دو مەهە مووچەیێ فەرمانبەران ب نەقانوونی نەهاتییە هنارتن
مەسرور بارزانی، سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ د كۆنگرەیەكێ رۆژنامەڤانیدا راگەهاند: ب پشتەڤانییا خودای و ب پالپشتییا خەلكێ هەرێما كوردستانێ، پشتڕاستم ئەڤ قەیرانە بەر ب تمامبوونێ دچیت .
سەرۆكێ حوكمەتا هەرێمێ ئەوژی بەرچاڤكر: ب هیچ جۆرەكێ ئەم دەست ژ هیچ مافەكێ دستووریێ خەلكێ كوردستانێ بەرنادەین و دێ بەردەوام ژی بین.
دەقێ ئاخڤتنێن سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ:
بابەتێ دویێ بابەتێ هەڤبەندییا هەرێما كوردستانێ و حوكمەتا فیدرالییە، ب تایبەتی بابەتێ مووچەیێ فەرمانبەرێن هەرێما كوردستانێ كو خالەكا گرنگە و دخوازم ب ناڤێ خوە و ب ناڤێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ، سوپاسییا هەموو هەڤوەلاتیێن كوردستانێ، ب تایبەتی فەرمانبەران بكەم كو ب راستی گەلەك د بێهن فرەهبوون، خۆڕاگر بوون بەرامبەر وێ چەندێ كو د دەمێ دو مەهێن بۆریدا مووچەیێ وان ب شێوەیەكێ نە قانوونی نەهاتیە هنارتن و ئەڤە كارەكێ نە دستوورییە و ب دیتنا مە كو فەرمانبەرێن هەرێمێ هەر ژ دەستپێكێ پێدڤی تێكهەلی هیچ جۆرە كێشە و ئالۆزییەكێ نەبن و هەكە د حالەتەكی ژی دا د ناڤبەرا حوكمەتا فیدرالی و حوكمەتا هەرێمێ ل سەر بابەتەكی كێشەیەك هەیە، نابیت مووچەیێ فەرمانبەرێن هەرێمێ تێكهەلی ڤان تشتان ببیت.
ب پشتەڤانییا خودای و ب پالپشتییا خەلكێ هەرێما كوردستانێ، پشتڕاستم كو ئەڤ قەیرانە دێ بەر ب تمامبوونێ چیت و دخوازم بێژم كو هێزا مە د پشتەڤانییا خەلكێ كوردستانێدایە و هەر پشتەڤانییا ڤی خەلكی بوو، باوەرییا خەلكی بوو ب حوكمەتا هەرێما كوردستانێ كو وەكریە ئەم ژی بەردەوام بین د مسۆگەركرنا هەموو مافێن خەلكێ كوردستانێ.
ب هیچ جۆرەكی ئەم دەست ژ هیچ مافەكێ دستووریێ خەلكێ كوردستانێ نائینین و دێ بەردەوام ژی بین، د دەمێ بۆریدا رۆژە نەبوو كو مژوول نەبووین بۆ چارەسەركرنا ڤان قەیرانان، ل گەل دەستهەلاتداران ل بەغدایێ ژی بەردەوام د پەیوەندیێدا بووین، ەز ب خوە ژی ل گەل سەرۆكێ جڤاتا دادوەریێ ئاخڤتیمە و ل گەل سەرۆك وەزیران ژی ئاخڤتیمە كو ئەم بەر ب چارەسەرییا ڤێ قەیرانێ بچین. وان ژی ب خوەشحالیڤە راگەهاند كو د بەرهەڤن د دەمەكێ گەلەك نێزیكدا شاندەكێ بهنێرن بۆ وێ چەندێ ل گەل مە بكەڤنە دانوستاندنا راستەقینە ل سەر ڤی بابەتی و چارەسەركرنا گرفتا مووچەیێ فەرمانبەرێن هەرێمێ.
