بنه‌مایێ (مافێ گه‌ل د بریاردانا چاره‌نڤیسێ خوه‌ دا) د ناڤبه‌را جێبه‌جێكرن و...

بنه‌مایێ (مافێ گه‌ل د بریاردانا چاره‌نڤیسێ خوه‌ دا) د ناڤبه‌را جێبه‌جێكرن و لادانێ دا

65

مافێ گه‌ل د بریاردانا چاره‌نڤیسێ خوه‌ بنه‌مایه‌كه‌ ل دستوورێ گه‌له‌ك رێكخراوێن نیڤده‌وله‌تى هاتیه‌ نڤیسین و دۆپات ل سه‌ر هندێ دكه‌ن چ ملله‌ت هه‌بیت ل سه‌ر رویێ عه‌ردی دڤێت ئه‌و ملله‌ته‌ مافێن خوه‌ وه‌ربگریت، لێ وه‌كى دیار ئه‌ڤ بنه‌مایه‌ به‌س بۆ جوانكرن و خه‌ملاندنا دستوورێ وان رێكخراوه‌ هاتینه‌ نڤیسین و گه‌له‌ك گه‌ل یان ملله‌ت نیڤا مافێن خوه‌ نه‌ وه‌رگرتینه‌ ژ وان كورد و ئاشۆری و كه‌ته‌لۆنی و ..هتد.
هه‌ر كه‌سێ ژدایكدبیت دڤێت مافێن وى كه‌سى بهێنه‌ پاراستن بێ جوداهیا د ناڤ ئاین و ئۆل و ره‌گه‌ز و ره‌نگ، هه‌ر ژ كه‌ڤندا چه‌ندین رێكخراوێن سڤیل و مافێن مرۆڤى داخواز دكه‌ن و دبێژن مافێن مرۆڤى بهێنه‌ پاراستن و ل سه‌ر هندێ دۆپات دكه‌ن مافێن گه‌لان بهێنه‌دان.
ئێك ژ وان مافان ئه‌وه‌ (مافێ گه‌ل د بریاردانا چاره‌نڤیسێ خوه‌ دا) چ ملله‌ت هه‌بیت و ل چ پارچه‌ دونیایێ بیت دڤێت چاره‌نڤیسێ خوه‌ ب ده‌نگێ خوه‌ و ب ده‌ستێ خوه‌ بریار بده‌ت. چاوا مرۆڤ پێدڤی خوارن و ڤه‌خوارن و هه‌وایه‌، وه‌سا پێدڤى ب ژیانه‌كا ئازادى و ئارامى و سه‌ربه‌ستیێ یه‌.
باشتره‌ و جوانتره‌ ئه‌ڤ مافه‌ بێ هه‌ره‌شه‌ و شه‌ڕ و روونشتنا خوین بهێندان، ئه‌ڤ چه‌نده‌ تشته‌كێ یاسایی و دستووری یه‌، دڤێت ل دووڤ وان ماده‌ بچن ئه‌وین بووینه‌ دستوور ل رێكخراوین جیهانى بۆ ئه‌نجامدانا وان مافان، ئه‌گه‌ر ئه‌ڤ مافه‌ بهێنه‌ نڤیسین و ببنه‌ ماده‌ د دستووری دا به‌س وه‌ك جوانى و خه‌ملان دا وان دستووران باشتره‌ بهێنه‌ لادان و ژێبرن دا جاره‌كا دى چ گه‌ل و ملله‌ت داخوازا وان جۆره‌ مافان نه‌كه‌ن.
