سەرۆكێ هەرێما كوردستانێ: سیستەمێ بڕێڤەبرنا ئیراقێ فیدرالی نینە
دوهی چارشەمبی 26/2/2025، نێچیرڤان بارزانی، سەرۆكێ هەرێما كوردستانێ د هەڤپەیڤینەكا تایبەتدا ل كۆڕبەندێ سالانەیێ هەولێرێ، باسێ هندەك بابەتێن گرنگ یێن ناڤخوەیی و دەڤەرێ و نێڤدەولەتی كر.
ل دۆر پێكئینانا كابینەیا دەهێ یا حوكمەتا هەرێما كوردستانێ، نێچیرڤان بارزانی راگەهاند: هەردو شاندێن پارتی و ئێكەتی بۆ دانوستاندنێ ل سەر پێكئینانا حوكمەتێ مژوولی دانوستاندنێن جدی نە بۆ وێ چەندێ ئەو بنەمایێن جهێ گرنگییا هەردو ئالییان، د رێككەفتنەكێدا جهگیر بكەن، كو ببیتە بنەمایەك بۆ پێكئینانا حوكمەتا هەرێما كوردستانێ».
سەرۆكێ هەرێما كوردستانێ ئاماژە ب وێ چەندێ كر كو «پشكداریكرنا 72% ژ دەنگدەران د هەلبژارتنێن پەرلەمانێ كوردستانێدا، بەرپرسیارەتییەكێ دئێخیتە سەر ملێ پارتی و ئێكەتیێ وەكو دو حزبێن سەركەفتی، كو پێدڤییە د ئاستێ چاڤەڕێبوونا خەلكی دا بن. بزاڤەكا جدی بكەن حوكمەتەكا كارا دروست بكەتن كو جهێ باوەری و هیڤی و ئومێدێن خەلكێ هەرێما كوردستانێ ب هەموو پێكهاتەیێن خوەڤە بیت».
نێچیرڤان بارزانی ئەوژی بەرچاڤكر» ژ وی روانگەهیڤە هەكە دانوستاندنێن ل سەر پێكئینانا حوكمەتێ درێژ ببن، پێدڤییە بۆ وێ چەندێ بیت حوكمەتەك بهێتە پێكئینان كو جهێ باوەرییا خەلكی بیت».
نێچیرڤان بارزانی د پشكەكا ئاخڤتنێن خوەدا باسێ ناكۆكیێن د ناڤبەرا هەولێرێ و بەغدایێ دا كر و رەخنە ل سیستەمێ فیدرالیێ ئیراقێ گرت و گۆت» مەزنترین كێشە كو مە هەی، ئەوە كو ب ناڤ مە سیستەمەكێ فیدرالی یێ هەی، بەلێ د بجهئینانێدا، ئەوا ل ئیراقێ دهێتە كرن، هەموو تشتەكە، تنێ فیدرالی نینە، ناڤەندییەكا ئێكجار مەزن ناڤەندییە» .
سەرۆكێ هەرێما كوردستانێ د ئاخڤتنێن خوە دا ل ڤی كۆڕبەندی دوپاتی ل وێ چەندێ كر كو چەندین جاران ب بەرپەرسێن حكومی و دادوەری ل بەغدایێ راگەهاندیە، پێدڤییە پێناسەیەكا دروست ل سیستەمێ فیدرالی بهێتە كرن، هەكە وان كێشەیان چارەسەر بكەین، ب دیتنا من بۆ ئارامییا سیاسییا ئیراقێ ژی باشە.
نێچیرڤان بارزانی ئاماژە ب وێ چەندێ ژی كر» ئەو ئالۆزییە ئەڤرۆ د ناڤبەرا مە و بەغدایێ دا هەی، ژ ئەنجامێ پرسا دەستهەلاتایە. دڤێت ئەم ل جهەكێ روونین و ڤێ گەنگەشەیێ ب شێوەیەكێ جدی بكەین، ئەڤ گەنگەشەیە (پێناسەیا سیستەمێ فیدرالی) كلیلا چارەسەرییا رەوشا ئیراقێیە».
ژ ئادارا 2023، رۆژانە هنارتنا 400 بەرمیلێن پەترۆلا هەرێما كوردستانێ و 75 هزار بەرمیلێن دی یێن كەركووكێ ب رێكا بەندەرێ جەیهان یێ توركی یا راوەستییایە، ئەوژی پشتی بڕیارەكا دادگەها ناڤبرییا جیهانی ل پاریس د بەرژەوەندییا حوكمەتا فیدرالییا ئیراقێدا، دەمێ راگەهاندی، توركیا رێككەفتنەكا سالا 1973 یا پێشێلكری، چونكە ژ سالا 2014 ب رێك ب فرۆشتنا سەربخوە بۆ پەترۆلا هەرێما كوردستانێ دایە، بێی كو رازیبوونێ ژ بەغدایێ وەربگریت.
