زه‌مبیلفرۆش د ناڤبه‌را حوكمدارێ پێگه‌هشتى
زه‌مبیلفرۆش د ناڤبه‌را حوكمدارێ پێگه‌هشتى
و لێهبۆك دا
موحسن عه‌بدلره‌حمان
2
كه‌هیكرنا ترسێ:
ئه‌و رابۆرى بوو، دا ئه‌ڤرۆ پێكڤه هه‌ڤبه‌ركرنه‌كێ د ناڤبه‌را ئه‌ڤا بۆری و هه‌لویستێ پتریا گۆتارخوین و هه‌مى بانگخوازێن نها دا بكه‌ین، دا لێ بنێرین چاوا دین د ئه‌شكه‌نجه‌یا دڕندانه‌یا دوژه‌هێ و خۆشیێن به‌هه‌شتێ (حوریان) دا به‌رته‌نگ و كورت دكه‌ن، چاوا كاكلا دینى ژ ناڤه‌رۆكا مرۆڤانه دهێته ڤالاكرن، ئه‌و دینێ بانگخوازیێ بۆ برایینى و دادوه‌رى و وه‌رگرتنا زانینى دكه‌ت، د چه‌ند كریار و هه‌لویستێن هژماره‌كا كه‌سان یێن هه‌لبژارتى دا دیار بكه‌ن، بێى تمام بكه‌ن، بێى هزر د ئه‌گه‌ر و ئه‌نجامان دا بكه‌ین، كو دبیته وه‌ربادانا ستوویێ راستیێ و ده‌ستكاریه.
د ده‌قێ ره‌سه‌نێ زه‌مبیلفرۆشى دا، ئه‌وێن تنێ ئه‌ڤى دیمه‌نى به‌رچاڤ دكه‌ن، ل به‌ره باندۆرا چیرۆكێ به‌رزه بكه‌ن و نزانن ئه‌و یێ راستیێ دشێلن، چنكو ب ڤێ چه‌ندێ ئه‌و دیمه‌نه‌كێ لاوه‌كى زیق و قه‌به دكه‌ن، و كاكلا بابه‌تى و گرێیا چیرۆكێ په‌راوێز دكه‌ن و ڤه‌دشێرن، تاكو ل داویێ وندا بكه‌ن.
یا دینى گونجاندن و سه‌پاندنا بۆچوون و هزرا خوه‌یه ل سه‌ر ده‌قى، ئانكو وه‌ربداندنا1 ل دووڤ دیتن و بۆچوونێن خوه ب مه‌ره‌ما نخافتن و پاشى لادانا ئارمانجا زه‌مبیلفرۆشى یا راسته‌قینه‌یه، ب داپۆشین و په‌چنینا مه‌به‌ستا سه‌ره‌كى یا ڤه‌هاندنا ده‌قێ ره‌سه‌نێ به‌یتێ، كو مه‌به‌ست ژێ گه‌هاندنا په‌یامه‌كێیه، ناڤه‌رۆكا وێ حوكمرانیا دادپه‌روه‌ر ژ مرۆڤێ كاملانه ده‌ستپێ دكه‌ت، له‌ورا ل ته‌نیشت دیمه‌نێ دانوستاندنا زه‌مبیلفرۆشى و گولخاتوونێ ئه‌ڤ مالكه زیق كرینه:
ئه‌ى میم و حێ خوه‌ش ده‌فته‌ره
هه‌رچێ ژ من نه‌باوه‌ره
نه ژ ئوممه‌تا پێخه‌مبه‌ره
نه‌لائیقى شه‌فاعه‌تێ
زه‌مبیلفرۆش كوڕێ میره
چۆ هندان قه‌بره‌كێ كویره
تێده دیتن هه‌ستیكێن هویره
ئاخره‌ت و مرن هاتنه بیره2
كوردو ئه‌ڤان گۆتنان ببهیسه و هزر د تشته‌كى دا بكه ژبلى ترسێ، ل لایه‌كى تاریستانا گۆڕى و ژلایێ دى ژ ده‌ستدانا مه‌هده‌را پێخه‌مبه‌رى، ڤێچا ئاقلۆ وه‌ره ده‌رڤه‌ى تۆكێ3 هزر بكه، داهێنانێ بكه!