سه‌رۆكێ ئه‌مریكا یێ به‌رێ (تۆماس وودر ویلسون) ١٤ بنه‌ما پێشكێشی كۆنگرسێ ئه‌مریكا كرن و داخوازكر كو ئه‌ڤ بنه‌مایه‌ بهێنه‌ جێ به‌جێكرن، ئیك ژ وان بنه‌ما دۆپات ل سه‌ر هندێ دكه‌ت (مافێ گه‌ل د بریاردانا چاره‌نڤیسێ خوه‌ دا) و ده‌مێ دبێژێت دڤێت شه‌ڕ (به‌حسی شه‌ڕێ جیهانی یێ ئێكێ دكه‌ت)، بهێته‌ راوه‌ستاندن هه‌ر وه‌سا مافێ هه‌ر گه‌ل یان ملله‌ته‌ كو چاره‌نڤیسێ خوه‌ بده‌ت و تایبه‌ت ئه‌و گه‌ل ئه‌وێن ل بن ده‌ستهه‌لات و حوكمرانیا ده‌وله‌تا عوسمانى دژیان ب چه‌ندین سالان (تورك، عه‌ره‌ب، كورد، ئه‌رمه‌ن، ئاشۆرى و شه‌ركه‌س و…هتد) ئه‌و ملله‌تێن هاتینه‌ دیاركرن هه‌مى ل بن حوكمرانیا ده‌وله‌تا عوسمانى دا بوون، ئانكو چ ملله‌ت ل بن سیبه‌را ده‌وله‌تا عوسمانی بوو دڤێت چاره‌نڤیسێ خوه‌ بریار بده‌ت و تایبه‌ت پشتی شكه‌ستنا ده‌وله‌تا عوسمانی د شه‌ڕێ جیهانی یێ ئێكێ دا و ئه‌ڤ دوه‌له‌تا پارچه‌بووى.
چه‌ند ژ وان ملله‌تێن هاتینه‌ دیاركرن بریارا چاره‌نڤیسێ خوه‌دا و بوونه‌ ده‌وله‌تێن سه‌ربه‌خوه‌ وه‌ك توركیا و ئه‌رمینیا و هه‌وه‌سا ل گه‌ل دروستبوونا ٢٢ وه‌لاتێن عه‌ره‌بى وبێ كو پارچه‌بوونا ده‌وله‌تا عوسمانى د ناڤبه‌را هنده‌ك ده‌وله‌تین زلهێز یێن وى سه‌رده‌مى دا وه‌ك رۆسیا قه‌یسه‌رى و بریتانیا و فره‌نسا، هه‌ر وه‌سا ئیتالیا و یۆنان ژی داخواز ژهنده‌ك پارچێن ده‌وله‌تا عوسمانى دكر و ده‌وله‌تا عوسمانى پارچه‌ پارچه‌ بوو.
ئارمێ گه‌له‌ك شۆره‌شان د دیرۆكێ دا ل سه‌رانسه‌رى جیهانێ دۆپات ل سه‌ر هندێ كریه‌ و به‌حسێ ڤی چه‌ندێ كریه‌ بۆ مافێ گه‌ل د اژا بریاردانا چاره‌نڤیسێ خوه‌، لێ ب تنى ئه‌ڤ بنه‌مایه‌ بۆ كورد و ئاشۆرى نه‌ هاتیه‌ درۆستكرن، ئه‌ڤ جۆره‌ مافه‌ حه‌رامه‌ بۆ وان بهێته‌ چه‌سپاندن، ده‌مێ ئه‌ڤ هه‌ردو ملله‌ته‌ داخوازا ڤى جۆره‌ مافى دكه‌ن نه‌خۆشی و ئاسته‌نگ ل به‌ر رێكا وان په‌یدا دبن.
ملله‌تێ كورد دهێته‌ هژمارتن ئێك ژ مه‌زنترین نه‌ته‌وه‌ ل جیهانێ و بێ ده‌وله‌ته‌كا سه‌ربه‌خوى، ئه‌گه‌ر نێرینه‌ك ل دۆر دیرۆكا وان یا خه‌باتكه‌ر بهێته‌كرن، دێ نموونه‌یه‌كا مه‌زن ژ داخواز و شۆره‌ش و یاداشت و شه‌ڕ و سه‌رهه‌لدانا بینی و داخوازا ڤى جۆره‌ مافێ بخوه‌ كریه‌، لێ سه‌رنه‌كه‌فتینه‌ و چه‌ندین نه‌خۆشی و ده‌ربه‌ده‌ری و ئاسته‌نگ دیتینه‌ و هزاران قوربانى داینه‌ و ئه‌ڤ چه‌نده‌ بسه‌رنه‌كه‌فتینه‌.
