د. سه‌ردار شاكر سلێڤانه‌ى
یا خۆیایه‌ باوه‌رى تاكه‌ فاكته‌ره‌ مرۆڤی راسته‌رێ دكت و دلته‌نگى و نه‌ئارامیا هه‌ی بنبڕ دكت، ب هه‌بوونا باوه‌ریێ ئاستێ ئارامى و ته‌ناهیێ زێده‌تر دبت، ڤێجا ئه‌ڤ باوه‌رییه‌ چ ب به‌نكان بت یان ژى ب هه‌ر دام و ده‌زگه‌هه‌كێ دارایى، لێ ئه‌گه‌ر ئه‌م لبه‌نكان بنێرن دێ بینن باوه‌رى ستوینا كارێ وانه‌ و هه‌ر وه‌ختا ئه‌ڤ ستوینه‌ هه‌ڕفت به‌نك نكارن خوه‌ لسه‌ر ستوینێن دى راگرن. نه‌دیره‌ گه‌له‌ك كه‌س هزر بكن باوه‌رى تشته‌كێ بچویكه‌، لێ د راستیێ دا باوه‌رى ب به‌نكان مه‌زنترین فاكته‌ره‌ بۆ ڤه‌كرنا ژمێره‌یه‌كا به‌نكى یان هژماره‌كا به‌نكى، به‌رى تاك هزر ل ڤه‌كرنا هژماره‌كا به‌نكى بكت، ئێكسه‌ر هزر د هه‌بوونا باوه‌ریێ دا دكت و به‌رێ خوه‌ ددتێ كا ئه‌ڤ به‌نكه‌ دێ شێت دراڤێ من پارێزت یان ژى دێ شێت جاره‌ك دى ئه‌و دراڤێ من هه‌لگرتى د به‌نكێ دا ڤه‌گه‌رینیت، چونكى ڤه‌گه‌راندنا دراڤی بخوه‌ باوه‌ری یه‌. داكو ل هه‌رێما كوردستانێ ژى باوه‌رى ب به‌نكان و كارێ وان زێده‌تر ببت و خه‌لك پتر قه‌ستا به‌نكان بكن، و رۆتینا وه‌رگرتنا دراڤی وه‌ك مووچه‌ ژ لایێ حوكمه‌تێ ڤه‌ كێمتر ببت و ب زویترین وه‌خت فه‌رمانبه‌ر بكارت مووچێ خوه‌ وه‌رگرت، هزر ل درۆستكرنا پرۆژه‌یه‌كێ تازه‌ هاتیه‌كرن و هاتیه‌ بناڤكرن ب پرۆژه‌یێ هژمارا من. پرۆژێ هژمارا من باشترین پالده‌ره‌ بۆ ڤه‌كرن و گه‌ره‌نتیكرنا ڤه‌كرنا ژمێره‌یا به‌نكى، دیسا ئه‌ڤ پرۆژه‌ دێ كارت سه‌رنجا زێده‌تر یا كه‌سان بۆ خوه‌ راكێشت و بتایبه‌تى ئه‌گه‌ر خه‌لكه‌كێ یان تاكه‌ كه‌سى دیت به‌نك یا دراڤێ وى د وه‌ختێ خوه‌ دا خه‌رج دكت و بێ گیرۆبوون و دیسا بێ ئاریشه‌، لێ هه‌ر وه‌ختا تاكه‌كه‌سى دیت به‌نك یان ئه‌ڤ پرۆژه‌ یێ لاوازه‌ نه‌ دویره‌ تنێ مامه‌له‌كرن، ل گه‌ل به‌نكێ ژبه‌ر راكێشانا مووچه‌یى بت و نه‌دویره‌ چ دراڤێ خوه‌ د به‌نكێ دا نه‌هلگرت و بته‌ ئه‌گه‌ر باوه‌رى ب به‌نكان لاوازبت و دانوستاندن یا ساربت، له‌وا هه‌ر ده‌ستپێكه‌كێ ترسه‌ك یا هه‌ی و ترسا مه‌زن ژ پرۆژه‌ێ هژمارا من ژى باوه‌ری یه‌. هه‌ر دیسان پرۆژه‌یێ هژمارا من دێ ده‌لیڤه‌یه‌ك بت بۆ حوكمه‌تێ بكارت قه‌رێن خوه‌ ژ كه‌سان ب رێكا به‌نكان ژ هه‌ڤوه‌لاتیان رابكێشت و بۆ هه‌ڤوه‌لاتى و فه‌رمانبه‌رى ژى گه‌له‌ك مفا هه‌نه‌ و ژ مفایێن هه‌رى زێده‌ له‌زاتییه‌ د راكێشانا دراڤى دا و د هه‌ر وه‌خت و كاته‌كێ دا. ب دیتنا من ئه‌ڤ پرۆژه‌ باشترین هزر بوویه‌ كو زێده‌تر تاك بكارن دانوستاندنێ ل گه‌ل به‌نكان بكن ب رێكێن نوى و سه‌رده‌میانه‌، له‌وا یا فه‌ره‌ باوه‌رى ب ڤى پرۆژه‌ى زێده‌تر بت و پتر به‌نك بهێنه‌ د ناڤ دا، دا نه‌تنێ به‌نكه‌ك یان ده‌رگه‌هه‌ك ڤه‌كرى بت به‌رامبه‌ر هژمارا زێده‌ یا فه‌رمانبه‌ران و دا په‌ستانه‌ك زێده‌ لسه‌ر به‌نكه‌كێ بتنێ په‌یدا نه‌بت و دا یا باشتر بت ئه‌گه‌ر به‌نكێن حكومى ژى پشكدارى ڤى پرۆژه‌ی ببان و پتر شیابان خزمه‌تا هه‌ڤوه‌لاتیان بكن.

سه‌ردار شاكر سلێڤانه‌ى
هه‌لبه‌ت د وه‌ختێ نوكه‌دا ته‌كنولوژیایا پێشكه‌فتى كارتێكرنه‌ك مه‌زن هه‌یه‌ لسه‌ر هه‌مى كه‌رت و وارێن جودا جودا و نێزیكه‌ كارتێكرنا وێ زێده‌تر ببت و پتر مرۆڤ بكه‌ڤته‌ بن گڤاشتنێن ته‌كنولوژیایێ و زیره‌كیا ده‌ستكرد. ئه‌گه‌ر ئه‌م ل كه‌رتێ به‌نكان بنێرین دێ بینن كو د وه‌ختێ نوكه‌دا گه‌له‌ك ئاسته‌نگ بۆ به‌نكان هه‌نه‌ و ژ وان ژى هه‌ڤڕكى و ئاسته‌نگا ته‌كنولوژیایا نویى وزیره‌كیا ده‌ستكرد كو دبنه‌ فاكته‌رێن سه‌ره‌كى كارتێكرنه‌ك مه‌زن لسه‌ر به‌نكان هه‌ی. دیسا هه‌ژییه‌ بزانین كو چ گومان نینه‌ لسه‌ر وێ چه‌ندێ كو دانوستاندنا كه‌سان دگه‌ل به‌نكان به‌ر ب گوهۆرینه‌كا مه‌زن یا دچێت و لسه‌ر به‌نكان ژی پێدڤیه‌ دگه‌ل ڤان گوهۆرینان بگونجن و پتر خوه‌ نێزیكى كریاران بكن، بۆ نموونه‌ ئێك ژ وان گوهۆرینێن ئاراسته‌ی به‌نكان بووی (Chat Bots) ئێكه‌ ژ وان رێكان یێن به‌نك بۆ گه‌هاندنێ بكاردئینت وه‌كى كارمه‌نده‌كێ پێشكێشكرنا خزمه‌تێن به‌نكى رادبت، هه‌ر دیسا زیره‌كیا ده‌ستكرد نێزیكی (50%) ژ مه‌زاختیێن سه‌ره‌كى یێ كارێ به‌نكان كێمكرینه‌، و ل گه‌لك به‌نكا رووبۆتێ دئاخڤت هاتیه‌ بكارئینان ژبۆ كریاران ڤه‌گوهاستنا زمانان كو زێده‌تر ژ زمانه‌كێ دپه‌یڤن. هه‌روه‌سا زیره‌كیا ده‌ستكرد وه‌ك قه‌لغانه‌ك دهێته‌ بكارئینان ل دژى تاوانین ئه‌لیكترۆنی ئه‌وژى ب رێكا زانین و چاره‌سه‌ركرنا ئاریشه‌یان. سه‌ره‌راى كو گه‌له‌ك به‌نكان مفا ژ ته‌كنولوژیایا سه‌رده‌م و زیره‌كیا ده‌ستكرد دیتیه‌ و به‌رهه‌مێ وێ خواریه‌، لێ هنده‌ك به‌نك هێش نه‌كارینه‌ گه‌له‌ك مفای ژێ ببینن. دیسا ئه‌گه‌ر ئه‌م ب هویرى لسه‌ر كه‌رتێ به‌نكان رابوه‌ستین، دێ بینن كو د وه‌خته‌كێ نێزیك دا ته‌كنولوژیایا سه‌رده‌م دێ بته‌ ئێك ژ گرنگیان كو به‌نك چ جاران نكارن ده‌ستان ژێ به‌ردن ژ بۆ وه‌ڕاڕ و گه‌شه‌كرنێ و دا كو به‌رده‌وامیێ ب ژینگه‌ها خوه‌ یا كارى بده‌ن و ب تایبه‌تى ل وێ ژینگه‌ها هه‌ڤڕكى تێدا زێده‌ رۆژ بۆ رۆژێ. گه‌له‌ك ژ پشته‌ڤانێن بیرۆكا زیره‌كیا ده‌ستكرد لسه‌ر وێ چه‌ندێ رادوه‌ستن كو زیره‌كیا ده‌ستكرد زێده‌بارى رووبۆتان ئه‌و ته‌كنولوژیایه‌ یێن كو مرۆڤان دویر دكه‌ن و ئازا دكن ژ گه‌له‌ك رۆتینیاتا و ئاراسته‌یێ مرۆڤان دهێته‌كرن به‌ر ب ژیانه‌كا تژی خوه‌شى و داهێنان و دویر بن ژ زه‌حمه‌تى و ئاسته‌نگان. حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ ژى كار لسه‌ر ئه‌لیكترۆنیكرن و بكارئینانا ته‌كنولوژیایا سه‌رده‌م كریه‌ د هه‌مى واران دا هه‌تا بگره‌ د وارێ كارێ به‌نكان ژى دا و ئێك ژ كارێن ئه‌لیكترۆنیكرنا به‌نكان دروستكرنا هژمارا به‌نكى یا ئه‌لیكترۆنى بوویه‌ و ئه‌ڤ هژماره‌ پێنگاڤه‌كا مه‌زنه‌ ژبۆ خوه‌ دویركرن ژ رۆتینیا زێده‌، دیسا گه‌شبینیه‌ك مه‌زن دهێته‌ دیتن كو هه‌مى تاك بكارن ب ڤێ هژمارێ دان و ستاندنێ ب به‌نكان زێده‌ بكن و ئابوورێ وه‌لاتێ مه‌ ب ڤێ پێنگاڤێ باشتر ببت.

