ره‌فتارا داعش ژ كیژ تێگه‌هی هاتیه و چاوا دێ هێته قه‌باره‌كرن؟
ره‌فتارا هه‌ر تاكه‌كی ژ وه‌رارا وی دهێت و ب باندۆرا خێزانێ و خویندنگه‌هێ و سازیێن خزمه‌تگوزاری یێن هه‌مه‌جۆر و جڤاكی ل سه‌ر. واته كو ژینگه‌ه ل گه‌ل وێرسیێ و كه‌ساتیێ ب هه‌ڤرا رۆله‌كێ سه‌ره‌كی دله‌یزینیت بۆ ده‌ستنیشانكرنا ره‌فتارا مرۆڤی و ل ڤێره پرسیاره‌ك خوه دسه‌پینیت: د ناڤ ڤی تێگه‌هی دا: ئه‌رێ تاكێن هه‌مان جڤاكی د وه‌كهه‌ڤن د ره‌فتارێن خوه دا؟ د ژیوار دا و د ناڤا ئێك جڤاك دا، ره‌فتارا گشتی یا تاكان دبیت یا نێزیكی هه‌ڤ بیت، به‌لێ نه یا وه‌كهه‌ڤه، هه‌ر وه‌كو ده‌ستنیشانكرنا ئاستێ جوداهیێ دهێته ده‌ستنیشانكرن د ئاستێ ژیارا ئابووری دا، هه‌روه‌سا هنده‌ك ده‌ستنیشانكرنێن دیتر ژی هه‌نه، به‌لێ فاكته‌رێ ئابووری ژ هه‌میان پتر یێ ب كارتێكرنه، به‌لێ نه مه‌رجه كو ئه‌ڤ كارتێكرنه یا ئه‌كتیڤ بیت ل سه‌ر ره‌فتارا تاكی. چونكو د ره‌وشا خۆشیا ژیارا تاكی دا هنده‌ك فاكته‌رێن دیتر هه‌نه د گرنگن پشكداریێ بكه‌ن د ته‌رخانكرنا فاكته‌رێ ئابووری دا كو ره‌فتارا تاكی بێخیته ئاسته‌كێ به‌رز به‌ر ب نموونه‌یێ و ئه‌كتیڤ یان نه‌رێنی. ب رامانه‌كا دیار فاكته‌رێن پشته‌ڤان دبیت نه‌كارن ته‌رخانكرنا ئه‌كتیڤ بكه‌ن، به‌لێ ئه‌ڤ چه‌نده گرنگیا ره‌فاهیه‌تا تاكی كانسل ناكه‌ت بۆ بجهئینانا بلندكرنا ئاستێ ره‌فتارا وی. ئه‌ڤه ئێكه ژی وێ رامانێ ناده‌ت ئه‌و تاكێن خوه‌دی ئاسته‌كێ نزم د ژیارا خوه دا كو د ناكۆك بن د ره‌فتارا نموونه‌یی یان یا ئه‌كتیڤ دا، ل ڤێره مه‌ره‌ما مه ب ئه‌كتیڤیی یان نموونه‌یێ ئه‌و ره‌فتاره یا دكه‌ڤیته د ناڤ پاراستنا مافێن مرۆڤی دا و ب جهئینانا قانوونا مه‌ده‌نی ل ناڤ هه‌می سازیان و ژ وان ژی خێزان و جڤاك. ل سه‌ر ڤێ چه‌ندێ هه‌می سیسته‌م لێگه‌ریانا باشكرنا ئاستێ ژیارا تاكی دگه‌ریێن بۆ بجهئیننانا وه‌رارا ره‌فتارا خوه. هه‌ر دیسا ل ڤێره ژی پرسیاره‌كا دیتر خوه ژی خوه دسه‌پینیت: ئه‌رێ كارتێكرنا باشكرنا ئاستێ ژیارێ چه‌نده ل هه‌مبه‌ر كارتێكرنه‌كا دیتر كو ژ گرنگترین پاشمایێن تاكینه وه‌كو بیروباوه‌ریا ئاینی؟ چونكو جوداهیا ئاستێ ژیارێ وه‌كو پیڤه‌رێ ره‌فتارا تاكی یه، گرنگیا خوه ژده‌ست دده‌ت چه‌ندی كارتێكرنا عه‌قائیدی یات ئاینی ل سه‌ر هه‌بیت وه ب تایبه‌تی ل ده‌ف ئایندارێن رادیكالی، تێگه‌هێ ره‌فتارا تاكی دێ بیته: چه‌نداتی یان ئاستێ كارتێكرنا ئایینی ل سه‌ر. له‌ورا عه‌قیده‌یا ئاینی تاگیره ب تاكی و د ژیانێ دا و پشتی وێ، به‌ره‌رڤای ئاستێ ژیارا كو ل