فەرەنسا دڤێت رولێ خوە ل عێراق و سووریێ ب زڤڕینیت
ئه‌ڤرۆ نيوز:
نوونەرێ حکومەتا ھەرێما کوردستانێ ل فەرەنسا ددەتە دیارکرن کو فەرەنسا ئێک ژ وان وەلاتانە کو ھەر دکەڤندا پەیوەندیێن بھێز دگەل ھەرێما کوردستانێ ھەنە تا نھا ژی پەیوەندیێن مە دگەل فەرەنسا بھێزن و فەرەنسا ھەردەم پشتەڤانا کوردان دکەت ل ھەمی پارچێن کوردستانێ، لێ فەرەنسا دڤێت کورد ئاریشێن نافخۆ چارەبکەن و خوە بھێبێخن دا بشێت پشتەڤانیێ لێ بکەت.
دکتور عەلی دولەمەری نونەرێ حکومەتا ھەرێما کوردستانێ بۆ رۆژناما ئەڤرۆ ددەتەدیارکرن کو دنھادا فەرەنسا دڤێت رولێ خوە ل رۆژھەلاتا ناڤین دا بھێزبێخیت وەکی بەرێ، تایبەتی ل عێراق و سوریایێ دا، فەرەنسا دڤێت ب رێکا ھەرێما کوردستانێ رولێ خوە بۆ عێراقێ و سوریایێ بزڤرینیت، بەرھندێ دەست پێکر بریارا 688 ل سالا 1991 ل سەر دەستێ فەرەنسا بوو، پشتی 16 ئوکتوبەرێ فەرەنسا گۆت مەبریارا 688 دەرکریە و ئەم دێ پارێزین کو مەرەم دێ کوردستانێ پارێزن و بۆ وان ھەرێما کوردستانێ ھێلا سورە، ئەو چۆ دەمەکی دژی ریفراندومێ نەبووینە، لێ ھەردەم وان دخواست بالانسەکێ پەیداکەن ل سەر وان بەرژەوەندیێن خوە دگەل تورکیا و ئیرانێ و عێراقێ و دگەل وەلاتێن دەروروبەر، لێ پشتی ھینگی مە چاڤ پێکەڤتن دگەل راوێژکارێ سەروک کومار و پەرلەمانی دا کر وان گۆت ئەم دێ ھەرێما کوردستانێ پارێزین، بەلێ ب مەرجەکی ھوون ئێکگرتی بن و خوە رێک بێخن، لێ مخابن ھەتا نوکە کێشا مەزن بۆمە وەک نونەر کو ئەم وەک دوو حکومەتین، بەر ھندێ وان دخواست پشتی ھاتنا داعشێ سیستەمەکێ نوی ل عێراقێ چێکەن و سیستەمەکێ کونڤیدرالی بیت، ببیتە نمونەک بۆ سوریایێ، چونکی فەرەنسا پتر گرنگیێ ب سوریایێ ددەت و دناڤ عێراقێ دا پتر گرنگیێ ب ھەرێما کوردستانێ ددەت، لێ بریتانیا پتر پیتەی ب عێراقێ ددەت، بەر ھندێ فەرەنسا ھەمی پێکولا دکەت تایبەت کو دگەل سەروکێ ئەمریکا رێکەفتی نە جارەکا دی رولێ فەرەنسا بۆ سوریا بھێتە زڤراندن و بریارەک ھەیە کو فەرەنسا ژ نزیک دێ دگەل روسیا و ئیرانێ و عەرەبستانا سعودیا رێکەفتنەکێ بکەت، بۆ ھندێ سوریا جارەکا دی زڤرینە سەر دەستێ فەرەنسا سەقامگیریا وێ بزڤرینەڤو، لێ ئەڤە کێشەکا مەزنە، چونکی ھەتا نوکە رێک نەکەفتی نە کا بەشار ئەسەد دێ مینیت یان نە و ئەلترناتیفەک نیە بۆ جھێ وی.
