باج کەفتە سەر زێری ژی
ئەڤرۆ نیوز:
سەرۆکێ کۆمەلا زێرنگرێن کوردستانێ راگەھاند، ھەتا بەری نوکە چو باح ل سەر زێرێ ھاوردەکری بۆ کوردستانێ نەبوو، بەلێ ئەڤ سالە ژ ئالیێ حوکمەتا بەغدا ڤە ب رێدا ٢٠% باج خستیە سەر زێرێ ھاوردەکری، بەلێ ژ بەر بێئاگەھیا زێرنگران ژ ڤێ قانوونێ، حوکمەتێ ئاسانکاری بۆ دەرخستینە کو سالانە ب تنێ ٥% ژ وێ باجێ بدەن. ڤێ ژی کارتێکرنەکا مەزن کریە سەر بھایێ زێری و تایبەتمەندەکێ ڤی واری ژی دبێژیت: قوربانیێن سەرەکی یێن ڤێ بریارێ دیسا ھەر وەلاتی نە.
ل گۆرەی نڤیسارەکا رێڤەبەریا گشتیا باجێن ھەرێما کوردستانێ، ھەر کۆمپانیەکا ئەڤ سالە زێری ھاوردە بکەت دڤێت ب رێژا ٥% ژ قازانجێ خوە وەکو باج بدەتە حوکمەتێ، ھەروەسا ٣% ژی باجە کەڤتیە سەر زێرێ خام. د وێ نڤیسکارێ دا ھاتیە ژی، ھەکە کەسەک ڤی کاری بکەت و کۆمپانی نەبیت، دڤێت ب رێژا ٦% باجێ بدەت. ل گۆرەی وێ نڤیسکارێ، یا دروست ئەوە دڤێت ھەر بازرگانەک سالانە ٢٠% یان ژی ١٥% باجێ ل سەر زێرێ ھاوردەکری بدەت، بەلێ ئەڤ سالە ژ بەر بێئاگەھیا زێرنگران ژ وێ قانوونێ، ئەڤ لێبوورینە بۆ زێرنگران دەرچوویە کو ب تنێ ٥% بدەن، چونکو گەلەک زێرنگران ئاگەە ژ وێ قانوونێ نەبوویە و زێر ب رێژێن مەزن و ب دەینداری ھاوردەکریە. شێخ عەبدولسەلام بەشیر محەمەد تاھر، سەرۆکێ لقێ دھۆک یێ سەندیکا زێرنگرێن کوردستانێ بۆ ئەڤرۆ دیار کر، ئەو بریارا حوکمەتا عیراقێ یا دانا باجێ ل سەر ھاوردەکرنا زێری ب رێژا ٢٠% بجە نەھاتیە، ب تنێ سالانە ھەر زێرنگرەک پێنچ ملیون دیناران ددەنە حوکمەتا ھەرێمێ و گۆت: دەمێ زێر تەڤلی ھەرێمێ ژی دبیت، زێرنگر بەرامبەر ھەر کیلویەکا زێری نێزیکی ٥٠ دولاران ددەت. شێخی ئاماژە دا وێ چەندێ ژی کو زێرنگرێن پارێزگەھێ ژبلی دانا وێ باجێ، باجا دەرامەتی سالانە ددەنە رێڤەبەریا باجا دەرامەتی، ئەو ژی ل دووڤ رێنمایانە. قارەمان جەوھەر، سەرۆکێ کۆمەلا زێرنگرێن کوردستانێ بۆ ئەڤرۆ دیار کر، بەری نھا چو باج ل سەر ھاوردەکرنا زێری بۆ کوردستانێ نەبوویە، د سەر ھندێ را ھژمارەکا مەزن یا بازرگانان ھەبووینە زێر بۆ کرودستانێ و عیراقێ دئینا، وان بازرگانان ل شوونا دانا باجێ، سالانە پێنچ ملیون دینار بۆ نووکرنا مۆلەتا کارێ خوە ددانە حوکمەتێ، بەلێ ل سالا ٢٠١٣ دەمێ بەحسێ باجێ ھاتیە کرن، پتریا بازرگانان دانا باجێ رەتکرن و ئەو داخوازیە ژی نەھاتە بجھئینان. ناڤبری دیار کر، پشتی وان چەند داخوازی کرین و رەتکری وێ باجێ بدەن، بازرگانێن زێری ل سالا ٢٠١٣ ژ باجێ ھاتنە بەخشین، ل سالا ٢٠١٤ ژی بازرگان رازی بوون بۆ ھەر کیلویەکا زێری ١٠ ھزار دیناران ژ بازرگانان وەربگرن و گۆت: ل دەستپێکا ئەڤ سالە حوکمەتا عیراقا فیدرال ب رێژا ٢٠% باجە خستە سەر ھەر کیلۆیەکا زێری یا ھاوردەکری و ئەڤە ژی دبیتە نێزیکی ملیۆنەک و ٢٠٠ ھزار دینارێن عیراقی، پشتی ھینگی وەزارەتا دارایی ئەڤ پارە بۆ مە کێمتر لێ کر و ب رێژا ٥% باجە خستە سەر ھاوردەکرنا زێری، بەلێ ئەم ناچارین ھەر وی پارەی بدەین. بەکر عەزیز، رێڤەبەرێ گشتیێ کۆنترۆلا جۆرێ خشل ل ھەرێما کوردستانێ دیار کر، ل سالا ٢٠١٣ نێزیکی ١١٤ ھزار کیلۆیێن زێری د رێیا ھەردو فرۆکخانێن ھەولێر و سلێمانیێ را ژ دوبەی و تۆرکیا ھاتیە ھەرێما کوردستانێ، ل سالا ٢٠١٤ ژی نێزیکی ٧٧ ھزار کیلۆیان تەڤلی ھەرێمێ بووینە و گۆت ژی: ژ بەر قەیرانا دارایی و شەرێ داعش، خواست ل سەر زێری گەلەک کێمبوویە و ب تنێ ل سالا ٢٠١٤ ب رێژا ٣٢% داخوازی کێمتر لێ ھاتیە ژ سالا ٢٠١٣َ و ئەڤ سالە یا ٢٠١٥، رێژە گەلەک مەزنترە ژی.