سه‌ردار شاكر سلێڤانه‌ی

هه‌ژییه‌ بێژین ئاڤاكرنا بنه‌مایێن ئابۆرى یێن بهێز و هه‌بوونا سه‌ركه‌فتنیێن به‌رده‌وام دگه‌شه‌كرن و ورارا ئابۆرى دا ب هه‌روه‌ په‌یدا نابت، چونكى پتریا وه‌لاتێن زلهێز و كاربده‌ست پشتى هه‌بوونا گه‌له‌ك ئالۆزى و ته‌نگه‌ژیێن دارایى و دراڤی و زێده‌بارى هه‌بوونا قه‌یران و كریزێن مه‌زن ئه‌ڤ وه‌لاته‌ ل سه‌ر پێن خوه‌ ماینه‌ و جاره‌ك دى شیاینه‌ ببنه‌ رێنیشاده‌ر بۆ وه‌لاتێن دى، دیسا قه‌یران و كریزیێن دارایى یێن جیهانى ژ فاكته‌رێن سه‌ره‌كى بووینه‌ بۆ پێشڤه‌چوون و پێشخستنا قانوون و بنه‌مایێن ئابۆرى و رێخستنا شێوازیێن دارایى و بانكى یێن وه‌لاتێن جیهانێ، سه‌ره‌رایى هه‌بوونا گه‌له‌ك كارتێكرنێن نه‌رێنى ل سه‌ر گه‌شه‌كرنا ئابۆرى و بلندبوونا ریێژین بێكاریێ، دیسا د هه‌مان وه‌خت دا دیتنا ئابۆرێن مه‌زن دهێته‌ گوهارتن ل دۆر سیسته‌مێن وان یێن دارایى و هزر د نویكرنا رێك و ستراتیژیه‌تان دا دهێته‌كرن و پتر هشیارى ل سه‌ر پاراستنا دارایى و سه‌قامگیریا دارایى په‌یدا دبیت و زێده‌تر وه‌لات هشیار دبن، و چاڤێن وان بۆ قه‌یرانێن نه‌ پێشبینیكرى و نه‌په‌یدا بوویى و یێن مه‌زنتر د داهاتى دا زل دبن، بۆ نموونه‌ وه‌لاتێ ئه‌مریكا پشتى شكه‌ستنێن مه‌زن یێن سالا (1929ـ 1933) و هه‌بوونا كریزا دارایى و دراڤی یا سالا (2008) و گه‌له‌ك كرێزین دى شیایه‌ زێده‌تر هزر د دارشتنا پلان و ستراتیژیه‌تێن باشتر دا بكت و پتر ل سه‌ر ئابۆرێ وه‌لاتێ خوه‌ زال ببت. ئه‌ڤ گوتاره‌ دێ هنده‌ك خالێن گرنگ یێن لاوازیا ئابۆرێ وه‌لاتێ ئیراقێ بۆ خوانده‌ڤانان دته‌ دیاركرن. یا خۆیایه‌ بهێز راگرتنا ئابۆرێ وه‌لاتێ ئیراقێ هه‌تا راده‌یه‌كێ زێده‌ ب زه‌حمه‌ت بوویه‌ و گه‌له‌ك یا ب زه‌حمه‌ته‌ به‌راوردى دگه‌ل وه‌لاتێن پێشكه‌فتى بهێته‌كرن، چونكى ئه‌و وه‌لات ل دویڤ پلان و به‌رنامه‌ییێن هویر و دروست كاردكن و هیچ پێنگاڤ ناهێته‌ هاڤێتن ئه‌گه‌ر به‌رى هینگێ خواندن بۆ نه‌هاتبته‌كرن، دیسا وه‌لاتێ ئیراقێ ژى ژبه‌ر هه‌بوونا گه‌له‌ك ئاسته‌نگ و زه‌حمه‌تیان ئابۆره‌ك ب هێز و ب سانه‌هى بۆ ناهێته‌ دروستكرن، سه‌ره‌رایى وێ چه‌ندێ كو ل سالا (1980) ب سالا زێرین دهاته‌ ناسكرن بۆ ئیراقێ ب هه‌بوونا بۆدجه‌كێ ب هێز و ژبه‌ر داهاتێ ئیراقێ یێ ناڤخوه‌یى و یێ تاكى گه‌له‌ك زێده‌ بوو و ژ سالێن هه‌رى باش بۆ ئابۆرێ ڤی وه‌لاتى، لێ ل ڤان سالان ژبه‌ر گه‌نده‌لى و لاوازیا سیاسى و هه‌لوه‌شانا كه‌رتێن دى یێن ئابۆرى و تنێ پشتبه‌ستن ل سه‌ر په‌ترۆلێ كو نێزیكی (90%) ئه‌گه‌رێن سه‌ره‌كى یێن نه‌بوونا ئابۆره‌كێ ب هێزه‌ ل ڤى وه‌لاتى، دیسا رێژا هه‌ژاریێ ل ڤى وه‌لاتى گه‌هشتیه‌ نێزیكى (50%) ل هنده‌ك پارێزگه‌هێن ئیراقێ، زێده‌بارى قه‌رێن ل سه‌ر ڤى وه‌لاتى یێن ناڤخوه‌یى و ده‌ره‌كى گه‌هشتینه‌ (120 ملیار دۆلاران)، دیسا كۆژمێ خه‌رجیاتان هاتیه‌ خه‌ملاندن ب (129 ترلیۆن دیناران) و پێشبینیا داهاتى هاتیه‌كرن ب (101 ترلیۆن دیناران) كو ل ڤیره‌ گه‌له‌ك هه‌ول هاتیه‌ دان داكو كیێماتیا بۆدجه‌ى بهێته‌ كێمكرن، كو ئه‌وژى پشتى كو بهایێ لێكگوهارتنا دینارى به‌رامبه‌رى دۆلارى هاتیه‌ كێمكرن، سه‌ره‌راى بلندبوونا بهایێ به‌رمیلا په‌ترۆلێ د نوكه‌ دا بۆ زێده‌تر ژ (60 دۆلاران)، لێ بهایێ به‌رمیلێ هاتیه‌ دیاركرن ب (45 دۆلاران) و ئه‌و زێده‌هیا دێ هێته‌ بده‌ستڤه‌ئینان دێ هێته‌ هلگرتن د سندۆقه‌كێ دا ژ بۆ مه‌ره‌ما پڕكرنا بۆدجه‌ى، راسته‌ هنده‌ك گوهۆرینێن باش هاتینه‌كرن د بۆدجه‌یا ئیراقێ دا مینا: لادانا سه‌پاندنا بادجا بلند ل سه‌ر داهاتێ فه‌رمانبه‌ران، سه‌پاندنا بادجێ ل سه‌ر كرێكار و كارمه‌ندێن بیانى، كێمكرنا خه‌رجیاتێن هه‌رسێ سه‌رۆكاتیان برێژا (20%)، خه‌رجیاتێن پارێزگه‌هان هاتینه‌ زێده‌كرن ب كۆژمێ (چا ترلیۆن دیناران)، زێده‌كرنا خه‌رجیاتان بۆ تۆرێن پاراستنا جڤاكى و هه‌ژاران، خه‌رجكرنا شایسته‌یێن جۆتیاران، پشته‌ڤانیكرنا به‌رهه‌مێ ناڤخوه‌ی و قه‌ده‌غه‌كرنا به‌رهه‌مێن بیانى یێن دهێنه‌ دروستكرن د ناڤا وه‌لاتى دا، ته‌رخانكرنا كۆژمێ (339 ملیار دیناران) بۆ پشته‌ڤانیكرنا كه‌رتێ ساخله‌میێ و كرینا ده‌رمانان، ته‌رخانكرنا كۆژمێ (199 ملیۆن دیناران) بۆ دروستكرنا (1000) قوتابخانه‌یان ل سه‌رانسه‌ر ئیراقێ كو سالانه‌ بهێنه‌ دروستكرن، دروستكرنا نه‌خۆشخانه‌ێن (100) ته‌ختى ل هه‌مى پارێزگه‌هێن ئیراقێ، راوه‌ستاندنا خه‌رجیاتێن كۆنفرانس و مێهڤانیێ و سه‌ره‌دانان، پێداچوون د گرێبه‌ستێن په‌ترۆلێ دا، دیسا هه‌بوونا زێده‌تر ژ هه‌شت مه‌لیۆن فه‌رمانبه‌ران ل ئیراقێ بوویه‌ ئه‌گه‌ر د ماوێ كارى دا تنێ (17 خۆله‌كان) مفا ژ فه‌رمانبه‌رى دهێته‌ دیتن و به‌رهه‌مى دروست دكت و ئه‌ڤه‌ ژى دزڤرت بۆ هه‌بوونا بێكاریا ب رازه‌مه‌ندى، دیسا دامه‌زراندنێ په‌ستانه‌ك زێده‌تر ل سه‌ر حوكمه‌تێ په‌یداكریه‌. دیسا سه‌باره‌ت هه‌رێما كوردستانێ كو رێژا (12.67) ژ بۆدجه‌یا ئیراقێ بۆ هاتیه‌ ته‌رخانكرن، و پشتى ئه‌نجامدانا چاكسازیان ل سه‌ر ده‌ستێ كابینه‌یا نوى یا حوكمه‌تێ گه‌شبینى ل ده‌ف تاكان په‌یدابوویه‌ و چرایێ گه‌شه‌كرنا ئابۆرى هل بوویه‌ و پشبینیا باشتربوونا ژین و ژیارا هه‌ڤوه‌لاتیان دهێته‌كرن ژ كابینه‌یا نوى. دیسا ل دوماهیێ هیڤیه‌ مفا ژ كریز و قه‌یرانان بهێته‌ دیتن و چاره‌سه‌ری یێن ریشه‌یى بۆ كریزان بهێنه‌ دیاركرن، و ئه‌م گه‌شبینن ب ده‌ستهه‌لاتا حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ كو دێ پتر ئابۆرێ هه‌رێما كوردستانێ بهێز راگرت و پتر ده‌لیڤه‌یێن كارى بۆ ته‌خا گه‌نجان بینن، دیسا بریارا دوماهیێ یا سه‌رۆكێ حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ دایى بریاره‌كه‌ دڤیابا زێتر هاتبا دان داكو كۆمپانى و كارگه‌هێن ناڤخوه‌ى و بیانى زێده‌تر ژ 70% گه‌نجان ل ده‌ف خوه‌ بده‌ن كارى، و دا گه‌نجێ مه‌ خوه‌ ل بهێز راگرتنا ئابۆرێ بكت خودان، و دا سه‌قامگێریا ئابۆرى زێده‌تر ببت, و دا مفا ژ شیانێن و هێزا وان یا گه‌نج بهێته‌ دیتن بۆ زێده‌كرنا به‌رهه‌مێ ناڤخوه‌ى و زێده‌كرنا ورارا ئابۆرى.