ھێشتا گۆت کو بەرامبەر کوردا ل ھەر چوار پارچا فەرەنسا رولەکێ مەزن ھەبوو و چۆ جیاوازیەکێ ناکەن دناڤبەرا ھیچ کوردەکێ، لێ ئەو دخوازن ئەم مافێن خوە ژ حکومەتان وەربگرین ب شێوەکێ ئاشتی و دیالۆک نە ب شێوێ شەر، ھەروەسا رایا گشتی یا فەرەنسا دگەل کوردانە، پاش ئەو رودانێت 16 ئوکتوبەرێ زوربەیا روژنامە میدیایێن فەرەنسی گەلەک بەحسێ کوردان کر، دبیت ھندەک سیاسەتا وان دگەل مە نەبیت، لێ رایا گشتی دگەل مەنە، 140پەرلەمانتارا پرسیار ل حکومەتا فەرەنسا کر بۆچی ھەوە پێدڤی ب کوردا ھەبوو ھەوە ھاروکاریا وان دا نوکە کوردا پێدڤی یا ب ھنگۆ ھەی ھین ھاروکاریێ لێ ناکەن.
دکتور عەلی دولەمەری ئاماژە دا ھندێ کو ئەو داخوازێ ل مە دکەن کو د ئێکگرتی بین، چونکی بھایێت فەرەنسا و کوردا لێک نزیکن بەرھندێ ھەردەم پشتەڤانیا گەلێ کوردستانێ دکەت، ل سالا 2014 کو داعش ھێرش کری وەزیرێ دەرڤەیێ فەرەنسا سێ رۆژا پشتی شەرێ سەرەدانا ھەولێرێ کر کو دوەختەکێ نەخوش دابوو وەک ئێکەمین سەروکێ جیھانێ بوو د سالا 2014ێ دا دوو جارا سەرەدانا ھەرێما کوردستانێ کری و نوکەژی مەلەفێ کوردا یێ سەرەکی یە دسیاسەتا دەرڤەیا حکومەتا فەرەنسی تایبەتی، لێ وان ژی بەرژەوەندیێن خوەھەنە، لێ مخابن ھەتا نوکە مە نەشیایە خوە دگەل سیاسەتا فەرەنسا ب دروستی بگونجینین و ئەو گرنگی و بھایێ ئەم ددەینە ئەمریکا و بریتانیا مە نەدایە فەرەنسا، نوکە ئەم پێکولان دکەین بۆ ھندێ کو پتر پەیوەندیا مە دگەل فەرەنسا بھێزتربیت.
ناڤبری زێدەتر گۆت کو فەرەنسا دبێژیت کوردا ل حالەتێ بەر تەنگ ئەم پاراستین لەوما پێدڤی یە نوکە ئەم وێ بپارێزین، ھەتا چونا نێچیرڤان بارزانی فەرەنسا دەمێ ئابلوقە ل سەر فروکێن ھەرێمێ لێ فەرەنسا داخازکر و گۆت مە سیاسەتا خوە یا ھەی، بەر ھندێ ئەو بەردوام بووینە کو فشارێ بێخنە سەر عێراقێ، ماکرون وەک سەرکردەکێ گەنج ئەو بریارێن ئەو ددەت ھەتا نوکە چ سەرکردێن فەرەنسا نەشیاینە بدەن، چونکی وی دڤێت رولێ سیاسی یێ فەرەنسا جارەکا دی ل رۆژھەلاتا ناڤین رولێ خوە بزڤرینەتە ڤە د مەیدانا سیاسی دا، چونکی 2003 ھەتا 2015 ێ فەرەنسا زور زەرەر کریە ل روژھەلاتا ناڤین تایبەت ژ ئالیێ سیاسی ئابوری و دبلۆماسی ڤە، لەوما وێ دڤێت رولێ خوە بھێز بێخیتەڤە و تاکەکە رێک ژی ئەو دبینن ھەرێما کوردستانێ یە، ژبەر ھندێ ئەز گەشبینم کو دێ ھەتا سالا 2020 گوھرینێن مەزن ھێنە کرنێ ل روژھەلاتا ناڤەراست دا، لێ دڤێت ئەم خوە دگەل سیاسەتا نوی بگونجینین و پەیوەندیێن خوە دچارچۆڤێ حکومەتا عێراقێ دا بھێزبێخین.
گەلەکان گۆت فەرەنسا خاین بوو دەمێ ریفراندومێ، لێ دڤێت ئەم بزانین کو چۆ وەلاتەک ھێزا خوە ناھنێریت پشتەڤانیێ ل مە بکەت، دەست پێکێ وان دڤێت ئەم کێشێن نافخودا چارەبکەین دچارچوڤێ حکومەتا عێراقێ دا، ئەو ئامادەنە کومپانیێن خوە بۆ ئاڤەدانکرنا دەڤەرێن وێرانکری ل کوردستانێ ھاروکاربن و ل داھاتی دێ چەند وەفد ھێنە کوردستانێ.