دخوازم خەلكێ خەلكێ پشتڕاست بكەم كو ژیان و مرنا مە پێكڤەیە، ئەوا د شیانێن حوكمەتا هەرێمێدا بیت، ئەوا د شیانێن من دا بیت، دێ هەموو بزاڤان كەین بۆ وێ چەندێ كو بشێین هەموو مافێن خەلكێ كوردستانێ مسۆگەر بكەین. هیڤیدارم د دەمەكێ گەلەك نێزیكدا و ل ڤان چەند رۆژان بگەهینە ئەنجامەكێ گەلەك ئەرێنی و ئەڤ كێشەیە بەر ب چارەسەریێ بچیت و مووچەیێ فەرمانبەرێن هەرێما كوردستانێ بهێتە دابینكرن، بەلێ د هەر حالەتەكێدا بین، حوكمەتا هەرێما كوردستانێ یا پێگیرە ژ وێ چەندێ هەر چ د شیانێن وێ دا بیت، دێ خزمەتا هەڤوەلاتیێن كوردستانێدا بیت.
پرسیار: پێدڤی بوو هەرێما كوردستانێ رۆژانە 400 هزار بەرمیلێن پەترۆلێ رادەستی سۆمۆ بكەت، بۆچی نەهاتە بجهئینان؟ ئەو پەترۆلا رۆژانە ل دەرگەهێن سنووری دهێتە فرۆتن، داهاتێ وێ چەندە؟
مەسرور بارزانی: ژ ئەنجامێ سكالایەكا حوكمەتا فیدرالی دژی توركیا ل دادگەهەكا پاریس، بۆ ئەگەرێ راگرتنا هنارتنا پەترۆلا هەرێمێ ل سالا 2023، ژ وی دەمی هەتا نوكە زێدەتر ژ 25 ملیار دۆلاران زیان ب هەرێما كوردستانێ كەفتییە كو د ئەنجامدا ئەڤ زیانە بۆ حوكمەتا ئیراقێ ژی دزڤریت، چونكە حوكمەتا ئیراقێ قەرەبوویا خەلكێ هەرێما كوردستانێ ژی نەمریە ل سەر وێ زیانێ. ژبەركو پەترۆل نەدهاتە هنارتن، گەلەك ژ وان كۆمپانیێن كو بەرهەمئێنەرێن پەترۆلێ بوون، نەشیان د ئاستێ پێدڤیدا د بەرهەمئینانا پەترۆلێدا بەردەوام بن، لەوما ئاستێ بەرهەمئینانا پەترۆلێ گەلەك كێمكر. پشتی وێ چەندێ ژی كو بڕیارا دادگەها فیدرالی هاتیە دان ل سەر وێ چەندێ كو دڤێت هەرێما كوردستانێ پێگیر بیت ب هنارتنا پەترۆلێ، هندەك كێشەیێن تەكنیكی هەبوون، ئەم بەردەوام د دانوستانداناندا بووین ل گەل دەستهەلاتدارێن حوكمەتا فیدرالی ل بەغدا، ل گەل وەزارەتا پەترۆلێ، كو ئەو دهاتن و بەردەوام ل گەل وەزارەتا سامانێن سرۆشتی ئاخڤتنێن پێدڤی ل سەر وێ چەندێ كریە كو هەرێما كوردستانێ شیانێن چەندێ هەنە.
ل ڤێرێ دخوازم ب راشكاوی باس بكەم، كێشە ل گەل هەرێما كوردستانێ نینە، بەلكو كۆمپانیێن بەرهەمئینانا پەترۆلێ نە كو وان ل ڤێرێ وەبەرئێنان كریە و ئەو پشكەكن ژ هەموو هەڤكێشەیێ، ئانكو دڤێت رێككەفتن ل گەل كۆمپانییان ژی بیت، هەم مافێن كۆمپانییان بهێتە مسۆگەركرن، هەم حوكمەتا فیدرالی و هەم حوكمەتا هەرێمێ هەموو تێدا پشكدارن.
ژ بەر وێ چەندێ كێم بەرهەمئینانا پەترۆلێ ئەگەرێ وێ ئەوبوو كو حوكمەتا فیدرالی رێك گرتییە و بوویە ئەگەرێ نزمبوونا بەهەمئینانا پەترۆلێ. ژبلی وێ چەندێ، ئەو بەرهەمێ كو ل ناڤخوە دهێتە بەرهەمئینان، ئەڤە زێدەتر پشكەك ژێ یا كۆمپانییایە كو تاكو بشێن بەردەوامیێ ب دەرئینانا پەترۆلێ بدەن، مافێ وانە ب گۆڕەی گرێبەستان كو پشكەكێ ژ پەترۆلێ بفرۆشن، ل بازارێن ناڤخوە ئەو پەترۆل دهێتە بكارئینان و پشكەكا مەزن ژی دهێتە دان ب وان پارزینگەهان كو پانزینێ و پێدڤیێن ناڤخوەیی یێن هەرێما كوردستانێ دابین دكەن، هەروەسا بۆ كارەبێ ژی. ئەڤجا پشكەكا مەزن ژ وێ پەترۆلێ ب ڤی جۆری د ناڤ هەرێما كوردستانێدا هاتییە بكارئینان.
