بسپۆره‌كێ وزێ: پێدڤیه حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ ده‌زگه‌هێ نیشتمانی یێ په‌ترۆلێ دابمه‌زرینیت
هه‌ولێر: سولین سلێمان
د. یه‌ریڤان ئه‌دهه‌م ڤه‌كوله‌ر د پیاڤێ په‌ترۆلێ و وزه و ئاسایشێ دا ل په‌یمانگه‌ها وه‌لاتێن كه‌نداڤی ل واشنتون د دیداره‌كێدا بۆ رۆژناما (ئه‌ڤرۆ )دیاركر، پێدڤیه حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ پتر گرنگیێ ب كه‌رتێ په‌ترۆلێ بده‌ت و ده‌زگه‌هێ نشتیمانی یێ په‌ترۆلێ دابمه‌زرینیت.
د. یه‌ریڤان گۆت” ل سالا ٢٠٠٧ پشتی ده‌ركرنا قانوونا په‌ترۆل و غازێ ل په‌رله‌مانێ كوردستانێ پروسا په‌ترۆلا هه‌رێما كوردستانێ یا كه‌فتیه سه‌ر رێیا خوه و حوكمه‌تا هه‌رێمێ ژی ب شێوه‌كێ باش شیایه د ده‌مه‌كێ كورتدا ٥٠ گرێبه‌ستان دگه‌ل كۆمپانیایێن تایبه‌ت ب په‌ترۆلێ ڤه گرێده‌ت ،دیسا ل سالا ٢٠١٣ ژی شیا پتر گه‌شێ ب كه‌رتێ په‌ترۆلێ بده‌ت و ب رێیا توركیێ په‌ترۆلێ بفرۆشیت كو ئه‌ڤ چه‌نده ب خوه‌ژی پێشكه‌فتنه‌كا مه‌زن بوو”.
ئاماژه كر”د ده‌زگه‌هێن كه‌رتێ په‌ترۆلێ دا هنده‌ك ئاریشه هه‌نه ئه‌وژی پێدڤی بوو سندوقا داهاتێن نشتیمانی هاتبا دروستكرن ژ بۆ كه‌رتێ په‌ترۆلێ چونكی وه‌زاره‌تا سامانێن سرۆشتی تنێ به‌س نینه ژ بۆ ئیداره‌كرنا ڤێ پرۆسێ”.
ئاشكراژی كر”د نوكه دا پاره‌كێ زه‌به‌لاح ژ په‌ترۆلێ دهێته ده‌ستخستن و ژبه‌ر ڤێ چه‌ندێ كوردستان ژی وه‌كی وه‌لاتێن دی خودان په‌ترۆله وپێدڤیه هزر د دروستكرنا سندوقێن نشتیمانی دا بكه‌ت ژ بۆ داهاتیێن په‌ترۆلێ وزۆر ب هشیاری ره‌فتارێ دگه‌ل پارێن په‌ترۆلێ بكه‌ت داكو ب ساناهی بهێته كونترۆل كرن”.
گۆت ژی”تا نۆوكه هه‌رێما كوردستانێ كونترۆلا پلانێن تایبه‌ت ب خوه‌ڤه نینه ژ بۆ فرۆشتنا په‌ترۆلێ هه‌ر ژ ده‌سپێكێ پشت ب توركیێ گرێدایه ژ بۆ رێكرنا په‌ترۆلا خوه كو ئه‌ڤه‌ژی یا شاشیه‌ك بۆیه چونكی توركیێ وه‌لاته‌كێ مه‌زنه ب به‌راوردێ دگه‌ل هه‌رێما كوردستانێ ئه‌و چه‌نده‌ژی دبیته ئه‌گه‌را وێ كو توركیێ مه‌رجێن خوه ب سه‌ر هه‌رێما كوردستانێ دا زال بكه‌ت، ژ به‌ر كو پشتبه‌ستن ب ئێك وه‌لاتی گرفتێن ئابووری دروست دكه‌ت وه‌كی ل سالا ٢٠١٧ كوردستان به‌ر بسه‌ربخوه‌یێ دچو، توركیێ راسته راست گه‌فا بوریا په‌ترۆلێ ل هه‌رێما كوردستانێ دكر ژ به‌ر وێ ئێكێ هیڤیدارم هزر د ژێده‌رێن پتر بهێنه كرن ژ بۆ پتر هێزكرنا پێگه‌هێ هه‌رێما كوردستانێ هه‌ر چه‌ند توركیێ وه‌لاته‌كێ گرنگه ژ بۆ هه‌رێما كوردستانێ د ده‌مێن بۆریدا زۆر گرنگی ب كه‌رتێ په‌ترۆل و غازا هه‌رێمێ دایه”.