نونەرێ حکومەتا ھەرێمێ گۆت ژی فەرەنسا وەلاتەکێ سیستەمی یە وان سیستەمەک ھەیە ھەر سەرۆکەک بھێتە گوھرینێ باوەرناکەم چۆ جیاوازیەک ھەبیت رەنگە ھندەک خال بھێنە گۆھرینێ پشتی کو ماکرون بۆیە سەروکێ فەرەنسا مەلەفا کوردا کرە دەستی وی دا و ماکرونی جیاوازیەکا مەزن یا ھەی و بۆێرترە، لێ بۆ کێشا کوردا چۆ جیاوازی نەبوو دناڤبەرا ھولەند و ماکرونی دا.
زێدەتر گۆت کو ل ھەمی دونیایێ تشتێ پشت پەردەی یێ ھەی بێگومان ھندەک تشت وان یێ ھەی کو ل راگەھاندنێ ناھێنە بەحسکرن، لێ ب شێوەکێ گشتی د ھەمی کومبوونێن خوە دا پشتەڤانیا گەلێ کورد دکەن، وان دڤێت کورد خوە بھێزبێخن دناڤ خوە دا و مافێن خوە دچارچوڤێ دەستورێ عێراقێ دا ب دەست خوڤەبینن.
ئاماژە دا ھندێ کو ریفراندوم ل سەر جەنابێ سەروک بارزانی بۆ ئەوروپا کارەکێ دروست بوویە، ئەو ژی دزانن ئەم دگەل عێراقێ نا گەھینە چو ئەنجامەکێ، حکومەتا فەرەنسا ژی دزانیت کو عێراق مافێ کوردا دابین ناکەت، لێ دبێژن ئاریشا ھەوە ئەوە ھوون خوە ل بەغدا بھێزناکەن، ھەتا نوکە حکومەتا ھەرێما کوردستانێ ئێک سکالا ل سەر بەغدا تومار نەکریە ب شێوەکێ نڤیسین و فەرمی کو بدەتە دادگەھا ئێکەتیا ئەوروپا یان وەلاتێن زولھێز، تنێ ل راگەھاندنێ داخازا مافێ خوە کریە، بەرھندێ ئەو دبێژن خوە ل بەغدا بھێزبێخن ھەردەما مادەک ھاتە پێشێلکرن دڤێت ب شێوەکێ نڤیسین ب فەرمی دادگەھا ئێکەتیا ئەورپا سکالایێ ل سەر توماربکەین، ل وی دێ شێن پشتەڤانیا مە کەن، نەک تنێ ل راگەھاندنێ بەحسێ مافێ خوە بکەین.
گۆت ژی بۆ دەولەتبوون نھا یا ب زەحمەتە کو ئەو پشتەڤانیا مە بکەن وان دڤێت ئەم نھا پەیوەندیێن خوە د چارچوڤێ دەولەتا عێراقێ دا بھێز بێخین، ئەگەر وان پشتەڤانیا دەولەتا کوردی کربا دڤێت پشتەڤانیا کەتەلونیا ژی کربا، لەوما دڤێ قوناغێ دا زەحمەتە چۆ دەولەتەک پشتەڤانیا دەولەتا کوردی بکەت، چونکی بۆ وان نوکە ڤەگەراندنا ئارامیێ ل ھەمی تشتەکێ گرنگترە تایبەت ل عێراق و سوریایێ، چونکی مەترسیا نە سەقامگیریێ ل سەر ئەوروپا ژی یا ھەی.
ل داویێ عەلی دولەمەری گۆت کو بۆ ھەرێما کوردستانێ ئەو د ئامادەنە پشتەڤانیا مە بکەن لێ ب مەرجەکێ، ھێزا پێشمەرگەی ببیتە ئێک ھێزا نیشتمانی، چونکی مە بڤێت یان نەڤێت حکومەتا فەرەنسی و وەلاتێن روژئاڤا پێشمەرگە وەکو میلیشات دبینن، رەنگە بوومە نەخوش بیت ب ڤێ ئاخفتنێ، لێ ئەگەر راستیێ بێژین یا دروستە، چونکی وان دیت کەسەک دشێت مایتێکرنێ دھێزا پێشمەرگەھی دابکەت و ل دەڤەرەکا وەکی کەرکوکێ ڤەکێشن، لەوما ئەو مە داخواز دکەن ھێزەکا نیشتیمانی ھەبیت و حکومەتەکا ئێکگرتی و بھێزکرنا پەیوەندیێن ئابوری دگەل وەلاتێن ئەوروپی تایبەت دگەل فەرەنسا.
