه‌حمه‌ت بيت كو رێگري‮ ‬ل كريارێن تيرۆرستي‮ ‬يێن وان رێكخراوان بهێته‌ كرن‮.‬
ل ئاليێ دي‮ ‬دوهي‮ ‬ئاژانسا مێهر‮ ‬يا ئيراني‮ ‬ديار كربوو‮ ‬ره‌نگه‌ وه‌زيرێن ده‌رڤه‌‮ ‬يێن ئيرانێ و سعووديێ ل ئه‌مريكا سه‌باره‌ت ب شه‌رێ دژي‮ ‬داعشێ هه‌ڤديتنه‌كێ بكه‌ن و ئه‌مريكا ژي‮ ‬به‌رهه‌ڤه‌ هاريكاريا هه‌ر دو وه‌لاتان بكه‌ت‮.‬