بوچى به‌رهه‌مێ خومالى بێ بهایه؟
سه‌ردار شاكر سلێڤانه‌ى
هه‌لبه‌ت روندك ژ چاڤێن جوتیارى دهێنه خوار و دلێ وى دێ ژچاندنێ ساربت و مافێ وی یه ده‌ستێن خوه بهینت بن كێله‌كێن خوه و هشك براوه‌ستت و سه‌رێ خوه لسه‌ر بالیفكى ده‌ینت و ده‌ستا ژ خه‌ون و خیالێن خوه به‌ربده‌ت, وه‌ختا دبینت ره‌نج و زه‌حمه‌تا وى یا ساله‌كێ یان ژى چه‌ند هه‌یڤان بهه‌روه‌ى بچت و نه‌كارت بهایێ توڤێ چاندى بده‌ست بێخت. یاخویایه چاندن و زێده‌كرنا به‌رهه‌مێ چاندنێ گرنگیه‌كا زێده هه‌یه بو ئابوورى و پێشكه‌فتنا وه‌لاتى و بژێده‌رك گرنگ دهێته نیاسین بو زێده‌كرنا داهاتێ نشتییمانى, لێ كه‌نگێ دێ گرنگیا خوه هه‌بت؟ و كه‌نگێ به‌رهه‌مێ جوتیارى دێ ژین و ژیارا وى خوه‌شكت؟ و كه‌نگى به‌رهه‌مێ چاندنێ دێ شوونا به‌رهه‌مێ په‌ترولێ هێته پێش؟ ئه‌ڤ پرسیاره و گه‌له‌كێن دى پێدڤیه بهێنه كرن دا كو رێك و چاره‌سه‌رى بو قه‌یرانا ژ ناڤچون و بێ بها بونا به‌رهه‌مێ چاندنێ بهێنه دیتن. زێده‌بارى چاندنێ روله‌ك گرنگ هه‌یه نه‌تنێ بو وه‌لاته‌كێ یان ملله‌ته‌كێ, لێ روله‌ك هه‌رى مه‌زن هه‌یه د ئابوورێن وه‌لاتێن جیهانێ دا. بونمونه ئه‌گه‌ر ئه‌م لجیهانێ بنێرین كا كیژ وه‌لات لسه‌رێ لیستێ دهێت بگرنگی دان بچاندنێ و به‌رهه‌مێن وێ, دێ بومه دیار بت كو وه‌لاتێ ئێكێ لسه‌رانسه‌ر كێشوه‌رێ ئه‌مریكا ویلایه‌تێن ئێكگرتى دهێت كو قه‌باره و بهایێ به‌رهه‌م ئینانا وان دگه‌هته نێزیكى 205 ملیار دولاران. ل كێشوه‌رێ ئاسیا ژى وه‌لاتێ چینێ لسه‌رێ لیستێ دهێت و قه‌باره و بهایێ به‌رهه‌مێ وان دگه‌هته نێزكیى 950 ملیار دولاران, وه‌لاتێ مسرێ بچاندن و به‌رهه‌مێن خوه ێن چاندنێ لسه‌ر لیستا وه‌لاتێن عه‌ره‌بى دهێت, وه‌لاتێ نێجیریا ژى ئێكه‌م وه‌لاته لكێشوه‌رێ ئه‌فریقیا شیایه به‌رهه‌مێ خوه یێ چاندنێ بگه‌هینته نێزیكى (84) ملیار دولاران. لعێراقا فیدرال و هه‌رێما كوردستانێ ژى روبه‌رێن باش یێن چاندنێ هه‌نه لێ ژبه‌ر نه‌بونا پلانێن پێش وه‌خت و نه‌بونا گرنگی دانێ بڤى بوارى و تنێ پشت به‌ستن بكه‌رتێ په‌ترولێ ئه‌م دشێن بێژن كو لاوازیه‌كا زێده دناڤا ڤی كه‌رتى دا به‌لاڤبویه, و ئه‌م دبینن سه‌ره‌رایى چاندنێ و به‌رهه‌م ئینانێ نه جوتیارى نه‌ژى حكومه‌تێ مفا ژ به‌رهه‌مێن چاندنێ بگوره‌ى پێدڤیاتیێ نه‌وه‌رگرتیه. هه‌لبه‌ت چاره‌سه‌ری بدوو دێر یان رێزان ناهێته دیار كرن لێ ئه‌گه‌ر وه‌لات و حكومه‌تێ بڤێت گرنگى بڤى كه‌رتى بدت پێدڤیه ئه‌ڤ خاله لبه‌ر چاڤ بهێنه وه‌رگرتن: خالا هه‌ریى گرنگ گرنگى دانه بروشه‌نبیریكرنا جوتیارى ئه‌و ژى دیار كرنا رێكان بوى چ دانا ئامارێن پێش وه‌خت بن لدور پێدڤیا هه‌ڤوه‌لاتیان ببه‌رهه‌مێ وى یان ژى چاندنا به‌هه‌مێن پێدڤی داكو زێده‌تر ژ پێدڤیا نافخویى به‌رهه‌م نه‌هێت و دیسان دانا پێزانینان لسه‌ر چاوانیا چاندنا به‌رهه‌مێن هه‌ره‌باش, دیسان پشته‌ڤانیكرنا به‌رهه‌مێ چاندنا نافخوی برێكا هنارتن بو وه‌لاتێن ده‌وروبه‌ر و قه‌ده‌غه‌كرنا به‌رهه‌مێن نه‌پێدڤى بو ناف وه‌لاتى, دیسان یا گرنگه نه تنێ دام و ده‌زگه‌هێن چاندنێ و فه‌رمانبه‌رێن وان به‌رهه‌م خور و موچه خور بن لێ دڤیا بت زێده‌تر ژ وى داهاتێ دمه‌زێخن دراڤی بو گه‌نجینه‌یا وه‌لاتى كومبكن چ برێكا هاندانا بازرگانان بت بڤه‌كرنا كارگه‌هو كومپانێن ببكارئینانا به‌رهه‌مێ چاندنا ناڤخویى رادبن مینا دروستكرنا كارگه‌هێن دروستكرنا ته‌ماتێ و شه‌ربه‌ت و كه‌له‌گ كارگه‌هێن دى, لدوماهیێ ژى كارتێكرنا مێشكێ هه‌ڤوه‌لاتیان چ برێكا یاسا یان ریكلامان بت داكو پتر بكرینا به‌رهه‌مێ ناڤخویڤه بهێته گرێدان و خوه ژ كرینا به‌رهه‌مێن بیانى دویر بكن و وه‌ك پشته‌ڤانى بو جوتیارێن ناڤخوی تنێ به‌رهه‌مێ وان بكرن.