هه‌كه میرێن خۆپه‌رێس و ئاغایێن بێهنبرسى ئه‌گه‌رێ هه‌ژارى و ره‌زیلیا مه‌بن، مه‌لایێن بێئاگه‌ه و ته‌كیایێن گه‌نده‌ل ئه‌گه‌رێ نه‌زانین و بێباوه‌ریا مه‌نه!
(ده‌رباره‌ى گرنگترین په‌ند د ژیانا خوه دا فێربوویێ، پرسیار ژ شڤانه‌كى هاته‌كرن، ئه‌وێ به‌رسڤداى، شڤان نه‌شێت بێلایه‌ن هه‌مبه‌ر یێن ئه‌و چاڤدێریێ لێ دكه‌ت، و گورگێن خوه ل به‌ر ڤه‌نویساندى راوه‌ستیت). ئه‌رێ چاوا رێبه‌رێن كوردان یێن دین و دونیای شیاینه و دشێن بێلان راوه‌ستن، د ده‌مێ گورگ به‌ربووینه گیانێ ملله‌تێ وان!؟
نموونه‌یێن وه‌ربادانێ:
ژ خۆیه‌تیا پێخه‌مبه‌رى (س) تاكو داوى كه‌س ب ناڤێ ئیسلامێ حوكمكرى، كو عه‌بدلحه‌میدێ سۆره، تنێ دو كه‌س ژ لایێ دوژمنێ به‌رى دۆستان ده‌ستپاك و په‌سه‌ندار ژیاینه و مرنه، ئه‌و ژى خه‌لیفه عومه‌رێ كوڕێ عه‌بدلعه‌زیزێ ئه‌مه‌وى (د.خ)، ئه‌وێ ل دووڤ خوه تنێ هه‌ڤده دینار هێلاین، یێ دویێ سولتانێ هێژا سه‌لاحه‌دینێ ئه‌یوبى (د.خ) ئه‌وێ نه پیرۆزیا نازناڤێ خه‌لیفه‌ى هه‌لگرتى و نه وه‌كو هنده‌كا ره‌ڤشتا خوه گه‌هانده‌یه مالباتا پێخه‌مبه‌راتی و نه ژێیاتیا خوه ب قوره‌یشبوونێ شانازكریه، ئه‌و ب مرۆڤبوون و كوردبوون و موسلمانبوونا خوه شانازبوو، بیاڤێ ده‌وله‌تا وى، سها شیرێ وى و ته‌ختێ وى زینێ هه‌سپێ وى، ده‌مێ مرى تنێ یه‌ك دینار و حه‌فتێ و چار ده‌رهه‌م ل دووڤ خوه هێلان! له‌ورا ژیا سه‌رفراز و مر په‌سه‌ندار، پشتى مرنێ ب هه‌ژیاتى پله‌یا بێداریێ بده‌ستڤه ئینا، تاكو دانتی4 د بازنه‌یا ئێكێ یا تافیرگه‌ها كۆمیدیا خودایێ دا جهێ وى كریه، دیسان پادشاهێ ئه‌لمانى (Wilhelm ll – ویلهیلمێ دویێ) ل 8ى چریا دویێ 1898ێ، ده‌سته‌ك گولان ل سه‌ر ئارمگه‌هێ سه‌لاحه‌دینى دانان و گۆت: سه‌لاحه‌دین نیشانا هه‌ره مه‌زنا مێرینى و دادپه‌روه‌رى و مه‌ردینیێ یا چه‌رخێ خوه بوو. یا مه‌هده‌ر بۆ ڤان هه‌ردو مه‌زنان كرى، نه ده‌ستهه‌لات و له‌شكر و سامان بوو، به‌لكو ده‌ستپاكى و دادپه‌روه‌رى، كو ئارمانجا به‌یتێ یه.
چاوا گۆتارخوین و ده‌روێشان چه‌ق و تایێن به‌یتا زه‌مبیلفرۆشى ژبلى چه‌قێ ره‌وشتێ و گۆنى داتڕاشین، وه‌سا شێخ و مه‌لا هه‌مى چه‌قێن ئیسلامێ بانگه‌وازى بۆ كرى، ژ چێتراندنا دادپه‌وه‌ری و زانستێ ل سه‌ر په‌رستنێ، هه‌روه‌سا یه‌كسانى و پێكڤه‌ژیان، كار و هه‌ڤكارى و ئاڤه‌دانكرن و…، ل سه‌ر دوبه‌ره‌گى و شه‌ر، كه‌رب و كینێ. ئه‌گه‌ر گۆتبن ژى هه‌ر وه‌كو خوه و ل دووڤ به‌رژه‌وه‌ندى و تێگه‌هشتنا خوه ڤه‌گێڕانه، ئه‌ڤه د ماوه‌یێ هه‌لوه‌شیانا ده‌وله‌تا ئوسمانیا گۆڕبگۆڕ دیار دبیت، ده‌مێ ل دووڤ خوه كورد نه‌زان و كوردستان وێران هێلاى.
