مامەلێن ھاتنوچوونێ دێ ھێنە کێمکرن و بھایێ ئەرز و حالچیان ژی دێ ئەرزان بیت
ئەڤرۆ نیوز:
پشتی وان کار و چالاکیێن بەردەوامێن رێڤەبەریا ھاتن و چوونا پارێزگەھا دھۆکێ یێن پێش چاڤ کو ل ڤێ دووماھیێ شیایە ببیتە ئێکەمین رێڤەبەریا ھاتن و چوونێ ل سەر ئاستێ عیراقێ کو ببیتە خودانا باوەرناماISO یا نێڤدەولەتی پشتی ژلایێ وەزارەتا نافخۆ یا ھەرێما کوردستانێ ڤە ھاتیە دەستنیشانکرن کو ئەڤ سیستەمێ نێڤدەولەتی تێدا بھێتە جێبەجێ کرن، ئەڤ سیستەمە ل وەلاتێن عەرەبی ب تنێ پۆلیسێن ھاتن و چوونا دوبەی و ل دووڤ دا ھاتن و چوونا دھۆکێ لێ دھێتە جێبەجێکرن.
ل دور وێ چەندێ کاISO چیە؟ عەمید فەخری رێڤەبەرێ ھاتن و چوونا دھۆکێ دیار کر، سیستەمەکێ نێڤدەولەتی یێ باوەرپێکریە، ژ لایێ رێکخراوەکا جیھانی یا باوەرپێکری دھێتە دان و زانا و پرۆفیسورێن 128 وەلاتان د ڤێ رێکخراوا جیھانی دا کاردکەن و ھەر رێڤەبەریەکا ڤی سیستەمی جێبەجیکەت، ئێدی چو بەلگەناما ژێ دەرکەڤیت دێ یا باوەرپێکری بیت ل ھەموو جیھانی و کار پێ ھێتەکرن، لەورا ژی مە ھەموو ھێز و شیان مەزاختن بشێین ڤی سیستەمی ل رێڤەبەریا خوە جێبەجێکەین کو سیستەمەکە رۆتینا رۆژانە کێم دکەت و سیستەمێ دلنیایی یا جۆری بۆ ھەر کارەکێ رێڤەبەریێ دھێتە پەسەندکرن.
ئەڤرۆ: بۆچی ھاتن و چوونا دھۆکێ ھاتە ھەلبژارتن؟
عەمید فەخری: ئێکەم جار رێڤەبەریا مە ژلایێ وەزارەتا ناڤخۆ ڤە ھاتە ھەلبژارتن بۆ جێبەجێکرنا ڤی سیستەمی، لێ پشتی ھینگی لیژنەکا ڤێ رێکخراوێ سەرەدانا بارەگایێ رێڤەبەریا مە کر و پشتی دووڤچوونەکا ھوور ل سەر کارێ ریڤەبەریێ یێ رۆژانەکری و پشکنینەکا گشتی بۆ کارێ مە کری، ھەر ئێکسەر رازیبوون ل سەر داخوازا مە و ئێدی مە دەست ب بەرھەڤیان کر بۆ وەرگرتنا ڤێ باوەرناما نێڤدەولەتی یا باوەرپێکری و لیژنەکا رێکخراوا عەرەبی یا راوێژکاری و راھێنانێ ھاتە رێڤەبەریا مە و پلان دانا کو بۆ ماوێ سالەکێ دێ خۆل و وانە ھێنەدان، لێ کارمەندێن مە بابەت زۆر ب گرنگی وەرگرت و شیان د ماوێ 8 ھەیڤان دا ڤان خۆلان ب دووماھی بینن و رۆژێن بێھنڤەدان ژی بەردەوام د خۆلان دا بوون و وەزارەتا ناڤخۆ ژی ھەمی رێکارێن سەرکەفتنێ بو مە خوشکرن و شاندەکێ ڤێ رێکخراورێ کو پێکھاتی بوو ژ چەندین شارەزا و پروفیسوران ماوەکێ درێژ خولێن بھێزکرنێ یێن ڤی سیستەمی بو ئەفسەر و کارمەندێن مە گوتن و پاشان شاندەکێ رێڤەبەریا مە سەرەدانا بارەگایێ ڤێ رێکخراوێ ل پایتەختێ وەلاتێ سویسرا ل جنێف کر و لوێری ژی مە پشکداری د چەندین خولان دا کر و ئێدی ب فەرمی ئەڤ باوەرەناما نێڤدەولەتی ب رێڤەبەریا مە ھاتە دان.
ئەڤرۆ: وەلاتی گازندا ژ بلنبوونا رسومات و سزایێن ھاتن وچوونێ دکەن بوچ ھەوە زێدەکرینە؟
عەمید فەخری : بلا بو ھەمی خەلکی یا روون و ئاشکرا بیت کو رێڤەبەریا ھاتن و چوونا پارێزگەھا دھۆکێ سەر ب وەزارەتا ناڤخۆ یا ھەرێما کوردستانێ یە و ل دووڤ یاسا لەشکەری کار دکەت و مە دەسھەلات نینە سزا و رسوماتانان ل سەر وەلاتیان زێدە بکەین، ب تنێ یا مە جێبەجێکرنە و ھەر فەرمانەکا وەزاری بۆ رێڤەبەریا مە بھێت، ب تنێ ئەم لایەنێ بجھئینانێ ینە و مە دڤێت ل ڤێرێ خەلکێ مە بزانیت مە بھایێ چو سزا و رسوماتان زێدەنەکریە و چو پەیوەندی ب مەڤە نینە، ب تنێ یا مە جێبەجێکرنە.