سه‌ردار شاكر سلێڤانه‌ی*

هه‌لبه‌ت ته‌یر و ته‌وال هه‌روه‌ختا هه‌ست ب برس و ترسێ دكن, پێكولا گوهارتنا وارێ خوه‌ دكن یان ژى ب تایبه‌ت ل زڤستانان و په‌یدابوونا سه‌رمایێن دژوار و به‌فرێن توند, لێ گوهارتنه‌ك ژبه‌ر باردۆخێن ژیانێ و یا ماوه‌كورت و وه‌رزى, دیسا جاره‌ك دى دێ ل هێلین و ژیانا خوه‌ بنه‌ خودان. زێده‌بارى ئه‌گه‌ر ئه‌م بزڤرین بۆ دیرۆكێ و شارستانیه‌تێن بۆرى ئه‌م دێ بینن كو په‌یڤا كۆچكرن یان دیاردا كۆچكرنێ هه‌بوویه‌ و د هه‌ر قۆناغه‌كا ژیانێ دا كۆچكرن بۆ مه‌ره‌مه‌كا دیار كرى بوویه‌ و ل ده‌ف هنده‌ك ژێده‌ریێن دیرۆكى كۆچكرن به‌رى دو ملیۆن سالان په‌یدا بوویه‌ و دبیت زێده‌تر ژى بت, دیسا كۆچكرنا وه‌لاتێن هند و ئارى نێزیكى (2000) سالان به‌رى زاینى بوویه‌, و د سه‌رده‌مێ ئیسلاما پیرۆز دا كۆچكرن په‌یدابوویه‌ ژ ئه‌نجامێ ئازاردانا موسلمانان ژبه‌رهندێ پێغه‌مبه‌رێ مه‌ محه‌مه‌د (سلاڤێن خودێ لسه‌ربن), فه‌رمانا موسلمانان كریه‌ ژ وه‌لاتێ گاوران كۆچبكن بۆ وه‌لاته‌كێ دى یێ گاوران یێ سه‌قامگیر و ئارام, هه‌ر دیسا ل سالێن (1945) هژماریێن مه‌زن یێن كۆچبه‌ران قه‌ستا وه‌لاتێ ئه‌لمانیا كرینه‌, و ئه‌ڤ كۆچكرن هه‌تا نوكه‌ ژی به‌رده‌وام بوویه‌. به‌لێ ئه‌گه‌ر بپرسین كا ئه‌رێ كۆچكرن چیه‌؟ و كه‌نگى په‌یدا دبت؟ و بۆچى په‌یدا دبت؟ و كا كارتێكرنا كۆچكرنێ لسه‌ر ئابۆرى چیه‌؟ و پتر گرنگى دێ بپسیارا دوماهیكێ هێته‌ دان, زاراڤێ كۆچكرنێ دهێته‌ ناسكرن ب لڤینێن كه‌سان یان گیانه‌وه‌ران و چوون ژ جهه‌كێ یان ناڤچه‌یه‌كێ بهه‌ر ئارمانجه‌كێ بت بۆ ناڤچه‌یه‌ك یان جهه‌كێ دى یێ گونجایى ل ده‌ف كۆچبه‌رى یان ژى د هزرا كۆچبه‌رى دا, كۆچكرن په‌یدا دبت ژبه‌ر گه‌له‌ك ئه‌گه‌ران و بتایبه‌تى ژ ئه‌نجامێ كاودانیێن شه‌ڕان و تێكچوونا بارێ ئابۆرى و تێكچوونا په‌یوه‌ندیێن جڤاكى و هتد…, لڤێره‌ هنده‌ك ئه‌گه‌ریێن به‌ربه‌لاڤ دێ هێنه‌ دیاركرن مینا: نه‌بوونا دادیێ و وه‌كهه‌ڤیێ د دابه‌شكرنا داهات و سامانێ وه‌لاتى دا, هه‌بوونا شه‌ڕیێن گران د ناڤبه‌را وه‌لاتان دا و ب به‌رده‌وامى بێ راوه‌ستان, نه‌بوونا ده‌لیڤێن كارى و كێمیا خزمه‌تگوزاریان ب تایبه‌تى مینا كه‌هره‌ب و ئاڤ و سه‌خبێریكرنا جاده‌یان, لاوازیا سنوور و توخیبێن وه‌لاتان, هه‌بوونا هنده‌ك گرۆپ و لایه‌نێن به‌ه‌رژه‌وه‌ندیخواز, چونكى ب چوون یان كۆچكرنا هنده‌ك كه‌سان ده‌لیڤه‌ بۆ كه‌سێن دن باشتر دبن, و دیسان كۆچكرن د هنده‌ك جاران دا رویدده‌ت ژ ئه‌نجامێ به‌لاڤبوونا نه‌خوه‌شیێن كوشنده‌ و كوژه‌ك و نه‌بوونا چاره‌سه‌ریێن گونجای, و هنده‌ك جاران كۆچكرن په‌یدا دبت ژبۆ گه‌ریان لزانین و زانستى, و گه‌ران ل وه‌به‌رهێنانێن باشتر ل وه‌لاتێن زه‌نگین بكه‌ره‌ستێن كێم. لێ پسیارا گرنگ لڤێره‌ یا مه‌ كرى ئه‌وه‌ كا ئه‌رێ كارتێكرنا كۆچكرنێ ب كۆم لسه‌ر ئابۆرى چیه‌؟ و كا چ زیان و مفا هه‌نه‌؟ به‌لێ كۆچكرنا ب كۆم نه‌تنێ دێ بارگرانیێ لسه‌ر په‌یوه‌ندیێن جڤاكى په‌یدا كت یان ژى ب رێیا كۆچكرنێ تنێ دێ زیان ڤ ئایینى كه‌ڤت, لێ زه‌ره‌ره‌كا مه‌زن دێ ب ئابۆرێ وه‌لاتی ژى كه‌ڤت ب تایبه‌تى ئه‌گه‌ر كۆچبه‌ر ژ ته‌خا گه‌نج و زارۆیان بن, چونكى گه‌نج و زارۆ ستوینا ئابۆرێ وه‌لاتى نه‌ و هه‌ر گاڤا رێژا پیران و كه‌سێن دانعه‌مر زێده‌بوو, ل وى وه‌ختى هێزا كارى دێ لاواز بت و به‌رهه‌مێ ناڤخوه‌ى ب هه‌مى شێوزان دێ كێم بت بلا خوه‌ وه‌لاته‌ك نه‌به‌رهه‌مهێن بت ژى, دیسا ب كۆچكرنا گه‌نجان نه‌تنێ ده‌رئێخستنا سه‌رمایه‌یێ مرۆڤی دێ كێم بت, لێ دێ سه‌رمایه‌یێ دراڤی ژى كێم بت، چونكى كۆچكرن ب هه‌روه‌ ناهێته‌ ئه‌نجامدان و هه‌ر كۆچبه‌ره‌ك یان خێزانا كۆچبه‌ر گه‌له‌ك سه‌رمایه‌ی ژى ژ وه‌لاتى ده‌ردئێخت و زیانێ دگه‌هینت تاكێن دى یێن وه‌لاتى, و گه‌له‌ك زیانێن دى, هه‌ر دیسا دبیت جاران كۆچكرنێ كارتێكرنه‌ك ئه‌رێنى ژى هه‌بت لسه‌ر ئابۆرێ وه‌لاتى. لدوماهیێ دلگرانى لده‌ف پتریا تاكێن كورد په‌یدابوویه‌ ژ كۆچكرنا نوكه‌ یا ب كۆم و بێ پلان و ب تایبه‌تى بۆ چینا گه‌نجان, و ب راستى جهێ داخێ یه‌ ژى، چونكى هه‌رێما مه‌ هێش تازه‌ خوه‌ لسه‌ر پێن خوه‌ خوه‌نه‌گرته‌ و هێش هێرشێن دوژمنان لسه‌ر دزۆرن و هێش دوژمن یێ خه‌باتێ دكن بۆ تێكدانا ره‌وه‌شتێ گه‌نجێ مه‌ چ بخوه‌شكرن و گوتگوتكان بت لسه‌ر وه‌لاتێن بیانى یان ژى ب رێیا نه‌شرینكرنا ده‌ستهه‌لاتێ بت، لبه‌ر وان و گه‌له‌ك ریێكێن دى, لێ لدوماهیێ هیڤیخوازین ژ سه‌ركردایه‌تیا كوردى و ده‌ستهه‌لاتداران و سه‌رۆكێ هه‌رێمێ و سه‌رۆكێ حوكمه‌تێ ب هویرى لسه‌ر ئه‌گه‌ریێن كۆچكرنێ براوه‌ستن و زێده‌تر گرنگى ب هشیاركرنا ته‌خا گه‌نجان بهێته‌دان و پتر دلیڤێن كارى ب وان بهێنه‌ ره‌خساندن و زێده‌تر وه‌كهه‌ڤی د دابه‌شكرنا داهات و خزمه‌تگوزاریان بهێته‌كرن, دا ئێدى گه‌نج بزانیت ئه‌و خودانێ ڤێ ئاخێ یه‌ و چو جاران ئه‌ڤ ئاخ و ده‌ستهه‌لاته‌ دژى به‌رژه‌وندیێن وى نه‌بووینه‌ و دژى نابن ژى.
*مامۆستایێ زانكۆیا پولیته‌كنیك ــ دهوك