پرسیار: د دەمێ بۆریدا هەوە سەرەدانا ئەمریكا كر و دوو رێككەفتێن گرنگ هەوە ئەنجامدان، ئێكسەر پشتی وێ چەندێ مووچە ژ ئالیێ ئیراقێڤە هاتە بڕین، ئایا ئەڤە كارڤەدانا گرێبەستان بوو؟
مەسرور بارزانی: ئەم وان رێككەفتنێن ل ئەمریكا مە ئیمزاكرین، ب مافەكێ قانوونی و دستووریێ هەرێما كوردستانێ دزانین، چونكە پێشتر ئەڤ دو رێككەفتنە ل گەل دو كۆمپانیێن دی هەبوون، بەلێ مخابن وان هەردو كۆمپانییان نەشیان گرێبەستان بجهبینن، ژ بەر وێ چەندێ مافێ هەرێما كوردستانێ بوو پشتی كو كێشەیەكا قانوونی ل گەل وان كۆمپانییان هەبوو، هەردو گرێبەستان زڤراندن و پاشی ب دو كۆمپانیێن دی هاتنە دان كو د ئەنجامدا هەوە دیت ل واشنتۆنێ مە گرێبەست ل گەل دو كۆمپانیێن ئەمریكی ئیمزاكرن. ئانكو گرێبەست پێشتر هەبوون بەلێ ل گەل دو كۆمپانیێن دی بوون.
ژ ئالییەكێ دیڤە، ئەڤ هەردو كۆمپانیێن كو گرێبەست ل گەل هاتینە ئیمزاكرن، هەردو زێدەترە ژ 15 سالان ل هەرێما كوردستانێ كار دكەن، ئانكو هیچ تشتەكێ نە قانوونی نەبوو كو حوكمەتا فیدرالی ڤێ چەندێ بكاربینیت بۆ بڕینا مووچەی.
دخوازم ئاماژێ ب خالەكا گرنگ بدەم، ب گۆڕەی ئاخڤتنێن دەستهەلاتدارێن بەغدایێ ب خوە، دادگەها فیدرالی د دەمەكی دەستێوەردان د بابەتێ مووچەیێ هەرێما كوردستانێدا كر كو هندەك ئالیێن ناڤخوەیی ل ڤێرێ سكالاكر و داخواز ژ حوكمەتا فیدرالی كر كو دەستێوەردانێ د بابەتێ مووچەیێ خەلكێ كوردستانێدا بكەن و راستەوخوە مووچە ژ بەغدایێ بۆ خەلكێ كوردستانێ بهێتە هنارتن، مافێ خەلكێ كوردستانێیە و مافێ قەوارەیێ هەرێما كوردستانێیە وەكو قەوارەیەكێ دستووری، دڤێت هەرێما كوردستانێ بودجە هەبیت، نەك دەستێوەردان د بابەتێ مووچەیدا بهێتە كرن. ئەڤە ژی مخابن ژ ئەنجامێ وێ سكالایێیە كو هندەك ئالییان كری، رێك خوەشكر بۆ وێ چەندێ دادگەها فیدرالی بهێتە و دەستێوەردانێ د ڤی بابەتیدا بكەت. ئەنجامێ ڤێ چەندێ ژی ئەوبوو كو دەم بۆ دەمی مووچە دهاتنە گیرۆكرن یان نەدهاتن هنارتن و ل سالا 2023 سێ مووچەیێن هەرێما كوردستانێ نەهاتنە هنارتن و ل سالا 2024 دو مووچە نەهاتنە هنارتن، هەرچەندە حوكمەتا هەرێما كوردستانێ ل دووڤ شیانێن خوە خواست پشكەك ژ ڤێ چەندێ قەرەبوو بكەت.