سەرۆكێ هەرێما كوردستانێ دیاركر» ئیراقێ نێزیكی 19 هەتا 20 ملیار دۆلاران زیان یێن گەهشتینێ ژ ئەگەرێ راگرتنا هنارتنا پەترۆلا هەرێما كوردستانێ، ئەڤە پارەیەكێ ئێكجار مەزنە بۆ ئیراقێ».
سەبارەت هەلوەستێ ئالییان بۆ دەستپێكرنا هنارتنا پەترۆلا هەرێما كوردستانێ، نێچیرڤان بارزانی گۆت» نوكە پشكا تەكنیكی یا مای، هەموو تشتەك یێ بەرهەڤە. توركیا یا بەرهەڤە، ئالیێ ئیراقی ژی یێ بەرهەڤە، هندەك بابەتێن تەكنیكی یێن هەین، كو چاوان پارەیێ كۆمپانییان بهێتە وەرگرتن، بەلێ بنەمای بڕیار یا ل سەر هاتیە دان و چاڤەڕێی وێ چەندێ دكەین كو د دەمەكێ نێزیكدا پەترۆلا هەرێما كوردستانێ ب رێكا بەندەرێ جەیهان بۆ دەرڤە بهێتە هنارتن».
سەرۆكێ هەرێما كوردستانێ د پشكەكا دی یا ئاخڤتنێن خوە دا باس ل مووچەیێن مووچەخۆرێن هەرێما كوردستانێ كر و گۆت» حوكمەتا هەرێما كوردستانێ ل دۆر وێ چەندێ هندەك ئەرك دكەڤنە د ستوو دا كو ب زەلالییەكا مەزن رەفتار ل گەل بەغدایێ كریە».
نێچیرڤان بارزانی دوپاتی ل وێ چەندێ كر» دڤێت ب گۆڕەی دستووری سەرۆك وەزیرێن ئیراقێ، دادگەها فیدرالی و جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ، وی مافی بۆ مووچەخۆرێن هەرێما كوردستانێ وەكو پشكەك ژ ئیراقێ دابین بكەن، ئەڤە مافەكێ دستوورییە».
سەرۆكێ هەرێمێ ئاماژە ب پرۆسەیا ئاشتیێ ل باكوورێ كوردستانێ و توركیا كر كو پرۆسەیەكا جدییە و رۆلێ مە هاریكارییە و ئەم دەستێوەردانێ د كاروبارێن ناڤخوەیی یێن توركیا دا ناكەین، رۆلێ مە ئەوە چاوان بشێین رۆلەكی بگێرین بۆ وێ چەندێ هاریكار بین ئەڤ كێشەیە چارەسەر ببیت.
گۆت ژی» یا ل دەف مە گرنگ ئەوە ئەڤ كێشەیە ب چەكی چارەسەر نابیت. دەستپێشخەرییا ئۆجەلانی، دێ نەخشەرێكەك بیت بۆ وێ چەندێ چاوان ئەڤ كێشەیە ب شێوەیەكێ دروست بهێتە چارەسەركرن. ب دیتنا من دەمەكێ درێژ پێ دڤێت. بەرۆڤاژی پێشبینییان كو وەسا بۆ دچن ب شەڤ و رۆژەكێ بهێتە چارەسەركرن».
نێچیرڤان بارزانی خویاكر ژی» هیڤیدارم PKK و هەموو ئالیێن سیاسی یێن دی پێشوازیێ ل دەستپێشخەرییا ئۆجەلانی بكەن. بكەڤنە د وارەكێ دی یێ چارەسەرییا سیاسی ل توركیا بۆ وێ چەندێ د خێرا هەم تورك و هەم كوردان و هەموو وان پێكهاتەیێن ل توركیا هەین بیت».
ل دۆر رۆلێ هەرێما كوردستانێ ژی بۆ سەرئێخستنا پرۆسەیا ئاشتیێ ئاماژەكر» پێشنر ژی مە رۆل هەبوو و نوكە ژی مە بۆ هەردو ئالییان یا دوپاتكری. هەرێما كوردستانێ یا بەرهەڤە هەر رۆلەكی كو پەیوەندی ب نێزیككرنا هەر ئالییەكی هەبیت ئەم د بەرهەڤین».
سەرۆكێ هەرێما كوردستانێ پشكەكا پەیاما شاندێ ئیمرالی ئەوێ سەرەدانا هەرێما كوردستانێ كری ئاشكراكر و گۆت» گۆتە مە پەیاما (عەبدوللا ئۆجەلان)ی پەیاما ئاشتیێیە و دخوازیت زوو رابگەهینیت و دەستپێشخەرییا وی دێ یا وەسا بیت كو داخوازێ ژ PKK بكەت چەكی دابنیت و بچنە د ناڤ پرۆسەیەكا سیاسیدا».
