بێ ڕیفراندۆم ژی کوردستان دشێت سەربخوە ببیت
ئەڤرۆ نیوز:
مالپەرێ ناشینال ئینترست ل دۆر سەربخوەیا کوردستانێ و جودابوونێ ژ عیراقێ ڕاپۆرتەک بەلاڤکریە و تێدا دبێژیت، سەرۆک بارزانی ب ئاشکرا ڕاگەھاندیە کو دەمێ ڕیفراندۆمێ بۆ دیارکرنا چارەنڤیسێ ھەرێمێ یێ ھاتی، بەلێ د ھەمان دەم دا ژی دبێژیت، ئەڤە وێ چەندێ ناگەھینیت کو دەولەتا سەربخوە دێ بلەز ھێتە ڕاگەھاندن، بەلکو نیشادانا حەزا ڕاستەقینەیا خەلکی یە بۆ چارەنڤیسێ خوە ل عیراقێ.
مالپەرێ ناڤبری، بەحس ل وێ چەندێ دکەت کو سەرۆک بارزانی ل سالا 2014 ێ داخوازا سازکرنا ڕیفراندۆمێ کربوو و بڕیاربوو پەرلەمانێ کوردستانێ ژڤانەکی بۆ ڕیفراندۆمێ دەست نیشان بکەت، بەلێ شەڕێ داعشێ ئەو پرۆسە پاشخست.
زێدەتر دبێژیت، شەڕێ داعشێ باشتر ژ ھەر ڕیفراندۆمەکێ وێنێ کوردستانەکا سەربخوە نیشا ھەموو لایەکی دا و ھەرێما کوردستانێ، بێ بەغدا و ب شێوەکێ سەربخوە ئەو شەڕە ب ڕێڤەبر.
ناشینال ئینترست بەحس ل چەند نموونەکێن ڕیفراندۆمێ ل جیھانێ دکەت وەکو کاتالۆنیا و کیوبیک و سکۆتلەندا کو ژ وان نموونانە ژئەگەرێ ئاستێ دیموکراسیا وان، وان ڕیفراندۆم قەبوولکر و وەلاتێن بیانی ژی ڕێگری لێ نەکر کو سەربخوە ببن، یان ل گەل ناڤەندێ بمینن، ھەروەسا نموونا کوسۆڤا ژی دئینیت کو ل سالا 1991 ێ، زێدەتر ژ ملیۆن کەسان ژ خەلکێ کوسۆڤا دەنگ بۆ جودابوونێ ژ یوگۆسلافیا دا، پاشی ل سالا 2008 ێ، سەربخوەیا خوە وەرگرت، ھەرچەندە ھەموو وەلاتێن جیھانێ دانپێدان پێ نەکر، بەلێ 112 وەلاتان دانپێدان پێکر ب ئەمریکا و ئێکەتیا ئورۆپی ڤە. ھەروەسا نموونا سۆمالێ ل سالا 2001 ێ کو پشکا سۆمال لاند ژێ جودابووی.
ئەڤ مالپەرە زێدەتر دبێَژیت، ھندەک وەلات وەکو سۆمال لاند و باشوورێ سودانێ کو سەربخوەیا خوە وەرگرت، تووشی کێشێن یێن ناڤخوەیی بوون، سەبارەت کوردستانێ ژی، پرۆسە بێ کێشە نابیت.
سەرۆ قادر بەرپرسێ سەنتەرێ ڤەکۆلینێن گەشەپێدانا کوردستانێ بۆ مالپەرێ ناڤبری دبێژیت” ڕیفراندۆم یا پەیوەندیدارە ل گەل سەربخوەیێ و ب دیتنا من ئەم دشێین بێ ڕیفراندۆم ژی سەربخوە ببین، دەمێ سەرۆک بارزانی بەحسێ ڕیفراندۆمێ دکەت، بۆ وێ چەندێ یە کو ئەو دخوازیت ھەموو لایەنێن سیاسی یێن کوردستانێ ھەڤ دەنگبن، چونکی دوێ پرۆسێ دا، سەرۆک بارزانی ژبەر پێگەھا خوە، گەلەک ب ھێزتر دشێت ڕەفتارێ ل گەل عیراقێ و جڤاکێ نێڤدەولەتی بکەت”.