سه‌ردار شاكر سلێڤانه‌ى*

هه‌لبه‌ت بابه‌تێ دراڤێن ئه‌لیكترۆنى و دراڤێن ژماره‌یى بابه‌ته‌ك نه‌گه‌له‌ك ژمێژه‌ سه‌رى هلدایه‌, و ئه‌ڤ جۆرێ دراڤی ژ ئه‌نجامێ پێشكه‌فتنا ته‌كنۆلۆژیایێ د واریێن ئه‌نترنێت و په‌یوه‌ندیان دا په‌یدابووینه‌, و بووینه‌ ئالاڤه‌ك كاریگه‌ر د كریارێن دانا دراڤی دا ب رێیا ئه‌نته‌رنێتێ, دراڤێ ژماره‌یى ئه‌و دراڤه‌ یێ كو ب چاڤ ناهێته‌ دیتن لێ تنێ دراڤه‌كو ب رێیا هنده‌ك كۆد و ژمارێن نهێنى كاردكت و كه‌س نكارت بئاسانى كارتێكرنێ ل سه‌ر بكه‌ت. دیرۆكا په‌یدابوونا ڤی جۆرێ دراڤی ڤه‌دگه‌رت بۆ ده‌ستپێكا سالا (2008) وه‌ختا كو كه‌سه‌كێ ب ناڤێ (ساتۆشى ناكامۆتۆ) ل ناڤ لاپه‌ره‌یێن ڤه‌كۆلینه‌كێ دایه‌ دیاركرن چاوانیا دروستكرنا دراڤه‌كێ ئه‌لیكترۆنى و بهێته‌ بكارئینان د ناڤبه‌را كریار و فرۆشیاران دا بێ هه‌بوونا ناڤبه‌ره‌كێ دارایى و ئێكه‌م دراڤ بناڤێ (بتكۆین) هاته‌ دروستكرن كو د وه‌ختێ نوكه‌دا (16,000,000) ملیۆن بتكۆین هه‌نه‌ و دهێته‌ پێشبینیكرن كو د سالا (2140) ئه‌ڤ یه‌كه‌ ببن (21,000,000) بتكۆین. ئه‌ڤ جۆرێ دراڤی ئه‌م دشێن بێژن گه‌له‌ك خاسله‌تێن باش هه‌نه‌ مینا: له‌زاتی د كریارا ڤه‌گه‌هاستنا دراڤی دا, كێمبوونا تێچوونان, پاراستنا هه‌لگرێ دراڤی, بكارئینان د ناڤبه‌را وه‌لاتێن جیهانێ دا, ئه‌ڤ دراڤ ناهێته‌ كۆنترۆلكرن ژلایێ چ ده‌زگه‌هێن دارایى و بۆرسێن دارایى ڤه‌, زه‌حه‌تى د كریارێن سه‌خته‌كرنی دا, لێ دڤیت ئه‌م بزانین ژى ئه‌ڤ دراڤێ هه‌ بێ كێموكاسى نینه‌، چونكى ئه‌وی ژى گه‌له‌ك خالێن لاواز هه‌نه‌ مینا: گوهۆرینا بهایى, نه‌بوونا قانوونێن تایبه‌ت ب ڤی دراڤى ڤه‌, نه‌بوونا لایه‌نێن فه‌رمى كو پالپشتیا ڤی دراڤی بكن, و گه‌له‌ك مه‌ترسى ژ كارئینانا ڤی دراڤی په‌یدادبن وه‌كى كریارێن شویشتن و سپیكرنا دراڤی و پاره‌داركرنا تاوانباران و كریارێن تاوانان. لێ پرسیار ئه‌ڤه‌یه‌، ئه‌رێ ئه‌ڤ دراڤێن هه‌نێ جهێ باوه‌رپێكرنێ نه‌ یان نه‌؟ چونكى نه‌هه‌مى ئابوورناس و شه‌هره‌زا دگه‌ل ڤان جۆره‌ دراڤانه‌ و هنده‌ك ژ وان دبینن ئه‌ڤ جۆره‌ دراڤ بتنێ وه‌كى په‌قۆشكه‌كێ نه‌ و نه‌دووره‌ ل نێزیكترین وه‌ختدا بپه‌قن و كارڤه‌دانێن نه‌رێینى هه‌بن ل سه‌ر ئابوورێ وه‌لاتان و بارێ دارایى یێ وه‌لاتان پێ تێك بچت, لێ هنده‌ك ئابوورناس هه‌نه‌ ژى پالپشتیا وى دكن و دبیژن د داهاتی دا نه‌دووره‌ هه‌مى كریارێن كرین و فرۆتن و هه‌مى كریارێن دارایى ب رێیا ڤان جۆره‌ دراڤان بن. به‌رى دیتنا خوه‌ ل سه‌ر بابه‌تى دیاربكم پێدڤیه‌ هنده‌ك زانیاریان بده‌ینه‌ دیاركرن كو وه‌لاتێن مینا (یابان, دانمارك, سوید, بریتانیا, فنله‌ندا, و ئه‌لمانیا و هنده‌ك وه‌لاتێن دى) رێ ب ڤان جۆره‌ دراڤان دایه‌, لێ وه‌لاتێن وه‌كى ( ین, سعوودیه‌, ئوردن, ئیراق و هنده‌ك وه‌لاتێن دى) كار ب ڤان جۆره‌ دراڤان قه‌ده‌غه‌كرینه‌. دیسا هه‌ژیى یه‌ بێژین كو ل سالا (2010) هه‌ر (10000) بتكۆین ل به‌رامبه‌ر دو پارچێن پیتزایێ بوون, لێ ل سالا (2013) ئێك بتكۆین به‌رامبه‌ر (8822) دۆلارێن ئه‌مریكى بوو, و ل ده‌ستپێكا سالا (2021) دا هه‌ر بتكۆینه‌ك به‌رامبه‌ر (40188) دۆلاران بوو و د نوكه‌دا ئێك بتكۆین ل به‌رامبه‌ر (46202.60) دۆلارێن ئه‌مریكى یه‌. هه‌ر دیسا بتكۆینی ژى وه‌ك دراڤێن دى یه‌كێن خوه‌ هه‌نه‌ مینا میلی بتكۆین و میكرۆ بیتكۆین, و بكارئینانا ڤی دراڤی پێدڤی ب هه‌بوونا كه‌هره‌بایه‌كا زێده‌یه‌. ب دیتنا من بكارئینانا ڤی جۆره‌ دراڤی بۆ وه‌لاتێن مینا ئیراقێ و هه‌رێما كوردستانێ چ مفایه‌كێ وه‌سا نابیت، ئه‌گه‌ر زه‌ره‌ر نه‌بت ژبه‌ر گه‌له‌ك خالان وه‌كى نه‌بوونا باوه‌ریێ هه‌تا نوكه‌ ب سیسته‌مێ به‌نكان كو ده‌زگه‌هێن دارایى یێن فه‌رمینه‌, پا چاوا دێ باوه‌رى ب ده‌زگه‌هه‌كێ نه‌دیار و نه‌فه‌رمى په‌یدابت, دیسا نه‌بوونا ره‌وشه‌نبیریا بكارئینانێ نه‌دووره‌ ببته‌ ئه‌گه‌رێ ده‌ركه‌فتنا دراڤێ مه‌ یێ یاسایى و مه‌دیت ژى به‌رى ده‌مه‌كێ كو كه‌سه‌كێ چه‌نده‌ها دراڤێ هه‌ڤوه‌لاتیان بر بناڤێ وه‌به‌رهێنانا دراڤێن ئه‌لیكترۆنى, له‌وا دڤێت هوشیاریه‌ك زێده‌ بۆ هه‌ڤوه‌لاتیان بهێته‌ په‌یداكرن ب رێیا ده‌زگه‌هێن راگه‌هاندنێ و تۆرین جڤاكى كو سه‌ره‌ده‌ریه‌كا ژیرانه‌ ل گه‌ل دراڤێن ئه‌لیكترۆنى بهێته‌كرن داكو هه‌ڤوه‌لاتیێ مه‌ تووشى قه‌یرانێن نه‌مانا دراڤی نه‌بن و سه‌قامگێریا بازارێ هه‌رێما كوردستانێ تێك نه‌چت.
* مامۆستایێ زانكویا پولیته‌كنیك دهۆك