دادپه‌روه‌رى و گرێیا به‌یتێ:
دادوه‌ر (قازى)یان كارى دادوه‌ریكرنێ د ناڤبه‌را ناكۆك و هه‌ڤڕكان دا، كارێ وى كه‌سێ شاره‌زایه د بابه‌تێ قانوون و شریعه‌تێ دینیێ جڤاكى دا، ئه‌ڤ دادوه‌ره جودایه ژ رێبه‌رێ وه‌لاتى كو حوكمداره، له‌ورا د كلتورێ مه یێ ئیسلامى دا گه‌له‌ك گرنكى ب دادپه‌روه‌ریا داوه‌ران(عدل القچاه) هاتیه‌دان، و ئه‌و دادوه‌ر ئێك ژ فه‌رمانبه‌رێن ده‌وله‌تێ یه، ب فه‌رمانا خه‌لیفه‌ى، شاهى، میرى.. چاوا ب بڕیار دهاته راسپاردن (دامه‌زراندن)، وه‌سا دهاته لادان، له‌ورا دادپه‌روه‌ریا سنۆرداربوو، چنكو تنێ د ناڤبه‌را دو كه‌س یان لایه‌نێن ناكۆك دا بوو، لێ ل ڤێره مه‌به‌ستا مرادخانى و فازلى ژ دادپه‌روه‌ریا زه‌مبیلفرۆشى یا جودایه، ئه‌و مه‌به‌ست پێ دادپه‌روه‌ریا حوكمداریه، له‌ورا كوڕێ موقه‌ففه‌عى (عبدالله ابن المقفع) گۆتیه (بۆ شاهى نابیت توڕه‌ببیت، چنكو شیان ل سه‌ر خۆرتیێ هه‌یه، و نابیت دره‌وێ بكه‌ت، چنكو كه‌سێ شیان نینه وى نه‌چار بكه‌ت، و نابیت كینداربیت، چنكو مه‌ترسیا وى د سزادانا خه‌لكى دا دێ یا مه‌زنبیت)5، ئانكو چاكى و خرابوونا ملله‌تى و ئاڤه‌دانى و وێرانبوونا وه‌لاتى ژ حاكمیه، هۆسا بایه‌زیدى حاكمێ فه‌یله‌سۆف و په‌ندڤان خوازتیه، چنكو ئه‌و دادپه‌روه‌رى شاستوونا راگرتنێ یه و هیڤێنێ مه‌یاندنێ یه.
له‌ورا ل ده‌مێ وه‌رگرتنا عومه‌رێ كوڕێ عه‌بدلعه‌زیزى بۆ خیلافه‌تێ هه‌ر تنێ ب راوه‌ستاندنا بڕیارێن خه‌لیفه عه‌بدلمه‌لیك كوڕێ مه‌روانى به‌سبوون، كو ب هه‌ژیاتى نازناڤێ خه‌لیفه‌یێ دادپه‌روه‌ر بده‌ستڤه بینیت، ئه‌وى ئێكسه‌ر داگێركرنا وه‌لاتان و ده‌ستدرێژى ل سه‌ر مه‌والیان راوه‌ستاندى، ئه‌ڤه ژبلى باج و زێره‌سه‌ر ب شێوه‌یه‌ك دادوه‌رانه رێكخست، والیێن گه‌نده‌ل و بێره‌وشت لادان.
په‌راوێز:
1- داتراشینا دار و كولان ژ چه‌ق و تایێن زێده.
2- بپ 56.
