سوبەهی رۆژا جیهانی یا شانۆیێ یە
ئەڤرۆ نیوز ، زنار تۆڤی :
ل هه‌موو سالان شانۆكار ل له سه‌رانسه‌ری جیهانێ بیرەوەریا شانۆیێ دكه‌ن و دڤێ رۆژێدا چه‌ندین چالاكیێن شانۆیێ دهێنە ئه‌نجامدان، مێژوویا ڤێ بیرەوەریێ بۆ سالا 1946 ڤەدگه‌ریت،دەمێ سێ شانۆكارێن جیهانی(ئه‌رشیبالك ماك لیش ، جۆن برستلی‌ستیلی ، فرانسۆ مۆریاك) وه‌كو ده‌سته‌یا ئێکێ یا ئاماده‌كار بۆ سه‌نته‌رێ جیهانی بۆ شانۆیێ ژلایێ رێكخراوا یۆنسكۆ هاتینە ده‌ست نیشانكرن.
ل سالا 1947 پسپۆرێن شانۆیێ و هونه‌رمه‌ندێن شانۆیێ كو پێك هاتبوون ژ (جان لوێ بارۆ، ئارمان سالاكرۆ ، فرانسوا مۆریاك) كۆمبوون ب مه‌به‌ستا گفتۆگۆ كرنێ ل سه‌ر ده‌سته‌یا سه‌نته‌رێ جیهانی یێ شانۆیێ و ل ( 28 خزیرانا 1948) د كۆنگره‌کێ شانۆیی دا كو ل باژێرێ پراگ هاتە بەستن،ده‌سته‌یا جیهانی بۆ شانۆیێ ب سه‌رۆكاتیا (جۆن برستیلی) هاتە راگه‌هاندن و ئاماژه ب چه‌ند خالەکان كر وه‌كو: هونه‌رێ شانۆیێ و چالاكیێن جیهانی ب رێیا شانۆیێ کو دەربرین ژ کەسایەتیا مرۆڤی دکەت کو ل هه‌ر جهەکێ بیت،هەروەسا شانۆیێ كاریگه‌ریه‌كا زۆر هه‌یه بۆ هندێ کو گه‌لان كۆم بكەت ژ پێناڤی ئاشتیێ،د هه‌مان دەمدا ئارمانجێن سه‌نته‌رێ جیهانی یێن شانۆیێ بەلاڤکرن کو پێک هاتبوون ژ: بەرفرەهکرنا په‌یوه‌ندیێن شانۆیی دناڤبەرا شانۆكاراندا، ئاڵوگۆركرنا هزروبیران دناڤبەرا ئه‌ندامێن وی سه‌نته‌رێ شانۆیی دا و بهێزکرنا په‌یوه‌ندیان دناڤبەرا گه‌لاندا و ده‌ر‌كرنا گۆڤارەکێ ب ناڤێ (شانۆیا جیهانی).
پاشی ل سالا 1961 د كۆمبوونه‌کا شانۆكاران دا کو ل (ڤینا) هاتە به‌ستن بریاردا کو رۆژا 27 ی ئادارێ ل هه‌موو سالا ببیته رۆژا جیهانی یا شانۆیێ و ده‌ست نیشانکرنا 27 ئادارێ چونكی دڤێ رۆژێدا ل پاریس فیستیڤالەکا شانۆیێ ب ناڤێ ساره برنارت(1844 – 1923) دهاته ئه‌نجامدان وه‌كو رێزلێنانەکێ بۆ كچه ئه‌كته‌را فرنسی یا وەغەرکری ساره برنارت ئه‌ڤ رۆژه ب رۆژا جیهانی یا شانۆیێ هاتە ب ناڤکرن،کو هه‌ر ئێک ژ شانۆكاران (لۆرانس ئۆلیڤێ، رینه ماهی، هیلینه فایكل، پیتر بروك ، جان كۆكتۆ ) د وێ رێوره‌سمێدا به‌شدار بوون، هه‌ر ژ سالا 1962 دەمێ سه‌نته‌رێ جیهانی یێ شانۆیێ (iti ) ب مه‌رەما رێكخستنا كارێ شانۆكاران ب شێوه‌کێ فه‌رمی ده‌ست ب كار بووی زۆربه‌یا وەلاتان دڤی سه‌نته‌ریدا ئه‌ندامن و عێراق ژی ئێكه ژ وان وەلاتان.
سالانه په‌یامە شانۆیێ ژ لایێ شانۆكارەکێ دهێتە بەلاڤکرن و ئێکه‌مین په‌یاما شانۆیێ ل سالا(1962) ژلایێ هونه‌رمه‌ندێ فرنسی( جان كۆكتۆ) هاتیە بەلاڤکرن و ژ وی دەمی و هه‌موو سالان شانۆكارەك ژلایێ سه‌نته‌رێ شانۆیێ دهێتە ده‌ستنیشان کرن،کو بۆ 27 ئادارێ په‌یاما شانۆیێ بنڤێسیت و پاشی هه‌ر ژ لایێ سه‌نته‌رێ شانۆیێ ئەو په‌یام دهێتە وه‌رده‌گرتن و بۆ چه‌ندین زمانان دهێته وەرگێران و پاشی بەلاڤە دبیت، په‌یاما شانۆیێ ل سالا 1995 بۆ ئێکه‌مین جار ژلایێ شانۆكارەكێ عه‌رەب ب ناڤێ (سه‌عدوللا ونوس) هاتیە بەلاڤکرن.
ل كوردستانێ ژی ب ڤێ هەلکەفتێ چه‌ندین چالاكیێن شانۆیی ل شارێن هه‌ولێر و سلێمانیێ و دهۆكێ دهێنە نیشاندان.
