قەیرانا ئابووری بەغدا و ھەولێرێ نەچار دکەت رێککەفتنێ بجهـ بینن
ئه‌ڤرۆ نيوز:
د راپۆرته‌كا شيكارى يا رۆژناما ئه‌ڤرۆ دا كو ڤه‌گێر سه‌عدولايى به‌رهه‌ڤكريه ئاماژه ب وێ چه‌ندێ كريه كو ل رۆژا 2\12\2014 رێککەفتنامەکا پەترۆلێ د ناڤبەرا ھەولێرێ و بەغدا دا ھاتە ئیمزا کرن، ل گۆر وێ رێککەفتنێ ھەرێما کوردستانێ رۆژانە دێ 250ھزار بەرمیلێن پەترۆلێ ب رێیا عیراقێ ھنێریتە دەرڤە و رۆژانە 300 ھزار بەرمیلێن پەترۆلا کەرکووکێ ژی ب رێیا بۆریا ھەرێما کوردستانێ – تورکیا رەوانەی بازارێن جیھانی کەت. بەرامبەر ڤێ چەندێ بەغدا دێ 17% ژ بودجا ھەرێمێ بۆ ھەولێرێ رەوانە کەت و ھەروەسا کوژمەکێ وی پارەیێ حوکمەتا عیراقێ بۆ کاروبارێن لەشکری تەرخان دکەت دێ بۆ پێشمەرگەی ھێتە تەرخانکرن وەکو پشکەک ژ سیستەمێ بەرگریێ عیراقێ.
ديسا هاتيه ژى كو ل گەل دەستپێکرنا سالا نوو پتریا پرسیاران ل سەر وێ چەندێ بوون کا ئایا ئەڤ رێککەفتنە د دەمێ خوە دا کو ل دەستپێکا سالا 2015 دێ ھێتە بجھئینان، یان ژی وەکو گەلەک رێککەفتنێن دی یێن د ناڤبەرا بەغدا و ھەولێرێ دا ھاتینە کرن ناھێتە بجھئینان.
د به‌رده‌واميا ڤێ راپۆرتێ دا ئاماژه ب وێ چه‌ندێ كريه كو ئەو سەربۆرێن بزاڤا رزگاریخوازا کوردی ب درێژاھیا دیرۆکا عیراقێ ل گەل حوکمەتێن ئێک ل دووڤ ئێکێن عیراقێ ھەین وێ چەندێ د سەلمینن کو دەمێ وان حوکمەتان ھەست ب لاوازیێ دکر، رێیێن ئاشتیانە و دانوستاندنێ دگرتنە بەر و رێککەفتن ل گەل شۆرشگێرێن کورد ئیمزا دکرن و ھەر دەمێ رەوشا وان باشتر لێ دھات، جارەکا دی دزڤرینە زمانێ گەف و شەڕی و کوشتنێ. پشتی سالا 2003 و کەفتنا رژێما بەعسی و پێکئینانا حوکمەتێن ئیتیلافی ژی ئەڤ سەربۆرە د بەردەوامن و چەندین رێککەفتنێن حوکمەتێن عەلاوی، جەعفەری و مالکی ژی ل گەل ھەرێما کوردستانێ ھاتینە پشتگوە خستن. ئەڤ چەندە یا بوویە ئەگەر کو ھەر دەمێ رێککەفتنەک د ناڤبەرا کوردان و ئالیێن عیراقێ دا دھێتە ئیمزا کرن، پرسیارا جادا کوردی ئەوە کا ئایا ئەڤ رێککەفتنە کەنگی و چاوا دێ ھێتە بجھئینان و پتریا جاران گومان ل سەر چاوانیا بجھئینانا وێ ھەنە.