گه‌ل داویهاتنا ژیانێ ئه‌و ژی ب دووماهی دئێت. له‌ورا تاكێ ئایندارێ پێگیر چالاك دبیت و تێدكۆشیت پێ خه‌مه‌ت بده‌ستڤه‌ئینانا پاداشته‌كێ ل ئاخره‌تێ ئه‌و ژی بحه‌شته، ب رامانه‌كا دیتر ئه‌و تاكێ پێگیر ب ئاینێ خوه وه‌سا هزر دكه‌ت كو ژیان ژ پێخه‌مه‌ت به‌ریكانێ یه بۆ بده‌ستڤه‌ئینانا ره‌زامه‌ندیا ره‌بێ مرۆڤی (وسارعوا الی مغفره من ربكم وجنه‌ٍ عرچها السماوات والارچ اعدت للمتقین. ێل عمران 133) هه‌ر وه‌سا هنده‌ك ئایه‌تێن دیتر به‌حسێ ته‌قوایێ دكه‌ن و ب به‌حشه‌تێ ڤه گرێدده‌ن ئه‌و ژی كاركرن ب وان ئه‌حكامێن تاك تێدا تاك باوه‌ر دكه‌ت و ب گۆر قه‌ناعه‌تێن وی یێن تێگه‌هێن خوه ئاراسته دكه‌ت دا كون نێڕینا وان تشتان ده‌ستنیشان بكه‌ت یێن ب ره‌نگه‌كێ ڤه‌بڕی باوره دكه‌ت، له‌ورا دێ ل سه‌ر وێ چه‌ندێ چیت یێن ره‌بی وی بۆ فه‌رمان كری، ئه‌ڤجا دێ كارتێكرنا بیروباوه‌ریێ بۆ وی یا رۆهن و ئاشكرا بیت و ب هه‌می رێیێن ژیانێ خوه د گێۆل و چیژا خوه ژی دا. ل ڤێره جاره‌كا دی پرسیاره‌ك خوه دسه‌پینیت: ئه‌رێ ل ژێر چو چووڤه ره‌فتارێن داعشێ دهێنه هه‌ژمارتن ب ره‌نگه‌كێ گشتی و ره‌فتارا وی ل هه‌مبه‌ر ئاراسته‌یا مه‌سیحیان ب ره‌نگه‌كێ تایبه‌ت؟. ئه‌م هه‌می دزانین كو رێخستنا داعش ئالایێ ئیسلامێ رادكه‌ت ب رامانه‌كا دیتر كو ره‌فتارا وێ ژ ناڤ راسپارده‌یێن ئیسلامێ یه، مه‌زنكرنا بیروباوه‌ران هه‌ر گاڤ یا نه‌رێنی یه، چونكو مرۆڤ خالقێ خوه ب سروشتی دزانیت (الفگره)، هه‌ر دیسا دزانیت كو قورئانێ ماف و ئه‌ركێن تاكان دیاركرینه ل هه‌مبه‌ری خودێ و بوویه ئه‌رك ل سه‌ر ل دووڤ بچیت، به‌لێ ده‌مێ پرتووكێن راڤه‌كرن و فقهێ ژێكجودا ببن و پاشی بیده‌ع و د سه‌رداچوون دهێنه پێش و هشكباوه‌ریا نه‌ته‌وی و به‌رژه‌وه‌ندیێن سیاسی، ئه‌ڤه هه‌می ب ره‌نگه‌كێ نه‌رێنی كارتێكرنێ دكه‌نه سه‌ر رفتار و ده‌روونا موسلمانی و ل دووماهیێ ژێكدووری و ژێكڤه‌بوون و خوه كوشتن و خوینرێتنا بێگونه‌هان، هنده‌ك گرۆپ ل پشت عه‌قیده‌یا ئاینی بۆ خوه ب ده‌سكه‌فتێن ئابووری دگه‌رن، زێده‌باری تشتێ بۆری كو پرسگێریك ببیته ناكۆكی و شه‌ڕ ل سه‌ر ژێده‌رێن هێزێ، ب ڤێ ئێكێ مافێن مرۆڤی پێشێل دكه‌ن و شه‌ره‌فا وان و ژ وان ژی مه‌سیحی ژ وی ده‌رگه‌هێ كو خودێ فه‌رمانا وان كریه و هنده‌ك ئایه‌تان دێ ئینن، بۆ خورتكرنا نیازێن خوه یێن تاوانكار وه‌كو (وأنزل الژین ڤاهروهم من أهل الكتاب