هه‌روه‌سا ئاشۆرى كه‌ڤنترین نه‌ته‌وه‌ د دیرۆكێ دا، ئه‌و ژی وه‌ك نه‌ته‌وا كورد چه‌ند نه‌خۆشی و ده‌ربه‌ده‌ری و ئاسته‌نگ دیتینه‌ و هزاران قوربانى بۆ ڤێ رێبازێ داینه‌ و نه‌ گه‌هشتینه‌ چ ئه‌نجامان و هه‌ر ل وه‌ختێ شه‌ڕێ جیهانی یا ئیكێ ب تنێ نێزیكی ٧٥٠٠٠ هزار كه‌س بووینه‌ قوربانی و بێ ئه‌نجام و ده‌مێ داخوازا مافێن خوه‌ دكه‌ن باجا وێ داخوازێ دده‌ن.
ئه‌رێ ئه‌گه‌ر قانوونه‌ك هه‌بیت ((خوین ریشتن به‌رامبه‌ر ده‌وله‌ت بوون)) كورد و ئاشۆرى تێرا چه‌ند ده‌وله‌تان خوین داینه‌؟ و نه‌ بووینه‌ ده‌وله‌ت و نه‌گه‌هشتنه‌ ئارمانجێن خوه‌. نڤیسه‌رێ ڤێ گۆتارێ گۆتارك ل ژماره‌یا ١٧٠١ ل رۆژناما ئه‌ڤرۆ ل رۆژا ٢/٨/٢٠١٥ به‌لاڤكربوو ب ناڤێ (خوینرشتن وجینۆساید ل به‌رامبه‌ر ده‌وله‌تبوون)، ئه‌ڤ گۆتاره‌ جۆره‌ خواندنه‌كا به‌راوردیه‌ ئاماژه‌ بدروستبوونا ده‌وله‌تێ دكه‌ت و دروستبوونا ده‌وله‌ت ل سه‌ر بنیاته‌كێ خوینرشتن، لێ د ڤێ چه‌ندێ ژی كورد و ئاشۆریان مفا ژخوینا خوه‌ نه‌ كرینه‌، به‌روڤاژی جوهی (یه‌هۆد) و ئه‌رمه‌ن ده‌مێ جینۆسایدێن وان دبینه‌ وه‌ك پره‌ك یان رێكه‌ك بۆ دروستبوونا ده‌وله‌تا وان. ئه‌رێ ده‌مێ هنده‌ك ملله‌ت و چاره‌نڤیسێ خوه‌ بریاردده‌ن و هنده‌ك نه‌ جێوازیه‌ك د ناڤبه‌را وان ملله‌تان دا هه‌یه‌؟ یان جێوازى دخوینا ملله‌تان دا هه‌یه‌؟ ئه‌رێ خوینا هه‌ردو نه‌ته‌وێن كورد و ئاشۆریا ته‌عله‌ ژبه‌ر هندێ نابنه‌ ده‌وله‌ت و ناگه‌هنه‌ ئارمانجێن خوه‌؟
یان بنه‌ما (مافێ گه‌ل بۆ بریاردانا چاره‌نڤیسێ خوه‌)، بنه‌مایه‌كێ دروست و راسته‌قینه‌ بیت بلا بۆ هه‌مى ملله‌تان و بێ جوداهی بلا بنه‌مایه‌كێ دروست بیت یان بلا بهێته‌ ژێبرن! و هه‌ردو ملله‌تێن كورد و ئاشۆری ژی دڤێت بگه‌هنه‌ مافێن خوه‌، ئه‌گه‌ر ئه‌ڤ مافه‌ به‌س تشته‌كێ وه‌ختى بیت یان به‌س وه‌ك نڤیسین بیت و بۆ خه‌ملاندن و ته‌مامكرنا وان ماده‌ێین دستووری دا، بلا ئه‌ڤ بنه‌مایه‌ بهێته‌لادان ژ هه‌مى مادێن دستووری ل هه‌ر جهه‌كێ هاتیه‌ نڤیسین و دیاركرن.