3- بازنه‌یه‌كه شێوه‌یێ پیرۆزیێ ل جه‌م ئێزدیان هه‌یه، ل وێ باوه‌ریێنه كو هه‌كه كه‌سه‌كى تۆكه‌ك ل دۆر وى كێشا، دێ مینیته د ناڤ دا، تاكو هه‌مان كه‌س وێ تۆكێ ڤه‌كه‌تڤه، رهێن ڤێ باوه‌ریێ ڤه‌دگه‌ڕن سه‌رده‌مێ سومه‌ریان.
4- دانتى 1321- 1265، نڤیسه‌رێ داستانا خودایى (Divina Commeia) هۆزانڤانێ ئیتالى یێ مه‌زن و دامه‌زرێنه‌رێ زمانێ وێ بوو.
5- مجله الهلال، مارس 1940، ص545.
زه‌مبیلفرۆش د ناڤبه‌را حوكمدارێ پێگه‌هشتى
و لێهبۆك دا
موحسن عه‌بدلره‌حمان
3
لێ مه‌لا و بانكخوازێن بازرگان هه‌مى كارێن چاك و دادپه‌روه‌ریێ كه‌زاختن و د ئێك چه‌ق دا كورتكرن، ئه‌و ژى سه‌رهاتیه‌كه گۆتارخوین و بانگخواز به‌رده‌وام دبێژن و ڤه‌دجوون، ب تایبه‌ت ل ده‌مێ قه‌یرانێن ئابوورى، ئه‌و ژى كو عومه‌رى گۆتیه: (گه‌نمى ل سه‌رێن چیا بهاڤێژن، دا كه‌س نه‌بێژیت ل سه‌ر ده‌مێ عومه‌رى بالنده برسیبوون)!
تشته‌ك جوان و روودانه‌ك بالكێشه، لێ ئه‌رێ ڤان به‌رێزان دووڤچوونا ڤێ سه‌رهاتیێ كریه یان وه‌كو گه‌له‌ك تشتان هه‌ما بهیستیه و ژ زارده‌ڤێ ئێكدو ڤه‌گێڕاینه،
ئه‌ڤێ گۆتنێ بنیاتێ بۆ هه‌ى، لێ ئه‌و نه‌گۆتنا عومه‌رى یه، چنكو دهێته هژمارتن وه‌ك ب هه‌ده‌ردانا دراڤێ بیتولمال، و ئه‌ڤه ژ پله‌داریا خۆپاراستنا عومه‌رى نزم دكه‌ت، چنكو مه‌زاختنا داهاتیێ بیتولمال د ئیسلامێ دا تنێ هه‌شت ده‌رگه‌هێن1 به‌رنیاس هه‌نه، كو خۆراك دانا بالندێن كووڤى د ناڤدا نینه2.
ئه‌رێ مه‌لایێن كورد مێژوویا كوردى ژى دخوینن، نه‌یێ بگۆمانم، به‌لكو پشتراستم ناخوینن، ئه‌ڤه نه‌سر ئه‌لده‌وله ئه‌حمه‌د كوڕێ مه‌روانى (401 -453ك/1010-1061ز)3، ئه‌وێ (د ناڤ خه‌لكى خوه دا دادپه‌روه‌ر و گه‌له‌ك بارگرانى ل سه‌ر وان سڤككربوون)4 (ابن كپیر فی ترجمته) دبێژیت: و وه‌لاتێ وى ئێمنتر وه‌لات بوو، خۆشتربوو؛ و ژ هه‌میان پتر ب دادوه‌رى بوو، هاته ئاگه‌هداركرن كو بالنده ل زڤستانێ برسى دبن، له‌ورا ل دانێ ل كوندان كۆم دبن، ڤێچا خه‌لك راڤه دكه‌ت، ئینا فه‌رمان دا ئه‌مبار بهێنه ڤه‌كرن و تێرا زڤستانێ ل چیا دان بۆ بهێته بژاندن، هۆسا ب درێژیا ژیێ وى بالده د مێهڤانداریا وى دا بوون5.