سه‌ردار شاكر سلێڤانه‌ى

ژبه‌ركو پتریا وه‌لاتێن عه‌ره‌بى و وه‌لاتێ عیراقێ ژى پشتبه‌ستنێ ل سه‌ر سیاسه‌تا دراڤی یا جێگر یان یا نه‌گۆر دكن, سه‌ره‌رایى بزاڤا دانا چاكسازیێن ئابوورى و دارایى ل ڤان وه‌لاتان, هێش سه‌روت و سامانێ ڤان وه‌لاتان گه‌له‌ك مه‌ترسیا هاتن خوارا بهایێ دراڤێ وان هه‌یه‌, زێده‌بارى به‌رى په‌ژیكا كۆرونایێ وه‌به‌رهێنانێن بیانى ل ڤان وه‌لاتان زێده‌ببوون و هه‌تا گه‌هشتینه‌ زێده‌تر ژ (200) ملیار دۆلاران. هه‌لبه‌ت به‌رته‌نگیا كاودانێن ئابوورى و گوهۆرینێن زێده‌ د وه‌به‌رهێنانا بیانى دا گه‌شه‌ كرنا ئابوورى لاواز كریه‌ و رێژا هه‌ژاریێ ژى زێده‌كریه‌, هه‌تا چه‌ند چاكسازى هاتبنه‌كرن و بهێنه‌ كرن ژى گرنگیا خوه‌ یا هه‌ین, به‌لێ ژلایێ وه‌به‌رهێنه‌رێن بیانى یا پشتراست نینه‌. له‌وا ده‌ستكرن ب چاكسازیان د ناڤا ئابوورێ وه‌لاتى دا و ب تایبه‌تى د چارچووڤێ قانوون و بنه‌مایێن وه‌به‌رهێنانێ دا و ب تایبه‌تى خوه‌شكرنا رێكان بۆ وه‌به‌رهێنه‌رێن بیانى و رێكدان و رێزگرتن ل هه‌مى جۆرێن ئازادیان تایبه‌ت ب وه‌به‌رهینه‌رێ بیانێڤه‌ داكو ژینگه‌ها ئه‌و داخواز دكت و زه‌مین سازى بۆ بهێته‌ ئاسانكرن و ب ئازادیى دراڤێ خوه‌ بدت كارى ل ناڤا وه‌لاتى. هه‌لبه‌ت ل وه‌لاتێ عیراقێ و هه‌رێما كوردستانێ ژى هنده‌ك خالێن نه‌رێنى كارتێكرن د ده‌ستڤه‌ئینانا دراڤێ بیانى دا كریه‌ و ب تایبه‌تى د وارێ وه‌به‌رهینانا بیانی دا، ئه‌و ژى پێكهاتینه‌ ژ: لاوازیا كه‌رتێ دارایى و به‌نكى ژبه‌ركو گه‌له‌ك جاران ده‌ستپاكى و ره‌وشت و دانوستاندنێن گونجایى ژلایێ كارمه‌ند و رێڤه‌به‌رێن ده‌زگه‌هێن دارایى و به‌نكى ل وه‌لاتێ عیراقێ دا نه‌ ل ئاستێن پێدڤینه‌ و نه‌كارن حه‌زێن وه‌به‌رهێنه‌رێن بیانى پڕبكن, لاوازیا ئابوورى و پشتبه‌ستن ل سه‌ر كه‌رته‌ك دیاركرى و بكارئینانا دراڤ و یه‌ده‌كێ هلگرتى د رۆژانێن قانوونى دا, دیسا رێك دان ب هنده‌ك كۆمپانى و كارگه‌هێن ده‌ستنیشانكرى و بچووك و ب تایبه‌تى دروستكرنا په‌یوه‌ندیان ل گه‌ل كۆمپانیێن بیانى یێن دڤێن ل ناڤ وه‌لاتى كاربكن. لێ دا یه‌ده‌كێ وه‌لاتى ژ دراڤێن بیانى زێده‌ببت پێدڤیه‌ هنده‌ك هشیارى هه‌بت بتایبه‌تى ژلایێ بكارئینانا سیاسه‌تێن لێكگوهارتنا دراڤان یێن نه‌رم كو دگه‌ل كاودانان بهێنه‌ گونجاندن, پشخستنا بازارێن دارایى یێن ناڤخوه‌یى كو گرنگیێ ب وه‌رگرتن و دانا قه‌ران بهێته‌كرن د ناڤا وه‌لاتى دا و ب دراڤێ ناڤخوه‌یى, باشتركرن و بهێزكرنا چاڤدێریێ ل سه‌ر كه‌رتێ دارایى و بانكى ژبه‌ركو زۆربه‌یا كریز و قه‌یرانان په‌یدا دبن ژ ئه‌نجامێ لاوازیا چاڤدێریێ و نه‌گرنگیدان و خوه‌دووركرن ژ به‌رتیلان, هه‌روه‌سا راستى و دروستى دكارێ ده‌زگه‌هێن دارایى دا كو هه‌مى كه‌س بكارن بزانن كا ئه‌ڤ ده‌زگه‌هه‌ د چ كاودان دا ده‌رباز دبن, راگرتنا هه‌ڤسه‌نگیێ د ناڤبه‌را یه‌ده‌كێ دراڤێن بیانى و بكارئینانا وى. له‌وا دا وه‌لاتێ عیراقێ و هه‌رێما كوردستانێ ژ ئاریشه‌ و كریزێن دراڤی دوورببن پێدڤیه‌ خوه‌ دووربكن ژ وه‌رگرتنا قه‌ریێن بیانى و ب تایبه‌تى ب دراڤێ وان وه‌لاتان و دیسا یا باشتره‌ رێ ب وه‌به‌رهینه‌رێن بیانى و كۆمپانیێن مه‌زن و بناڤوده‌نگ بهێته‌دان یێن سه‌نگا خوه‌ هه‌یى ل سه‌رانسه‌ر جیهانێ و بهێنه‌ سه‌رمایێ خوه‌ ل ناڤ وه‌لاتى دا بكاربینن دا هه‌م سه‌قامگێریه‌ك دراڤى هه‌مژى ئابوورى په‌یدا ببت چونكى گه‌ر وه‌لات نه‌كارت ب رێیا زێده‌كرنا كه‌لوپه‌لان و به‌رهه‌مێ ناڤخوه‌ی بۆ ژ ده‌رڤه‌ى وه‌لاتى دراڤێن بیانى بده‌ست بێخت، دكارت ب رێیا كۆمپانى و وه‌به‌رهێنه‌رێن بیانى وه‌ربگرت و دیسا گه‌ر ئه‌ڤ هه‌ردو چاره‌سه‌ریه‌ ب زه‌حمه‌ت بوون, رێكگرتن ل به‌ر زێده‌بوونا به‌رهه‌مێ بیانى یێ دهێته‌ د ناڤ وه‌لاتى دا بهێته‌گرتن، چونكى ب ڤێ رێیێ ژى دراڤێ بیانى دێ مینت ل وه‌لاتى و بهایێ دراڤێ ناڤخوه‌یى دێ سه‌قامگیربت و كریزێن دراڤی دێ كێمتربن و ئابوورى ژى دێ به‌ر ب ورارێ ڤه‌ چت.