هێشتا گوت”سیاسه‌تا سه‌ربخوه‌ییا په‌ترۆلێ هه‌ر ژ ده‌سپێكێ هزره‌كا باش بوو وه‌لاتی پێ كه‌یف خوه‌ش بوون چونكی باوه‌رییه‌ك هه‌بوو كو سه‌ربخوه‌ییا ئابووری به‌ر ب سه‌ربخوه‌ییا سیاسی دێ گاڤێ هاڤێت چونكی وه‌ك یا دیاربوو ل سالا ٢٠٠٧ پاره‌كێ باش و داهاته‌كێ زۆر ل كوردستانێ دا هه‌بوو كو ژ ئالیێ حوكمه‌تا فیدرال ڤه دهات و دگه‌ل وان گرێبه‌ستێن په‌ترۆلی ب شێوازه‌كی باش به‌ر ب پێش دچوو لێ ئاریشه ئه‌و بوو داهاتێن په‌ترۆلێ بكار نه‌دهاتن ب شێوه‌كێ ستراتیژی ژ بۆ پێشخستنا كه‌رتێ گشتوكالێ و پیشه‌سازیێ و ژبه‌ر جهگیرنه‌بوونا بهایێ په‌ترۆلێ سالانه نه‌شیایه بودجه‌كا دلنیایێ ژ بۆ بهێته جێبه‌جێ كرن چونكی هه‌كه بهایێ په‌ترۆلێ بهێیته خار هه‌می به‌رنامه دێ تێكچن و ئه‌گه‌ر بهایێ وێ بلند ببیت ئه‌و كه‌سێن كو بریار ب ده‌ستن دێ ل خوبایی بن قه‌رزێن پتر دێ كه‌ن ژ بۆ پێشڤه‌چونا پروژێن خوه”.
ئاشكراژی كر”كۆمپانیایا دیلۆیت كۆ ئێكه ژ وان كۆمپانیایێن مه‌زنێن ئه‌مریكی هووربینیێ ژ بۆ وان هه‌ژمارا و داتایا دكه‌ت كو ژئالیێ حوكمه‌تێ ڤه دهێته دان هه‌رچه‌نده نه مه‌رجه كو ئه‌و داتا و هه‌ژمار زۆر راست بن لێ ئه‌و كۆمپانی ب خوه‌ژی تووشی سكالایێن مه‌زن بوویه ب ئه‌گه‌رێن گه‌نده‌لیان لێ ده‌سپێكه‌كا باشه ژ بۆ پرۆسا زه‌لالیا هه‌رێمێ”.
باس ژی كر”كه‌رتێ په‌ترۆل و غازێ پێدڤی ب ده‌زگه‌هان هه‌یه و دبیت هه‌ر چ زوویه ئه‌و ده‌زگه بهێنه دامه‌زراندن چونكی پێدڤیه زێده‌تر گرنگی پێ بهێته دان ژ به‌ر كو د نوكه‌دا په‌ترۆل و غاز ل ده‌ف خه‌لكی ئێكسان بوویه ب گه‌نده‌لیێ و خه‌لك ژی ب ڤێ چه‌ندێ یێ خوه‌شحال نینه له‌وما پێدڤیه حوكمه‌ت هه‌ر چه‌ند ب له‌زتر بریارێ لسه‌ر دامه‌زراندا وان ده‌زگه‌هان بده‌ت كو باشترین چه‌كێ به‌رگریێ یه ژ بۆ ڤی كه‌رتی”.
گوت ژی”ل سالا ٢٠٠٩ هه‌رێمێ ده‌ست ب هنارتنا په‌ترۆلێ كریه ب رێیا توركیێ ڤه كو په‌ترۆلا وێ دچیته به‌نده‌رێن جیهانی ژ بۆ فرۆتنێ لێ ئاریشه ئه‌وه په‌ترۆلا هه‌رێمێ ب ریسكه‌كا داراییا مه‌زن دهێته دیتن ل ده‌ف كریاران چونكی به‌رده‌وام هزر ژ وێ چه‌ندێ دكه‌ن كو به‌لكی حوكمه‌تا ئێراقێ سكالایێ ل دادگه‌هێن نیڤده‌وله‌تی بكه‌ت و زیانێ بكه‌ن ژ به‌ر وێ به‌رده‌وام په‌ترۆلا هه‌رێمێ هه‌ر جار ب ١٠ دۆلاران كێمتر دهێته فرۆتن ژ به‌ر وێ ئه‌گه‌رێ كو ئه‌ڤ چه‌نده دده‌ستهه‌لاتا حوكمه‌تا هه‌رێمێدا نینه راستی ئه‌وه كو ب ڤی شێوازی په‌ترۆلێ بفرۆشن وه‌كی كو د نوكه‌دا رووسیا هه‌ر به‌رمیله‌كێ ب ٤٠ دۆلاران كێمتر ب هنده‌ك كریاران دفرۆشیت ب ئه‌گه‌را شه‌رێ وێ دگه‌ل ئوكراینا”.
ئاماژه كر”د نوكه‌دا پتریا گرێبه‌ستێن حوكمه‌تا هه‌رێمێ د دیار و زه‌لالن و لسه‌ر پێگه‌هێ حوكمه‌تا هه‌رێمێ هاتینه دانان لێ ئه‌ڤه تنێ به‌س نینه ژ بۆ لێپرسینا چاوانیا كارئینانا داهاتێ په‌ترۆلێ، پێدڤیه په‌رله‌مان و رێكخراوێن كومه‌لگه‌هێن مه‌ده‌نی ووه‌لاتی ژی پشكه‌ك بن د ڤێ پروسێدا داكو پتر مفا ژێ بهێته وه‌رگرتن”.