سەرۆ ھێشتا گۆت” ل سالا 2016 ێ، دێ کوردستان سەربخوە بیت و ھەرسێ وەلاتێن ئیسرائیل و سعودیە و فرەنسا ب فەرمی دێ دانپێدانێ پێکەن، ھەروەسا ئەم پێشبینیێ دکەین نێزیکی 40 وەلاتێن دی ژی پشتەڤانیا سەربخوەیا کوردستانێ بکەن”.
ناشینال ئینترست ل سەر زارێ (کەمال کەرکووکی) سەرۆکێ بەرێ یێ پەرلەمانێ کوردستانێ و ئێک ژ فەرماندێن پێشمەرگەی ل میحوەرێن شەڕی دژی تیرۆرستێن داعشێ ل کەرکووکێ، دبێژیت” دیارکرنا چارەنڤیسی مافەکێ سروشتیێ ھەر نەتەوەکی یە و قانوونا نێڤدەولەتی و پەیمانێن نەتەوێن ئێکگرتی و مافێن مرۆڤی ل سەر د ھەڤڕانە و مافەکێ ڕەوایێ مللەتانە ل دووڤ قانوونێن نێڤدەولەتی”.
کەمال کەرکووکی زێدەتر گۆت” سەربخوەیا کوردستانێ دژی دستوورێ عیراقێ ژی نینە، کو بەغدا وەسا پرۆپاگندێ دکەت، چونکی دستوورێ عیراقێ دبێژیت، پێکھاتێن جودا جودا یێن وەلاتی بڕیار یا دای کو ب رەزامەندی د چارچۆڤێ ئێکگرتی پێکڤە بمینن، ئانکو دشێن ب رەزامەندیا خوە ئێک چارچە بمینن، یان جودا ببن”.
کەرکووکی زێدەتر دبێژیت” بۆچی جیھان دیدەڤانیێ ددەت کو پێشمەرگە ل شوونا ھەموو جیھانێ شەڕێ داعشێ دکەت، بەلێ پرسیار ناکەت بۆچی بەغدا بودجا ھەرێمێ ناھنێریت؟ دڤێت جڤاکێ نێڤدەولەتی دانپێدانێ ب مافێن مە یێن ڕەوا و قانوونێ بکەت بۆ وێ چەندێ مافێ خوە یێ چارەنڤیسی بکاربینین و ڕیفراندۆمێ ئەنجام بدەین”.
سەرۆ قادر ل دۆر وێ چەندێ دبێژیت” ب بۆرینا دەمی، ئارمانجێن سەربخوەیێ دێ تووشێ ڕێگریێن زێدەتر بن ب تایبەتی ژلایێ ئیرانێ ڤە و وی شەڕێ تائیفی و مەزھەبی یێ د ناڤبەرا شیعە و سونەیان دا ل دەڤەرێ ھەی، ھەکە ئەم د چارچۆڤێ عیراقێ دا بمینین، ئەوا مە ب دەستڤەژی ئینان، دێ ژ دەست دەین، ھەکە ئەم د چارچۆڤێ وەلاتەکێ بچووکێ وەکو عیراقێ دا بمینین کو جھێ شەڕێ مەزھەبی و تائیفی یە، ل دووماھیێ دێ وەکو کویلێن ئیرانێ مینین”.
دبێژیت ژی” ل ھەرێما کوردستانێ، ئیران ب ڕێیا ھندەک پارتێن سیاسی یێن ھەرێمێ وەکو بزاڤا گۆڕان، ڕێگریێ بۆ پرۆسا ڕیفراندۆمێ و سەربخوەیا کوردستانێ دروست دکەن، ھەرچەندە ئەو لایەنێن سیاسی ب شێوێ گشتی دبێژن کو پشتەڤانێن سەربخوەیا کوردستانێ دکەن، بەلێ ھەتا نوکە ب وێ ڕاشکاویا کو پارتی داخوازا ڕیفراندۆمێ دکەت، ئەو ناکەن”.
مالپەرێ ناڤبری خویاکر ژی” ددەمەکی دا، بارزانی ڕوو ب ڕوویێ وێ نەرازیبوونا ناڤخوەیی و دەرەکی دبیت کو ل بەرامبەر ڕیفراندۆمێ و سەربخوەیێ ھەی، لەوما بی چگومان چاڤەڕێ دھێتە کرن ڕوو ب ڕوویێ تەحەدیێن گەلەک مەزنتر ژی ببیت، ھەتا وی دەمێ ڕیفراندۆم دھێتە ئەنجامدان”.
