بۆچى پێشبینیكرنا لڤینیێن بهایێ لێكگوهارتنێ یا ب زه‌حمه‌ته؟
سه‌ردار شاكر سلێڤانه‌ى
بهایێ لێكگوهارتنێ یان ژى دبێژنێ (Exchange rate) بهایێ یه‌كه‌یه‌كا دراڤیه وه‌كى بهایێ دولارێ ئه‌مریكى به‌رامبه‌ر بهایێ یه‌كه‌یه‌كا دراڤى یا دى وه‌كى دینارێ عیراقى. بۆیه‌ره‌كا ئاسان نینه كو ئه‌م بكارن بهایێ دراڤه‌كێ به‌رامبه‌ر دراڤه‌كێ دى پێشبینى بكن ب تایبه‌تى د ده‌مێ كورت دا ژبه‌ر كو د وى ده‌مێ كورت دا بهایێ لێكگوهارتنێ نه‌یێ جێگره و ناهێته پێشبینیكرن. ژبه‌ر پێشكه‌فتنا دوه‌ختێ نوكه دا په‌یدابوویى و ژبه‌ر هه‌بوون و به‌رده‌ستبوونا زانیاریان ده‌رباره‌ى بهایێن لێكگوهارتنێ ڤه‌كۆلینێین زێده‌تر ل سه‌ر بهایێن لێكگوهارتنێ دهێنه‌كرن و ڤه‌كۆله‌ر پێكۆلا دیاركرنا هنده‌ك تێگوهۆران دكن كو ب ئاسانى ب رێیا وان بكارن پێشبینیێن دروست ده‌ربارێ بهایان بكن، لێ تا نوكه نه‌كارینه چ رێكیێن گونجایى ببینن سه‌ره‌راى هه‌بوونا گه‌له‌ك رێیان وه‌كى رێكیێن دراڤى و رێكیێن موندێل فلامینگ و رێكیێن دوورن بۆشى كو ئه‌ڤ رێكێن هه هه‌ولا رۆهنكرن و دیاركرنا لڤینێن بهایێ لێكگوهارتنێ دایه د ناڤبه‌را گه‌له‌ك دراڤان ده ل ئابوورێن جودا. رێیێن دراڤى پێناسه‌یا بهایێن لێكگوهارتنێ دكت و دیار دكت كو به‌رهه‌م یێ جێگره به‌لێ بها و هه‌لاوسان كارتێكرنێ ل بهایێ لێكگوهارتنێ دكن كو هه‌ر گاڤا نیشاندانا دراڤى زێده‌بوو بهایێ كه‌لوپه‌ل و خزمه‌تان ژى دێ بلند بت كو ئه‌ڤه دێ بته ئه‌گه‌ر بهایێ دراڤى كێم ببت و بهێته خوار, زێده‌بارى پێشبینیكرن بو بهایێن لێكگوهارتنێ ل دووڤ ڤێ رێیێ یا ب زه‌حمه‌ته ژبه‌ركو داخواز ل سه‌ر دراڤى و هاوكێشا وێ بدروستى نه‌هاتیه دیاركرن و باشترین نموونه ژى ئه‌گه‌ر ئه‌م بێژن كه‌لوپه‌ل ل وه‌لاتێ توركیا ئه‌رزانن و ئه‌رزانتر ژ كوردستانێ خه‌لكێ كوردستانێ و توركیا ژى دێ پتر كه‌لوپه‌لێن توركى كرن و ب ڤى شێوه‌ى دێ بهایێ لیره‌یێ توركى بلند بت. من ل هژمارا 2025 یا رۆژناما ئه‌ڤرۆ گۆتاره‌ك به‌لاڤكربوو ل سه‌ر سیسته‌مێن لێكگوهارتنا دراڤان و بكارئینانێ كو سێ سیسته‌مێن سه‌ره‌كى یینَ لێكگوهارتنێ هه‌نه. رێیا دوویى رێیا مۆندێل فلامینگى یه كو خه‌لاتێ نۆبل وه‌رگرتیه ل سالا 1960 د رێیا خوه دا په‌یوندى د ناڤبه‌را بهایێن لێكگوهارتنێ, رێژا مفایى و سه‌رجه‌مێ گشتى یێ به‌رهه‌مێ خومالى دیاركریه كو ئه‌ڤ رێكه د ئابوورێن بچووك دا و ئابوورێن ڤه‌كرى ناهێته بكارئینان, د ڤێ رێكێ دا ئه‌گه‌ر سیسته‌مێ لێكگوهارتنێ یێ دگوهۆرت هاته بكارئینان و سیاسه‌تا به‌رفرهه‌یا دراڤى دێ هنارتیێن مه زێده‌بن و بهایێ دراڤى دبیت زێده ببت یان ژى كێم, لێ ئه‌گه‌ر سیسته‌مێ دراڤى یێ جێگر بت و سیاسه‌تا دراڤى یا به‌رفرهه بت دێ نیشادانا دراڤى زێده‌بت. و رێیا دووماهیێ یا دۆر بۆشى هه‌ر وه‌سا گرنگیێ ل سه‌ر مودێلێ به‌رى نوكه یان یێ فلامینگۆیى دكه‌ت به‌س پتر رۆلێ پێشبینیێ دیار دكت و گرنگیێ پێ ددت, و ئه‌ڤ رێكه دیار دكت كو بهایێ سه‌ره‌كى یێ كه‌لوپه‌لان دهێته گوهۆرین هێدى هێدى، به‌لێ بهایێ لێكگوهارتنێ وه‌ك خوه دمینت. ل دووماهیێ ل دووڤ رێیا مۆندیل فلامینگۆیى سیاسه‌تێن دراڤى ێن به‌رفرهه یان سیاسه‌تێن دارایى ێن به‌رته‌نگ دبنه ئه‌گه‌ر بهایێ دراڤى دابكه‌ڤت و بهێته خوار, لێ سیاسه‌تا به‌رته‌نگ یا دراڤى و سیاسه‌تا به‌رفرهه یا دارایى دبنه ئه‌گه‌ر بهایێ دراڤى بلند ببت, له‌وا لدیف ڤێ رێكێ پێشبینیا بهایێ لێكگوهارتنێ یا ب زه‌حمه‌ته. ل هه‌رێما كوردستانێ ژى ژبه‌ر كو ئه‌م دینارى بكاردئینن و بهایێ دینارى به‌رامبه‌ر دۆلارێ ئه‌مریكى یێ جێگر نى نه و هنده‌ك جاران پێشبینیا وى گه‌له‌ك زه‌حمه‌ته چونكى بهایێ دۆلارى به‌رامبه‌ر دینارى گرێدایه ب كریارێن كرین و فرۆتنا دۆلارى ژلایێ به‌نكا ناڤه‌ندى یا عیراقى ڤه و به‌نكا ناڤه‌ندى یا عیراقى ژى پشتبه‌ستنێ ل سه‌ر داهاتێ نه‌فتێ و وى دۆلارى دكه‌ت یێ بۆ مه ژ فرۆتنا په‌ترۆلێ دهێت، له‌وا كێمبوون و زێده‌بوونا دۆلارى پێشبینێن مه ئالۆز دكت. ب دیتنا من ئه‌م تنێ دكارن پێشبینێن دروست بده‌ن وه‌ختا مه یه‌ده‌كه‌كێ زێده ژ دراڤێ بیانى هه‌بت و ئه‌م سیاسه‌تا دراڤى یا جێگر بكاربینن دبیت حه‌تا راده‌یه‌كێ ئه‌م ل سه‌ر بهایێ دراڤێن بیانى ل گه‌ل دراڤێ خوه زالبین.