ئەڤرۆ: وەلاتی گازندا ژ گرانیا پارێ ئەرز و حالچیان دکەن؟
عەمید فەخری: مە لیژنەک بۆ ڤێ مەرەمێ دروستکریە و مە بریار دایە ل دووڤ سیستەمێ نوو یێ دلنیایا جۆری ھژمارا فایلان کێم بکەین و مە دووڤچوونا فایلێن رێڤەبەریێن ھاتن و چوونا وەلاتێن ئەلمانیا و قەتەر و ئیمارات کریە و مە مفا ژێ وەرگرتیە و ئێدی ئەو گازندە ژی نامینیت و ل نێزیک دێ دەست پێ ھێتەکرن، لەورا ژی خەلکێ خوە دلنیا دکەین کو ھەر کارەکێ د دەستھەلاتا مە دابیت دێ بۆ وان کەین، لێ ھندەک کار ھەنە نە د دەستھەلاتا رێڤەبەریا مەنە و پێدڤیە وەلاتی ڤێ چەندێ بزانن.
ئەڤرۆ: کارێن ھوە یێن نوو چنە؟
عەمید فەخری: ژ کارێن مە یێن نوو رێکخستنا کاری ب شێوەکێ باشتر ل رێڤەبەریێ کو ئێدی وەلاتی گیرو نەبیت ل رێڤەبەریێ، ب مەرەما ب رێڤەبرنا مامەلا خوە و د ماوەکێ گەلەکێ کورت دا، ھەروەسا ل نێزیک دێ بەشێ ترۆمبێلێن تایبەت یێن پشکنینا PVI ئانکو کاشێ دێ ڤەگوھێزینە بارەگایێ رێڤەبەریێ بۆ وێ چەندێ ھەموو مامەلە د ماوەکێ کورت و ل ئێک جە بھێنە برێڤەبرن، ھەروەسا شیاینە ل سێ بەشێن خوە یێن ھاتن و چوونێ ترایێ ڤەکەین ل قەزایێن زاخۆ و ئاکرێ و ئامێدیی کو مۆلەتا ھاژووتنێ ل وان قەزایان ب وەلاتیان دھێتە دان و پێدڤی ناکەت سەرەدانا بارەگایێ رێڤەبەریێ بکەن، ئەڤە ژی ب تنێ بۆ کێمکرنا مەزاختیێن وەلاتیان، ھەروەسا وەک کارئاسانی بۆ وان ھەروەسا ل رۆژێن بھێت سیستەمێ برێڤەبرنا کاری ل ھۆبا تومارکرنێ دێ چەندین گوھۆرینان بخوڤە گریت، ئەو ژی ب چو شێوەیەکی ناھێلین قەرەبالغ ل رێڤەبەریێ بمینیت و دێ ل سەر سیستەمێ نوو کارکەین کو ئەو ژی ئێکە ژ مەرجێن سیستەمێ دلنیا جۆری.
ئەڤرۆ: وەلاتی گازندا ژ سیستەمێ دانانا راداران دکەن؟
عەمید فەخری: دانانا راداران ل سەر چەند پیڤەران دھێنە دانان و نە ب شێوەکێ بەرەللایی دھێنە دانان، ئەم بەردەوام دووڤچوونا راپۆرتێن روودانان دکەین و ل دووڤ وان راپۆرتان ئەم رادارێن خوە ددانین و ھەر جھێ روودان لێ زێدە ببن و زیانێن گیانی ھەبن ئەم ل وی جھی زێدەتر گرنگیا خوە ددانینە سەر دانانا راداران، لێ خەلکێ مە ب تنێ چاڤێ وان ل بابەتێن سزاکرنێ یە، ئەو ب خوە بەروڤاژی ڤێ چەندێ یە ئەم ب چاڤەکێ دی سەح دکەینە راداران کو ب ھاریکاریا وان مە شیایە گیانێ چەندین وەلاتیان ب پارێزین، بۆ نموونە ل سالا جوداھیا ئەو کەسێن ل سالا 2013 ب روودانێن ترومبێلێ گیانێ خوە ژ دەست دای 162 کەس بوون، لێ ل سالا بۆری ب تنێ 82 کەسان گیانێ خوە ژ دەستدایە، ئەو ژی ب ھاریکاریا راداران کو ب تایبەت ل جادێن ژ دەرڤەی باژێری روودانێن لەزێ یێن مەزن دھاتنە روودان، لێ ھەتا رادەکی ب ھاریکاریا راداران مە کۆنترولا ڤی کەتوارێ مەترسیدار کریە.
ھەروەسا ل جاددێن ناڤخۆ ژی، بۆ نموونە پرا شندوخا بەردەوام روودان لێ دھاتنە روودان، لێ ئەو ژی مە کونترولکریە و بۆ وان ئەوێن دبێژن کو دانانا راداران ب شێوەکێ نھێنی و بەرزەیە، ئەم بۆ وان دیاردکەین کو ل ھەموو جیھانێ بابەتێ راداران ب ڤی شێوەیە، لێ ئەم رۆژانە ل رادیویا ترافیک جھێ راداران دیاردکەین، بۆ وێ چەندێ شۆفێر بزانن، لێ ئەو چەندە ژی بۆ مە ب کارەکێ خراب ھاتە ل قەلەم دان ژ لایێ کەسەکی ڤە و ئەم بەرسڤا وی کەسی ددەین، ھەکە دیارکرنا جھێ راداران کارەکێ خەلەت بیت و ھەکە بەرزەکرنا جھێ راداران ژی یێ خەلەت بیت، پا ئەم نزانین دێ چەوا رازیبن!!
