بسپۆرەكێ قانوونا نێڤدەولەتی: ئیراقێ ب بەرنامەیەكێ دارێشتی هەوا ئەنفالێ بجهئینا
بسپۆرەكێ قانوونا نێڤدەولەتی ل هەرێما كوردستانێ راگەهاند: پڕۆسەیا ئەنفالكرنا كوردستانێ ب شێوەیێ جۆرا وجۆر هاتە بجهئینان.
د. كرمانج ئوسمان، پسپۆرێ قانوونا نێڤدەولەتی ل هەرێما كوردستانێ گۆت» پڕۆسەیا ئەنفالكرنا خەلكێ كوردستانێ ب شێوەیێ جۆرا و جۆر بەرامبەر هەرێما كوردستانێ هاتە بجهئینان. هەوا ئەنفالێ ب هەشت قۆناغان هاتە ئەنجامدان، بەلێ هەكە تێبینی بهێتە كرن حوكمەتا ئیراقێ ب بەرنامەیەكێ داڕێشتی و پیلانگێری ئەو هەشت هەوێن ئەنفالێ ئەنجامدان».
گۆت ژی» بەرەیێن هەوا ئەنفالێ هاتبوونە بەلاڤكرن بۆ سێ بەرەیێن جوگرافی ( سلێمانیێ و هەولێرێ و دهۆكێ) هەكە تێبینیێ بكەین كو بەرهەڤی بۆ ئەوێ تاوانێ هاتبوو كرن كو ب تاوانا جینۆساید هاتییە نیاسین، ژ بەر كو هەموو پشكێن قانوونی تێدانە كو پەیوەندی ب جینۆساید نیاسینا یا هەی».
رۆهنكر ژی» پشتی دامەزراندنا حوكمەتا ئیراقی یا نوو، هەرسێ ئالیێن ئیراقی دەستهەلاتا دادوەری و پەرلەمان و حوكمەتا ئیراقێ ئەو تاوان ب جینۆساید نیاسییە، بەلێ هەتا نوكە ژ بەرپرسیارەتیێ د رەڤن، كو پەیوەندی ب قەرەبووكرنا مادی و گیانی ڤە یا هەی و نوكە دبینین ئەو دەڤەرێن گەرمیان هیچ مالەك یان ژی خانییەك نەهاتییە ئاڤاكرن، ل گەل دەڤەرێن بەهدینان و ل گەل پشكەكا مەزن یا رۆفاتێن قوربانیێن ئەنفالێ نەهاتینە زڤراندن».
كرمانج ئوسمان خویاكر ژی» پڕۆسەیا ب جینۆساید نیاسینا تاوانێن ئەنفالێ، پشكەكا گرنگە ژ پڕۆسەیا ئاشتییا نیشتمانی ب تایبەت وەكو ستاندارێ نێڤدەولەتی ل شەڕی دەرباز دبیت، پڕۆسەیەك بهێتە دەستپێكرن، ب ناڤێ بەرژوەندیێن نیشتمانی، ئانكو سەرەرای ئەوێ چەندێ كو هەموو ئەو كەسێن قوربانی ماف یێ هەی بزانن كا د پڕۆسەیا ئەنفالێدا چ روودا و كێ بڕیار دا ئەوێن تاوانبار بهێنە سزادان و رۆفاتێن خوە وەربگرن ب پڕۆسەیەكا جوان و ل سەر بنەمایێ ئایینێ ئیسلامی بشێن دوبارە ڤەشێرن و گۆرێن وان د دیار بن».
راگەهاند ژی» ئەڤە پڕۆسەیەكا گرنگە بۆ ئاشتبوونا خەلكێ كوردستانێ و ب تایبەت حوكمەتا ئیراقێ ژ بەر كو ئەو پشكەكا گرنگە ژ ئاشتبوونا نیشتمانی».
ئەنفال، كو ب جینۆسایدا كوردان هاتییە نیاسین، پڕۆسەیەكا كۆمكوژییا كوردێن باشوورێ كوردستانێ بوو ژ ئالیێ رژێما بەعس ڤە ب سەرۆكایەتییا پێنجەمین سەرۆك كۆمارا ئیراقێ، سەدام حسێنی ل دووماهییا شەڕێ ئیراقێ و ئیرانێ ب هەشت قۆناغان هاتە ئەنجامدان كو هێزێن فەیلەقا ئێك و فەیلەقا پێنج یا لەشكرێ ئیراقێ و كەتیبێن ب ناڤێ بەرگرییا نیشتمانی تێدا پشكداربوون و هەژمارا ئەوان هێزان پێكڤە د گەهشتە 200 هزار چەكداران. ل هەموو قۆناغان 182 هزار وەلاتیێن كورد یێن سڤیل هاتنە بێسەروشوینكرن و زێدەتر ژ چار هزار و 500 گوندان ژی هاتنە وێرانكرن.
قۆناغێن ئەنفالێ:
قۆناغا ئێكێ: 9 – 23/2/1988 بوو ل دەڤەرێن سەرگەلۆ و بەرگەلۆ ل سنۆرێ باژێركێ سورداش یێ سەر ب قەزا دوكان ل پارێزگەها سلێمانیێ.
قۆناغا دویێ: 22/2 هەتاكو 1/4/1988 بوو ل دەڤەرێن قەرەداغ ل پارێزگەها سلێمانیێ.
قۆناغا سیێ: 7- 20/4/1988 ل دەڤەرێن گەرمیان ل سنۆرێ پارێزگەها كەركووكێ و سنۆرێ باژێرێن حوورماتو، كەلار، كفری، دەربەندیخان، چەمچەمال و چەند جهێن دی ڤەگرت. ئەڤێ قۆناغی ب بەرفرەهی ئەو دەڤەرە ڤەگرت و قوربانیێن مەزن ژ قۆناغێن دی هاتنە جوداكرن، لەوما سالڤەگەرا ئەوێ تاوانێ ژی بۆ ئەڤێ قۆناغێ هاتە دیاركرن.
قۆناغا چاری: 3 – 8/5/1988 ل درێژییا زێی بچووك ڤەگرت هەر ژ ئاغجەلەر، گۆپتەپە، عەسكەر، دەڤەرێن شێخ بزێنی، كۆیە، خەلەكان و دوكان.
قۆناغێن پێنج، شەش و حەفت: ژ 15/5 هەتا 26/8/1988 دەڤەرێن بالیسان، شەقلاوە، هیران، نازەنین، سماقۆلی، دۆلا ئالان، رواندوز، چۆمان، زنجیرا چیایێ قەندیلی، رانیە، چارقۆڕنە، هیزۆب، چیایێ باواجی، پشكەك ژ گوندێن كۆیە، دیبەگە و پردێ ڤەگرت.
قۆناغا هەشتێ: ل 25/8 هەتا 6/9/1988 دەڤەرێن بەهدینان ڤەگرت ل ئامێدیێ، دهۆك، زاخۆ، شێخان، ئاكرێ و بارزان.
ل سالا 2007 حوكمەتا هەرێما كوردستانێ بڕیار دا رۆژا 14/4 هەموو سالەكێ ببیتە رۆژا بیرئینانا تاوانێن ئەنفالێ.