سه‌ردار شاكر سلێڤانه‌ى
هه‌لبه‌ت وه‌ختا به‌نكه‌ك یان هه‌ر ده‌زگه‌هه‌كێ دارایی ب كریاره‌كا وه‌به‌رهێنانێ رادبت, ئه‌ڤ ده‌زگه‌هه‌ یان به‌نكه‌ ئه‌گه‌ر رێڤه‌به‌ریه‌كا گونجای نه‌بت و ب هوورى و هزر و پلان نه‌دارێشتبن پێشبینیا ژناڤچوونێ بۆ ڤان ده‌زگه‌ه و به‌نكان دهێته‌كرن و ئه‌گه‌ر هات و به‌نك ژ ناڤچوو ئه‌و كه‌سێ دراڤێ خوه‌ ل به‌نكێ ده‌ینایى مافێ ویه‌ دراڤێ خوه‌ جاره‌ك دى وه‌رگرت و د قانوونا هه‌مى به‌نكان دایه‌ دراڤێ كریارێن خوه‌ بزڤرینن. لزوربه‌یا وه‌لاتیێن جیهانێ و پتر ئه‌و وه‌لاتێن گرنگیێ ب به‌نكان ددن كۆمپانى یێن تایبه‌ت ب گه‌ره‌نتیكرنا دراڤێ كه‌سان هه‌نه‌ و هه‌ر وه‌ختا به‌نكه‌ك ژ ناڤچوو دراڤێ هاتیه‌ هلگرتن دهێته‌ زڤراندن ژبه‌ر كو پێشتر هاتیه‌ گه‌ره‌نتیكرن, لێ وه‌لاتێن تازه‌ دان و ستاندنێ دگه‌ل به‌نكان دكن ئه‌م دشێن بێژن ل خالێن ده‌ستپێكێ نه‌ بۆ گرنگیدان بسیسته‌مێ گه‌ره‌نتیكرنا دراڤی, باشترین نموونه‌ وه‌لاتێ عیراقێ یه‌ كو ل دووماهیا سالا 2019 و ل ده‌ستپێكا سالا 2020 ژنوى كۆمپانیه‌كا گه‌ره‌نتیكرنا دراڤ و سامانێ كه‌سێن دانوستاندنێ ل گه‌ل به‌نكان دكن هاتیه‌ دروستكرن, ئه‌وژى پشتى گه‌له‌ك به‌نكێن عیراقی ژ ناڤچووین ل سالا 2003 مینا: به‌نكا وه‌ركا, به‌نكا به‌سره‌, به‌نكا دار السلام و گه‌له‌كێن دى و هه‌ژی گۆتنێ یه‌ هه‌تا نوكه‌ گه‌له‌ك ژ كریار و مه‌عمیلێن وان دراڤێ خوه‌ نه‌وه‌رگرتینه‌, ئێك ژ كه‌سێن دیار كو دراڤێ وى د به‌نكا وه‌ركا دا بوو ب گۆژمێ (40000) هزار دۆلاران, و ژ ڤى دراڤی بێ به‌ش بوویه‌ و نكارت وه‌رگرت. ئه‌ڤ كۆمپانیا گه‌ره‌نتیكرنێ ب سه‌رمایه‌یێ (100) ملیار دیناران هاتیه‌ دروستكرن و نێزیكى (42) به‌نكێن تایبه‌ت و گشتى و بیانێ تێدا پشكدارن دگه‌ل كۆمپانیا دلنیاكرنێ و سندۆقا خانه‌نشینكرنێ, ژ ئارمانجێن سه‌ره‌كى یێن دروستكرنا ڤێ كۆمپانیێ ب هێزكرنا باوه‌ریا هه‌ڤوه‌لاتیانه‌ ب به‌نكان و پاراستنا دراڤێ كه‌سان و پاراستنا سیسته‌مێ به‌نكان, كو هه‌یڤانه‌ گه‌ره‌نتیكرن بۆ هه‌ر (10000) هزار دیناران دیناره‌ك دهێته‌وه‌رگرتن, زێده‌بارى ئه‌ڤ دراڤێ به‌نك دوه‌رگرت دكارت بدت كارى و وه‌به‌رهێنانێ پێ بكت, دیسا ئه‌ڤ كومپانیه‌ دكارت قه‌ره‌بویا ئێكسه‌ر ب كۆژمێ (150) ملیۆن دیناران بكت بۆ هه‌ر دراڤ هه‌لگره‌كێ ئه‌گه‌ر هات و به‌نكا ناڤه‌ندى دیار كر به‌نكه‌ك تووشى شكه‌ستنێ بوویه‌ و ئه‌گه‌ر هات دراڤێ كه‌سى كێمتر بوو ژ (100) ملیۆنان دێ ب رێژا (51%) هێته‌ قه‌ره‌بۆكرن, و ئه‌گه‌ر دراڤ زێده‌تر بوو، دێ ئه‌ڤ رێژا قه‌ره‌بۆكرنێ بته‌ (25%). ئارمانه‌جه‌ك دى یا گرنگ ئه‌ڤ كۆمپانیه‌ بۆ هاتیه‌ ئاڤاكرن ئه‌وه‌ كو هاندانا خه‌لكێ بكت بۆ هلگرتن و پاشخستنا دراڤێ خوه‌ ل به‌نكان و ژ گه‌نجینه‌ێن خوه‌ یێن تایبه‌ت ڤه‌گوهێزن بۆ به‌نكان دا ورارا ئابوورى و سیسته‌مێ به‌نكان و دانوستاندنێ بهێزتر بكه‌ڤت. له‌وا ئه‌گه‌ر كۆمپانیه‌ك تایبه‌ت بۆ گه‌ره‌نتیكرنا دراڤێ كه‌سان ل هه‌رێما كوردستانێ ژى هاتبایه‌ ئاڤاكرن یان دامه‌زراندن دبیت دانوستاندن ل گه‌ل به‌نكێن هه‌رێما كوردستانێ زێده‌تربایه‌ و زێده‌تر باوه‌رى بۆ هه‌ڤوه‌لاتیان دا دروست بت ب ڤان به‌نكان و پتر دا دراڤێ خوه‌ ل نك به‌نكان ده‌ینن و دبیت ئابوورێ هه‌رێما كوردستانێ ژى گه‌شه‌كربایه‌ برێژه‌یێن زێده‌تر, له‌وا یا گرنگه‌ هه‌رێما كوردستانێ ژى كۆمپانیه‌كا گه‌ره‌نتیكرنا دراڤێ دهێته‌ ده‌ینان ل جه‌م به‌نكان بهێته‌ دروستكرن.

سه‌ردار شاكر سلێڤانه‌ى

هه‌لبه‌ت روندك ژ چاڤێن جوتیارى دهێنه‌ خوار و دلێ وى دێ ژچاندنێ ساربت و مافێ وی یه‌ ده‌ستێن خوه‌ بهینت بن كێله‌كێن خوه‌ و هشك براوه‌ستت و سه‌رێ خوه‌ لسه‌ر بالیفكى ده‌ینت و ده‌ستا ژ خه‌ون و خیالێن خوه‌ به‌ربده‌ت, وه‌ختا دبینت ره‌نج و زه‌حمه‌تا وى یا ساله‌كێ یان ژى چه‌ند هه‌یڤان بهه‌روه‌ى بچت و نه‌كارت بهایێ توڤێ چاندى بده‌ست بێخت. یاخویایه‌ چاندن و زێده‌كرنا به‌رهه‌مێ چاندنێ گرنگیه‌كا زێده‌ هه‌یه‌ بو ئابوورى و پێشكه‌فتنا وه‌لاتى و بژێده‌رك گرنگ دهێته‌ نیاسین بو زێده‌كرنا داهاتێ نشتییمانى, لێ كه‌نگێ دێ گرنگیا خوه‌ هه‌بت؟ و كه‌نگێ به‌رهه‌مێ جوتیارى دێ ژین و ژیارا وى خوه‌شكت؟ و كه‌نگى به‌رهه‌مێ چاندنێ دێ شوونا به‌رهه‌مێ په‌ترولێ هێته‌ پێش؟ ئه‌ڤ پرسیاره‌ و گه‌له‌كێن دى پێدڤیه‌ بهێنه‌ كرن دا كو رێك و چاره‌سه‌رى بو قه‌یرانا ژ ناڤچون و بێ بها بونا به‌رهه‌مێ چاندنێ بهێنه‌ دیتن. زێده‌بارى چاندنێ روله‌ك گرنگ هه‌یه‌ نه‌تنێ بو وه‌لاته‌كێ یان ملله‌ته‌كێ, لێ روله‌ك هه‌رى مه‌زن هه‌یه‌ د ئابوورێن وه‌لاتێن جیهانێ دا. بونمونه‌ ئه‌گه‌ر ئه‌م لجیهانێ بنێرین كا كیژ وه‌لات لسه‌رێ لیستێ دهێت بگرنگی دان بچاندنێ و به‌رهه‌مێن وێ, دێ بومه‌ دیار بت كو وه‌لاتێ ئێكێ لسه‌رانسه‌ر كێشوه‌رێ ئه‌مریكا ویلایه‌تێن ئێكگرتى دهێت كو قه‌باره‌ و بهایێ به‌رهه‌م ئینانا وان دگه‌هته‌ نێزیكى 205 ملیار دولاران. ل كێشوه‌رێ ئاسیا ژى وه‌لاتێ چینێ لسه‌رێ لیستێ دهێت و قه‌باره‌ و بهایێ به‌رهه‌مێ وان دگه‌هته‌ نێزكیى 950 ملیار دولاران, وه‌لاتێ مسرێ بچاندن و به‌رهه‌مێن خوه‌ ێن چاندنێ لسه‌ر لیستا وه‌لاتێن عه‌ره‌بى دهێت, وه‌لاتێ نێجیریا ژى ئێكه‌م وه‌لاته‌ لكێشوه‌رێ ئه‌فریقیا شیایه‌ به‌رهه‌مێ خوه‌ یێ چاندنێ بگه‌هینته‌ نێزیكى (84) ملیار دولاران. لعێراقا فیدرال و هه‌رێما كوردستانێ ژى روبه‌رێن باش یێن چاندنێ هه‌نه‌ لێ ژبه‌ر نه‌بونا پلانێن پێش وه‌خت و نه‌بونا گرنگی دانێ بڤى بوارى و تنێ پشت به‌ستن بكه‌رتێ په‌ترولێ ئه‌م دشێن بێژن كو لاوازیه‌كا زێده‌ دناڤا ڤی كه‌رتى دا به‌لاڤبویه‌, و ئه‌م دبینن سه‌ره‌رایى چاندنێ و به‌رهه‌م ئینانێ نه‌ جوتیارى نه‌ژى حكومه‌تێ مفا ژ به‌رهه‌مێن چاندنێ بگوره‌ى پێدڤیاتیێ نه‌وه‌رگرتیه‌. هه‌لبه‌ت چاره‌سه‌ری بدوو دێر یان رێزان ناهێته‌ دیار كرن لێ ئه‌گه‌ر وه‌لات و حكومه‌تێ بڤێت گرنگى بڤى كه‌رتى بدت پێدڤیه‌ ئه‌ڤ خاله‌ لبه‌ر چاڤ بهێنه‌ وه‌رگرتن: خالا هه‌ریى گرنگ گرنگى دانه‌ بروشه‌نبیریكرنا جوتیارى ئه‌و ژى دیار كرنا رێكان بوى چ دانا ئامارێن پێش وه‌خت بن لدور پێدڤیا هه‌ڤوه‌لاتیان ببه‌رهه‌مێ وى یان ژى چاندنا به‌هه‌مێن پێدڤی داكو زێده‌تر ژ پێدڤیا نافخویى به‌رهه‌م نه‌هێت و دیسان دانا پێزانینان لسه‌ر چاوانیا چاندنا به‌رهه‌مێن هه‌ره‌باش, دیسان پشته‌ڤانیكرنا به‌رهه‌مێ چاندنا نافخوی برێكا هنارتن بو وه‌لاتێن ده‌وروبه‌ر و قه‌ده‌غه‌كرنا به‌رهه‌مێن نه‌پێدڤى بو ناف وه‌لاتى, دیسان یا گرنگه‌ نه‌ تنێ دام و ده‌زگه‌هێن چاندنێ و فه‌رمانبه‌رێن وان به‌رهه‌م خور و موچه‌ خور بن لێ دڤیا بت زێده‌تر ژ وى داهاتێ دمه‌زێخن دراڤی بو گه‌نجینه‌یا وه‌لاتى كومبكن چ برێكا هاندانا بازرگانان بت بڤه‌كرنا كارگه‌هو كومپانێن ببكارئینانا به‌رهه‌مێ چاندنا ناڤخویى رادبن مینا دروستكرنا كارگه‌هێن دروستكرنا ته‌ماتێ و شه‌ربه‌ت و كه‌له‌گ كارگه‌هێن دى, لدوماهیێ ژى كارتێكرنا مێشكێ هه‌ڤوه‌لاتیان چ برێكا یاسا یان ریكلامان بت داكو پتر بكرینا به‌رهه‌مێ ناڤخویڤه‌ بهێته‌ گرێدان و خوه‌ ژ كرینا به‌رهه‌مێن بیانى دویر بكن و وه‌ك پشته‌ڤانى بو جوتیارێن ناڤخوی تنێ به‌رهه‌مێ وان بكرن.