دده‌ته زانين ژى: رەنگە ئەڤ رێککەفتنە ژی وەکو ھەموو رێککەفتنێن دی بتمامی نەھێتە بجھئینان، ژ بەر کو بەری رێککەفتن بھێتە ئیمزا کرن حوکمەتا عیراقێ ب چو رەنگان یا رازی نەبوو کورد سەربەخوە پەترۆلێ رەوانەی دەرڤە بکەت و ھەتا د گۆت یا قانوونی نینە کورد بێی بەغدا رێککەفتنێ ل گەل کومپانیێن پەترۆلێ بۆ دەرئینانا پەترۆلێ بکەن. بەرامبەر ڤێ چەندێ حوکمەتا ھەرێمێ و بەرپرسێن کورد ژی دوپاتی ل سەر وێ چەندێ دکر کو ھنارتنا پەترۆلێ ب رەنگەکێ سەربەخوە بۆ بازارێن جیھانی کارەکێ قانوونی یە و د گۆت ئەم ب چو رەنگان د بەرھەڤ نینین ببینە پالێن بەغدا و پەترۆلێ بینینە دەرێ و بدەینە دەستێ وان دا ئەو ب فرۆشن. لێ د رێککەفتنا دووماھیێ دا ب رەنگەکێ ژ رەنگان بەغدا رازی بوو کو ھەولێر پەترۆلێ سەربەخوە ب فرۆشیت و ھەروەسا ھەرێمێ ژی سۆزا وێ چەندێ دا کو رۆژانە 250ھزار بەرمیلێن پەترۆلێ بۆ بەغدا رەوانە بکەت دا ئەو ب ھنێریتە بازارێن جیھانی. نوکە ژی حوکەتا عیراقێ یا بەرھەڤ نینە ب فەرمی ھنارتنا پەترۆلێ ژلایێ ھەرێمێ ڤە بۆ بازارێن جیھانی قەبوول بکەت، ھەروەسا ھەرێم ژی بەرامبەر ھنارتنا بودجێ ژلایێ بەغدا ڤە ڤە رازیبوویە 250ھزار بەرمیلێن پەترۆلێ بۆ بەغدا رەوانە بکەت. ئانکو ئاریشا دەرئێخستن و ھنارتنا پەترۆلێ د ناڤبەرا ھەر دو ئالیان دا یا بەردەوامە، لێ پێشھاتێن ڤێ دووماھیێ و قەیرانێن ئابووری و ئێمناھیێ یێن ھەر دو حوکمەت کەفتینە تێدا بەغدا و ھەولێر نەچار کرینە ڤێ رێککەفتنێ ئیمزا بکەن.
پاشان دبێژيت: ل ڤێ دووماھیێ بھایێ پەترۆلێ ھاتیە خوارێ و ئەڤە بوو ئەگەر کو قەیرانێن ئابووری یێن بەغدا و ھەولێرێ مەزنتر لێ بھێن و نەچاری رێککەفتنێ کرن، ژ بەر کو پتر ژ 90% ژ داھاتێ عیراقێ ژ فرۆتنا پەترۆلێ یە. د سەر ڤێ چەندێ را ژی ژ ھەیڤا 3 یا سالا 2014 وەرە حوکمەتا عیراقێ نەشیایە پەترۆلا کەرکووکێ رەوانەی بازارێن جیھانی بکەت، ژ بەر کو ئەو بۆریا پەترۆلێ رەوانەی تورکیا دکەت، ژلایێ تیرۆریستان ڤە ھاتبوو پەقاندن. ئێک ژ ئەگەرێن نەرماتیا بەغدا بەرامبەر ھەرێمێ ئەو بوو کو عیراق بشێت پەترۆلا کەرکووکێ ژی ب رێیا بۆریێن ھەرێما کوردستانێ رەوانەی دەرڤە بکەت، ھەتا کو بشێت تا رادەکی قەیرانا خوە یا ئابووری پێ چارە بکەت، ب تایبەتی ژی کو د ئەڤ سالە دا عیراق پێدڤی ب داھاتەکێ مەزنە بۆ ھەر دو وەزارەتێن ناڤخوە و بەرگریێ ھەتا کو بشێت بەرامبەر گەفێن تیرۆریستێن دەولەتا ئیسلامی ب راوەستیت.
ل دووماهيێ ژى وه‌كو سەرئەنجامه‌كى ديار دكه‌ت و دبێژيت: بۆ دەربازبوونێ ژ قەیرانا ئابووری ھەولێر و بەغدا چ رێیێن دی ژبلی بجھئینانا ڤێ رێککەفتنێ نینن، لێ ئەڤە وێ چەندێ ناگەھینیت کو ئاریشا پەترۆلێ د ناڤبەرا بەغدا و ھەولێرێ دا ب دووماھی ھات، بەلکو ئەڤە رێککەفتنەکا دەمکی یە و ھەر دەمێ ئێک لایەنان ھەستکر کو ل سەر قەیرانێن خوە یێن ئابووری یان ئێمناھیێ زال بوویە، دبیت دانوستاندنێن پەترۆلێ و غازێ د ناڤبەرا ھەر دو ئالیان دا ژ خالا سفرێ دەستپێبکەنە ڤە، ب تایبەتی ژی کو نوکە گرۆپەکێ کاریگەر د ناڤ حوکمەتا عیراقێ دا دژایەتیا ڤێ رێککەفتنێ دکەت.
