بۆچی نھا پتر ژ بەرێ ژن تاوانان دکەن؟
ئەو چو ئەگەرن وەل ژنێ دکەن کو ژ سەردەمێن بەری نوکە پتر تاوانێ دکەن؟ مافپەروەرەکی دیار کر، نھو ژن پتر یا پراکتیک بووی و پتر دەردکەڤیتە د ناڤ کۆمەلگەھێ دا و پتر کاردکەن، نە وەکو بەرێ ب تنێ خارن چێکرن و زارۆ ب خودانکرن بوو و کارێ جوتیاریێ و خودانکرنا پەزی بوو. ھەروەسا تایبەتمەندیەکا دی ل دەڤ ژنێ ھەیە، کو کێمتر ژ زەلامی توندوتیژیێ دکەت، ئەو فاکتەرێن ژنێ د پالدەنە کرنا تاوانێ بەھرا پتر کاودانێن دەروونی و کەسوکی و کێم گەھیا مێشکی و ھزری و کاودانێن ئابووری نە.
ئەڤرۆ، میرۆ دھۆکی:
مافپەروەر حەسەن عەبدولواحد دیار کر، ژن یا بەرنیاسە ب رەگەزێ نازک و جوان و خودان ھەست و سۆز، ھاتیە دەستنیشانکرن ببیتە دایک و پەروەردەکارا زارۆیان، لێ ئەو چیە وەل ژنێ دکەت بەر ب گونەھباریێ بچیت؟ ئەرێ ژ لایێ قانوونی ڤە جیاوازی د ناڤبەرا زەلامی و ژنێ دا د تاوانێ دا ھەیە؟ قانوون دیار دکەت کو چو جیاوازی نینە و ل سەر ھەردو رەگەزان دھێتە چەسپاندن.
ھەر ئاریشەکا د ناڤ خێزانێ دا پەیدا دبیت، زەلام دبێژن ژن گونەھبارە و ھەموو دەمان ژی د ھزرا زەلامی دا ژن یا گونەھبارە و ب تایبەت د ناڤ جڤاکێن پاشکەفتی دا ئەڤ ھزرە ل سەر ژنێ ھەیە. وەکو کەلتوورەکی د ناڤ جڤاکی دا لێ ھاتیە کو ژن د ھەموو تاوانان دا یا پشکدارە یان ژی ژن گەلەک تاوانان دکەت، یا دروست ئەوە زەلام گەلەک پتر ژ ژنێ تاوانان دکەت و ئەو تاوانێن ژن ژی دکەت، ھەر زەلامە ئەگەر یان پالدەرە بۆ وێ کو بەر ب تاوانێ بچیت.
ھەروەسا مافپەروەری دیار کر: ل دووڤ ئەو ڤەکۆلینێن د وارێ قانونی دا ھاتینە کرن، جیاوازی د ناڤبەرا ژن و زەلامی دا ب تنێ د ھژمارێ دا ھەیە، ژ بەر کو ژن گەلەک کێمتر ژ زەلامی تاوانێ دکەت، لێنیرینێن فسیولوجی دبێژن، سەروبەرێ لەشێ ژنێ وەلێ دکەت کێم تاوانان بکەن، ھەستەکێ سوزداری یێ بھێز یێ ھەی، نەخاسمە د دایکینیێ دا. دیسا خودانکرنا زارۆیان وەلێ دکەت کو ژ تاوانان دوور بکەڤیت. تیۆرا تێکەلیێ دبێژیت: زەلامی رۆلەکێ مەزن د ناڤ جڤاکی دا ھەیە بەروڤاژی ژنێ، ئەڤ چەندە ژی وەل زەلامی دکەت کو پتری ژنێ تاوانێ بکەت.
چاڤدێرێ جڤاکی تێلی سالح ئاشکرا کر کو زەلامە دبیتە ئەگەر ژن بەر ب تاوانێ بچیت و بەرتیلان وەربگریت و زەلام ب ھەموو رێیان ژی وێ ب دەلیڤە دبینیت و گونەھێن خوە دئێخیتە ستوویێ وان و گۆت: ھەتا نوکە دەستھەلاتا مە جڤاکی و عەشیرەتگەریە پتر ژ قانوونی و د ھەر د جڤاکەکی دا ھەکە قانوون سەروەر نەبیت و بریار یا جڤاکی و عەشیرەتێ بیت، دێ کاریگەریەکا مەزن ل سەر ژنێ ھەبیت.
ھەر ل دور ئەگەران حەسەن ئاماژە دا خالا نەزانین و نە تێگەھشتنا ژنێ، واتە ھێشتا مێشک و ھزرا وێ تەمام نەبوویە، ھەروەسا فاکتەرێ ھەژاریێ و کێم دەرامتیێ کارتێکرنەکا گەلەک مەزن ل سەر ژنێ ھەیە بۆ ئەنجامدانا تاوانێ، یان ژی د ناڤ خێزانەکا بێ رەوشت و بێ باوەر و بێدەھمەنی دا مەزن بیت.
تێلی موسا نە ڤەشارت کو رێژەیا بەردانا ژن و مێران بەر ب زێدەبوونێ یە، بێکو ڤەکۆلین بھێنە کرن کا ژن یان زەلام پتر داخوازا بەرادنێ دکەن، ھەما ب تنێ دێ بێژین ھندە ژن ھاتینە بەردان.