سه‌ردار شاكر سلێڤانه‌ى

دبیت گه‌له‌ك ژ مه‌ نزانن كا مه‌ره‌م ژ ته‌پێن به‌فرێ یان ته‌پكێن به‌فرێ چیه‌ د ئابوورى دا, یان ژى كه‌نگى ئه‌ڤ تێگه‌ه به‌ربه‌لاڤ دبت, بۆ هه‌ر كه‌سێ نزانت كا ئه‌ڤ تێگه‌هه‌ چى یه‌ و چ رامان ددت دڤیا بت بزانت كو ئه‌ڤ تێگه‌هێ هه‌ دیار كرنا سالۆخه‌تێن تێكچوونا كاودانایه‌ ل گه‌ل بۆرینا وه‌ختى چ د وه‌خته‌كێ كورت دا یان ژى د وه‌ختێ درێژ دا. دیسا گه‌ر ته‌ماشه‌یى ته‌په‌كا به‌فرێ بكن وه‌ختا ژ گۆپیتكا چیایه‌كێ دكه‌ڤت خوار ل سه‌ر زه‌ڤیه‌كێ مینا ئاراسته‌یێ چیایى بلند بت دێ بینێ كو ئه‌ڤ ته‌په‌ ژ هنده‌ك پرتێن به‌فرێ ێن بچووك پێكدهێن لێ ل گه‌ل گرۆله‌بینێ قه‌بارێ وێ دهێته‌ گوهارتن و گه‌له‌ك مه‌زن دبت دیسان له‌زاتیا كه‌فتنا وێ دمینت ل دووڤ ئاستێ بلنداهیێ و له‌زاتیا هه‌رفتنێ كو چه‌ند بلندتر و بله‌زتر بت دێ پتر كارتێكرنا خوه‌ هه‌بت, هه‌روه‌سا راوه‌ستاندنا ڤێ ته‌پێ ژى دمینت ل سه‌ر كا له‌زاتیا هه‌رفتنا وێ چه‌ند بوو, لێ گه‌ر ئه‌م به‌راوردیا ڤێ ته‌پێ ب كاودانیێن ئابوورى بكه‌ین دێ بینین كو چاره‌نڤیسێ ته‌پێن به‌فرێ مینا كاودانیێن ئابوورى یه‌ كو هه‌ر گاڤا پشتبه‌ستن تنێ ل سه‌ر ژێده‌ره‌كێ داهاتى هاته‌ كرن دێ بۆ مه‌ دیار بت كو كاودان دێ ئالۆزتر بن و ب تایبه‌تى ژى هه‌ر گاڤا مه‌ داهاتێ خوه‌ یێ ئێكانه‌ خه‌رجكر و ئه‌م نه‌گه‌هشتن پركرنا پێدڤیێن كه‌سۆكى, ژبه‌ر هندێ كێمكرنا كارتێكرنا هه‌رفتن یان گروله‌بینا ڤێ ته‌پێ و كێمكرنا قه‌بارێ وێ یان ژى هێویركرن و یه‌كسان راگرتنا بارێ ئابوورى دمینت ل سه‌ر چه‌ند خالان مینا: خالا ئێكێ دڤیا بت ئه‌م بزانن كا ئه‌رێ ئابوورێ مه‌ چ جۆره‌ و ئه‌م پشتبه‌ستنێ ل سه‌ر چ جۆرێ ئابوورى دكین داكو بكارین ئاراسته‌یێ هه‌ڤوه‌لاتیێن خوه‌ بگوهۆرین و پلانه‌كا رژد و درێژ دابرێژین ژبۆ ئاراسته‌كرنا وان ژ بۆ به‌رهه‌مهێنانێ و د وه‌ختێ نوكه‌ دا ئه‌ڤ خالا لاوازیێ كارتێكرنا نه‌رێنى په‌یدا كریه‌ و پتریا ته‌خا گه‌نجان بێكار و بێ به‌رهه‌م ماینه‌ ژبه‌ر نه‌بوونا پلانێن ئابوورى و زانستى یێن دۆمدرێژ و به‌رده‌وام, دیسا بهێزكرنا لایه‌نێ ده‌روونى یێ هه‌ڤوه‌لاتى ب تایبه‌تى پلا باوه‌ریێ ب كار و پرۆگرامێن حوكمه‌تێ و دیسا بهێزراگرتنا مۆرالا باوه‌ریێ، چونكى پتریا ئاریشه‌ و قه‌یرانیێن ئابوورى ئه‌گه‌ر نه‌بوونا باوه‌ریێ یه‌ د ناڤبه‌را كاركه‌ر و خودان كاران دا, و خاله‌كا دى یا گرنگ بهێزكرنا چاڤدێرێ ژ لایێ حوكمه‌تێ ڤه‌ ل سه‌ر ده‌رامه‌ت و خێر و خێراتێن وه‌لاتى یه‌ و سزادانا بازرگانێن سه‌رپێچ و به‌رژه‌وه‌ند خواز, دیسا رێكگرتن ل سه‌ر دیاردێن چاڤلێكرنێ، مینا ره‌فتارا ل ڤێ دووماهیێ په‌یدابوویى و بویه‌ ئه‌گه‌رێ قه‌یرانا غازێ ئه‌و ژى بكارئینانا غازێ بوویه‌ ژلایێ ترومبێلێن وه‌لاتى ڤه‌ كو پتریا شۆفێران سیسته‌مێ بكارئینانا پانزینێ گوهارتیه‌ سیسته‌مێ غازێ و ئه‌ڤه‌ژى ژبه‌ر نه‌بوونا پلانیێن پێشده‌م و نه‌بوونا سزا و چاڤدێریێ ژلایێ جهێن ده‌ستهه‌لاتدار ڤه‌ كارتێكرن ل سه‌ر رێژا بكارئینانا غازێ كریه‌ و بوویه‌ ئه‌گه‌رێ قه‌یرانێ. له‌وا ب دیتنا من هه‌كه‌ ئه‌م باش هزر ل گۆتنا سه‌رۆكێ كوردستانێ مسعود بارزانى بكه‌ین دێ گه‌له‌ك ئاریشه‌یێن مه‌ چ یێن ئابوورى بن یان ژى دارایى بن دێ چاره‌سه‌ر بن وه‌ختا دبێژت (ماسیگر بن نه‌ ماسیخۆر) كو بنه‌مایێ سه‌ره‌كى و دارشتنا ڤێ ئاخفتنێ ئاراسته‌یێ به‌رهه‌مئینانێ یه‌ ژ بكارئینانێ.