پرسیار:ئایا ئەڤە دووماهی بزاڤا حوكمەتا هەرێما كوردستانێیە یان ژی دەرگەهەكێ دی یێ دانوستاندنێ ل گەل بەرپرسێن ئیراقێ هەیە بۆ وێ چەندێ ماف بۆ خەلكێ هەرێما كوردستانێ بهێنە زڤراندن؟ ئایا ئەو شاندێ دهێت شاندەكێ جڤاتا وەزیرایە یان شاندەكێ تەكنیكییە؟ ئایا بژاردەیێن پێشبەرێ هەرێما كوردستانێ چنە ل دەمێ دانوستاندنان؟
مەسرور بارزانی: سەبارەت بابەتێ ئێكێ، بێگومان دێ د بەردەوام بین د دانوستاندنێدا و دەرگەهێ گەنگەشەیێ نا دائێخین و نابێژین ئەڤە دووماهی دەرفەتە و هەردەم دەرگەهێ دانوستاندنێ بۆمە یێ ڤەكرییە و د بەرهەڤین ب دانوستاندنێ هەموو كێشەیان ل گەل بەغدایێ چارەسەر بكەین. هاتنا شاندی بێگومان دێ د ئاستەكێ بلند دابیت و ل گەل سەرۆك وەزیرێن ئیراقێ ئاخڤتیمە و شاندەك دڤێت بهێت كو ل ڤێرێ بشێت بڕیارێ بدەت، تنێ شاندەكێ تەكنیكی نابیت، بەلكو سۆز یا دایە مە بۆ وێ چەندێ بهێن بڕیارێ بدەن بۆ گەهشتنێ ب بڕیارەكا ئەرێنی د بەرژەوەندییا هەڤوەلاتیێن خەلكێ كوردستانێدا.
خالەكا دی هەیە دخوازم ب رۆهنی باس بكەم، بەغدا مولكێ تاكە ئالییەكی نینە كو ئەم بچین خازخازۆك بین و ئەو خودان مال، دڤێت ئەم هەموو د ڤی وەلاتیدا وەكهەڤ بین و ئەم خوە ب خودانێن دەستهەلاتێ دزانین و دڤێت هەموو بزاڤان ژی بكەین بۆ وێ چەندێ بگەهینە رێككەفتنێ كو ئەم ل ڤێرێ هەڤوەلاتیێن وەكهەڤ بین و هەموو مافێن مە ژی ب شێوەیەكێ وەكهەڤ و دادپەروەرانە بهێنە مسۆگەركرن، هەكە ئەڤە نەبیت، ئانكو كێشەیەكا جدی د بجخئینانا دستووری ل ئیراقێ هەیە. لەوما ل سەر ڤێ خالێ دخوازم هەوەلاتییان پشتڕاست بكەم كو ئەم دێ ل سەر مسۆگەركرنا مافێن دستووری ل حوكمەتا فیدرالی بەردەوام بین، بەلێ هەكە نەگەهشتینە ئەنجامەكێ ژی، هەرچ د شیانێن مە دا بیت ل هەرێما كوردستانێ ب داهاتێ ناڤخوە و كێمكرنا مەزاختییان، ب هەر جۆرەكی بیت، هەكە نەشێن ژی ل دەمێ خوە یان وەك پێدڤی ل ڤی دەمی هەموو مافێن وان مسۆگەر بكەین، ئەوا ل دووڤ شیانێن مە بیت، بێگومان دێ وێ كەین، دخوازم خەلك 100% ژ ڤێ چەندێ پشتڕاست بیت.
پ: هەژمارەكا خانەنشینان پێنج بۆ شەش مەهایە مووچە وەرنەگرتییە، چارەسەری چیە بۆ ڤی بابەتی؟
مەسرور بارزانی: مافێ خانەنشینایە، دیسان ئەز دەستخوەشیێ لێ دكەم و سوپاسییا وان دكەم و سوپاسییا بێهنفرەهییا وان دكەم. مافێن وانە و پشتڕاست بن مافێن هەوە بەرزە نابیت، ئینشائەللا ل دەمێ نێزیك هەموو ئەو مووچەیێن كو پێ نەهاتییە دان دێ تەرخان كەین و هێنە دان.