ده‌همنپاكى:
ده‌همه‌نپاكیێ جهه‌ك هه‌ره به‌رفره‌ه و گرنگ د ئیسلامێ دا هه‌یه، تاكو پشكه‌ك مه‌زن ژ قورئانا پیرۆز گرێداى بابه‌تێن جڤاكینه، و ئه‌ڤه ڤه‌دگه‌ڕیت كلتۆر و ژیانا عه‌ره‌بان ل نیمچه گزیرتا عه‌ره‌بى ل به‌ری ئیسلامێ، چنكو ئیسلام هاتیه دا وان خرابیان چاك بكه‌ته‌ڤه و شاشیان راستكه‌ته‌ڤه، ژ به‌ر به‌رفره‌هیا بابه‌تى گه‌له‌كیا نموونه‌یان، له‌ورا ده‌مێ بانگخواز و پتریا گۆتارخوینان ب ئه‌رێ یان نه‌رێ به‌حسێ ده‌همه‌نپاكیێ دكه‌ن، هه‌ما چاڤێن خوه بنه‌قینه و ده‌ڤێ خوه ڤه‌كه، و خوه به‌رده ناڤ مێژوویێ و روودانێن بێ داوى دا.
ئه‌رێ ئه‌و هه‌مى كه‌نیزه‌كێن ب ناڤێ سه‌بایا ژ ملله‌ت و زمان و ره‌گه‌زێن جودا، ژ هه‌مى قۆلاچێن جیهانا كه‌ڤن ڤه‌رژتنه پایته‌ختێ ده‌وله‌تا ئیسلامى ژ مه‌دینێ و دیمه‌شق و به‌غدا و پتریا باژێرێن مه‌زن، چاوا دهاتنه دیلكرن دا پاشى ل بازارێن كۆله‌ڤانیێ بهێنه فرۆشتن، ئه‌رێ داگیركه‌رێ موسلمان ل ده‌رگه‌هێن ئه‌سپانیا ددا و دگۆتن كچه‌كێ د رێكا خودێ دا، ل پشت هه‌ر كه‌زى زه‌ره‌كا ئه‌سپانى چیرۆكه‌كا سۆر ژ خوینێ هه‌یه!؟6 ئه‌ڤ ره‌وشه هه‌تا كه‌فتنا ستانبۆلێ به‌رده‌وامبوو، ده‌مێ هه‌ڤپه‌یمان چووینه د كۆچكا سولتان عه‌بدلحه‌میدى دا (370) كه‌نیزه‌ك و (127) خه‌ساندى تێڤه‌هه‌بوون! ئه‌رێ كه‌سه‌كى ژ مه پڕسیار كریه، چاوا دایكا داوى خه‌لیفێ ئه‌مه‌وى (ترۆنه) یا كورد ببوو كه‌نیزه‌ك!؟ هه‌روه‌سا دایكا ئه‌بو جه‌عفه‌ر مه‌نسورى كه‌نیزه‌كا ئه‌مازیغى بوو، یان هه‌ستێ مرۆڤانه‌یێ وان زه‌لامێن خه‌ساندى د كۆچكێن وانڤه و گوننه‌ها وان چبوو، د سه‌ر نه‌فره‌تا كۆله‌یێ را بهێنه خه‌ساندن!
دراڤ و كۆن (جنس) ئه‌و هه‌ردو لنگن یێن ده‌ستهه‌لات ل سه‌ر دراوه‌ستیت، ژن پشكه‌ك رهداره ژ ده‌ستهه‌لاتێ و نیشانا هێزدار و خوه‌دیاركرنێ یه، ژنان ل پشت په‌ردێ ده‌وله‌ت ب رێڤه‌دبر و كارتێكرن ل سه‌ر بڕیارێن چاره‌نڤیسساز هه‌بوو، تاكو به‌رى ده‌وله‌تا ئیسلامێ ژ لایێ مه‌گۆلان بهێته ژناڤبرن، ئه‌و ژ لایێ كه‌نیزه‌كانڤه هاتبوو داگێركرن7، ل رۆژهه‌لاتێ و ب تایبه‌ت ده‌ستهه‌لاتدارێن كورد هه‌ر ژ كه‌ڤن و هه‌تا نها ژى ژ ڤێ په‌ژیێ دبێبه‌هرن نینن، له‌ورا و ل دووڤ دیتن و خواندنا فازلێ عومه‌رى كه‌سێن هزرمه‌ند و ره‌وشه‌نهزر خه‌ون ب شاهێ دوورى ڤان هه‌ردو سالۆخه‌تێن ناپه‌سه‌ند دیتینه، ئه‌و ژى شاهێ (په‌ندڤان و فه‌یله‌سۆف)ه، ئانكو نه تێهنیێ گۆنى و بێهنبرسیێ دراڤى، له‌ورا فه‌ره به‌رى وه‌رگرتنا ده‌ستهه‌لاتێ، زه‌مبیلفرۆش ب تاقیكرنێ ژ بێهنبرساتیا بێسنۆر بهێته تافیركرن و تێربوون.