سه‌ردار شاكر سلێڤانه‌ى

هه‌لبه‌ت هه‌بوونا به‌نكێن ئیسلامێ دزڤرت بۆ نیڤا سالێن نۆتان و ده‌ستپێكا چه‌رخێ بیستێ, و ب گه‌رموگۆریه‌كا زێده‌ په‌یدابووینه‌ و كارێن وان زێده‌ بووینه‌، ب تایبه‌تى پشتى قه‌یرانا دارایى یا جیهان تێدا ده‌ربازبووى، ل سالا 2008, و ل دووڤ راپۆرتا سالانه‌ یا جڤاتا خزمه‌تێن ئیسلامى ل سالا 2016 پاره‌پێدانا ئیسلامى گه‌هشتیه‌ زێده‌ترى (1.9) ترلیۆن دۆلاران و د سالێن نوكه‌ دا زێده‌تر بوویه‌. یا خۆیایه‌ ئارمانجا سه‌ره‌كى ژ په‌یدابوونا هه‌ر به‌نكه‌كێ بده‌ستڤه‌ئینانا قازانجى یه‌، لێ هه‌ر به‌نكه‌كێ هنده‌ك بنه‌ما و ئارمانجێن تایبه‌ت ژى هه‌نه‌, و به‌نكێن ئیسلامى ئارمانجا وان یا تایبه‌ت راكێشانا سه‌روه‌ت و سامانێ هه‌ڤوه‌لاتیان ژ بانكێن بازرگانى و بانكێن دى ل وه‌لاتێن بیانى بۆ ناڤ ئابوورێ وه‌لاتێن ئیسلامیه‌ و ب ئارمانجا گه‌شه‌كرنا ئابوورێن وه‌لاتێن ئیسلامى و بكارئینانا قانوون و رێنمایێن شه‌ریعه‌تێ ئیسلامێ و خوه‌دووركرن ژ ئاریشێن رێژا مفایى و قازانجێ نه‌ رێكپێدایى ژلایێ ئولا ئیسلامێ ڤه‌. پتریا وه‌لاتێن جیهانێ یێن ئیسلامى ئه‌ڤ بانكه‌ ڤه‌كرینه‌ و كار پێ دكن و هه‌تا هنده‌ك بانكێن نه‌ئیسلامى ژى ل وه‌لاتێن ئورۆپى و ئه‌مریكى هنده‌ك ژمێره‌یێن تایبه‌ت ڤه‌دكن بۆ موسلمانان ب ناڤێ ژمێره‌یێن ئیسلامى، ب مه‌ره‌ما راكێشانا سه‌روه‌ت و سامانێ هه‌ڤوه‌لاتیێن وه‌لاتێن ئیسلامى و موسلمان, ژبه‌ر كو ئه‌ڤ ژمێره‌یه‌ هه‌تا راده‌یه‌كێ بۆ ان قازانجه‌كێ زێده‌ یێ تێدا و مفایێ ل سه‌ر ناده‌ن. ل وه‌لاتێ عیراقێ ژى نێزیكى سیه بانكێن ئیسلامى نوكه‌ كاردكن و چالاكیێن وان به‌رده‌وامن, لێ ژبه‌ر گه‌له‌ك ئه‌گه‌ران هه‌تا نوكه‌ نه‌كارینه‌ سه‌رنجا هه‌ڤوه‌لاتیێن عیراقى بۆ خوه‌ راكێشن و دراڤێ وان ژ ناڤ گه‌نجینه‌یێن تایبه‌ت ب وه‌به‌رهێنانێ رابكێشن, ل هه‌رێما كوردستانێ ژى گه‌له‌ك بانكێن ئیسلامى په‌یدا بووینه‌ و ژ ناڤدارترین به‌نكێن ئیسلامى ل هه‌رێما كوردستانێ (به‌نكا كوردستان یا نێڤده‌ولى یه‌ بۆ وه‌به‌رهێنان و پاره‌پێدانێ یا ئیسلامى) كو ل سالا (2005) هاتیه‌ دامه‌زراندن و هه‌تا نوكه‌ یا به‌رده‌وامه‌ و سه‌روه‌ت و سامانێ وێ دهێته‌ خه‌ملاندن ب (400) ملیار دینارێن عیراقى و زێده‌ترى هه‌ژده‌ تایان هه‌نه‌, زێده‌بارى (به‌نكا جیهان بۆ وه‌به‌رهێنان و پاره‌پێدانێ یا ئیسلامى)، ئه‌وژى ل سالا (2008) هاتیه‌ دامه‌زراندن, سه‌ره‌راى سه‌ركه‌فتنا هه‌ردو بانكێن هه‌ ل سه‌رانسه‌ر عیراقێ و هه‌رێما كوردستانێ لێ هێشتا نه‌كارینه‌ ره‌ه و ریشالیێن خوه‌ باش د ناڤ جه‌رگێ هه‌ڤوه‌لاتیان دا به‌لاڤ بكن و ل شوونا هلگرتنا دراڤى ل مال ل جه‌م وان ده‌ینن. به‌لێ دڤیا بت ئه‌م بزانینن كو نه‌ دانوستاندن و ڤه‌كرنا ژمێره‌یان ل به‌نكان ل هه‌رێما كوردستانێ چ په‌یوه‌ندى ب لایه‌نێ دینى ڤه‌ نینه‌، چونكى د سالا چوویى دا من ڤه‌كولینه‌ك ئه‌نجامدا كا بۆچى قوتابى ژمێره‌یێن به‌نكان ڤه‌نكان, و ئه‌ڤ ڤه‌كۆلینه‌ ل سه‌ر (100) كه‌سان هاتیه‌ ئه‌نجامدان لێ خوه‌ ئێك ژ وان دیار نه‌كر كو ئه‌گه‌رێ نه‌ڤه‌كرنا ژمێره‌یێ، ژبه‌ر رێژا مفایى یه‌ یان ژبه‌ر كو ئه‌ڤ به‌نك ل دووڤ بنه‌مایێن ئیسلامى كار ناكن, لێ هه‌موویان دا دیاركرن كو باوه‌ریى ب به‌نكێن وه‌لاتى نوو نه‌هه‌تا به‌نكێن ئیسلامى ژى و تنێ ده‌ه كه‌سان ژمێره‌یێن بانكى هه‌بوون. ل ڤێره‌ بۆ مه‌ دیار دبت ئه‌گه‌رێ كێم بكارئینان یان ژى نه‌ بكارئینانا ژمێره‌یێن بانكان چ به‌نكا ئیسلامى بت یان ژى به‌نكێن دى تنێ نه‌بوونا باوه‌ریێ یه‌ و دا ئه‌ڤ باوه‌ریى په‌یدا ببت ب بانكێن ئیسلامى و یێن دى پێدڤیه‌ بانكێن ئیسلامى ڤان خالان به‌رچاڤ وه‌ربگرن بۆ كارا كرنا رۆلێ خوه‌ د ناڤ جڤاك و ئابوورى دا ئه‌و ژى: ب هێزكرنا ئالاڤیێن ریكلامێ ب تایبه‌ت ریكلاما بازارگێریا به‌نكى, دانا قه‌رێن باش كو مفا ل سه‌ر ناهێته‌ وه‌رگرتن پتر به‌ربه‌لاڤ بت ژلایێ ڤان به‌نكان ڤه‌, و بهێزكرن و ڤه‌كرنا سندۆقا زه‌كاتێ و به‌لاڤكرنا سامانێ زه‌كاتێ ل سه‌ر هه‌ژارێن هه‌رێمێ, هه‌تا نوكه‌ هێش چ گۆتاربێژ و كه‌سیێن ئاینى هزرا دانوستاندنێ ب ڤان جۆره‌ بانكان ڤه‌ بۆ هه‌ڤوه‌لاتیان نه‌دایه‌ دیاركرن و هه‌تا دڤیابت هنده‌ك جاران گۆتارێن تایبه‌ت ل سه‌ر دانانا دراڤى ل به‌نكێن ئیسلامى و مفایێ وان بۆ جڤاكى ب گشتى بهێنه‌ دیاركرن, و ل دووماهیێ ژى نه‌ تنێ ئه‌ڤ به‌نكێن ئیسلامى وه‌ك ناڤ ئیسلامى بن و دبنه‌روه‌ت دا هیچ رێكار و بنه‌مایێن ئیسلامێ په‌یره‌و نه‌كن، چونكى ئێكه‌م كارێ پێدڤى ل سه‌ر ڤان به‌نكان، دڤێت ڤێ گۆتنا خودایێ بجهبینن، هه‌روه‌كى دبێژت (ۆڵا تَأْكُلُوا أَمْۆاڵكُمْ بَیْنَكُمْ بِالْبَاگِلِ), دیسا گرنگیه‌كا زێده‌تر ب ته‌كنۆلۆجیایا سه‌رده‌م بهێته‌دان و پتر گرنگى ب به‌نكان بهێته‌ دان و شێوازێ بكارئینانا مۆبایلێ بۆ زانیینا بالانسى و ره‌وانه‌كرنا دراڤى ب رێیا مۆبایل و ئه‌لكترۆنى, ئه‌م نابێژن كو هه‌ڤوه‌لاتى ب ئێكجارى دێ به‌ر ب ڤان به‌نكان ڤه‌ هێن، لێ دێ كریاریێن ڤان به‌نكان هه‌رچ نه‌بت زێده‌تربن و رۆلێ ڤان به‌نكان دێ د ناڤ ورارا ئابوورى دا پتر دیار بت. رێژه‌یا ڤه‌كرن و دانوستاندنا ب به‌نكێن ئیسلامى د وێنه‌یێ ل خوارێ دا هاتیه‌ دیاركرن بۆ مفا وه‌رگرتنێ.