من صیاصیهم وقژف فی قلوبهم الرعب فریقا تقتلون وتأسرون فریقا وأورپكم أرچهم ودیارهم وأموالهم وأرچا لم تگئوها وكان الله علی كل شیء قدیرا )(الأحزاب 26 و 27 ) و( قاتلوا الژین لا یۆمنون بالله ولا بالیوم الێخر ولا یحرّمون ما حرّم الله ورسوله ولا یدینون دین الحق من الژین أوتوا الكتاب حتی یعگوا الجزیه عن ید وهم صاغرون )(التوبه 29)) ئها ب ڤێ چه‌ندێ قه‌ناعه‌تێن وان دگه‌هنه راستیێ و ژ دل باوه‌ر دكه‌ن كو جیهاد ب نه‌فسا وان ل شووننێ دێ خودێ به‌حشه‌تێ كه‌ته به‌هرا وان (یا أیها الژین ێمنواهل أدلكم علی تجاره تنجیكم من عژاب ألیم. تۆمنون بالله ورسوله وتجاهدون فی سبیل الله بأموالكم وأنفسكم ژلك خیر لكم إن كنتم تعلمون. یغفر لكم ژنوبكم ویدخلكم جنات تجری من تحتها الأنهار ومساكن گیبه فی جنات عدن ژلك الفوز العڤیم. وأخری تحبونها نصر من الله وفتح قریب وبشر المۆمنین). الصف ێیه 10-13, هه‌ر ب ڤێ گه‌له‌ك ئایه‌ت و فه‌رمۆده‌ێن دیتر ژی. هه‌ر دیسا چه‌ندی د شیان دا نه‌بیت كو بیروباوه‌رێن ئاییینی یین جڤاكێن ملیۆنی یێن موئمن نه‌هێنه گوهۆرین یان ب دووماهی بهێن سه‌ره‌رای هه‌بوونا گۆتنا خودێ ته‌عالا (ان الله لایغیر مابقوم حتی یغیروا ما بأنفسهم) و چه‌ندی خوه نه گونجینن ل گه‌ل جوداهیا د ناڤبه‌را مه‌زاهبان دا هه‌یی، سه‌ره‌رای هندێ كو ئه‌و دلۆڤانی یه و جوانی یه، لێ پیدڤی یه كار بهێته كرن ب وی تشتێ د شیان و به‌رئاقل دا بیت كو كریارا به‌ره‌ڤاژی نه‌هێته كرنیا هه‌ڤدژ و نه‌یا چاك ئه‌و ژی بۆ قه‌باره‌كرنا هزرا تیرۆری و ره‌فتارا داعشی و ئه‌وێن د ئاڤا شێلی دا نێچیریێ دكه‌ن، ئه‌و ژی ب رێیا هنده‌ك كریاران كود بیت چه‌نده‌كێ دسه‌خت بن به‌لێ وه‌كو دبێژن: رووبه‌رێ هزار میل ب ئێك پێنگاڤ ده‌ست پێدكه‌ت: 1ـ دروستكرنا نووكرنه‌كێ بۆ هزار ئاینی. 2ـ سازیێن به‌رپرس كار بكه‌ن ژ پێخه‌مه‌ت ڤه‌دیتنا چاره‌سه‌ریان كو ب قانوونان د پشتبه‌ستكری بن، فه‌ره بهێنه بجهئینان بۆ نه‌هێلانا ته‌فروفێ و مه‌زنكرنان د ئاینی دا و كه‌یسگرتنا ئاینی بۆ مه‌ره‌مێن سیاسی و ئابووری و جڤاكی. 3ـ ده‌ستپێكرنا دانان بنیاتان بۆ دامه‌زراندنه‌كا نوو بۆ جڤاكی. 4ـ ئایینزانێن چاكساز هه‌می مه‌زاهه‌بان خرڤه‌بكه‌ن و هزره‌كا ئیسلامی یا سه‌رجه‌م ده‌ربێخن كو دلۆڤانی و په‌یره‌وه‌ك بیت بۆ هه‌میان. 5ـ نه‌هیلانا بكارینانا ئاینی د هه‌می سازیێن مه‌ده‌نی یێن گشتی دا. 6ـ نه‌هێلانا بكارئینانا مه‌زاختنا ده‌می و تێكۆشینێ و مالیه‌تێ ئه‌و ژی ب پێشه‌نگكرنا ئه‌زمۆنا رۆژئاڤایێ ” كو ب تنێ رۆژا ئێكشه‌مبێ به‌سی وانه”ئه‌ڤێ كریارێ وێره‌كی و تێكۆشان و هاریكاری دڤێت د ناڤبه‌را هه‌می مه‌زاهبان دا.
و: ئه‌ڤرۆ