به‌رى چه‌ند رۆژان راپرسینه‌ك یان ریفراندۆم یان وه‌ك گشتپرسیه‌ك د ناڤ خه‌لكێ كوردستانێ دا دروستبوو و خه‌لكى ده‌نگدانه‌ك كر (به‌لێ) بۆ سه‌ربه‌خوه‌یا كوردستانێ یان (نه‌خێر) لێ ده‌نگ و ئیرادا گه‌ل هه‌رده‌م یێ ب هێزه‌، ئه‌گه‌ر به‌حسێ ژیانه‌كا پر ئاشتی و ئازادی و ماف بیت و خه‌لكێ كوردستانێ ب هه‌مى پێكهاتێن خوه‌ڤه‌ پشكدراى د ڤێ گشتپرسیێ دا كر و ب رێژا (٩٢%) ئه‌نجام به‌لێ بوو، لێ ده‌وله‌تێن هه‌رێمی و جیهانى ل به‌رامبه‌ر ڤێ چه‌ندێ راوه‌ستیان و ب هیچ ره‌نگه‌كێ د گه‌ل ڤێ چه‌ندێ نه‌بوون و هه‌روه‌سا نه‌ یاسای به‌رامبه‌ر خه‌لكێ كوردستانێ بكارئینا و هه‌مى دژاتیا خوه‌ دیاركر، باشه‌ كا ئه‌و ماف ئه‌وێ دبێژیت (مافێ گه‌ل د بریاردانا چاره‌نڤیسێ خوه‌ دا) بۆ زانین د ڤى سه‌رده‌مى دا جیهان، به‌حس به‌حسا سیسته‌مێ دیمۆكراسیه‌تێ یه‌ و به‌حسێ ژیانا ئارام و سه‌ربه‌ستی و ئازادی دكه‌ن وداخوازا وه‌رگرتنا مافێن مرۆڤی یه‌.
هه‌روه‌سا پشتی پێنچ هه‌تا شه‌ش رۆژان هه‌ر وه‌ك گشتپرسیا كوردستانێ ل(هه‌رێما كه‌ته‌لۆنیا) ل وه‌لاتێ ئیسپانیا كر و ده‌مێ كه‌ته‌لۆنى قه‌ستا سندۆقێن ده‌نگدانێ كرن و هێزێن ئێمناهیێ و پۆلیسێن ئیسپانیا دژاتیا ئیرادا خه‌لكێ كه‌ته‌لۆنیا دكر و ب هێز دژی ده‌نگده‌ران راوه‌ستیان.
باشه‌ بۆچوونا وان وه‌لاتێن دیمۆكراسی تێپه‌رین و به‌حسێ مافێن مرۆڤی دكه‌ن ل به‌رامبه‌ر ڤێ چه‌ندی چیه‌ و چاوایه‌؟، جیهان سه‌رده‌مێ سه‌رمایه‌دارى و رۆناكیێ ده‌ربازدبیت، لێ هه‌تا نوكه‌ جیهان د سیسته‌مێ دیمۆكراسیه‌تى یا دروست جێ به‌جێ ناكه‌ت و خه‌لك یان ملله‌ت ده‌مێ داخوازا مافێن خوه‌ دكه‌ن ب رێیێن توند و دكتاتۆری دژاتیا ئیرادا خه‌لكی دكه‌ن و پێگری وان بنه‌مایا ناكه‌ن دشیان دایه‌ بێژین هزرا جیهانێ به‌رامبه‌ر ڤێ چه‌ندێ د سه‌رده‌مێ دیرۆكا كه‌ڤن و چه‌رخین ناڤین دا ده‌رباس دبن.

کۆمێنتا تە