ئه‌رێ دانپێدانێ بكه به‌یتا زه‌مبیلفرۆشى سیخۆریا هزرمه‌نده‌كێ كورده، ل ده‌مێ رابۆرى ل سه‌ر بێداده ئه‌ڤرۆیا مه‌یه، به‌لێ دكتۆر8 وه‌غه‌را میرێ زه‌مبیلفرۆش گه‌ڕیانا ل كاكلا ده‌ستهه‌لاتێیه، ئه‌و لێگه‌ڕیانا ئاسۆیێن تارى ل به‌ر مرۆڤى رۆهن دكه‌ن، بیاڤێ دیتن و هه‌ستكرنێ به‌رفره‌هتر دكه‌ت، فه‌رمانره‌وا ژ حه‌زێن ملكداریێ (دراڤ، گۆن) به‌ر ب مرۆڤبوونا بلند به‌رزدبیت، ده‌روون ئاشتیخواز و پاكخوازدبیت، هزر گه‌ش و ره‌وشه‌ن دبیت، رێكا به‌خته‌وه‌ریێ ل تاریستانا ژیانێ ڤه‌وژێریت، ده‌رگه‌هێ خۆشبه‌ختیا ڤه‌دكه‌ت، كو داوى ئارمانجا ڤه‌هینه‌رێ به‌یتێ مرادخانێ بایه‌زیدى فه‌رمانره‌وایى پێكه‌هشتیه، كو دكتۆر فازلى ب بیرتیژیا خوه ڤه‌ژاندیه‌ڤه، هه‌ر ئه‌ڤه‌یه شاهێ په‌ندڤان و فه‌یله‌سۆف:
زه‌مبیلفرۆش بوو حاكمه
زۆر عادل و زۆر عالمه
نه‌هێلا زولما زالما
شه‌ڤ ده‌روێش و پاشا ب رۆژ9
زه‌مبیلفرۆش مه فێر دكه‌ت كو مرۆڤێ كاملان ب كار و سه‌ربۆران، نه ب گۆتارێن نموونه‌یى په‌یدابیت، ب دیتنا من یا مرادخانێ بایه‌زیدى ڤه‌هاندى و فازلى ڤه‌ژاندى، ئارمانج ژى گه‌هاندنا ئه‌ڤێ په‌یامێ یه. بیاڤێ د ناڤبه‌را ده‌ڤ و پێسیرێ (دراڤ – گۆن) هه‌مان بیاڤێ د ناڤبه‌را ره‌زیلیا ژێرده‌ستیێ و سه‌رفرازیا ده‌وله‌تبوونێ دایه.
خواندنه‌ك د (زه‌مبیلفرۆش – وه‌كو یۆتۆبیایه‌كا كوردى) یا نڤیسه‌ر فازل عومه‌ر، ده‌زگه‌هێ نالبه‌ند یێ چاپ و وه‌شانێ، دهۆك، 2017.
په‌راوێز:
– (انما الصدقات للفقرا‌و والمساكین والعاملین علیها و المۆلفه قلوبهم وفی الرقاب والغارمین وفی سبیل الله وان السبیل فریچه نمن الله والله علیم حكیم) سوره التوبه، الایه 60.
2- محمد عیسى، صوت كوردستان
3- ڤه‌بڕین ل كوردستانێ 334 – 656ك/ 945 – 1258ز، د. شڤان زاهر عه‌بدولا، وه‌رگێران: موحسن عبدلره‌حمان – حه‌بیب حه‌سه‌ن بناڤى.
4- تاریخ الفارقی، ص 114.
5- أبو الفدا‌و الحافڤ ابن كپیر الدمشقی، البدایه النهایه، الجز‌و 12، مكتبه دار المعارف، بیروت، 1991، الصفحه 87.
6- وعاڤ السلاگین، علی الوردی.
7- السلگانات المنسیات، فاگمه المرنیسی.
8- نۆشدار فازل عومه‌ر نڤیسه‌رێ پرتووكا (جزیرى و ده‌ستهه‌لات) و ( زه‌مبیلقرۆش – وه‌كو یوتوبیا كوردى)
9- زه‌مبیلفرۆش، بپ37.
